Przejdź do zawartości

Masud Pezeszkijan: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Dodano kategorię "Irańczycy pochodzenia azerskiego" za pomocą HotCat
Dostosowanie zapisu do wymowy zgodnej z oryginałem perskim, nie zaś z zapisem angielskim. , ort.
Znaczniki: wulgaryzmy lub nieodpowiednie słownictwo (filtr nadużyć) Wycofane VisualEditor
Linia 1: Linia 1:
{{Polityk infobox
{{Polityk infobox
| imię i nazwisko = Masud Pezeszkian
| imię i nazwisko = Masud Pezeszkijan
| grafika = Masoud Pezeshkian 2024 (B).jpg
| grafika = Masoud Pezeshkian 2024 (B).jpg
| opis grafiki = Masud Pezeszkian (2024)
| opis grafiki = Masud Pezeszkijan (2024)
| data urodzenia = 29 września 1954
| data urodzenia = 29 września 1954
| miejsce urodzenia = [[Mahabad]]
| miejsce urodzenia = [[Mahabad]]
Linia 18: Linia 18:
| imię i nazwisko org = {{k|fa|مسعود پزشکیان}}
| imię i nazwisko org = {{k|fa|مسعود پزشکیان}}
}}
}}
'''Masud Pezeszkian''' (ur. [[29 września]] [[1954]] w [[Mahabad]]zie) – [[Iran|irański]] lekarz i polityk, przedstawiciel [[Azerowie|mniejszości azerskiej]], w latach 2001–2005 minister zdrowia, trzykrotny kandydat w wyborach prezydenckich (w latach [[Wybory prezydenckie w Iranie w 2013 roku|2013]], 2021 i 2024), od 2024 [[Prezydenci Iranu|prezydent Iranu]].
'''Masud Pezeszkijan''' (ur. [[29 września]] [[1954]] w [[Mahabad]]zie) – [[Iran|irański]] lekarz i polityk, przedstawiciel [[Azerowie|mniejszości azerskiej]], w latach 2001–2005 minister zdrowia, trzykrotny kandydat w wyborach prezydenckich (w latach [[Wybory prezydenckie w Iranie w 2013 roku|2013]], 2021 i 2024), od 2024 [[Prezydenci Iranu|prezydent Iranu]].


