Stanisław Pietrzyk

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Pietrzyk
Ilustracja
mjr Stanisław Pietrzyk
podpułkownik piechoty podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

10 listopada 1895
Warszawa

Data i miejsce śmierci

8 listopada 1965
tamże

Przebieg służby
Lata służby

1915–1945

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

Ośrodek Zapasowy 29 Dywizji Piechoty

Stanowiska

dowódca ośrodka

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Medal Brązowy za Długoletnią Służbę Pamiątkowy Krzyż Wojenny 1916-1918 (Rumunia) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Multimedia w Wikimedia Commons
Jako uczeń szkoły wojskowej w Kijowie.
Z żoną Jadwigą i córką Jadzią (Starogard 26.10.1921).
Dowódca 14 pułku piechoty płk Ignacy Misiąg (siedzi trzeci od lewej) z dziećmi z włocławskiej ochronki. Mjr Pietrzyk stoi pierwszy z prawej w III rzędzie.
Rok 1934 - 3 kompania 14 pp, mistrzowska w strzelaniu w 4 Dywizji Piechoty. W I rzędzie siedzą od prawej: 2 – ppor. Stanisław Domagalski, 3 – mjr Stanisław Pietrzyk, 4 – kpt. Michał Naziembło, 5 – ppłk Hugo Mijakowski, 6 – ppłk Franciszek Sudoł, 7 – mjr Wilhelm Paszkiewicz, 8 – mjr Aleksander Fiszer.
Jako jeniec oflagu VI E Dorsten.
Jako działacz Polskiego Związku Niewidomych (z prawej).
Grób na cmentarzu Bródnowskim.

Stanisław Pietrzyk (ur. 10 listopada 1895[a] w Warszawie, zm. 8 listopada 1965[b] tamże) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość, służba w armii rosyjskiej i działalność niepodległościowa[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 10 listopada 1895 w Warszawie, w rodzinie Jana, woźnego i Anieli z Ruków[4]. W 1914 ukończył ośmioklasowe Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego i zdał maturę[5].

1 maja 1915 wstąpił do 1 Kijowskiej Szkoły Wojskowej (ros. 1-е Киевское военное училище) w Kijowie[5]. 1 września tego roku, po ukończeniu szkoły, został mianowany chorążym i przeniesiony do 246 zapasowego batalionu piechoty (ros. 246-й пехотный запасный батальон) w Kustanaju[5][6]. 1 grudnia 1915 wyjechał z kompanią marszową na front niemiecki, gdzie został wcielony do 21 turkiestańskiego pułku strzelców (ros. 21-й Туркестанский стрелковый полк) i wyznaczony na stanowisko dowódcy 12. kompanii[5][7]. Wziął udział we wszystkich sześciu bitwach pułku podczas ofensywy Brusiłowa, a później na froncie rumuńskim[5]. Był dwa razy ranny, w tym 24 maja 1916 oraz cztery razy odznaczony[5][7]. Awansował na podporucznika i porucznika[5][7]. W sierpniu 1917, dla odpoczynku, został wycofany z frontu i skierowany do 155 zapasowego pułku piechoty (ros. 155-й пехотный запасный полк) w Carycynie[5]. We wrześniu tego roku z oddziałem, złożonym z Polaków – żołnierzy 13 Zapasowej Brygady Piechoty (ros. 13-я пехотная запасная бригада), przybył do Syzrania i objął dowództwo 4. kompanii[5]. W październiku 1917 w Bobrujsku został wcielony do 2. kompanii Legii Oficerskiej I Korpusu Polskiego w Rosji[5]. Awansował na podkapitana[5]. Po rozbrojeniu korpusu (21 maja 1918) przyjechał do Warszawy, gdzie rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu[8].

