Tu-144: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
szablon |
dodanie tekstu |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Tu-144''' ([[Język rosyjski|ros.]] '''Ту-144''') – [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich| |
'''Tu-144''' ([[Język rosyjski|ros.]] '''Ту-144''') – [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Radziecki]] [[Transport naddźwiękowy|ponaddźwiękowy]] samolot pasażerski zaprojektowany przez [[Tupolew|Tupolewa]] eksploatowany w latach 1968 - 1999.<ref>{{Cytuj |autor = Stuart G. Hibben, Carl Minkus |tytuł = Cumulative Author Index for Soviet Laser Bibliographies, Numbers 19-25, January 1975 - September 1976 |data = 1977-03-31 |data dostępu = 2020-06-08 |miejsce = Fort Belvoir, VA |url = http://dx.doi.org/10.21236/ada037818}}</ref> |
||
Tu-144 był pierwszym komercyjnym, ponaddźwiękowym samolotem na świecie. Pierwszy lot [[Prototyp|prototypu]] Tu-144 odbył się z [[Port lotniczy Żukowskij|lotniska Żukowskiego]] 31 grudnia 1968r. (3 miesiące przed brytyjsko-francuskim [[Concorde|Concordem]])<ref>{{Cytuj |autor = Gordon, E. |tytuł = OKB Tupolev : a history of the design bureau and its aircraft |data = 2005 |data dostępu = 2020-06-08 |isbn = 1-85780-214-4 |wydawca = Midland |oclc = 61177383 |url = http://worldcat.org/oclc/61177383}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Ann Heinrichs |tytuł = LCC from December 2018-February 2019 Lists |czasopismo = Theology Cataloging Bulletin |data = 2019-04-18 |data dostępu = 2020-06-08 |issn = 1548-8497 |wolumin = 27 |numer = 2 |s = 8–13 |doi = 10.31046/tcbv27no2_725 |url = http://dx.doi.org/10.31046/tcbv27no2_725}}</ref> Tu-144 był samolotem biura projektowego Tupolewa, kierowanego przez pioniera aeronautyki Aleksieja Tupolewa. 16 tego typu maszyn zostało wyprodukowanych w [[Woroneż|Woroneżu]], przez [[Woroneskie Zjednoczenie Przemysłu Lotniczego|Woronejskie Zjednoczenie Przemysłu Lotniczego]].<ref>{{Cytuj |autor = Gordon, E. |tytuł = OKB Tupolev : a history of the design bureau and its aircraft |data = 2005 |data dostępu = 2020-06-08 |isbn = 1-85780-214-4 |wydawca = Midland |oclc = 61177383 |url = http://worldcat.org/oclc/61177383}}</ref> Samolot wykonał 102 loty komercyjne, z których jedynie 55 odbyło się z pasażerami na pokładzie.Tu-144 po raz pierwszy osiągnął prędkość dźwięku 5 czerwca 1969 roku, 3 miesiące przed Concordem, a 26 maja 1970 roku otrzymał miano pierwszego samolotu komercyjnego, który przekroczył prędkość Mach 2.<ref>{{Cytuj |autor = S. A. Vigdortchik, A. N. Tupolev |tytuł = The Technological Aspects of Titanium Application in the TU-144 Aircraft Structure |data = 1982 |data dostępu = 2020-06-08 |isbn = 978-1-4757-1760-0 |miejsce = Boston, MA |wydawca = Springer US |s = 2181–2193 |url = http://dx.doi.org/10.1007/978-1-4757-1758-7_53}}</ref> |
|||
Tu-144 miał wiele problemów związanych z jego rozwojem i niezawodnością, a po katastrofie na Paris Air Show w 1973 roku, ograniczył działalność jedynie do regularnych lotów pasażerskich. Samolot odbywał regularne loty pasażerskie dla [[Aerofłot|Aerofłotu]] między [[Moskwa|Moskwą]], a [[Ałmaty|Ałmatami]] od 26 grudnia 1975 roku, ale wycofano go z użytku niecałe trzy lata później po drugiej katastrofie w 1978 roku. Tu-44 pozostawał w służbie komercyjnej jako samolot cargo aż do odwołania programu w 1983 roku. Tu-144 był wykorzystywany później przez radziecki program kosmiczny do szkolenia pilotów statku kosmicznego [[Buran (wahadłowiec)|Buran]], oraz przez [[NASA]] do badań ponaddźwiękowych do 1999 roku. Tu-144 odbył swój ostatni lot 26 czerwca 1999 roku. |
|||
<br /> |
|||
{{Samolot infobox |
{{Samolot infobox |
||
|nazwa = Tu-144 |
|nazwa = Tu-144 |
||
Wersja z 13:01, 8 cze 2020
