Operacja Bagration

Operacja Bagration

II wojna światowa, front wschodni
{{{opis grafiki}}}
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	ZSRR, Czechosłowacja, Polska, Węgry i Kraje bałtyckie
Terytorium	Europa Wschodnia, Środkowa i Północna
Przyczyna	ofensywa radziecka 1944 roku
Wynik	decydujące zwycięstwo ZSRR, prawie całkowite zniszczenie Grupy Armii „Środek”
Strony konfliktu
III Rzesza Rumunia Węgry ZSRR Polska
Dowódcy
Ernst Busch (do 28 czerwca) Walther Model (Grupa Armii „Środek”) Hans Jordan (9. Armia) Georg-Hans Reinhardt (3. Armia Pancerna) Kurt von Tippelskirch (4. Armia) Walter Weiss (2. Armia) Aleksander Wasilewski Gieorgij Żukow Konstanty Rokossowski (1. Front Białoruski) Gieorgij Zacharow (2. Front Białoruski) Iwan Czerniachowski (3. Front Białoruski) Iwan Bagramian (1. Front Nadbałtycki)
Siły
800 tys. żołnierzy 1,7 mln żołnierzy
Straty
Według ZSRR: 400 tys. zabitych 158 tys. jeńców 590 tys. rannych Według Niemców: 260 tys. zabitych 116 tys. jeńców 250 tys. rannych Według ZSRR: 180 040 zabitych, pojmanych i zaginionych 590 848 rannych i chorych
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Operacja Bagration (ros. Операция Багратион) – kryptonim radzieckiej ofensywy Armii Czerwonej z 1944 roku (znanej także jako Białoruska Strategiczna Operacja Ofensywna) przeprowadzonej wg koncepcji Konstantego Rokossowskiego, która oczyściła Białoruską SRR z sił niemieckich doprowadzając do prawie całkowitego zniszczenia Grupy Armii „Środek”. Była to prawdopodobnie największa klęska Wehrmachtu podczas II wojny światowej. Operacja . Operacja została nazwana na cześć gruzińskiego księcia i rosyjskiego generała Piotra Iwanowicza Bagrationa, żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku, który poległ w bitwie pod Borodino.

Tło

Niemiecka Grupa Armii „Środek” udowodniła już swoją siłę w czasie operacji „Mars”, w której wojska frontów Kalinińskiego i Zachodniego kierowane przez Żukowa poniosły ogromne straty. Między sierpniem a październikiem 1943 roku Grupa Armii „Środek” została jednak odparta na zachód przez Armię Czerwoną po zwycięskiej operacji smoleńskiej, co spowodowało utratę Smoleńska i tym samym rozdzielenie sił niemieckich na dwie odrębne części – północną i południową – uniemożliwiając Wehrmachtowi przemieszczanie wojsk i zaopatrzenia.

W czerwcu 1944 roku, po lądowaniu aliantów w Normandii, wycofano z Grupy Armii „Środek” trzy dywizje pancerne (4., 5. i 20.) i przerzucono w rejon Kowla. W tej grupie armii brakowało czołgów (tylko dwa bataliony Tygrysów) oraz sprawnych samolotów (sprawnych było tylko około 70 myśliwców). Obszar działań wojennych obejmował głównie lasy i bagna. Teren ten był idealny do obrony. Ważne linie defensywne dotyczyły nielicznych dróg. Drogi te głównie prowadziły do Mińska. W przypadku zajęcia Mińska ewakuacja wojsk niemieckich byłaby niemożliwa.

Siły obu stron

Na początku ofensywy Związek Radziecki zaangażował 1,7 mln żołnierzy, 2715 czołgów, 1355 dział samobieżnych, około 24 tys. dział artyleryjskich i 2306 miotaczy min ze wsparciem 6334 samolotów. Do tego trzeba dodać 70 tys. samochodów ciężarowych i 100 pociągów dostawczych dziennie.

Dyslokacja wojsk obu stron

Wojska sowieckie biorące udział w operacji składały się z czterech frontów (grup armii): 1. Frontu Białoruskiego dowodzonego przez marszałka Konstantego Rokossowskiego, 2. Frontu Białoruskiego pod dowództwem generała Gieorgija Zacharowa, 3. Frontu Białoruskiego dowodzonego przez generała Iwana Czerniachowskiego oraz 1. Frontu Nadbałtyckiego marsz. Iwana Bagramiana.

Niemieckie siły wynosiły początkowo 800 tys. żołnierzy, 9500 dział oraz zaledwie 553 czołgów i 839 samolotów. Wojska te należały do 3. Armii Pancernej, 4., 9. i 2. Armii.

Plany ofensywy

Pierwotna wersja operacji Bagration została zaplanowana przez gen. Aleksieja Antonowa, I zastępcę szefa Sztabu Generalnego Armii Czerwonej. Plany Antonowa zostały omówione na naradzie u Stalina 20 maja 1944 m.in. przez marszałków Aleksandra Wasilewskiego i Gieorgija Żukowa. Doszło na niej do konfrontacji między dowódcą 1. Frontu Białoruskiego gen. Rokossowskim a Stalinem. Rokossowski zaproponował odmienne rozwiązanie: w przeciwieństwie do oryginalnej koncepcji, atak kleszczowy z dwóch kierunków na pozycje niemieckiej 9. Armii. Rokossowski ostatecznie przekonał Stalina. Po opracowaniu zmian Stalin zatwierdził plan 31 maja nazywając ofensywę od nazwiska generała Piotra Iwanowicza Bagrationa.

