Przejdź do zawartości

Maria Skibniewska

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maria Skibniewska
Data i miejsce urodzenia

3 maja 1904
Warszawa

Data i miejsce śmierci

28 października 1984
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach

Zawód, zajęcie

tłumaczka

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej
Multimedia w Wikimedia Commons

Maria Skibniewska, z domu Skibińska (ur. 3 maja 1904 w Warszawie, zm. 28 października 1984 tamże) – polska tłumaczka, głównie anglojęzycznej i francuskojęzycznej literatury pięknej.

Absolwentka Gimnazjum im. Cecylii Plater-Zyberkówny i polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Wojna przerwała jej studia romanistyczne, podczas okupacji pracowała chałupniczo jako tkaczka, przeżyła powstanie warszawskie. Po jej zakończeniu pracowała jako urzędniczka, ponadto w 1947 zadebiutowała jako autorka przekładu literatury pięknej. Była także tłumaczką podczas procesu załogi KL Auschwitz w Krakowie (1947) i Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu (1948).

Od 1950 do 1971 pracowała w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, wpierw jako korektorka stylistyczna, a później kierowniczka redakcji literatur romańskich. Przez cały ten czas, jak i na emeryturze, zajmowała się tłumaczeniami, głównie z literatury pięknej. Przełożyła na polski około stu książek, między innymi utwory Jeana Geneta, Grahama Greene’a, Henry’ego Jamesa, Thomasa Wolfe’a, Bruce’a Marshalla, Williama Saroyana, J.R.R. Tolkiena, Johna Updike’a i Patricka White’a. Była wysoko ceniona za swój dorobek translatorski.

Jej starszym bratem był Franciszek Skibiński, późniejszy generał dywizji Wojska Polskiego, a mężem inżynier Stanisław Skibniewski, oficer Armii Krajowej i powstaniec warszawski (ps. „Cubryna”).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Nagrobek Marii i Stanisława Skibniewskich na Powązkach Wojskowych

Maria Skibińska urodziła się 3 maja 1904. Jej ojciec, Władysław, był urzędnikiem, od 1920 pracował w Ministerstwie Skarbu, wcześniej zajmował się malarstwem artystycznym. Matka, Zofia z Królikowskich, uczyła w warszawskich szkołach średnich[1]. Maria miała troje rodzeństwa, dwóch braci – Franciszka, późniejszego generała dywizji Wojska Polskiego[2] i Józefa, lotnika, który zginął w 1939[3] – oraz siostrę[4].

Uczęszczała do Gimnazjum im. Cecylii Plater-Zyberkówny w Warszawie, w którym w 1922 zdała maturę humanistyczną. Następnie podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim[2]. 18 września 1928 wyszła za mąż za Stanisława Skibniewskiego[a], inżyniera elektryka, i – przerwawszy studia – przeniosła się z nim do szwajcarskiego Baden, gdzie odbywał praktykę zawodową i gdzie mieszkali do 1930. Polonistykę na UW ukończyła w tymże roku, po powrocie do Polski[5]. Jej praca dyplomowa była poświęcona realizmowi w twórczości Balzaka i Conrada[6]. W 1936, w związku z pracą męża, wyjechała wraz z nim do Szwecji[7]. Rok później Stanisław otrzymał stanowisko dyrektora technicznego Elektrowni Warszawskiej na Powiślu, a następnie zastępcy jej dyrektora naczelnego. W tym samym czasie (1937) Maria podjęła na UW studia romanistyczne[8]. Wiadomo ponadto, że przed wybuchem wojny należała do Polskiego Czerwonego Krzyża i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego[9]. W latach 30., przez rok, pracowała w Gimnazjum im. Cecylii Plater-Zyberkówny[10].

Romanistyki nigdy nie ukończyła, studia przerwała agresja Niemiec na Polskę[1]. Uciekając przed wojną, Skibniewska wyjechała na Węgry i do Rumunii, jednak wróciła do Warszawy jeszcze w 1939; mieszkała tam przez całą okupację i pracowała chałupniczo jako tkaczka[2]. Jej mąż walczył w kampanii wrześniowej. Po zakończeniu regularnych walk wrócił na poprzednie stanowisko w elektrowni, a od marca 1942 był jej dyrektorem. Jednocześnie uczestniczył cały czas w ruchu oporu przeciw okupantowi – był oficerem Armii Krajowej (pseudonim konspiracyjny „Cubryna”) i współorganizatorem oddziału Służby Ochrony Powstania na jej terenie, następnie walczył w powstaniu warszawskim. Po klęsce trafił do oficerskich obozów jenieckich w Bergen-Belsen i Sandbostel[11], natomiast Maria znalazła się w Głogoczowie koło Krakowa[1].