Tu-144 (ros. Ту-144) – Radziecki ponaddźwiękowy samolot pasażerski zaprojektowany przez Tupolewa eksploatowany w latach 1968 - 1999.[1]
Tu-144 był pierwszym komercyjnym, ponaddźwiękowym samolotem na świecie. Pierwszy lot prototypu Tu-144 odbył się z lotniska Żukowskiego 31 grudnia 1968r. (3 miesiące przed brytyjsko-francuskim Concordem)[2][3] Tu-144 był samolotem biura projektowego Tupolewa, kierowanego przez pioniera aeronautyki Aleksieja Tupolewa. 16 tego typu maszyn zostało wyprodukowanych w Woroneżu, przez Woronejskie Zjednoczenie Przemysłu Lotniczego.[4] Samolot wykonał 102 loty komercyjne, z których jedynie 55 odbyło się z pasażerami na pokładzie.Tu-144 po raz pierwszy osiągnął prędkość dźwięku 5 czerwca 1969 roku, 3 miesiące przed Concordem, a 26 maja 1970 roku otrzymał miano pierwszego samolotu komercyjnego, który przekroczył prędkość Mach 2.[5]
Tu-144 miał wiele problemów związanych z jego rozwojem i niezawodnością, a po katastrofie na Paris Air Show w 1973 roku, ograniczył działalność jedynie do regularnych lotów pasażerskich. Samolot odbywał regularne loty pasażerskie dla Aerofłotu między Moskwą, a Ałmatami od 26 grudnia 1975 roku, ale wycofano go z użytku niecałe trzy lata później po drugiej katastrofie w 1978 roku. Tu-44 pozostawał w służbie komercyjnej jako samolot cargo aż do odwołania programu w 1983 roku. Tu-144 był wykorzystywany później przez radziecki program kosmiczny do szkolenia pilotów statku kosmicznego Buran, oraz przez NASA do badań ponaddźwiękowych do 1999 roku. Tu-144 odbył swój ostatni lot 26 czerwca 1999 roku.
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Woronejskie Zjednoczenie Przemysłu Lotniczego |
| Konstruktor |
Tupolew |
| Typ |
Samolot Ponaddźwiękowy |
| Konstrukcja |
metalowa |
| Załoga |
3 osoby |
| Historia | |
| Data oblotu |
31 grudnia 1968 |
| Lata produkcji |
1967 - 1983 |
| Wycofanie ze służby |
1999 |
| Liczba egz. |
16 |
| Liczba wypadków • w tym katastrof |
2 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
4 x Kolesow RD-36-51A |
| Ciąg |
4 x 200 kN |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
28,20 m |
| Długość |
65,70 m |
| Wysokość |
10,50 m |
| Powierzchnia nośna |
506 m² |
| Masa | |
| Własna |
85 000 kg |
| Startowa |
180 000 kg |
| Paliwa |
70 000 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
2,3 Ma (2 500 km/h) |
| Prędkość przelotowa |
2,1 Ma (2 300 km/h |
| Pułap |
18 000 m |
| Zasięg |
6200 km |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 120-140 | |
| Użytkownicy | |
| Aerofłot | |
 |
Ten artykuł należy dopracować |
Historia
Pierwszy prototyp wystartował 31 grudnia 1968 z lotniska pod Moskwą, trzy miesiące przed Concordem. Tu-144 pierwszy też przełamał barierę dźwięku 5 czerwca 1969, a 15 lipca 1969 został pierwszym komercyjnym transportowcem, który przekroczył prędkość Mach 2.
Uważa się, że przy konstruowaniu Tu-144 oparto się na materiałach zdobytych metodami szpiegowskimi we francuskiej firmie Aérospatiale, w której był konstruowany Concorde. Były przypuszczenia, że skradzione plany pozwoliły radzieckim inżynierom na przyśpieszenie prac nad własnym samolotem, którego projekt oparli na planach Concorde’a[potrzebny przypis]. Jest to jednak mało prawdopodobne, jeśli już to skradzione dane dotyczyły raczej ogólnych założeń, osiągów i wielkości, a nie ścisłych rozwiązań konstrukcyjnych. Pośpiech związany z pierwszeństwem oblotu (przed Concorde) sprawił, iż maszynę trapiły do końca nieusunięte usterki i poważne awarie. Było to przyczyną wielu przymusowych lądowań, co w oficjalnej prasie przekładano na „kurtuazyjną wizytę” (np. w Warszawie, w 1971). Dochodziło m.in. do pękania skrzydła i utraty paliwa w locie, liczne były awarie silników.