Przebieg operacji

Operacja rozpoczęła się rankiem 22 czerwca 1944 roku, w trzecią rocznicę niemieckiego ataku na Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Oberkommando der Wehrmacht spodziewało się ataku na Grupę Armii „Północna Ukraina” i wielkiego uderzenia aż po Bałtyk, które odcięłoby Grupy Armii „Północ” i „Środek”. Dlatego Grupa Armii „Północna Ukraina” otrzymała duże posiłki z Grupy Armii „Środek”, które musiała oddać po rozpoczęciu operacji „Bagration”, narażając się na przełamanie frontu także w swoim rejonie.

Operacja lwowsko-sandomierska rozpoczęta 13 lipca 1944 roku szybko rozgromiła niemieckie siły na Ukrainie. Szybki postęp tej ofensywy doprowadził radzieckie siły do bram Warszawy w końcu lipca. Operacja „Bagration” również odizolowała niemieckie siły Grupy Armii „Północ” w Kurlandii. Przerzucenie przez Niemców odwodów z Rumunii umożliwiło wojskom radzieckim w sierpniu 1944 roku pokonanie osłabionych sił niemiecko-rumuńskich.

Operacja zatrzymała się, kiedy radzieckie linie zaopatrzenia znalazły się w niebezpieczeństwie – dostawy nie nadążały za szybkimi postępami wojsk.

Wpływ na niemiecką klęskę w czasie tej operacji miał transfer części oddziałów do Francji w odpowiedzi na lądowanie w Normandii. Cztery fronty bez większego problemu rozbiły cienką niemiecką linię obrony. Związek Radziecki osiągnął stosunek dziesięć do jednego w czołgach i siedem do jednego w liczbie samolotów nad Niemcami. Ilość wojsk ZSRR była przytłaczająca – morale Niemców zaczęło podupadać. Adolf Hitler postanowił przenieść z powrotem część swoich wojsk z frontu zachodniego na front wschodni, aby zatrzymać rozpędzającą się ofensywę radziecką. To z kolei spowodowało przyspieszenie ofensywy aliantów zachodnich.

3 lipca zdobyty został Mińsk, stolica Białoruskiej SRR, a do niewoli radzieckiej dostało się 50 tysięcy Niemców. Do 13 lipca Armia Czerwona przy współpracy z Armią Krajową zdobyła Wilno. W operacji białostockiej dwa korpusy strzeleckie 50. Armii (69. i 81.) zajęły Grodno 16 lipca, zaś 27 lipca 3. Armia zajęła Białystok po wielu dniach ciężkich walk ulicznych. 1 sierpnia 5. Armia zajęła Kowno, do 29 sierpnia w wyniku walk o Kowno i w jego okolicach armie 3. Frontu Białoruskiego dotarły do wschodniej granicy z Prusami Wschodnimi. W tym samym czasie trwała operacja brzesko-lubelska, w której wojska radziecko-polskie opanowały ziemie polskie na wschód Wisły i stanęły na jej linii, docierając 2 sierpnia do wschodnich przedmieść Warszawy.

Następstwa i straty obu stron

W wyniku operacji „Wielki walc” 57 000 niemieckich jeńców wzięło udział 17 lipca 1944 w marszu ulicami Moskwy

Ogólnie niemal całkowite zniszczenie Grupy Armii „Środek” kosztowało Niemców 2 tys. czołgów i 57 tys. innych pojazdów. Szacuje się, że niemieckie straty wyniosły 300 tys. zabitych, 250 tys. rannych i około 120 tys. wziętych do niewoli – ogółem 670 tys. żołnierzy. Radzieckie straty to 178 tysięcy zabitych i wziętych do niewoli i 588 tysięcy rannych, 2957 czołgów, 2447 dział i 822 samolotów.

Biorąc pod uwagę inne bitwy i operacje frontu wschodniego, operacja „Bagration” była największym zwycięstwem Związku Radzieckiego w II wojnie światowej. W ciągu dwóch miesięcy ZSRR udało się z powrotem zająć całe terytorium utracone podczas operacji „Barbarossa”.

Operacja ta, w połączeniu z sąsiednią operacją lwowsko-sandomierską rozpoczętą kilka tygodni później na ziemiach wschodniej Polski, pozwoliła Związkowi Radzieckiemu zająć praktycznie wszystkie tereny utracone od czerwca 1941 roku i dotrzeć dalej do niemieckich Prus Wschodnich oraz osiągnąć przedmieścia Warszawy przy jednoczesnym uzyskaniu kontroli nad terenami Polski na wschód od Wisły.

Niemiecka armia już nigdy nie odzyskała swojej siły i ducha walki. Straty w tej operacji porównywalne są ze stratami w czasie bitwy stalingradzkiej – czwarta część sił niemieckich z całego frontu wschodniego została zniszczona. Ofensywa zerwała połączenie między Grupą Armii „Północ” i Grupą Armii „Północna Ukraina”, zmuszając je do szybkiego wycofania się na zachód.

Bibliografia

• Max Hastings: Armageddon: The Battle for Germany, 1944-1945. Wydawnictwo Macmillan, 2004. ISBN 0-333-90836-8.brak strony w książce
• P. Adair: Hitler’s Greatest Defeat. Rigel Publications, 2004. ISBN 978-1898800071.brak strony w książce
• S. Zaloga: Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre. Osprey Publishing, 1996. ISBN 978-1855324787.brak strony w książce
• G. Niepold: Soviet Blitzkrieg: The Battle for White Russia. Lynne Rienner Publishers, 2000. ISBN 978-1555878801.brak strony w książce
• David Glantz: Byelorussia 1944 – The Soviet General Staff Study. Routledge, 2004. ISBN 978-0415351164.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Historynet.com – Operacja Bagration (ang.)