Po wojnie utrzymywała się początkowo z pracy sekretarki, później referentki personalnej w Zjednoczeniu Przemysłu Kotlarskiego, być może w Krakowie. W 1946 podjęła pracę w Warszawie, w dziale nasłuchów zagranicznych Polskiego Radia. W następnym roku przeniosła się do Wrocławia, gdzie jej mąż otrzymał pracę w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym. W tym samym roku miał miejsce debiut translatorski Skibniewskiej[b]: katowickie wydawnictwo Awir opublikowało jej tłumaczenie powieści Jamesa Hiltona pt. Zagubione dni. Niedługo potem powróciła do Warszawy, gdzie krótko pracowała jako referentka w dziedzinie importu w Biurze Łożysk Tocznych „Polimexu”[12].

Dwukrotnie została zatrudniona jako tłumaczka – w 1947 podczas procesu załogi KL Auschwitz, który odbywał się w Krakowie[13], a w sierpniu 1948 w trakcie Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu[14]. We wrześniu tego samego roku postawiono jej zarzuty szpiegostwa na rzecz Stanów Zjednoczonych i w związku z tym była przez pewien czas więziona[2], również jej męża spotkał ten sam los[15]. W kręgu rodziny aresztowanie Skibniewskich wiązano z jej pracą przy kongresie[16].

W lutym 1950 zatrudniono Skibniewską w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” jako korektorkę stylistyczną[1]. Zmiana pracy była związana z aresztowaniem i procesem jej brata, Franciszka[3]. Z „Czytelnikiem”, gdzie później kierowała redakcją literatur romańskich, była związana aż do emerytury, na którą przeszła 31 lipca 1971. Przez cały ten czas (jak i na emeryturze) Skibniewska nie przerywała pracy translatorskiej; od swego debiutu przełożyła blisko sto dzieł z języków angielskiego i francuskiego. W 1956 została przyjęta do Związku Literatów Polskich[1]. Ceniono ją także za prace redaktorskie, w 1957 Zbigniew Bieńkowski podkreślał, że na tym polu zasłużyła się polskiej romanistyce[17]. W latach 50. kierowała wznowieniem cyklu Komedii ludzkiej Balzaka[10].

Pracując w „Czytelniku” bliższe relacje i przyjaźń nawiązała z tłumaczkami Aliną Przedpełską-Trzeciakowską i Eligią Bąkowską[18]. Krewni lub współpracownicy zapamiętali ją jako wykształconą, kulturalną i elegancką kobietę, posługującą się nienaganną polszczyzną. Jako zwierzchniczka miała być dość surowa, ograniczająca kontakty do spraw służbowych, bez spoufalania. Jednocześnie potrafiła okazywać sympatię, jak i żartować. Pracę translatorską, często nad trudnymi i ambitnymi tytułami, pomyślnie łączyła z obowiązkami redakcyjnymi, co uznawano za wyraz rozwiniętego etosu pracy, pasji, jak i sposobu dostosowania się do powojennej rzeczywistości[19]. W kontaktach z ludźmi unikała wprost tematów politycznych, skrywając swój niechętny stosunek do władzy komunistycznej, co najwyżej dając rozmówcom do zrozumienia, co o niej sądzi. W latach stanu wojennego bardzo źle przyjęła przystąpienie brata do Patriotycznego Ruch Odrodzenia Narodowego, co odbiło się na ich kontaktach. Jej krewną była tłumaczka Małgorzata Targowska-Grabińska, która w młodości mieszkała przez kilka lat u niej[20].

Maria Skibniewska owdowiała w 1958[15], nie miała z mężem dzieci[21]. Z upływem lat borykała się z coraz większymi problemami ze wzrokiem, prowadzącymi do jego stopniowej utraty[22]. Zmarła 28 października 1984[1]. Została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[c][23].

Twórczość translatorska

[edytuj | edytuj kod]

Charakterystyka ogólna

[edytuj | edytuj kod]

Skibniewska debiutowała przekładem powieści zaliczanej do literatury rozrywkowej (Zagubione dni J. Hiltona), jednak szybko zaczęła tłumaczyć autorów wybitnych, począwszy od Dolores H.G. Wellsa, wydanej w Polsce w 1948. Wśród kolejnych pisarzy, których dziełami się zajmowała można wymienić między innymi Fredericka Buechnera(inne języki), G.K. Chestertona, Josepha Conrada, Lawrence’a Durella, Maurice’a Druona, Williama Faulknera, Grahama Greene’a, Henry’ego Jamesa, Bruce’a Marshalla, Guy de Maupassanta, Flannery O’Connor, J.D. Salingera, Williama Saroyana, J.R.R. Tolkiena, Thomasa Wolfe’a, Johna Updike’a i Nathanaela Westa. Do twórczości niektórych nabrała upodobania, o czym może świadczyć tłumaczenie kolejnych spośród ich tytułów. Jednym z jej ulubionych autorów był Patrick White, australijski noblista z 1973. Jakkolwiek przekładała przede wszystkim powieści i opowiadania anglo- lub francuskojęzyczne, to nie brak w jej dorobku książek o innej tematyce. Były to biografie i opracowania historyczne oraz kilka dramatów Jeana Geneta oraz artykułów poświęconych teatrowi E.C. Craiga, Paula Claudela, Jacquesa Copeau i G.B. Shawa. Część spośród tych przekładów może poświadczać zainteresowania Skibniewskiej malarstwem, jak i sztuką teatralną[24].