== Życiorys ==
== Życiorys ==
Urodził się 29 września 1954 r. w Mahabadzie w zdominowanym przez [[Kurdowie|Kurdów]] i Azerów [[Azerbejdżan Zachodni|Zachodnim Azerbejdżanie]]. Pomimo że należał do dwuprocentowej mniejszości azerskiej we w większości kurdyjskim mieście, często podkreślał azerską tożsamość. W wieku 19 lat został powołany do wojska i służył w [[Zabol (miasto)|Zabolu]]. Po zwolnieniu do cywila, powrócił do rodzinnej prowincji, gdzie ukończył studia lekarskie. W okresie [[Wojna iracko-irańska|wojny iracko-irańskiej]] często jeździł na front, gdzie organizował drużyny sanitarne, pracował jako lekarz frontowy, ale też brał udział w walkach. Po wojnie kontynuował edukację, uzyskując specjalizację w [[Chirurgia ogólna|chirurgii ogólnej]] na uniwersytecie medycznym w [[Tebriz]]ie. Później specjalizował się w szczególności w kardiochirurgii. W 1994 r. został wybrany [[rektor]]em swojej macierzystej uczelni i zajmował to stanowisko przez 5 lat. W tym samym 1994 r. stracił żonę i jedno z dzieci w wypadku samochodowym. Od tamtej pory samodzielnie wychowywał pozostałą dwójkę synów oraz córkę i nigdy ponownie się nie ożenił<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Holly Dagres |tytuł = Masoud Pezeshkian is a possible game changer in the upcoming Iranian presidential election |data = 2024-06-19 |data dostępu = 2024-06-25 |opublikowany = Atlantic Council |url = https://www.atlanticcouncil.org/blogs/iransource/masoud-pezeshkian-reformist-game-changer-election-president/ |język = en}}</ref>.
Urodził się 29 września 1954 r. w Mahabadzie w zdominowanym przez [[Kurdowie|Kurdów]] i Azerów [[Azerbejdżan Zachodni|Zachodnim Azerbejdżanie]]. Pomimo że należał do dwuprocentowej mniejszości azerskiej we w większości kurdyjskim mieście, często podkreślał azerską tożsamość. W wieku 19 lat został powołany do wojska i służył w [[Zabol (miasto)|Zabolu]]. Po zwolnieniu do cywila, powrócił do rodzinnej prowincji, gdzie ukończył studia lekarskie. W okresie [[Wojna iracko-irańska|wojny iracko-irańskiej]] często jeździł na front, gdzie organizował drużyny sanitarne, pracował jako lekarz frontowy, ale też brał udział w walkach. Po wojnie kontynuował edukację, uzyskując specjalizację w [[Chirurgia ogólna|chirurgii ogólnej]] na uniwersytecie medycznym w [[Tebriz]]ie. Później specjalizował się w szczególności w kardiochirurgii. W 1994 r. został wybrany [[rektor]]em swojej macierzystej uczelni i zajmował to stanowisko przez 5 lat. W tym samym 1994 r. stracił żonę i jedno z dzieci w wypadku samochodowym. Od tamtej pory samodzielnie wychowywał pozostałą dwójkę synów oraz córkę i nigdy ponownie się nie ożenił<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Holly Dagres |tytuł = Masoud Pezeshkian is a possible game changer in the upcoming Iranian presidential election |data = 2024-06-19 |data dostępu = 2024-06-25 |opublikowany = Atlantic Council |url = https://www.atlanticcouncil.org/blogs/iransource/masoud-pezeshkian-reformist-game-changer-election-president/ |język = en}}</ref>.
[[Plik:Masoud pezeshkian.webp|lewo|mały|261x261px|Podczas wojny iracko-irańskiej]]
[[Plik:Masoud pezeshkian.webp|lewo|mały|261x261px|Podczas wojny iracko-irańskiej]]
Karierę polityczną rozpoczął za prezydentury [[Mohammad Chatami|Mohammada Chatamiego]], który mianował go wiceministrem zdrowia<ref name=":0" /> w 1999 r. i sprawował swoje obowiązki przez pół roku. Następnie został w 2001 r. mianowany ministrem zdrowia i pełnił tę funkcję przez 4 lata podczas drugiej kadencji Chatamiego. Jego nominacja wywołała rezygnację części konserwatywnych ministrów, m.in. [[Gholamreza Ansari|Gholamrezy Ansariego]]. Później przetrwał jeszcze głosowanie o wotum nieufności, które było związane z brakami leków, taryfami na leki i podróżami zagranicznymi<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Mehdi Oghbai |tytuł = Who is Masoud Pezeshkian: Minister, MP, and Eternal Conformist Serving Iran’s Regime |data = 2024-06-16 |data dostępu = 2024-06-25 |opublikowany = NCRI |url = https://www.ncr-iran.org/en/news/iran-election/elections-candidates-biography/who-is-masoud-pezeshkian-minister-mp-and-eternal-conformist-serving-irans-regime/ |język = en}}</ref>.
Karierę polityczną rozpoczął za prezydentury [[Mohammad Chatami|Mohammada Chatamiego]], który mianował go wiceministrem zdrowia<ref name=":0" /> w 1999 r. i sprawował swoje obowiązki przez pół roku. Następnie został w 2001 r. mianowany ministrem zdrowia i pełnił tę funkcję przez 4 lata podczas drugiej kadencji Chatamiego. Jego nominacja wywołała rezygnację części konserwatywnych ministrów, m.in. [[Gholamreza Ansari|Qolama-Rezy Ansariego]]. Później przetrwał jeszcze głosowanie o wotum nieufności, które było związane z brakami leków, taryfami na leki i podróżami zagranicznymi<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Mehdi Oghbai |tytuł = Who is Masoud Pezeshkian: Minister, MP, and Eternal Conformist Serving Iran’s Regime |data = 2024-06-16 |data dostępu = 2024-06-25 |opublikowany = NCRI |url = https://www.ncr-iran.org/en/news/iran-election/elections-candidates-biography/who-is-masoud-pezeshkian-minister-mp-and-eternal-conformist-serving-irans-regime/ |język = en}}</ref>.


