Adam Michnik

{{{imię i nazwisko}}}

[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt={{{alt grafiki}}}|{{{opis grafiki}}}]] {{{opis grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia	{{{data urodzenia}}} {{{miejsce urodzenia}}}
Data i miejsce śmierci	{{{data śmierci}}} {{{miejsce śmierci}}}
Odznaczenia
{{{odznaczenia}}}

{{Biogram infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | data urodzenia = | imię i nazwisko = | opis grafiki = | miejsce śmierci = | commons = | grafika = | data śmierci = | miejsce urodzenia = | odznaczenia = Nieznane pola: "zmarl", "data_urodzin", "opis_grafiki", "miejsce_urodzin", "ona", "miejsce_smierci", "Nazwa_grafiki", "data_smierci" oraz "Biogram_osoby".

Adam Michnik (ur. 17 października 1946 w Warszawie) – redaktor naczelny "Gazety Wyborczej", gdzie publikuje niekiedy pod pseudonimem Andrzej Zagozda oraz Andrzej Jagodziński. Jeden z czołowych organizatorów nielegalnej, demokratycznej opozycji w Polsce w latach 1968-1989; historyk, eseista, publicysta polityczny. Laureat wielu wyróżnień, m.in. kawaler Legii Honorowej.

Życiorys

Rodzina

Pochodzi z rodziny przedwojennych działaczy Komunistycznej Partii Polski: Ozjasza Szechtera i Heleny Michnik. Ma dwóch braci – byłego stalinowskiego sędziego Stefana Michnika, mieszkającego obecnie w Szwecji, i Jerzego mieszkającego w USA (Nowy Jork). Ma syna Antoniego.

W tekście z 1995 sam siebie określił jako "Polaka pochodzenia żydowskiego".

Edukacja

W szkole podstawowej był aktywnym członkiem Hufca Walterowskiego ZHP, prowadzonego przez Jacka Kuronia. W czasie nauki w liceum ogólnokształcącym, po likwidacji Hufca Walterowskiego w 1961, zaczął uczestniczyć w spotkaniach Klubu Krzywego Koła. Po zamknięciu go w 1962 roku, założył wraz z kolegami, a za namową Jana Józefa Lipskiego i pod protekcją Adama Schaffa, dyskusyjny Klub Poszukiwaczy Sprzeczności. Rozczarowani rzeczywistością PRL młodzi ludzie dyskutowali tam nad sposobami jej naprawy, czytywali i analizowali klasyczne teksty lewicowych myślicieli.

W 1964 roku rozpoczął studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Już rok później został zawieszony w prawach studenta za rozpowszechnianie wśród kolegów listu otwartego do członków PZPR autorstwa Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego, w którym autorzy wzywali do rozpoczęcia naprawy systemu politycznego w Polsce. Drugi raz został zawieszony w 1966 za zorganizowanie spotkania dyskusyjnego z Leszkiem Kołakowskim, który został kilka tygodni wcześniej wyrzucony z PZPR za krytykę jej władz.

W 1965 roku PZPR zakazało druku jego tekstów. Od tego czasu pisywał teksty pod pseudonimami do "Życia Gospodarczego", "Więzi", "Literatury".

W marcu 1968 roku został ostatecznie relegowany z uczelni za aktywny udział w tzw. Wydarzeniach Marcowych, czyli protestach studentów i środowiska akademickiego, zapoczątkowanego zdjęciem przez cenzurę inscenizacji "Dziadów" Mickiewicza ze sceny Teatru Narodowego. Wkrótce po relegowaniu został aresztowany i skazany na 3 lata więzienia za "wybryki chuligańskie", polegające w istocie na uczestniczeniu w Wydarzeniach Marcowych.

Po zwolnieniu z więzienia na mocy amnestii z roku 1969 otrzymał zakaz kontynuowania jakichkolwiek studiów wyższych ("wilczy bilet"). Dopiero w połowie lat 70. pozwolono mu kontynuować studia, które ukończył eksternistycznie na Wydziale Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Działalność opozycyjna

Po zwolnieniu z więzienia najpierw pracował przez dwa lata na stanowisku spawacza w Zakładach im. Róży Luksemburg a następnie, z rekomendacji Jacka Kuronia, został osobistym sekretarzem Antoniego Słonimskiego.