Była wysoko oceniana za swoje tłumaczenia. Jej zasługi dla polskiej translatoryki literackiej i jakość pracy tłumaczeniowej wielokrotnie podkreślała krytyka[21], a cały dorobek można określić jako imponujący[3]. Jarosław Iwaszkiewicz o jej przekładzie powieści H.K. Laxnessa napisał: Bogactwo języka, piękność i prostota składni, przednia polszczyzna – wszystko to składa się na to, że „Niezależni” stają się bardzo cenną pozycją literacką. Tłumaczenia dokonano z angielskiego, ale przekład jest świetny[25]. Pozytywną ocenę przekładu Dolores wyraził Zdzisław Najder (1957), a w późniejszych latach Henryk Krzeczkowski i Alina Szala(inne języki) (1974) określali Skibniewską jako wybitną tłumaczkę, zaliczając ją do grona najlepszych w Polsce. Jej przekład Oka cyklonu(inne języki) White’a zostało w 1977 nagrodzone przez miesięcznik „Literatura na Świecie” jako najlepiej przetłumaczona książka roku 1976[21]. Jerzy Lisowski, który współpracował z nią przy tłumaczeniu dramatów Geneta, określił ją mianem swojej mistrzyni[9].

Mimo zasług jako tłumaczki i redaktorki oraz cenienia w środowisku, nie szukała rozgłosu[3]. Podczas spotkania Sekcji Przekładowej ZLP z Julianem Rogozińskim (5 maja 1953), z którym pracowała przy Komedii ludzkiej, tylko raz zabrała głos, na prośbę prowadzącego spotkanie. W prasie pozostało po niej niewiele wzmianek, jednej wypowiedzi udzieliła dla miesięcznika „Nowe Książki” (nr 2 z 1972), w której przedstawiła plany wydawnictwa dotyczące literatury z Ameryki Południowej, bez żadnych osobistych akcentów[26]. Jedynym przekładem, który opatrzyła swoim szerszym komentarzem był Portret damy H. Jamesa, do którego napisała erudycyjny wstęp[27].

Tłumaczenia Skibniewskiej wznawiano i komentowano wiele lat po jej śmierci. O jej dokonaniach wypowiadali się z uznaniem między innymi Marek Paryż[28] i Maciej Płaza[29]. Z kolei Krzysztof Majer w eseju o polskich przekładach Flannery O’Connor polemicznie odniósł się do niektórych wyborów Skibniewskiej (zwłaszcza pewnej zachowawczości w tłumaczeniu dialogów), doceniając zarazem jej kunszt opisowy[30].

Tłumaczka Tolkiena

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszą książką J.R.R. Tolkiena, którą Skibniewska przetłumaczyła był Hobbit, wydany po polsku w 1960 przez Wydawnictwo Iskry[31]. Natomiast umowę na przekład Władcy Pierścieni podpisała z „Czytelnikiem” już w 1958. Nie ma żadnych świadectw z przebiegu jej pracy. Wiadomo tylko, że w czerwcu 1959 napisała list do wydawnictwa Allen & Unwin, z pytaniami o wskazówki pomocne przy tłumaczeniu, który przekazano Tolkienowi. Ten obiecał szybką odpowiedź, jednak ze względu na problemy rodzinne, przez dłuższy czas jej nie udzielił. Dopiero po ponagleniach ze strony „Czytelnika” przekazał kilka ogólnych wskazówek, które zawarł w liście do Allen & Unwin, by przesłano je Skibniewskiej. Nie ma śladów żadnej bezpośredniej korespondencji między pisarzem a polską tłumaczką, być może jednak jej list, który przekazano Tolkienowi, znajduje się w spuściźnie po nim w Bodleian Library[32].

Trzy tomy Władcy Pierścieni w przekładzie Skibniewskiej wychodziły kolejno w 1961, 1962 i 1963, przy czym większość wierszy w powieści nie przetłumaczyła ona[d], lecz Włodzimierz Lewik (tomy I–II) i Andrzej Nowicki (tom III)[33]. Było to trzecie tłumaczenie utworu Tolkiena na język obcy, po holenderskim i szwedzkim[34].

Kiedy Lech Jęczmyk, kierownik redakcji angielskiej „Czytelnika”, zainicjował prace nad drugim wydaniem Władcy Pierścieni, jak również opublikowaniem po polsku Silmarillionu, Skibniewska, mimo problemów ze zdrowiem, zaangażowała się w oba zadania. Wprowadziła szereg poprawek do swojego przekładu, równolegle pracując nad tłumaczeniem kolejnego tytułu Tolkiena[35]. Ponadto poprawiła tekst do nowego wydania Hobbita. Drugie wydanie Władcy Pierścieni wyszło w 1981, natomiast Silmarillion już po śmierci tłumaczki w 1985, podobnie jak druga edycja Hobbita[36].