Wypadek podczas Paris Air Show
3 czerwca 1973 podczas pokazów lotniczych (Paris Air Show) doszło do katastrofy jednego z prototypów samolotu. Zginęło wszystkich 6 osób na pokładzie i 8 osób na ziemi. Do dziś nie są znane konkretne przyczyny tego zdarzenia. Po wypadku mówiono o tym, że samolot wleciał w smugę gazów spalinowych francuskiego myśliwca, który go fotografował. Współczesne badania wskazują jednak na możliwy problem w układzie sterowania, który został w ostatniej chwili nieprawidłowo przeprogramowany, żeby zdyskontować konkurencyjnego Concorde. Niewykluczony jest również błąd pilota[6]. Przed katastrofą, samolot wykonywał manewr stromego wznoszenia. Brak jest danych potwierdzających ewentualne przeciągnięcie, gdyż maszyna po wznoszeniu ustabilizowała lot do pozycji horyzontalnej. Nie są jasne przyczyny pikowania maszyny. Jedna z teorii mówi o możliwości zablokowania wolantu przez kamerę zabraną na pokład maszyny przed startem, inna o manewrze uniku przed zderzeniem w powietrzu z samolotem myśliwskim. Próba wyprowadzenia maszyny z silnego pikowania spowodowała przeciążenia powyżej granicy wytrzymałości konstrukcyjnej i doszło do złamania skrzydła i kadłuba Tu-144 (No. 77102)[7].
Wejście do służby
Pierwszy Tu-144S wszedł do służby 26 grudnia 1975 przewożąc ładunki i pocztę. Loty pasażerskie rozpoczął 1 listopada 1977 na trasie Moskwa–Ałma-Ata (była to jedyna trasa regularnych lotów pasażerskich tego samolotu). Tu-144S potrafił osiągać maksymalną prędkość Macha 2,35, jednak by samolot mógł utrzymać prędkość naddźwiękową dopalacze musiały być cały czas włączone, co wiązało się z bardzo dużym zużyciem paliwa. W kwietniu 1978 do służby weszła nowa wersja samolotu – Tu-144D, która miała m.in. silniki turboodrzutowe Kolesowa; ich mniejsze zużycie paliwa pozwalało wydłużyć zasięg samolotu. W planach była wersja z powiększonymi skrzydłami i zbiornikami paliwa, która miała otrzymać oznaczenie Tu-144DA.
Zawodność i awaryjność tych maszyn, ogromne koszty lotu związane z bardzo dużym zużyciem paliwa i dużym nakładem obsługi naziemnej spowodowały, iż maszyna dość szybko i bez rozgłosu została wycofana z eksploatacji. W sumie samoloty tego typu wykonały tylko 55 rejsowych lotów pasażerskich, 102 komercyjnych rejsowych w ogóle. Ostatni pasażerski lot rejsowy miał miejsce 1 czerwca 1978[8]. Druga katastrofa w trakcie lotu doświadczalnego w 1978 przyniosła 2 ofiary[9]. Wiadomo jest, że Aerofłot użytkował egzemplarze Tu-144 po oficjalnym wycofaniu tego modelu z użytku do 1987.
Ogółem wyprodukowano 16 samolotów: jeden prototyp, jeden przedprodukcyjny, dziewięć Tu-144S oraz pięć Tu-144D.
W 1996 przy współfinansowaniu NASA na bazie Tu-144D (No. 77114) powstała maszyna doświadczalna Tu-144LL, posiadająca silniki Kuzniecow NK-321 z bombowca strategicznego Tu-160. Celem powstania samolotu było stworzenie latającego laboratorium, pozwalającego na badania technologii potrzebnych przy planowanych i realizowanych projektach nowych pasażerskich samolotów naddźwiękowych. Maszyna odbyła kilkadziesiąt lotów, głównie z misjami badawczymi w zakresie materiałoznawstwa. Ostatni lot odbył się 14 kwietnia 1999.