Służba w Wojsku Polskim[edytuj | edytuj kod]

11 listopada 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego i przydzielony do 3 pułku strzelców granicznych[9]. 25 listopada 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu porucznika, w piechocie[10]. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w Sądzie Załogowym w Starogardzie, a jego oddziałem macierzystym był 14 pułk piechoty[11].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i kontynuował służbę w 14 pułku piechoty we Włocławku na stanowisku dowódcy kompanii, a później adiutanta pułku i dowódcy szkoły podoficerskiej[9][12][13][14][15]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 1092. lokatą w korpusie oficerów piechoty[16][c]. Z dniem 15 września 1925 został przeniesiony służbowo na X Kurs Doszkolenia Młodszych Oficerów Piechoty w Chełmnie[20]. W 1928, obok obowiązków służbowych, powierzono mu funkcję stałego członka komisji regulaminowej strzeleckiej przy Departamencie Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych[9]. 27 stycznia 1930 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1930 stopień majora w korpusie oficerów piechoty i 18. lokatą[21][d]. W marcu 1930 wyznaczony został na stanowisko kwatermistrza pułku[26][27]. Od 23 czerwca do 7 sierpnia 1930 był słuchaczem dwumiesięcznego kursu doskonalącego, zorganizowanego w Gródku Jagiellońskim przez 8 Grupę Artylerii. Od 14 do 17 października tego roku przebywał na ćwiczeniach taktycznych w terenie, zorganizowanych dla oficerów sztabu 4 Dywizji Piechoty[e]. W październiku 1932 został przesunięty na stanowisko dowódcy III batalionu[9][29][30][31]. W 1934 był wykładowcą lotnictwa i broni pancernej na dywizyjnym kursie instruktorskim dla oficerów 4 Dywizji Piechoty przy 14 pp[32].

28 października 1936 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy batalionu "Skałat"[15][9]. Na stopień podpułkownika został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1937 i 49. lokatą w korpusie oficerów piechoty[33][34]. W marcu 1939 został przeniesiony do 76 pułku piechoty w Grodnie na stanowisko I zastępcy dowódcy pułku[35][f].

Kampania wrześniowa[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym, z chwilą wybuchu wojny obejmował dowództwo Ośrodka Zapasowego 29 Dywizji Piechoty. W dniu 1 września 1939 r. znalazł się więc poza I rzutem 76 Lidzkiego Pułku Piechoty i przebywał w Ośrodku Zapasowym tegoż pułku[36]. Ośrodek Zapasowy 29 Dywizji Piechoty wystawił 3 bataliony marszowe, które początkowo osłaniały Grodno z kierunku zachodniego. Następnie z batalionów tych sformowany został pułk, którego dowódcą został ppłk. Pietrzyk[37]. W kolejnych dniach pułk ten (już po rozwiązaniu Obszaru Warownego „Grodno”) odjechał transportami kolejowymi w kierunku Łunińca. Ostatecznie oddział ten, razem z innymi jednostkami Obszaru Warownego „Grodno”, dotarł do Lwowa i wziął udział w jego obronie (ale już pod innym dowództwem).

Po załadowaniu zmobilizowanych w Grodnie oddziałów (które odeszły transportami kolejowymi na Baranowicze, a następnie przemieszczały się po linii Pińsk – Równe) ppłk Stanisław Pietrzyk, razem z pułkownikiem dyplomowanym Bohdanem Hulewiczem (dowódcą Obszaru Warownego „Grodno”) oraz dwoma szoferami, wyruszyli samochodem osobowym do Pińska, do którego dotarli rankiem 16 września. W Pińsku spotkali się z gen. bryg. Franciszkiem Kleebergiem, któremu chcieli się podporządkować. Wobec odmowy generała podjęli próbę dogonienia transportów ze swoim wojskiem[38]. Dalsza ich droga wiodła przez Łuniniec (16.IX), Dawidgródek (16.IX), Równe (17.IX), Dubno (17.IX), Brody (17.IX), Krasne (17.IX), przedmieścia Łyczakowa (17/18.IX) i Stanisławów (18.IX) – do Kut (19.IX), w których przekroczyli granicę z Rumunią[39]. Przekroczenie granicy było wynikiem zastosowania się do rozkazu Naczelnego Dowództwa, z którego treścią obaj oficerowie zapoznali się jeszcze w Brodach[40].