Przekłady Skibniewskiej uznane zostały za wierne oryginałowi i dobrze oddające styl oraz język autora, jakkolwiek nie pozbawione pewnych błędów[37]. W przypadku Hobbita, jak wskazuje Michał Leśniewski, znawca twórczości Tolkiena, poważnym mankamentem jest fakt, że przy przygotowaniach do drugiego wydania, tłumaczka nie uwzględniła szeregu mniejszych zmian, jakie Tolkien wprowadził do powieści, poprzestając tylko na przełożeniu jednego rozdziału, który autor zmienił w całości. W konsekwencji tego pierwszym pełnym polskim tłumaczeniem Hobbita z uwzględnieniem wszystkich autorskich zmian był przekład Pauliny Braiter[38].

Natomiast tłumaczenie Władcy Pierścieni, które wyszło spod ręki Skibniewskiej jest uznawane za znakomite czy wręcz niemal kongenialne, oddające wysoki ton Tolkiena, a zarazem zachowujące jego potoczysty styl, dzięki czemu czyta się je bardzo dobrze. Określane jest jako najlepsze z dostępnych przekładów, czy też najpiękniejsze. Wysoka jakość pracy wynikała także z faktu, że tłumaczka pracowała bez pośpiechu, bowiem praktycznie na każdy tom miała rok, co w porównaniu do warunków pracy autorów kolejnych przekładów[e] było sytuacją komfortową[39]. Dzieło Skibniewskiej uchodzi za kanoniczną wersję powieści po polsku[40]. Wysokie oceny przekładu wyrażali spośród anglistów między innymi Przemysław Mroczkowski[41], Andrzej Zgorzelski[42] i Agnieszka Sylwanowicz[43]. Stało się podstawą polskiego tłumaczenia filmu Władca Pierścieni w reżyserii Petera Jacksona[44].

Przy pracy nad Władcą Pierścieni Skibniewska tylko częściowo przestrzegała sugestii autora[f]. Zachowała angielskie nazwiska hobbitów, natomiast w przypadku nazw miejscowych tylko część potraktowała podobnie, inne, zwłaszcza te z wyraźnym sensem, przetłumaczyła na polski[41]. W ten sposób wprowadziła do polszczyzny nazwę „Śródziemie”. Jej pomysłem było również posłużenie się słowem „krasnolud”[g], zgrubieniem od „krasnoludek”[44]. Zaczerpnęła je z tomu III Słownika języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, gdzie jako przykład jego użycia przytoczono zdanie[h] z części II Nocy i dni Marii Dąbrowskiej[45]. Celem tego zabiegu było odróżnienie postaci z twórczości Tolkiena od małych istot z bajek[46]. Niektóre opuszczenia w przekładzie mogły wynikać z cenzury, inne były świadomym wyborem tłumaczki, jak w przypadku dodatków D i E do trzeciego tomu (o kalendarzach i alfabetach), które uznała za potencjalnie niezrozumiałe dla polskiego czytelnika[37].

W 1996 wydawnictwo Muza opublikowano nowe wydanie powieści, przygotowane pod redakcją Marka Gumkowskiego, znawcy twórczości Tolkiena. Przekład Marii Skibniewskiej doczekał się przy tej okazji szeregu poprawek i uzupełnień. Usunięto zarówno zwykłe błędy, jak i wprowadzono modyfikacje pewnych sformułowań, które dopiero w świetle spuścizny Tolkiena, opublikowanej wiele lat po powieści, okazały się nietrafne. Niektóre przekłady wierszy Włodzimierza Lewika zastąpiły nowe tłumaczenia Tadeusza A. Olszańskiego, ponadto uwzględniono dodatki D i E, które przełożył Ryszard Derdziński. W całym tekście wprowadzono znaki diakrytyczne, jak również w słowach z języków elfów lub ludzi, wymyślonych przez pisarza, zróżnicowano zapis głosek „k” i „f”, za pomocą liter „c”, „k”, „f” lub „ph”[47]. Jednak ze względu na pośpiech, jaki towarzyszył temu wydaniu, nie wychwycono wszystkich szczegółów wartych poprawienia. Przy okazji kolejnych edycji Muza nie zdecydowała się na wprowadzenie dalszych modyfikacji przekładu, by wyeliminować pozostałe błędy czy nieścisłości[48].

Przekład Silmarillionu również zyskał pozytywne oceny. Agnieszka Sylwanowicz zwróciła uwagę, że Skibniewska posłużyła się językiem budzącym u czytelnika skojarzenia ze stylem biblijnym, co nie do końca jest zgodne z tonem tekstu autora. Samo tłumaczenie, jak wskazuje Michał Leśniewski, nie było w pełni gotowe, jednak wydawnictwo opublikowało je pierwotnie bez odpowiednich poprawek[49].