Egzemplarze zachowane do dzisiaj
Z 16 ukończonych Tu-144 tylko 8 zachowało się do dzisiaj. Sześć maszyn (o numerach 68001, 77101, 77103, 77104, 77105, 77113) zostało zezłomowanych. Dwa inne egzemplarze zostały zniszczone w katastrofach (77102 podczas Paris Air Show oraz 77111 podczas testu Tu-144D na trasie Moskwa-Chabarowsk).
| Numer egzemplarza | Miejsce przechowywania |
|---|---|
| 77106 | w Muzeum Rosyjskich Sił Powietrznych w Monino |
| 77107 | w instytucie lotniczym w Kazaniu, w maju 2017 roku przeniesiony do centrum Kazania[10] |
| 77108 | na terenie Uniwersytetu Lotniczo-Kosmicznego w Samarze(?) |
| 77109 | prawdopodobnie w wytwórni samolotów w Woroneżu |
| 77110 | w Muzeum Lotnictwa Cywilnego w Uljanowsku |
| 77112 | w Muzeum Techniki w Sinsheim |
| 77114 | przebudowany na Tu-144LL; w 2019 roku odmalowany w oryginalne barwy Aerofłotu i w lipcu ustawiony jako pomnik na skrzyżowaniu dróg w pobliżu bazy lotniczej Żukowski[11]. |
| 77115 | przechowywany na terenie fabryki Tupolewa w Żukowskim |
Przypisy
- ↑ Stuart G. Hibben, Carl Minkus, Cumulative Author Index for Soviet Laser Bibliographies, Numbers 19-25, January 1975 - September 1976, Fort Belvoir, VA, 31 marca 1977 [dostęp 2020-06-08].
- ↑ E. Gordon, OKB Tupolev : a history of the design bureau and its aircraft, Midland, 2005, ISBN 1-85780-214-4, OCLC 61177383 [dostęp 2020-06-08].
- ↑ Ann Heinrichs, LCC from December 2018-February 2019 Lists, „Theology Cataloging Bulletin”, 27 (2), 2019, s. 8–13, DOI: 10.31046/tcbv27no2_725, ISSN 1548-8497 [dostęp 2020-06-08].
- ↑ E. Gordon, OKB Tupolev : a history of the design bureau and its aircraft, Midland, 2005, ISBN 1-85780-214-4, OCLC 61177383 [dostęp 2020-06-08].
- ↑ S.A. Vigdortchik, A.N. Tupolev, The Technological Aspects of Titanium Application in the TU-144 Aircraft Structure, Boston, MA: Springer US, 1982, s. 2181–2193, ISBN 978-1-4757-1760-0 [dostęp 2020-06-08].
- ↑ Błąd rozumiany jako przekroczenie dopuszczalnych paramentów lotu (szybkość, wysokość, kąt wznoszenia, przeciążenie).
- ↑ Nie ulega wątpliwości fakt, że samolot miał podczas pokazów zaprezentować swoją przewagę nad Concorde i załoga maszyny pod presją wykonywała manewry nie przewidziane podczas procesu normalnej eksploatacji maszyny. Prezentowany w 2010 na kanale Discovery Historia film o kulisach prób samolotu oraz szczegółów przed startem maszyny do tych pokazów wskazują na fakt prawdopodobnego błędu w urządzeniu automatycznego sterowania (zamontowanego za oparciem fotela dowódcy) a którego działanie miało poprawiać sterowność samolotu na małej prędkości. Zginęła cała załoga w tym pilot doświadczalny Michaił Kozłow, który był za sterami podczas pierwszego oblotu maszyny 31 grudnia 1968.
- ↑ Stało się to po katastrofie Tu-144 No. 77111 23 maja 1978, gdy podczas jednego z ostatnich lotów doświadczalnych z powodu pęknięcia przewodu paliwowego doszło do zapalenia się silników maszyny. Zginęło dwóch pilotów doświadczalnych będących na pokładzie maszyny.
- ↑ Dan Fisher: Russia confirms crash of Supersonic Airliner in test: Latest failure of Trouble-plagued TU-144 seen as blow to Soviet hopes of expanding industry. Los Angeles Times, 27 października 1978. (ang.).
- ↑ TU-144 SST : LATEST NEWS [online], www.tu144sst.com [dostęp 2018-02-07] (ang.).
- ↑ TU-144 SST : LATEST NEWS [online], www.tu144sst.com [dostęp 2019-10-25].