Internowanie i niewola[edytuj | edytuj kod]

Po przejściu na teren Rumunii oficerowie zostali skierowani do uzdrowiskowej miejscowości Călimănești i rozmieszczeni w hotelach i pensjonatach[41]. Następnie przeniesieni zostali do obozu w Târgoviște, w którym władze rumuńskie skupiły oficerów z obozów rozsianych po całej Rumunii[42]. W lutym 1941 roku władze rumuńskie, wbrew konwencjom międzynarodowym, wydały internowanych polskich oficerów Niemcom[43].

Podpułkownik Stanisław Pietrzyk odnotowany został jako jeniec Oflagu VI E Dorsten (numer jeniecki: 35/VI E)[44], w którym początkowo znalazła się większość z wydanych Niemcom polskich oficerów[g]. Następnie przetrzymywany był w oflagu VI B Dössel. W oflagu tym, już po oswobodzeniu przez aliantów, spotkał się ze swoim zięciem ppor. Tadeuszem „Ogończykiem” Żółtowskim[h], uczestnikiem powstania warszawskiego. Przez kolejne miesiące (do połowy 1946 roku) sprawował funkcję komendanta polskich obozów cywilno-wojskowych w Dössel i Sennelager.

Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]

15 lipca 1946 wrócił do Polski[45]. Nie został przyjęty do służby w ludowym Wojsku Polskim z powodu negatywnej opinii wystawionej przez szefa Oddziału II Sztabu Generalnego, płk. Wacława Komara[46]. Początkowo pracował w służbie rehabilitacji inwalidów ówczesnego Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, a od października 1954 w Polskim Związku Niewidomych[i]. Pierwszym prezesem PZN był mjr Leon Wrzosek, który w Zarządzie Głównym związku zatrudniał, między innymi, ludzi mających AK-owską przeszłość i przedwojennych oficerów (w ten sposób do związku trafił również Stanisław Pietrzyk). Podczas swej pracy w Polskim Związku Niewidomych Stanisław Pietrzyk zajmował stanowiska starszego instruktora produktywizacji niewidomych, starszego instruktora organizacyjnego i kierownika Działu Prezydialno-Organizacyjnego. Jako pracownik merytoryczny PZN był autorem szkiców zamieszczanych w, ukazujących się w latach 1957–1959, zeszytach pod wspólnym tytułem „Sprawa Niewidomych” (łącznie ukazało się 9 zeszytów)[47][48].

Chorował na serce. Zmarł 8 listopada 1965 w Warszawie, a cztery dni później został pochowany na cmentarzu Bródnowskim (sektor 18M, rząd 4, numer 4)[j][47].