Lista przekładów

[edytuj | edytuj kod]

Literatura piękna angielska

[edytuj | edytuj kod]
Źródła[50]
Autor Tytuł Data wydania[i] Wydawca, uwagi
Gillian Avery(inne języki) Echo dawnych lat. Wspomnienia z młodości w okresie regencji i panowania królowej Wiktorii 1979 Nasza Księgarnia
Gilbert Keith Chesterton Człowiek, który był Czwartkiem 1958 Instytut Wydawniczy Pax, powieść, wydana wspólnie z Koszmarem
Gilbert Keith Chesterton Koszmar 1958 Instytut Wydawniczy Pax, powieść, wydana wspólnie z Człowiekiem, który był Czwartkiem
Gilbert Keith Chesterton Pisma wybrane 1975 Znak, jeden z przekładów w antologii
Gilbert Keith Chesterton Kula i krzyż 1992 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Joseph Conrad Wśród prądów 1974 Państwowy Instytut Wydawniczy, tom 17 cyklu Dzieła J. Conrada
Lawrence George Durrell Kwartet aleksandryjski:
Justyna
Balthasar
Mountolive
Clea		 1971–1975
1971
1972
1974
1975		 Czytelnik, cykl powieści
David Edgar(inne języki) Przeznaczenie 1978 dramat, opublikowany w czasopiśmie „Dialog”
James Gordon Farrell Oblężenie Krisznapuru 1979 Czytelnik, powieść
William Golding Siłą bezwładu[j] 1970 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Graham Greene Nasz człowiek w Hawanie 1960 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Graham Greene Tchórz 1962 Instytut Wydawniczy Pax, powieść, wydana w zbiorze Dwie opowieści (drugi tytuł Tajny agent w przekładzie Ewy Życieńskiej)
Graham Greene Poczucie rzeczywistości 1964 Instytut Wydawniczy Pax, jeden z przekładów w antologii
Graham Greene Komedianci 1966 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Sean O’Hanlon Kamień, co się toczy... Życiorys własny nieco ubarwiony 1961 Czytelnik, powieść
James Hilton Zagubione dni 1947 Awir, powieść
Bruce Marshall Ale i oni otrzymali po denarze 1958 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Bruce Marshall Paryżowi podzwonne 1961 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Bruce Marshall Czerwony kapelusz 1962 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Robert Player Gdzie się podziały kolczyki Krwawej Mary? Tajemnice dworu królowej 1976 Czytelnik, powieść
Alan Sillitoe Samotność długodystansowca 1964 Państwowy Instytut Wydawniczy, opowiadanie
J.R.R. Tolkien Hobbit, czyli tam i z powrotem 1960 Iskry, powieść, wiersze w przekładzie Włodzimierza Lewika
J.R.R. Tolkien Władca Pierścieni:
Wyprawa[k]
Dwie wieże
Powrót króla		 1961−1963
1961
1962
1963		 Czytelnik, powieść w 3 tomach
wiersze w przekładzie W. Lewika
wiersze w przekładzie W. Lewika
wiersze w przekładzie Andrzeja Nowickiego
J.R.R. Tolkien Rudy Dżil i jego pies 1962 Iskry
J.R.R. Tolkien Kowal z Podlesia Większego 1980 Iskry, wydanie wspólne z Rudym Dżilem i jego psem
J.R.R. Tolkien Silmarillion 1985 Czytelnik, opowiadania
Herbert George Wells Dolores 1948 Awir, powieść
– Życie innych ludzi. Opowiadania angielskie 1967 Instytut Wydawniczy Pax, jeden z przekładów w antologii

Literatura piękna amerykańska

[edytuj | edytuj kod]
Źródła[50]
Autor Tytuł Data wydania[i] Wydawca, uwagi
– 26 współczesnych opowiadań amerykańskich 1963 Iskry, jeden z przekładów w antologii
Frederick Buechner(inne języki) Kraina lwów 1974 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
Jetta Carleton(inne języki) Księżycowe kwiaty 1966 Czytelnik, powieść
Lloyd C. Douglas Szata 1976 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Edwin O’Connor(inne języki) Oścień smutku 1965 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Flannery O’Connor Trudno o dobrego człowieka 1970 Państwowy Instytut Wydawniczy, zbiór opowiadań[l]
Flannery O’Connor W pierścieniu ognia 1975 Państwowy Instytut Wydawniczy, opowiadania[l]
Flannery O’Connor Sztuczny Murzyn. Opowiadania 1992
– Dyliżansem przez prerię. Opowiadania z Dzikiego Zachodu 1965 Iskry, jeden z przekładów w antologii
William Faulkner Miasto 1966 Czytelnik
Francis Bret Harte Trzech włóczęgów z Trinidad 1955 Czytelnik, jeden z przekładów w antologii
Henry James Ambasadorowie 1960 Czytelnik, powieść w 2 tomach
Henry James Madonna przyszłości i inne opowiadania 1962 Państwowy Instytut Wydawniczy
Henry James Portret damy 1977 Czytelnik, powieść
– Rekord Johna Cucu. Antologia postępowej noweli amerykańskiej 1956 Czytelnik, jeden z przekładów w antologii
Craig Rice(inne języki) Róże pani Cherington 1958 Iskry, powieść
J.D. Salinger Buszujący w zbożu 1961 Iskry, powieść
J.D. Salinger Franny i Zooey 1966 Czytelnik, opowiadania
J.D. Salinger Wyżej podnieście strop, cieśle 1966 Czytelnik, opowiadanie, wydane wspólnie z Seymour: Introdukcja
J.D. Salinger Seymour: Introdukcja 1966 Czytelnik, opowiadanie, wydane wspólnie z Wyżej podnieście strop, cieśle
William Saroyan Własne życie 1963 Instytut Wydawniczy Pax, wspomnienia
William Saroyan Troje w Paryżu 1966 Instytut Wydawniczy Pax, wspomnienia
Jean Stafford(inne języki) Zły charakter 1976 Państwowy Instytut Wydawniczy, opowiadanie, wydane w zbiorze (o tym samym tytule), gdzie wszystkie pozostałe teksty przełożyła Ewa Krasińska(inne języki)
Colin Stuart Zatrzymać wiatr 1975 Iskry, powieść
Booth Tarkington Penrod 1963 Iskry, powieść
John Updike Farma 1967 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
John Updike Muzea i kobiety oraz inne opowiadania 1978 Państwowy Instytut Wydawniczy
Nathanael West Dzień szarańczy 1963 Czytelnik, powieść, wydana wspólnie z Miss Lonelyhearts
Nathanael West Miss Lonelyhearts 1963 Czytelnik, powieść, wydana wspólnie z Dniem szarańczy
Frances Winwar(inne języki) Nawiedzony gród 1961 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
Thomas Wolfe Nie ma powrotu 1959 Czytelnik, powieść