Od tego czasu został wybrany do irańskiego parlamentu pięciokrotnie<ref name=":0" /> (w kadencjach od VIII do XII)<ref name=":1" />, reprezentując okręg Tebriz, a w latach 2016–2020 sprawował funkcję wiceprzewodniczącego [[Islamskie Zgromadzenie Konsultatywne|parlamentu]]<ref name=":0" /> X kadencji z ramienia frakcji Roztropność i Nadzieja związanej z prezydentem [[Hasan Rouhani|Hasanem Rouhanim]]<ref name=":1" />. Po [[Zamieszki po wyborach w Iranie w 2009 roku|protestach w 2009 r.]] przeciw wynikowi wyborów, w przemowie, skrytykował siły bezpieczeństwa za brutalne postępowanie<ref name=":0" />. W 2013 r. był zgłoszony jako kandydat w wyborach prezydenckich, ale jego kandydaturę wycofano na rzecz [[Ali Akbar Haszemi Rafsandżani|Alego Akbara Haszemiego Rafsandżaniego]]<ref name=":1" />.
Od tego czasu został wybrany do irańskiego parlamentu pięciokrotnie<ref name=":0" /> (w kadencjach od VIII do XII)<ref name=":1" />, reprezentując okręg Tebriz, a w latach 2016–2020 sprawował funkcję wiceprzewodniczącego [[Islamskie Zgromadzenie Konsultatywne|parlamentu]]<ref name=":0" /> X kadencji z ramienia frakcji Roztropność i Nadzieja związanej z prezydentem [[Hasan Rouhani|Hasanem Rouhanim]]<ref name=":1" />. Po [[Zamieszki po wyborach w Iranie w 2009 roku|protestach w 2009 r.]] przeciw wynikowi wyborów, w przemowie, skrytykował siły bezpieczeństwa za brutalne postępowanie<ref name=":0" />. W 2013 r. był zgłoszony jako kandydat w wyborach prezydenckich, ale jego kandydaturę wycofano na rzecz [[Ali Akbar Haszemi Rafsandżani|Alego Akbara Haszemiego Rafsandżaniego]]<ref name=":1" />.
Linia 29: Linia 29:
Za rządów pragmatycznego prezydenta Rouhaniego mocno popierał [[Porozumienie nuklearne z Iranem|porozumienie nuklearne]] z 2015 r. i często przemawiał w jego sprawie w parlamencie. Znany z poglądów reformistycznych, krytykował działania rządu względem dysydentów. Ponownie ubiegał się o prezydenturę w 2021 r., ale jego kandydaturę odrzuciła [[Rada Strażników]]. Krytykował wówczas tę decyzję i domagał się podania jej uzasadnienia<ref name=":1" />. Podczas [[Protesty w Iranie (od 2022)|protestów w 2022]] miał możliwość wypowiedzieć się w mediach i zakwestionował wówczas oficjalną wersję śmierci Mahsy Amini, która spowodowała wybuch protestów. Powołując się na swoje wykształcenie medyczne, wezwał do powołania niezależnej komisji do wyjaśnienia przyczyn tego zgonu<ref name=":0" />.
Za rządów pragmatycznego prezydenta Rouhaniego mocno popierał [[Porozumienie nuklearne z Iranem|porozumienie nuklearne]] z 2015 r. i często przemawiał w jego sprawie w parlamencie. Znany z poglądów reformistycznych, krytykował działania rządu względem dysydentów. Ponownie ubiegał się o prezydenturę w 2021 r., ale jego kandydaturę odrzuciła [[Rada Strażników]]. Krytykował wówczas tę decyzję i domagał się podania jej uzasadnienia<ref name=":1" />. Podczas [[Protesty w Iranie (od 2022)|protestów w 2022]] miał możliwość wypowiedzieć się w mediach i zakwestionował wówczas oficjalną wersję śmierci Mahsy Amini, która spowodowała wybuch protestów. Powołując się na swoje wykształcenie medyczne, wezwał do powołania niezależnej komisji do wyjaśnienia przyczyn tego zgonu<ref name=":0" />.