Był żonaty z Jadwigą z Rażniewskich (1898–1961), z którą miał córkę Jadwigę (1921–2011)[k].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ 1 czerwca 1935 ogłoszono sprostowanie daty urodzenia majora Stanisława Pietrzyka z „11 listopada 1895” na „10 listopada 1895”[1].
  2. ↑ Stanisław Pietrzyk został ujęty na „Liście zaginionych w ZSRR jeńców wojennych z 1939 roku - obozów Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa” jako jeniec Obozu NKWD w Kozielsku[2]. Z tego powodu część opracowań podaje błędnie, że wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD[3].
  3. ↑ W 1923 zajmował 989. lokatę[17], 1924 – 555. lokatę[18], a w 1928 – 245. lokatę[19].
  4. ↑ W 1930 zajmował 673. lokatę łączną wśród majorów korpusu piechoty (była to nadal 18. lokata w starszeństwie)[22]. W 1932 zajmował 16. lokatę[23], 1 lipca 1933 – 501. lokatę wśród wszystkich majorów piechoty (a jednocześnie nadal 16. lokata w starszeństwie)[24], 5 czerwca 1935 – 372. lokatę łączną pośród majorów korpusu piechoty (była to jednocześnie 14. lokata w swoim starszeństwie)[25].
  5. ↑ Razem z nim z 14 pułku piechoty na ćwiczenia te wyjechali również kpt. Emil Zawisza i mjr Stanisław Brzeziński[28].
  6. ↑ Stanisław Pietrzyk podał, że służbę na stanowisku I zastępcy dowódcy 76 pp pełnił od 1 maja do 25 sierpnia 1939 i przez cały ten okres sprawował w zastępstwie obowiązki dowódcy pułku[9].
  7. ↑ W Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Władysława Sikorskiego w Londynie znajduje się pisemna relacja z kampanii wrześniowej złożona przez podpułkownika Stanisława Pietrzyka już po oswobodzeniu z niewoli.[36]
  8. ↑ Tadeusz Żółtowski ps. „Ogończyk”, urodzony w dniu 13 maja 1910 roku w Pryłukach (gubernia połtawska), zmarły dnia 12 kwietnia 1967 roku w Warszawie. Syn Eugeniusza i Marii z Gąssowskich. Absolwent Wydziału Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Praktyki i szkolenia odbywał między innymi w 4 dywizjonie artylerii konnej z Suwałk i Okręgowej Składnicy Uzbrojenia w Wilnie. W dniu 24 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany do parku intendentury nr 301, z którym wziął udział w kampanii wrześniowej (park ten wszedł w struktury 1 Dywizji Piechoty Legionów i walczył pod Pułtuskiem, Wolą Wodyńską i Łukowem). Uciekł z niemieckiej niewoli, od lutego 1940 r. działał w konspiracji (w plutonie saperów) – początkowo w szeregach Związku Walki Zbrojnej, a później w Warszawskim Okręgu Armii Krajowej pod pseudonimem „Ogończyk”. Z dniem 1 sierpnia 1944 r. został przydzielony na stanowisko dowódcy plutonu nr 211 w Obwodzie II Żoliborz (pluton nr 211 w I kompanii 32 pułku piechoty), na czele którego, w stopniu starszego ogniomistrza podchorążego, wziął udział w powstaniu warszawskim. Wyróżnił się w działaniach na Żoliborzu (walki na ulicy Słowackiego i podczas osłaniania odwrotu zgrupowania „Żubr” – na ulicy Gdańskiej). W czasie walk odznaczony został Krzyżem Walecznych (w okresie późniejszym otrzymał Krzyż Walecznych po raz drugi) oraz awansowany do stopnia podporucznika. W okresie od dnia 1 października 1944 r. do dnia 2 maja 1945 roku przebywał w niemieckiej niewoli (w stalagach XI A i X B oraz oflagu X C). Po wyswobodzeniu przez aliantów pełnił funkcję adiutanta komendanta i dowódcy kompanii szeregowych w obozach cywilno-wojskowych w Dössel i Sennelager. Po wojnie pracował w Biurze Prawnym Banku Inwestycyjnego. Odznaczony został również Krzyżem Partyzanckim, Odznaką Grunwaldzką, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Medalem „Za Warszawę” oraz pośmiertnie Warszawskim Krzyżem Powstańczym (opracowano na podstawie zaświadczenia Koła Byłych Żołnierzy Armii Krajowej z dnia 2 października 1961 r., L. dz. 930/61).
  9. ↑ Pierwszą ogólnopolską organizacją cywilnych niewidomych był powstały w październiku 1946 roku Związek Niewidomych Pracowników RP.
  10. ↑ Według części źródeł w chwili śmierci posiadał rangę pułkownika i odznaczony był, między innymi, Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz szeregiem odznaczeń polskich, rumuńskich i francuskich.