Literatura piękna australijska

[edytuj | edytuj kod]
Źródła[50]
Autor Tytuł Data wydania[i] Wydawca, uwagi
– I drzewa mówią. Opowiadania australijskie 1954 Czytelnik, jeden z przekładów w antologii
Patrick White Wóz ognisty 1965 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść w 2 tomach
Patrick White Żywi i umarli 1966 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
Patrick White Węzeł 1968 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
Patrick White Wiwisekcja 1973 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
Patrick White Oko cyklonu 1976 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
Patrick White Voss 1979 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
Patrick White Przepaska z liści 1980 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
Patrick White Drzewo człowiecze 1985 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść

Literatura piękna francuska

[edytuj | edytuj kod]
Źródła[50]
Autor Tytuł Data wydania[i] Wydawca, uwagi
Pierre Courtade(inne języki) Jimmy 1953 Czytelnik, powieść
Maurice Druon Potentaci 1962 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
Jean Genet Murzyni. Błazenada 1961 utwór dramatyczny w 1 akcie, przekład wspólnie z Jerzym Lisowskim, opublikowany w czasopiśmie „Dialog”
Jean Genet Parawany 1964 utwór dramatyczny, przekład wspólnie z J. Lisowskim, opublikowany w czasopiśmie „Dialog”
Jean Genet Ścisły nadzór 1965 utwór dramatyczny, opublikowany w czasopiśmie „Dialog”
Jean Genet Balkon 1970 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść, przekład wspólnie z J. Lisowskim, opublikowana w zbiorze Teatr[m]
Joseph Majault(inne języki) Dzień powszedni wikarego 1971 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Françoise Mallet-Joris(inne języki) Znaki 1969 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Françoise Mallet-Joris Kłamstwa 1970 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Françoise Mallet-Joris Trzy wieki ciemności. Historie czarownic 1971 Instytut Wydawniczy Pax, opowiadania
Françoise Mallet-Joris Papierowy dom 1980 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Guy de Maupassant Mont-Oriol 1955 Czytelnik, powieść
Armand Salacrou(inne języki) Ruch jednokierunkowy 1970 psychodrama, opublikowana w czasopiśmie Dialog

Literatura piękna kanadyjska

[edytuj | edytuj kod]
Źródła[50]
Autor Tytuł Data wydania[i] Wydawca, uwagi
Margaret Craven(inne języki) Słyszałem wołanie sowy 1977 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
William Robertson Davies Piąta osoba dramatu 1973 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
William Robertson Davies Mantykora 1988 Państwowy Instytut Wydawniczy, powieść
William Robertson Davies Świat czarów 1989 Państwowy Instytut Wydawniczy, przekład wspólnie z Zofią Zinserling
Gratien Gélinas Sami porządni ludzie 1979 dramat, przekład wspólnie z Jerzym Lisowskim, opublikowany w czasopiśmie „Dialog”
Brian Moore Odpowiedź z otchłani 1969 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Brian Moore Jestem Mary Dunne 1971 Instytut Wydawniczy Pax, powieść

Literatura piękna innych krajów

[edytuj | edytuj kod]
Źródła[50]
Autor Tytuł Data wydania[i] Wydawca, uwagi
Chinua Achebe Boża strzała 1966 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Mulk Raj Anand Kulis: powieść 1950 Czytelnik
Mulk Raj Anand Idylla kaszmirska i inne opowiadania 1955 Czytelnik, jeden z przekładów w antologii
Mongo Beti Król cudem ocalony 1975 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Hubert Lampo Powrót Joachima Stillera 1979 Instytut Wydawniczy Pax, powieść, przekład z tłumaczenia angielskiego, oryginał napisany w niderlandzkim
Halldór Laxness Niezależni. Saga islandzkiej doliny 1956 Czytelnik, powieść, przekład z tłumaczenia angielskiego, oryginał napisany w islandzkim
James Ngugi Ziarno pszeniczne 1972 Instytut Wydawniczy Pax, powieść
Maria Rosseels(inne języki) Obietnica Sabiny 1974 Instytut Wydawniczy Pax, powieść, przekład z tłumaczenia francuskiego, oryginał napisany w niderlandzkim
Francis Selormey(inne języki) Wąska ścieżka 1971 Instytut Wydawniczy Pax, powieść