12 czerwca 2024 r. zgłosił się do wyborów prezydenckich, a 20 czerwca zaakceptowała go Rada Strażników<ref name=":1" />. Po zakwalifikowaniu do wyborów, Pezeszkian zyskał poparcie m.in. Mohammada Chatamiego<ref name=":0" />. W pierwszej turze [[Wybory prezydenckie w Iranie w 2024 roku|wyborów prezydenckich]] 28 czerwca 2024 zyskał największe poparcie wśród startujących – zagłosowało na niego 10,41 miliona wyborców (44,36%). W drugiej turze wyborów 5 lipca 2024 zmierzył się z [[Sa’id Dżalili|Sa’idem Dżalilim]], który w pierwszej turze zdobył 9,47 miliona głosów (40,35%)<ref>{{Cytuj | autor = Maziar Motamedi | tytuł = Iran heads to presidential run-off on July 5 amid record low turnout | url = https://www.aljazeera.com/news/2024/6/29/iran-poised-for-presidential-run-off-in-tight-race | opublikowany = aljazeera.com | data = 2024-06-29 | data dostępu = 2024-07-02}}</ref>. Drugą turę wyborów wygrał zdobywając 53,3% głosów (jego oponent – 44,3%)<ref>{{Cytuj | autor = Kasra Naji | tytuł = Reformist Massoud Pezeshkian elected Iran's president | url = https://www.bbc.com/news/articles/cx824yl3ln4o | opublikowany = bbc.com | data = 2024-07-06 | data dostępu = 2024-07-06}}</ref>.
12 czerwca 2024 r. zgłosił się do wyborów prezydenckich, a 20 czerwca zaakceptowała go Rada Strażników<ref name=":1" />. Po zakwalifikowaniu do wyborów, Pezeszkijan zyskał poparcie m.in. Mohammada Chatamiego<ref name=":0" />. W pierwszej turze [[Wybory prezydenckie w Iranie w 2024 roku|wyborów prezydenckich]] 28 czerwca 2024 zyskał największe poparcie wśród startujących – zagłosowało na niego 10,41 miliona wyborców (44,36%). W drugiej turze wyborów 5 lipca 2024 zmierzył się z [[Sa’id Dżalili|Sa’idem Dżalilim]], który w pierwszej turze zdobył 9,47 miliona głosów (40,35%)<ref>{{Cytuj | autor = Maziar Motamedi | tytuł = Iran heads to presidential run-off on July 5 amid record low turnout | url = https://www.aljazeera.com/news/2024/6/29/iran-poised-for-presidential-run-off-in-tight-race | opublikowany = aljazeera.com | data = 2024-06-29 | data dostępu = 2024-07-02}}</ref>. Drugą turę wyborów wygrał zdobywając 53,3% głosów (jego oponent – 44,3%)<ref>{{Cytuj | autor = Kasra Naji | tytuł = Reformist Massoud Pezeshkian elected Iran's president | url = https://www.bbc.com/news/articles/cx824yl3ln4o | opublikowany = bbc.com | data = 2024-07-06 | data dostępu = 2024-07-06}}</ref>.


