Irga czarna
|
||
 Pęd z kwiatami i niedojrzałymi owocami |
||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | różowce | |
| Rodzina | różowate | |
| Rodzaj | irga | |
| Gatunek | irga czarna | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Cotoneaster melanocarpus Fisch. ex A.Blytt Enumeratio plantarum vascularum quae circa Christianum sponte nascuntur Enumeratio plantarum vascularum quae circa Christianum sponte nascuntur; 1844 22 1844[2] |
||
Irga czarna (Cotoneaster melanocarpus Fisch. ex A.Blytt)[3] – gatunek krzewu z rodziny różowatych.
Spis treści
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
- W polskiej literaturze fachowej funkcjonuje nazwa naukowa Cotoneaster niger (Wahlb.) Fr[3][4].
- Według nowszych ujęć taksonomicznych prawidłowa nazwa gatunku to Cotoneaster melanocarpus Fisch. ex A.Blyt. Synonimy[2]:
- Cotoneaster niger (Wahlb.) Fr.
- Cotoneaster orientalis A. Kern.
- Cotoneaster peduncularis Boiss.
- Cotoneaster vulgaris var. melanocarpus (Lodd., G. Lodd. & W. Lodd.) Ledeb.
- Mespilus cotoneaster var. niger Wahlb.
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Zwarty obszar zasięgu obejmuje północną, wschodnią i środkową część Europy oraz część Azji[5]. W Polsce w stanie dzikim występuje tylko w Karpatach i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej[6]. Stanowiska na Pomorzu są pochodzenia synantropijnego[6]. W polskich Karpatach najliczniej występuje w Pieninach (stanowiska: Zamczysko, Trzy Korony, Szafranówka, Rabsztyn, Przełom Białki pod Krempachami, Ociemne, Niedzica, Falsztyn, Macelak, Łaźne Skały, Goła Góra, Czorsztyn, Cisowce, Bystrzyk i Kacze[6]. W Tatrach stwierdzono występowanie na 2 stanowiskach (Dolina Waksmundzka i Łysa Skałka), ponadto po 1 stanowisku w Gorcach (w Paśmie Lubania), Beskidzie Sądeckim (ruiny Zamku w Muszynie) i w Beskidzie Wyspowym (na Białowodzkiej Górze)[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Prosty, szeroki krzew liściasty od 0,5 do 5 m wysokości. Ma ciemnoszare pędy wzniesione do góry, za młodu owłosione[4].
- Liście
- Pojedyncze, całobrzegie, jajowatookrągławe o długości do 5 cm. Są matowe, pod spodem białawo kutnerowate, tępe lub zaostrzone[4].
- Kwiaty
- Drobne, różowawe, zebrane w skąpokwiatowe krótkie grona liczące zwykle od 1-3, ale czasami aż do 15 kwiatów. Dno kwiatowe jest na zewnątrz nagie. Działki kielicha są owłosione wełnisto, ale tylko na szczycie. Płatki korony są jasnoróżowe i mają krótki paznokieć[4].
- Owoce
- Drobne, jabłkowate, niemal kuliste, czarne, wewnątrz mączyste. Są najważniejszą cechą rozpoznawczą tego gatunku. Bez owoców rozpoznawanie jest trudne[7].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Nanofanerofit. Gatunek subkontynentalny. Lubi stanowiska kamieniste, słoneczne o glebach przepuszczalnych ubogich, lekkich, zasobnych w próchnicę. Umiarkowanie chłodne lub umiarkowanie ciepłe warunki klimatyczne. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych, gatunek charakterystyczny dla związku Berberidion[8]. Liczba chromosomów 2n = 51, 68[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-25].
- ↑ a b The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
- ↑ a b c d e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
