Przejdź do zawartości

Podział administracyjny Polski (1944–1975)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Podział administracyjny Polski w latach 1944–1975 – podział administracyjny Polski i jego zmiany w okresie od zakończenia okupacji niemieckiej na przełomie lat 1944/1945 do 31 maja 1975.

1944–1950

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Podział administracyjny Polski (1944–1950).
Zmiany podziału administracyjnego Polski 22 VIII 1944 – 28 VI 1946

Powojenne granice Polski zostały ustalone na konferencjach wielkiej trójki w Teheranie (1943), Jałcie i Poczdamie (1945). Na żądanie przywódcy ZSRR Józefa Stalina wschodnią granicę Polski wytyczono wzdłuż linii Curzona. W zamian Polska otrzymała obszar Niemiec na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej (z wyjątkiem części Prus Wschodnich przekazanej ZSRR), określany mianem Ziem Odzyskanych[a][b][1].

Powołany 22 lipca 1944 Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego dekretem z dnia 21 sierpnia tegoż roku zniósł wprowadzoną przez okupanta strukturę administracyjną, przywracając przedwojenny podział administracyjny Polski[2][3].

Jesienią 1944 z województwa łódzkiego wydzielono miasto Łódź jako województwo miejskie[4]. W marcu 1945 Ziemie Odzyskane podzielono wstępnie na 4 okręgi administracyjne: Śląsk Opolski, Dolny Śląsk, Pomorze Zachodnie i okręg mazurski[5]. W tym samym czasie z obszaru Wolnego Miasta Gdańska i 6 powiatów przedwojennego województwa pomorskiego utworzono województwo gdańskie[6]. W maju 1945 zniesiono autonomię województwa śląskiego[7]. W sierpniu 1945 z pozostałej w Polsce części województwa lwowskiego i 4 powiatów województwa krakowskiego utworzono województwo rzeszowskie[8]. Z dniem 28 czerwca 1946 obszar Ziem Odzyskanych włączono do zasadniczego podziału terytorialnego państwa, tworząc województwa szczecińskie, olsztyńskie i wrocławskie oraz włączając część powiatów do województw białostockiego, gdańskiego, poznańskiego i śląskiego[9]. Polska dzieliła się odtąd na 14 województw i 2 miasta wydzielone (Warszawa i Łódź)[10].

Podział administracyjny według stanu na 1 kwietnia 1947
Województwo Powierzchnia

(km²)[11]

Liczba ludności

14 II 1946[12]

Powiaty[13] Miasta[13] Gminy[13]
ogółem na km² ogółem w tym miejskie
białostockie 22 552 917 563 41 12 1 30 128
gdańskie 10 725 732 150 68 13 2 24 111
kieleckie 18 053 1 717 303 95 13 2 27 213
krakowskie 15 918 2 133 389 134 16 1 43 189
lubelskie 27 742 1 889 650 68 16 1 27 237
łódzkie 20 234 1 772 420 88 14 0 38 232
Łódź miasto 212 496 929 2344 0 0 1 nd.
olsztyńskie 19 319 351 828 18 18 1 30 142
pomorskie 20 029 1 406 493 70 22 4 52 185
poznańskie 39 244 2 422 113 62 42 2 131 340
rzeszowskie 18 201 1 535 400 84 17 0 39 155
szczecińskie 30 252 892 567 30 25 1 74 230
śląskie 15 369 2 823 351 184 29 6 57 295
Warszawa miasto 141 478 755 3396 6 6 1 nd.
warszawskie 28 999 2 114 415 73 21 0 47 273
wrocławskie 24 740 1 941 149 78 35 2 82 276
Polska 311 730 23 929 757[c] 77 299 29 703 3006

1950–1956

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Podział administracyjny Polski (1950–1956).

Kolejna reforma administracyjna nastąpiła z dniem 6 lipca 1950. Utworzono wówczas województwa koszalińskie, opolskie i zielonogórskie, podnosząc liczbę jednostek stopnia wojewódzkiego do 19. Jednocześnie przemianowano województwo pomorskie na bydgoskie, a śląskie na katowickie[14].

W 1951 po raz ostatni uległy zmianie granice Polski. Polska odstąpiła ZSRR rejon w widłach Bugu i Sołokiji ze złożami węgla kamiennego, otrzymując w zamian rejon Ustrzyk Dolnych[15].