W latach 1976-1977 przebywał w Paryżu, po powrocie do Polski włączył się w działalność istniejącego już od kilku miesięcy Komitetu Obrony Robotników, jednej z najbardziej znanych organizacji opozycyjnych lat 70., stając się jednym z najbardziej aktywnych działaczy opozycji. Był też jednym z pomysłodawców i założycieli Towarzystwa Kursów Naukowych.

W latach 1977-1989 był redaktorem lub współpracownikiem niezależnych pism wychodzących w tzw. drugim obiegu (czyli nielegalnie, poza cenzurą): "Biuletyn Informacyjny", "Zapis", "Krytyka" oraz członkiem kierownictwa największej podziemnej oficyny wydawniczej: NOWa.

W latach 1980-1989 był doradcą Regionu Mazowsze NSZZ "Solidarność" i Komisji Hutników "Solidarności".

W stanie wojennym, w grudniu 1981 został najpierw internowany, a następnie po odmowie podpisania tzw. lojalki i zgody na dobrowolne opuszczenie kraju, został postawiony w stan oskarżenia i osadzony w areszcie pod zarzutem "próby obalenia ustroju socjalistycznego". W areszcie przebywał bez wyroku do 1984 na skutek celowo przedłużanego przez prokuraturę procesu. W areszcie podjął wielotygodniową głodówką protestacyjną, domagając się zakończenia lub umorzenia jego sprawy i uznania go za więźnia politycznego. W 1984 na mocy amnestii jego sprawa została umorzona, co spowodowało wypuszczenie go z aresztu.

W 1985 został ponownie aresztowany i tym razem skazany na 3 lata więzienia – za udział w próbie zorganizowania strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Już w następnym roku został jednak uwolniony, ponownie na mocy amnestii.

Działalność od 1989

Adam Michnik z Tadeuszem Mazowieckim, Ambasada Francji, Warszawa, 7 września 2004 r.

W 1988 został doradcą nieformalnego Komitetu Koordynacyjnego Lecha Wałęsy, a następnie członkiem Komitetu Obywatelskiego. Uczestniczył aktywnie w przygotowaniach, negocjacjach wstępnych, a następnie obradach Okrągłego Stołu w 1989.

Po Okrągłym Stole otrzymał od Lecha Wałęsy misję zorganizowania dużej, ogólnopolskiej gazety codziennej, mającej być "organem" Komitetu Obywatelskiego przed zbliżającymi się wyborami. Gazeta ta w ramach uzgodnień okrągłostołowych została nazwana "Gazetą Wyborczą" "Solidarność", gdyż miała funkcjonować tylko do końca wyborów do sejmu w 1989. Po zorganizowaniu tej gazety na bazie zespołu dziennikarskiego nielegalnego Biuletynu Informacyjnego, Adam Michnik został jej redaktorem naczelnym.

W wyborach do sejmu kontraktowego 4 czerwca 1989 został posłem z listy Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Kandydował z okręgu wyborczego w Bytomiu

Pomiędzy 12 kwietnia a 27 czerwca 1990 Michnik wraz z trzema innymi osobami (historycy Andrzej Ajnenkiel i Jerzy Holzer oraz dyrektor Archiwum Akt Nowych Bogdan Kroll) mieli dostęp do archiwów MSW. Grupa ta nosiła potoczną nazwę "Komisja Michnika" i została powołana z inicjatywy Henryka Samsonowicza. Oficjalnym wynikiem trzymiesięcznych prac był krótki raport, stwierdzający że archiwa są niekompletne.