28 lipca 2024 [[Najwyżsi przywódcy Iranu|Najwyższy Przywódca]] ajatollah [[Ali Chamenei]] oficjalnie zatwierdził jego wybór<ref>{{Cytuj |autor = No Author |tytuł = Iran's Khamenei formally grants Pezeshkian presidential powers |data = 2024-07-28 |data dostępu = 2024-07-30 |opublikowany = The Japan Times |url = https://www.japantimes.co.jp/news/2024/07/28/world/khamenei-grants-pezeshkian-presidential-powers/ |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = RFE/RL's Radio Farda |tytuł = Iran's Khamenei Endorses Pezeshkian As New President, Lays Out Foreign Policy Priorities |czasopismo = RadioFreeEurope/RadioLiberty |data dostępu = 2024-07-30 |url = https://www.rferl.org/a/iran-president-pezeshkian-endorsed-khamenei/33053749.html |język = en}}</ref>. 30 lipca Masud Pezeszkian został zaprzysiężony przed [[Islamskie Zgromadzenie Konsultatywne|Madżlisem]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Masoud Pezeshkian takes the oath of office |data dostępu = 2024-07-30 |opublikowany = nournews |url = https://nournews.ir/en/news/183643/news/183643/Masoud-Pezeshkian-takes-the-oath-of-office |język = en}}</ref>.
28 lipca 2024 [[Najwyżsi przywódcy Iranu|Najwyższy Przywódca]] ajatollah [[Ali Chamenei]] oficjalnie zatwierdził jego wybór<ref>{{Cytuj |autor = No Author |tytuł = Iran's Khamenei formally grants Pezeshkian presidential powers |data = 2024-07-28 |data dostępu = 2024-07-30 |opublikowany = The Japan Times |url = https://www.japantimes.co.jp/news/2024/07/28/world/khamenei-grants-pezeshkian-presidential-powers/ |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = RFE/RL's Radio Farda |tytuł = Iran's Khamenei Endorses Pezeshkian As New President, Lays Out Foreign Policy Priorities |czasopismo = RadioFreeEurope/RadioLiberty |data dostępu = 2024-07-30 |url = https://www.rferl.org/a/iran-president-pezeshkian-endorsed-khamenei/33053749.html |język = en}}</ref>. 30 lipca Masud Pezeszkijan został zaprzysiężony przed [[Islamskie Zgromadzenie Konsultatywne|Madżlisem]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Masoud Pezeshkian takes the oath of office |data dostępu = 2024-07-30 |opublikowany = nournews |url = https://nournews.ir/en/news/183643/news/183643/Masoud-Pezeshkian-takes-the-oath-of-office |język = en}}</ref>.


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 20:37, 5 sie 2024

Masud Pezeszkijan
‏مسعود پزشکیان‎
Ilustracja
Masud Pezeszkijan (2024)
Data i miejsce urodzenia

29 września 1954
Mahabad

9. Prezydent Islamskiej Republiki Iranu
Okres

od 30 lipca 2024

Przynależność polityczna

bezpartyjny

Poprzednik

Mohammad Mochber (p.o.)

podpis

Masud Pezeszkijan (ur. 29 września 1954 w Mahabadzie) – irański lekarz i polityk, przedstawiciel mniejszości azerskiej, w latach 2001–2005 minister zdrowia, trzykrotny kandydat w wyborach prezydenckich (w latach 2013, 2021 i 2024), od 2024 prezydent Iranu.

Życiorys

Urodził się 29 września 1954 r. w Mahabadzie w zdominowanym przez Kurdów i Azerów Zachodnim Azerbejdżanie. Pomimo że należał do dwuprocentowej mniejszości azerskiej we w większości kurdyjskim mieście, często podkreślał azerską tożsamość. W wieku 19 lat został powołany do wojska i służył w Zabolu. Po zwolnieniu do cywila, powrócił do rodzinnej prowincji, gdzie ukończył studia lekarskie. W okresie wojny iracko-irańskiej często jeździł na front, gdzie organizował drużyny sanitarne, pracował jako lekarz frontowy, ale też brał udział w walkach. Po wojnie kontynuował edukację, uzyskując specjalizację w chirurgii ogólnej na uniwersytecie medycznym w Tebrizie. Później specjalizował się w szczególności w kardiochirurgii. W 1994 r. został wybrany rektorem swojej macierzystej uczelni i zajmował to stanowisko przez 5 lat. W tym samym 1994 r. stracił żonę i jedno z dzieci w wypadku samochodowym. Od tamtej pory samodzielnie wychowywał pozostałą dwójkę synów oraz córkę i nigdy ponownie się nie ożenił[1].

Plik:Masoud pezeshkian.webp
Podczas wojny iracko-irańskiej

Karierę polityczną rozpoczął za prezydentury Mohammada Chatamiego, który mianował go wiceministrem zdrowia[1] w 1999 r. i sprawował swoje obowiązki przez pół roku. Następnie został w 2001 r. mianowany ministrem zdrowia i pełnił tę funkcję przez 4 lata podczas drugiej kadencji Chatamiego. Jego nominacja wywołała rezygnację części konserwatywnych ministrów, m.in. Qolama-Rezy Ansariego. Później przetrwał jeszcze głosowanie o wotum nieufności, które było związane z brakami leków, taryfami na leki i podróżami zagranicznymi[2].