  11. ↑ Córka Jadwiga ur. 24 sierpnia 1921 r. w Starogardzie Gdańskim, zm. 11 października 2011 roku w Warszawie. Uczyła się w Gimnazjum Państwowym w Tarnopolu, a w 1939 zdała maturę w Gimnazjum Ogólnokształcącym im. Adama Mickiewicza w Grodnie. Razem z matką pozostała pod okupacją sowiecką. Jeszcze w 1939, zagrożone aresztowaniem przez funkcjonariuszy NKWD i zsyłką na Syberię oraz ostrzeżone przez ordynansa, przedostały się pieszo przez zieloną granicę na teren Rzeszy i zamieszkały w Warszawie przy ulicy gen. Józefa Zajączka nr 26. Jej synem był prof. dr hab. Tadeusz Stanisław Roman Żółtowski (urodzony w dniu 5 kwietnia 1944 r., zmarły dnia 1 maja 2017 roku), wieloletni pracownik naukowy Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej, kierownik Zakładu Badań Strukturalnych, wybitny specjalista w dziedzinie krytyczności urządzeń jądrowych, członek Amerykańskiego Towarzystwa Jądrowego, spoczywający na warszawskich Powązkach Wojskowych.
  12. ↑ Medal ten został nadany ppłk. Stanisławowi Pietrzykowi na podstawie Rozkazu nr 25 Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – Korpusu Ochrony Pogranicza z dnia 28 maja 1938 roku, pkt 4 (informacja ze zbiorów Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935, s. 57.
  2. ↑ Lista zaginionych 1943 ↓, s. 105.
  3. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 741.
  4. ↑ Kolekcja ↓, s. 2, 4.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Kolekcja ↓, s. 4.
  6. ↑ Петржик Станислав. [w:] Киевское военное училище : Выпускники 01.09.1915 [on-line]. Офицеры русской императорской армии. [dostęp 2023-12-02]. (ros.).
  7. ↑ a b c Петржик Станислав Янович. [w:] Памяти героев Великой войны 1914–1918 [on-line]. Управление Министерства обороны Российской Федерации по увековечению памяти погибших при защите Отечества. [dostęp 2023-12-02]. (ros.).
  8. ↑ Kolekcja ↓, s. 4–5.
  9. ↑ a b c d e f Kolekcja ↓, s. 5.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 48 z 15 grudnia 1920, s. 1356.
  11. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 63, 817.
  12. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 164.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 156.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 544.
  15. ↑ a b Ciesielski 2008 ↓, s. 115.
  16. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 56.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 414.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 358.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 190.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 94 z 17 września 1925, s. 510.
  21. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 28 stycznia 1930, s. 24.
  22. ↑ Lista starszeństwa 1930 ↓, s. 138.
  23. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 36.
  24. ↑ Lista starszeństwa 1933 ↓, s. 28.
  25. ↑ Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 26, 182-183, 194.
  26. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 100.
  27. ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 276.
  28. ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 109.
  29. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932, s. 408.
  30. ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 289, 292, 295.
  31. ↑ Obsada personalna – majorowie, sygn. 701/1/116, s. 83. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. [dostęp 2023-12-03].
  32. ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 110.
  33. ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 420.
  34. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 16, w marcu 1939 zajmował 48. lokatę.
  35. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 638.
  36. ↑ a b Barański i Kryska-Karski 1973 ↓, s. 32.
  37. ↑ Barański i Kryska-Karski 1973 ↓, s. 36.
  38. ↑ Hulewicz 1968 ↓, s. 206, 207.
  39. ↑ Hulewicz 1968 ↓, s. 207–211.
  40. ↑ Hulewicz 1968 ↓, s. 209.
  41. ↑ Hulewicz 1968 ↓, s. 213.
  42. ↑ Hulewicz 1968 ↓, s. 218.
  43. ↑ Hulewicz 1968 ↓, s. 226.
  44. ↑ Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2023-12-03].
  45. ↑ Kolekcja ↓, s. 6.
  46. ↑ Kolekcja ↓, s. 8.
  47. ↑ a b Biografie Prasowe : Stanisław Pietrzyk. Józef Szczurek. [dostęp 2023-12-03].
  48. ↑ Spór o koncepcję. Józef Szczurek, 22 sierpnia 1996-08-22. [dostęp 2023-12-03].
  49. ↑ M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12.
  50. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 19 marca 1934, s. 106.
  51. ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 135.
  52. ↑ M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 337.
  53. ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 16.
  54. ↑ Rocznik oficerski 1932 ↓, s. 36.
  55. ↑ a b c d e Kolekcja ↓, s. 7.
  56. ↑ a b Na podstawie fotografii [1].
  57. ↑ Na podstawie fotografii [2].
  58. ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 30.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Pietrzyk&oldid=72050816”