Zarówno jako poseł, jak i redaktor "Gazety Wyborczej" aktywnie wspierał rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego, jak też jego kandydaturę przeciw Lechowi Wałęsie w prezydenckiej kampanii wyborczej w 1990. Po rozpadzie Komitetu Obywatelskiego i porażce Tadeusza Mazowieckiego nie angażował się już bezpośrednio w politykę, w kolejnych wyborach parlamentarnych (1991 r.) nie kandydował, koncentrując się na działalności redaktorskiej i publicystycznej. Pod jego rządami "Gazeta Wyborcza" została przekształcona w najbardziej poczytną i wpływową gazetę codzienną w Polsce. Na bazie majątku tej gazety powstała spółka Agora S.A., która aktualnie (maj 2004) jest jednym z największych koncernów medialnych w Polsce, dysponując obok "Gazety Wyborczej" 11 tytułami miesięczników, portalem internetowym gazeta.pl, agencją reklamy zewnętrznej AMS oraz udziałami w kilkunastu stacjach radiowych. Sam Adam Michnik nie objął – według znanych oświadczeń udzielanych w wywiadach prasowych – ani jednego udziału w spółce "Agora", nie piastuje też, oprócz redaktora naczelnego, żadnego stanowiska zarządczego w tej spółce, co jest ewenementem w polskim życiu gospodarczym. Udziały przyznane Michnikowi są przechowywane przez "Agorę".

Od momentu pojawienia się określenia gruba linia w exposé premiera Mazowieckiego z września 1989 r., co zapoczątkowało postrzeganie tego faktu jako wprowadzenie polityki obiegowo zwanej grubą kreską, jest zwolennikiem i obrońcą tego terminu. Na łamach "Gazety Wyborczej" i korzystając ze swoich osobistych wpływów starał się chronić gen. Wojciecha Jaruzelskiego i gen. Czesława Kiszczaka przed społeczno-polityczno-sądową kampanią rozliczeniową dotyczącą różnych okresów sprawowania przez nich obu funkcji partyjnych i państwowych w okresie Polski Ludowej, postulując szybkie i sprawne rozstrzygnięcie wytoczonych im procesów karnych oraz zaprzestanie nagonki prasowej. Ważnym elementem tej akcji był głośny wywiad "Pożegnanie z bronią. Adam Michnik – Czesław Kiszczak" przeprowadzony przez Agnieszkę Kublik oraz Monikę Olejnik i opublikowany w "Gazecie Wyborczej" 3 lutego 2001.

27 grudnia 2002 r. Adam Michnik oraz Paweł Smoleński upublicznili, znaną w wielu kręgach Warszawy, tzw. aferę Rywina, której kulisy miała rozpracować specjalnie do tego celu powołana komisja sejmowa.

Jesienią 2004 Michnik z powodów zdrowotnych (zapadł na gruźlicę) zrezygnował z czynnego udziału w redagowaniu Gazety Wyborczej, przekazując swój głos w kolegium redakcyjnym Helenie Łuczywo.

W rocznicę stanu wojennego, 13 grudnia 2005 Michnik wygłosił na Uniwersytecie Warszawskim wykład (opublikowany także w Gazecie Wyborczej), w którym m.in. apelował do Prezydenta Kaczyńskiego o ustawową abolicję dla osób odpowiedzialnych za stan wojenny. Artykuł był odpowiedzią na informacje o wszczęcia śledztwa przez IPN w sprawie zbrodni stanu wojennego przeciwko gen. Jaruzelskiemu. Michnik apelował o abolicję również wcześniej - w 1991 roku (podczas wykładu na Wydziale Prawa UMCS, "Gazeta w Lublinie" z 11-12-1991) oraz w 2001 roku w artykule "Stan wojenny 20 lat później" (Gazeta Wyborcza, 12 grudnia 2001).

W październiku 2006 zostały ujawnione nagrania rozmów Michnika ze znanym biznesmenem Aleksandrem Gudzowatym, do których doszło we wrześniu 2006. Rozmowy zostały nagrane bez wiedzy obu uczestników przez pracowników ochrony Gudzowatego. W rozmowach biznesmen zarzucał, że dziennikarze Gazety Wyborczej wielokrotnie mijali się z prawdą w artykułach opisujących przedsięwzięcia Gudzowatego i jego firmy "Bartimpex" w branży energetycznej (krytyka dotyczyła głównie Andrzeja Kublika i Witolda Gadomskiego).