Od tego czasu został wybrany do irańskiego parlamentu pięciokrotnie[1] (w kadencjach od VIII do XII)[2], reprezentując okręg Tebriz, a w latach 2016–2020 sprawował funkcję wiceprzewodniczącego parlamentu[1] X kadencji z ramienia frakcji Roztropność i Nadzieja związanej z prezydentem Hasanem Rouhanim[2]. Po protestach w 2009 r. przeciw wynikowi wyborów, w przemowie, skrytykował siły bezpieczeństwa za brutalne postępowanie[1]. W 2013 r. był zgłoszony jako kandydat w wyborach prezydenckich, ale jego kandydaturę wycofano na rzecz Alego Akbara Haszemiego Rafsandżaniego[2].

Za rządów pragmatycznego prezydenta Rouhaniego mocno popierał porozumienie nuklearne z 2015 r. i często przemawiał w jego sprawie w parlamencie. Znany z poglądów reformistycznych, krytykował działania rządu względem dysydentów. Ponownie ubiegał się o prezydenturę w 2021 r., ale jego kandydaturę odrzuciła Rada Strażników. Krytykował wówczas tę decyzję i domagał się podania jej uzasadnienia[2]. Podczas protestów w 2022 miał możliwość wypowiedzieć się w mediach i zakwestionował wówczas oficjalną wersję śmierci Mahsy Amini, która spowodowała wybuch protestów. Powołując się na swoje wykształcenie medyczne, wezwał do powołania niezależnej komisji do wyjaśnienia przyczyn tego zgonu[1].

12 czerwca 2024 r. zgłosił się do wyborów prezydenckich, a 20 czerwca zaakceptowała go Rada Strażników[2]. Po zakwalifikowaniu do wyborów, Pezeszkijan zyskał poparcie m.in. Mohammada Chatamiego[1]. W pierwszej turze wyborów prezydenckich 28 czerwca 2024 zyskał największe poparcie wśród startujących – zagłosowało na niego 10,41 miliona wyborców (44,36%). W drugiej turze wyborów 5 lipca 2024 zmierzył się z Sa’idem Dżalilim, który w pierwszej turze zdobył 9,47 miliona głosów (40,35%)[3]. Drugą turę wyborów wygrał zdobywając 53,3% głosów (jego oponent – 44,3%)[4].

28 lipca 2024 Najwyższy Przywódca ajatollah Ali Chamenei oficjalnie zatwierdził jego wybór[5][6]. 30 lipca Masud Pezeszkijan został zaprzysiężony przed Madżlisem[7].

Przypisy

  1. a b c d e f g Holly Dagres, Masoud Pezeshkian is a possible game changer in the upcoming Iranian presidential election [online], Atlantic Council, 19 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  2. a b c d e f Mehdi Oghbai, Who is Masoud Pezeshkian: Minister, MP, and Eternal Conformist Serving Iran’s Regime [online], NCRI, 16 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  3. Maziar Motamedi, Iran heads to presidential run-off on July 5 amid record low turnout [online], aljazeera.com, 29 czerwca 2024 [dostęp 2024-07-02].
  4. Kasra Naji, Reformist Massoud Pezeshkian elected Iran's president [online], bbc.com, 6 lipca 2024 [dostęp 2024-07-06].
  5. No Author, Iran's Khamenei formally grants Pezeshkian presidential powers [online], The Japan Times, 28 lipca 2024 [dostęp 2024-07-30] (ang.).
  6. RFE/RL's Radio Farda, Iran's Khamenei Endorses Pezeshkian As New President, Lays Out Foreign Policy Priorities, „RadioFreeEurope/RadioLiberty” [dostęp 2024-07-30] (ang.).
  7. Masoud Pezeshkian takes the oath of office [online], nournews [dostęp 2024-07-30] (ang.).