Przejdź do zawartości

Oliwczyk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Oliwczyk
Sapayoa aenigma[1]
E. Hartert, 1903[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

tyrankowce

Rodzina

Sapayoidae
Irestedt, Ohlson, Zuccon, Källersjö & Ericson, 2006[3]

Rodzaj

Sapayoa
E. Hartert, 1903[2]

Gatunek

oliwczyk

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Oliwczyk[5] (Sapayoa aenigma) – gatunek ptaka z rodziny oliwczyków (Sapayoidae), której jest jedynym przedstawicielem. Mały ptak zamieszkujący Amerykę Centralną i Południową. Gatunek niezagrożony wyginięciem.

Systematyka i taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Takson po raz pierwszy opisany przez Harterta w 1903 roku pod obecną nazwą[2]. Jako lokalizację holotypu autor wskazał rzekę Sapayo w prowincji Esmeraldas w Ekwadorze[2]. Takson ten dawniej był umieszczany w rodzinie Tyrannidae[5], Eurylaimidae[6] lub Pipridae[7], ale obecnie wydzielany jest do osobnej, monotypowej rodziny Sapayoidae[5][8]. Najbliżej spokrewniony jest z kurtaczkami (Pittidae), według dwóch różnych badań oddzielił się 27,5 miliona lub prawie 36 milionów lat temu[9]. Gatunek monotypowy – nie wyróżniono podgatunków[8][10][7].

Nazwa rodzajowa odnosi się do rzeki Sapayo w Ekwadorze w prowincji Esmeraldas[11], natomiast nazwa gatunkowa pochodzi od wyrazu αινιγμα ainigma oznaczającego w języku greckim tajemniczy, zagadkowy[12].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Oliwczyk występuje w Panamie (wschodnia część od Strefy Kanału Panamskiego), zachodniej Kolumbii (wybrzeże Oceanu Spokojnego i na wschód do środkowej części doliny Magdaleny) i na południe do skrajnie północno-zachodniego Ekwadoru (Esmeraldas, północno-zachodnia Pichincha)[7][4][13].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Mały ptak o długości ciała 13,5–15 cm oraz masie ciała wynoszącej 20,8 g[7]. Gatunek o szerokim i płaskim dziobie, u którego nasady występują długie, czarne, podobne do szczeciny pióra (ang. rictal bristle)[7]. Ogon długi podobnie jak u gorzykowatych. Samiec ma na czubku głowy żółty, podłużny czub, który zazwyczaj jest ukryty (u samicy czub nie występuje)[7]. Upierzenie głównie w kolorze jasnooliwkowym, skrzydła i ogon bardziej ciemne, natomiast gardło i brzuch bardziej w odcieniu żółtym. Tęczówki czerwonawo-brązowe, dziób czarny, nogi szare[7]. Ubarwienie osobników młodocianych nieopisane, ale prawdopodobnie przypominają samice[7].

Głosy wydawane przez te ptaki są słabo poznane. Dwa nagrane głosy opisane jako miękkie, nieco nosowe trele i nieco głośniejsze czip, ch-ch-ch[7].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Środowisko

[edytuj | edytuj kod]

Ptak ten zamieszkuje niższe i średnie strefy wilgotnych lasów, często w pobliżu strumieni i wąwozów[7]. Obserwowany do wysokości 1100 m n.p.m.[7]

Pożywienie

[edytuj | edytuj kod]

Ptak ten żywi się małymi owocami i owadami[7]. Na owady poluje czatując często przez dłuższy czas na gałęziach, rozglądając się wokoło. Owady są łapane zarówno z powietrza, jak i zbierane z liści[7]. Regularnie tworzy na czas żerowania mieszane stada z innymi gatunkami[7].

Rozród

[edytuj | edytuj kod]

Okres rozrodczy pod koniec kwietnia i na początku maja, w Panamie zaobserwowano gniazdo z pisklętami w maju[7]. W zachodniej Kolumbii obserwowano ptaki w kondycji rozrodczej w okresie od lutego do kwietnia[7]. Jedyne znalezione gniazdo miało kształt gruszki, zwężając się na górze[7]. Na dole było nieco bardziej zaokrąglone, zbudowane było z długich pasków włóknistej kory. Wejście do gniazda znajdowało się bliżej dna[7]. Gniazdo zawieszone było na drzewie z rodzaju Perebea dwa metry nad leśnym strumieniem[7]. W środku znajdowały się dwa pisklęta, karmione przez oboje rodziców[7].

Migracje

[edytuj | edytuj kod]

Najprawdopodobniej gatunek osiadły[7].

Status

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)[4]. Stan populacji słabo poznany ze względu na skryty tryb życia[7]. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na utratę siedlisk[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Sapayoa aenigma, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d E. Hartert. On a remarkable new oligomyodian genus and species from Ecuador. „Novitates Zoologicae”. 10, s. 117, 1903. (ang.). 
  3. M. Irestedt, J.I. Ohlson, D. Zuccon, M. Källersjö, P.G.P. Ericson. Nuclear DNA from old collections of avian study skins reveals the evolutionary history of the Old World suboscines (Aves, Passeriformes). „Zoologica Scripta”. 35 (6), s. 576–580, 2006. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2006.00249.x. (ang.). 
  4. a b c d Sapayoa aenigma, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Sapayoidae Irestedt, Ohlson, Zuccon, Källersjö & Ericson, 2006 - oliwczyki - Sapayoa (wersja: 2019-04-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-22].
  6. Frank Gill, David Donsker (red.): NZ wrens, broadbills & pittas. IOC World Bird List: Version 5.3. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-04)]. (ang.).
  7. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v D. Snow: Family Pipridae (Manakins). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 9: Cotingas to Pipits and Wagtails. Barcelona: Lynx Edicions, 2004, s. 167. ISBN 84-87334-69-5. (ang.).
  8. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-10-28]. (ang.).
  9. John H. Boyd III: Sapayoidae: Sapayoa. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux 3.03 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2023-10-28]. (ang.).
  10. Denis Lepage: Oliwczyk (Sapayoa aenigma) Hartert, 1903. Avibase. [dostęp 2015-01-31].
  11. Sapayoa, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
  12. Aenigma, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
  13. Species factsheet: Sapayoa aenigma. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-08]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]