Jesienią 1954 (29 września) przeprowadzono reformę podstawowego szczebla administracji, zastępując gminy gromadami i wprowadzając pośrednią między miastami a wsią kategorię osiedli[16][17].

Województwa (1956)[18]
Województwo Powierzchnia (km²) Liczba ludności 31 XII 1956
ogółem (tys.) na km²
białostockie 23 168 1059 46
bydgoskie 20 765 1611 78
gdańskie 10 917 1126 103
katowickie 9484 3096 326
kieleckie 19 382 1786 92
koszalińskie 17 914 648 36
krakowskie 15 550 2417 155
lubelskie 24 869 1744 70
łódzkie 17 176 1586 92
Łódź miasto 212 682 3216
olsztyńskie 20 986 839 40
opolskie 9509 896 94
poznańskie 26 964 2298 85
rzeszowskie 18 685 1565 84
szczecińskie 12 737 683 54
Warszawa miasto 427 1023 2395
warszawskie 29 421 2278 77
wrocławskie 19 046 2028 107
zielonogórskie 14 518 705 49
Polska 311 730 28 070 90

1957–1975

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Podział administracyjny Polski (1957–1975).
Podział administracyjny w 1968 roku

1 stycznia 1957 miasta Kraków, Poznań i Wrocław wydzielono z województw, tym samym liczba jednostek administracyjnych najwyższego szczebla wzrosła do 22[19].

Województwa (1970)[20]
Województwo Powierzchnia (km²) Liczba ludności według NSP 8 XII 1970
ogółem na km²
białostockie 23 153 1 175 760 51
bydgoskie 20 892 1 913 184 92
gdańskie 11 036 1 467 755 133
katowickie 9550 3 697 515 387
kieleckie 19 512 1 890 509 97
koszalińskie 18 104 795 392 44
krakowskie 15 355 2 182 271 142
Kraków (miasto) 230 588 033 2556
lubelskie 24 876 1 925 537 77
łódzkie 17 097 1 669 735 98
Łódź (miasto) 214 762 454 3558
olsztyńskie 21 064 979 204 46
opolskie 9554 1 058 435 111
Poznań (miasto) 220 471 367 2147
poznańskie 26 849 2 191 501 82
rzeszowskie 18 637 1 757 460 94
szczecińskie 12 754 898 345 70
Warszawa (miasto) 446 1 314 892 2949
warszawskie 29 410 2 517 940 86
Wrocław (miasto) 229 525 612 2299
wrocławskie 18 919 1 975 603 104
zielonogórskie 14 576 883 766 61
Polska 312 677 32 642 270 104

Z początkiem 1973 zniesiono gromady i osiedla oraz przywrócono gminy[21].

1 czerwca 1975 weszła w życie reforma podziału administracyjnego – utworzono 49 województw, a powiaty zostały zniesione[22].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Konferencja poczdamska jedynie przekazała ten obszar pod zarząd państwa polskiego, odkładając ostateczne ustalenie zachodniej granicy Polski do konferencji pokojowej.
  2. ↑ Termin „Ziemie Odzyskane” po raz pierwszy został użyty już w 1938 w odniesieniu do Zaolzia (por. dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 października 1938 r. o zjednoczeniu Odzyskanych Ziem Śląska Cieszyńskiego z Rzecząpospolitą Polską – Dz.U. z 1938 r. nr 78, poz. 533).
  3. ↑ W tym 304 282 osoby nieuwzględnione w podziale na województwa.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 41–42.
  2. ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
  3. ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 42.
  4. ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22.
  5. ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 43.
  6. ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 11, poz. 57.
  7. ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 17, poz. 92.
  8. ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168.
  9. ↑ Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177.
  10. ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 55.
  11. ↑ RS 1947 ↓, s. 15–18.
  12. ↑ PSSL 1946 ↓, s. XVI.
  13. ↑ a b c RS 1947 ↓, s. 14.
  14. ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255.
  15. ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 46–49.
  16. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
  17. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 192.
  18. ↑ RS 1957 ↓, s. 4–12 (strony 43–51 dokumentu PDF).
  19. ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 1, poz. 1.
  20. ↑ NSP 1970 ↓, s. 3–4 (strony 59 i 60 dokumentu PDF).
  21. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
  22. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Podziały administracyjne Polski
Ustrój i polityka PRL
Ustrój
Organy władzy
od lat 80.
Podział administracyjny
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Podział_administracyjny_Polski_(1944–1975)&oldid=74670944#1957–1975”