Różne

[edytuj | edytuj kod]
Źródła[50]
Autor Tytuł Data wydania[i] Wydawca, uwagi
– Baśnie i legendy Wysp Brytyjskich 1985 Nasza Księgarnia, jeden z przekładów w antologii
Paul Claudel Możliwości teatru 1971 Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, wybór artykułów
Jacques Copeau Naga scena 1972 Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, wybór artykułów
Edward Craig(inne języki)[n] Gordon Craig: historia życia 1976 Państwowy Instytut Wydawniczy, biografia
Edward G. Craig O sztuce teatru 1964 Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, wybór artykułów
Jean Héritier(inne języki) Katarzyna Medycejska 1981 Państwowy Instytut Wydawniczy, biografia
Ronald Hewitt Ziemia drży 1964 Iskry
– Komuna 1973 praca zbiorowa The Performance Group(inne języki) Richarda Schechnera, opublikowana w czasopiśmie „Dialog”, piosenki w tłumaczeniu Wojciecha Młynarskiego
– Legendy Indian kanadyjskich 1982 Nasza Księgarnia, opowiadania, opracowanie Ella Elizabeth Clark(inne języki)
Jacques Faizant(inne języki), Jacques Loew Przypowieści i obrazki 1982 Instytut Wydawniczy Pax
Mao Zedong O zadaniach artysty i pisarza 1950 Czytelnik, przemówienia z 9 czerwca i 23 maja 1942, przekład wspólnie z Wandą Jedlicką(inne języki) na podstawie tłumaczeń angielskiego i francuskiego, oryginał napisany po chińsku
Michel Pastoureau Życie codzienne we Francji i Anglii w czasach rycerzy Okrągłego Stołu (XII–XIII wiek) 1983 Państwowy Instytut Wydawniczy
George Bernard Shaw Teatry londyńskie w latach dziewięćdziesiątych 1967 Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, wybór recenzji, przekład wspólnie z Zofią Sroczyńską(inne języki)
George Bernard Shaw Aforyzmy 1975 Państwowy Instytut Wydawniczy, jeden z przekładów w antologii
John Shearman(inne języki) Manieryzm 1970 Państwowy Instytut Wydawniczy
Pierre Sichel(inne języki) Modigliani 1971 biografia
Cornelia Otis Skinner(inne języki) Madame Sarah 1981 Państwowy Instytut Wydawniczy, biografia
Ellen Terry Historia mojego życia 1989 Państwowy Instytut Wydawniczy