Sprawa ujawnionych rozmów wywołała pewne kontrowersje wśród części publicystów, przede wszystkim wynikające z wulgarnego języka używanego przez obu rozmówców, z zapowiedzi Michnika ukarania wskazanych przez Gudzowatego redaktorów oraz ujawnienia przez Michnika, że informacje Gazety Wyborczej pochodzą od służb specjalnych. Część środowiska dziennikarskiego (w tym także publicyści Gazety Wyborczej) broniła zaś Michnika, nie znajdując w nagraniach rozmów z Gudzowatym niczego skandalizującego.

Sam Adam Michnik w autorskim komentarzu na łamach Gazety Wyborczej skrytykował metodę ujawnienia taśm porównując ją z metodami stosowanymi przez KGB oraz zaprzeczył jakoby Gazeta Wyborcza działała na zlecenie służb specjalnych oraz uczestniczyła w spisku wymierzonym w Aleksandra Gudzowatego. Zdaniem redaktorów Gazety Wyborczej oraz części publicystów sprawa "taśm Gudzowatego" jest wyolbrzymiana. Według niektórych ujawniono je specjalnie po to, aby sztucznie wyolbrzymiona afera przysłoniła inną, związaną z ujawnieniem nagrań Renaty Beger.

Jest członkiem między innymi Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz Council on Foreign Relations.

W kwietniu 2007 "Dziennik" podał, że 8 maja Michnik złoży rezygnację ze stanowiska redaktora naczelnego Gazety Wyborczej. Według "Dziennika" zastąpić go ma Jarosław Kurski, dziennikarz "Gazety" i brat Jacka Kurskiego.

Nagrody i wyróżnienia

• nagroda Praw Człowieka im. Roberta F. Kennedy'ego (1986)
• laureat Prix de la Liberte francuskiego PEN-Clubu (1988)
• Europejczyk Roku (1989) – nagroda przyznana przez czasopismo La Vie
• Shofar Award (1991) – nagroda przyznana przez National Jewish Committee on Scouting
• nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Europejskich (1995)
• medal imienia Imrego Nagya (1995)
• Nagroda Dziennikarstwa i Demokracji Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) (maj 1996)
• Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (1998)
• order komandorski Bernardo O'Higginsa. (Chile, 1998)
• umieszczony na liście 50 'Bohaterów wolności prasy' ogłoszonej 3 maja 2000 przez Międzynarodowy Instytut Prasy (IPI).
• Wielki Krzyż Zasługi Orderu Zasługi Niemiec (2001)
• Nagroda Erazma (Holandia, 2001)
• Doktor honoris causa: nowojorskiej New School for Social Research, University of Minnesota, Connecticut College, University of Michigan.
• Francuska Legia Honorowa (Francja, 2003)
• Znalazł się na liście 20 najbardziej wpływowych dziennikarzy świata Financial Times
• Tytuł profesora honorowego Akademii Kijowsko-Mohylańskiej 1 września 2006

Dorobek publicystyczny

• Kościół, lewica, dialog (1977)
• Szanse polskiej demokracji (1984)
• Z dziejów honoru w Polsce (1985)
• Takie czasy... Rzecz o kompromisie (1985)
• Polskie pytania (1987)
• Między Panem a Plebanem (1995)
• Diabeł naszego czasu (1995)
• Wyznania nawróconego dysydenta (2003)
• Wściekłość i wstyd (2005)
• Liczne artykuły do "Gazety Wyborczej", "Der Spiegel", "Le Monde", "Liberation, Lettre Internationale", "New York review of Books", "The Washington Post" i wielu innych.

Zobacz też

• Michnikowszczyzna. Zapis choroby

Linki zewnętrzne

• Recenzja książki Wściekłość i wstyd
• Pierwsza część wywiadu "Pożegnanie z bronią"
• Debata Dziennik - Czy Polska bez Adama Michnika byłaby lepsza?, Cezary Michalski, Rafał Ziemkiewicz, Ewa Milewicz.