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Poznała go pod koniec szkoły średniej Umiński 2022 ↓, s. 201.
  2. ↑ Angielski znała z domu, gdzie uczyła ją prywatna nauczycielka, jak też ze szkoły. Oprócz niego władała francuskim, zaś w dużo słabszym zakresie także rosyjskim i niemieckim Umiński 2022 ↓, s. 197–198, 203.
  3. ↑ Jak podaje ZCK ↓ grób znajduje się w kwaterze A29-2-14, natomiast Derdziński 2009 ↓, ¶ „Udało mi się...” jako poprawną lokalizację podaje A29-2-16.
  4. ↑ Jednym z tych, które przełożyła był wiersz o Pierścieniach Władzy, Umiński 2022 ↓, s. 268–269.
  5. ↑ Późniejsze tłumaczenia powieści to Jerzego Łozińskiego, opublikowane w latach 1996–1997, oraz Marii i Cezarego Frąców z lat 2001–2002 (w przypadku tomu III przekładu poszczególnych części dokonali Aleksandra Januszewska, Aleksandra Jagiełowicz i Ryszard Derdziński) Gumkowski 2002 ↓, s. 8, Lichański 2003 ↓, s. 17, 182.
  6. ↑ Tolkien jako ogólną zasadę wymienił jak najrzadsze tłumaczenie lub zmienianie nazw, ponieważ „(...) jest to angielska książka i jej angielskość nie powinna ulec zatarciu”. W związku z tym nie powinny być przekładane nazwiska postaci i nazwy miejscowe, jak Shire. Autor sugerował, by na końcu powieści umieścić listę nazw angielskich z polskim wyjaśnieniem Tolkien 2010 ↓, s. 486 (list nr 217).
  7. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 245 podaje, że w pierwszym wydaniu Hobbita posługiwała się jeszcze słowem „krasnoludek”. Natomiast Poradecki 2015 ↓, s. 117, przyp. 2 stwierdza, że już wówczas użyła słowa „krasnolud”.
  8. ↑ „...pani Barbara i Agnisia stawały kolejno przy obu szybach [sklepu] Czynkla. W jednej z nich terakotowy krasnolud wysypywał z rogu obfitości całą rzekę bakalii”, cytat za: Umiński 2022 ↓, s. 245.
  9. ↑ a b c d e f g Pierwszego w przekładzie Skibniewskiej.
  10. ↑ W późniejszych wydaniach pod tytułem Siła bezwładu.
  11. ↑ Tytuł poprawiony na Drużyna Pierścienia począwszy od wydania z 1996 Umiński 2022 ↓, s. 267, 272.
  12. ↑ a b Wznawiany kilkukrotnie pod innymi tytułami, ale tymi samymi tłumaczeniami Skibniewskiej Umiński 2022 ↓, s. 280.
  13. ↑ Znalazły się w nim także tłumaczenia utworów dramatycznych opublikowanych wcześniej w „Dialogu”.
  14. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 280 jako autora podaje Edwarda Carricka.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f Skręt 1997 ↓, s. 141; Zawadzka 2001 ↓, s. 287.
  2. ↑ a b c d Skręt 1997 ↓, s. 141.
  3. ↑ a b c d Biernacki 1991 ↓, s. 703.
  4. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 196, 232.
  5. ↑ Konarski 1997 ↓, s. 145; Skręt 1997 ↓, s. 141.
  6. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 199.
  7. ↑ Zawadzka 2001 ↓, s. 287.
  8. ↑ Konarski 1997 ↓, s. 145; Skręt 1997 ↓, s. 141; Zawadzka 2001 ↓, s. 287.
  9. ↑ a b Umiński 2022 ↓, s. 197.
  10. ↑ a b Umiński 2022 ↓, s. 198.
  11. ↑ Konarski 1997 ↓, s. 145–146.
  12. ↑ Skręt 1997 ↓, s. 141, 142; Zawadzka 2001 ↓, s. 287.
  13. ↑ Lubecka 2021 ↓, s. 108, przyp. 333.
  14. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 202–203.
  15. ↑ a b Konarski 1997 ↓, s. 146.
  16. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 203.
  17. ↑ Skręt 1997 ↓, s. 141–142.
  18. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 197, 203, 210.
  19. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 208, 212, 215, 216, 217, 231, 232.
  20. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 211, 231, 234.
  21. ↑ a b c Skręt 1997 ↓, s. 142.
  22. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 213, 254; Sylwanowicz, Leśniewski i Miklas ↓, s. 128 .
  23. ↑ ZCK ↓.
  24. ↑ Biernacki 1991 ↓, s. 703; Skręt 1997 ↓, s. 142.
  25. ↑ Iwaszkiewicz 1957 ↓, s. 448.
  26. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 199, 303, przyp. 3, 5.
  27. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 200.
  28. ↑ Paryż 1998 ↓, s. 328.
  29. ↑ Płaza i Kijko ↓, „Część przekładów była...”, „Być może...”.
  30. ↑ Majer 2021 ↓, s. 385–396.
  31. ↑ Zawadzka 2001 ↓, s. 287; Morawski 2007 ↓, s. 535.
  32. ↑ Tolkien 2010 ↓, s. 486 (list nr 217); Umiński 2022 ↓, s. 242, 243.
  33. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 244, 268–269.
  34. ↑ Gumkowski 2002 ↓, s. 7.
  35. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 254.
  36. ↑ Zawadzka 2001 ↓, s. 287, 290; Sylwanowicz, Leśniewski i Miklas ↓, s. 127, 128.
  37. ↑ a b Morawski 2007 ↓, s. 535.
  38. ↑ Sylwanowicz, Leśniewski i Miklas ↓, s. 127–128.
  39. ↑ Sylwanowicz, Leśniewski i Miklas ↓, s. 124, 129, 132, 133.
  40. ↑ Gumkowski 2002 ↓, s. 8.
  41. ↑ a b Umiński 2022 ↓, s. 244.
  42. ↑ Lichański 2003 ↓, s. 16.
  43. ↑ Sylwanowicz, Leśniewski i Miklas ↓, s. 124, 129, 133.
  44. ↑ a b Derdziński 2008 ↓, ¶ „Polska tłumaczka w...”.
  45. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 245.
  46. ↑ Poradecki 2015 ↓, s. 117, przyp. 2.
  47. ↑ Gumkowski 2002 ↓, s. 7–8 Umiński 2022 ↓, s. 258, 272.
  48. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 272–274.
  49. ↑ Sylwanowicz, Leśniewski i Miklas ↓, s. 128, 131.
  50. ↑ a b c d e f g Zawadzka 2001 ↓, s. 287–290; Umiński 2022 ↓, s. 276–282.
  51. ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1604.
  52. ↑ M.P. z 1955 r. nr 89, poz. 1086.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Śródziemie
Książki Tolkiena
Historia mitologii Śródziemia
Książki o Śródziemiu
Fikcyjny
wszechświat
Ludy i potwory
Postacie
Miejsca
Przedmioty
Ludzie
Adaptacje
Władca Pierścieni Petera Jacksona
Hobbit Petera Jacksona
Pozostałe
Parodie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Skibniewska&oldid=76755232”