Przejdź do zawartości

Roman Duda

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Roman Duda
Data i miejsce urodzenia

27 lutego 1935
Stare Brody

Senator I kadencji
Okres

od 18 czerwca 1989
do 25 listopada 1991

Przynależność polityczna

Obywatelski Klub Parlamentarny

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Komisji Edukacji Narodowej Odznaka Honorowa Wrocławia

Roman Jan Duda (ur. 27 lutego 1935 w Starych Brodach) – polski matematyk i polityk, profesor nauk matematycznych, w latach 1995–1999 rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, senator I kadencji, wiceminister edukacji narodowej (1991–1993).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wykształcenie i działalność zawodowa

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się we wsi Stare Brody, położonej na przedmieściach miasta Brody w ówczesnym województwie tarnopolskim. W 1956 ukończył studia na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego. Był uczniem Bronisława Knastera i Edwarda Marczewskiego[1]. W latach 1956–1961 był pracownikiem Instytutu Matematyki UWr. W 1961 uzyskał stopień naukowy doktora. Od 1961 był adiunktem w Instytucie Matematycznym PAN w Oddziale Wrocławskim, habilitował się w 1968, od 1972 pracował jako docent, w 1976 mianowany profesorem nadzwyczajnym. W 1980 powrócił do pracy na Uniwersytecie Wrocławskim, w 1981 został kierownikiem Zakładu Historii i Metodyki Nauki, w latach 1984–1985 był dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii (został usunięty z przyczyn politycznych). W latach 1995–1999 był rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego[2]. Był później wykładowcą na Wydziale Matematyki i Informatyki tej uczelni i w Wyższej Szkole Zarządzania i Finansów we Wrocławiu. Zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego jednego z wydziałów w Komitecie Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk. W latach 1987–1989 był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Matematycznego, którego członkiem jest od 1958. Od 1966 należy do Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, był również członkiem Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk (od 1980)[3]. W latach był 1993–2004 redaktorem naczelnym „Wiadomości Matematycznych”.

Jest autorem i współautorem kilkudziesięciu publikacji z zakresu topologii i historii matematyki. Autor m.in. książek:

  • Wprowadzenie do topologii (w dwóch częściach: Część I. Topologia ogólna oraz Część II. Topologia algebraiczna. Topologia rozmaitości, seria „Biblioteka Matematyczna”, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1986, ISBN 83-01-05714-9),
  • Lwowska szkoła matematyczna (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007, ISBN 978-83-229-2868-4),
  • Matematycy XIX i XX wieku związani z Polską (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2012, ISBN 978-83-229-3316-9),
  • Historia matematyki w Polsce na tle dziejów nauki i kultury (Instytut Historii Nauki PAN-Aspra, Warszawa 2019, ISBN 978-83-7545-822-0).

Autor haseł polska szkoła matematyczna i dualność w Encyklopedii PWN[4][5].

Działalność polityczna

[edytuj | edytuj kod]

Należał do PZPR (1955–1964). Pod koniec lat 70. współpracował z Komitetem Obrony Robotników, uczestniczył w akcjach protestacyjnych przeciwko zmianom w Konstytucji PRL oraz w obronie ofiar wydarzeń radomskich w 1976. W 1978 podpisał deklarację założycielską Towarzystwa Kursów Naukowych.

W PRL informacje na jego temat podlegały cenzurze. Od 1977 jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób objętych szczególną kontrolą cenzury. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z 7 stycznia 1977. Wytyczne dla cenzorów wymieniały m.in. nazwisko Romana Dudy z adnotacją, by wszelkie próby popularyzowania w środkach masowego przekazu wskazanych osób sygnalizowano kierownictwu GUKPPiW. Zalecenia cenzorskie zezwalały jedynie na publikacje w prasie specjalistycznej, naukowej czy skryptach akademickich[6].

W 1980 wstąpił do „Solidarności”, współpracował z Ośrodkiem Badań Społecznych przy zarządzie Regionu Dolny Śląsk, brał udział w I Krajowym Zjeździe Delegatów w Gdańsku jako ekspert. Po wprowadzeniu stanu wojennego był internowany od 6 do 14 stycznia 1982. Po zwolnieniu pełnił funkcję przewodniczącego Arcybiskupiego Komitetu Charytatywnego, działającego pod patronatem Henryka Gulbinowicza i zajmującego się udzielaniem pomocy materialnej, prawnej i lekarskiej, internowanym, aresztowanym oraz ich rodzinom, a także dokumentowaniem przejawów represji, w tym przebiegu procesów sądowych. Od 1984 kierował Społeczną Komisją Rewizyjną kontrolującą finanse RKS Dolny Śląsk, od 1985 był członkiem wrocławskiego Społecznego Komitetu Nauki[7]. W 1986 został współtwórcą Studium Społecznego Archidiecezji Wrocławskiej, a w 1988 członkiem Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie[3][8].

Brał udział w obradach Okrągłego Stołu, w podzespole ds. nauki, oświaty i postępu technicznego. W latach 1989–1991 był członkiem wojewódzkiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”[3][8]. W wyborach w 1989 został wybrany w województwie wrocławskim do Senatu I kadencji – z rekomendacji Komitetu Obywatelskiego. Zasiadał w Komisji Kultury, Środków Przekazu, Nauki i Edukacji Narodowej oraz w Komisji Spraw Zagranicznych[9]. Był wiceministrem edukacji narodowej w randze podsekretarza stanu w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego i w następnych gabinetach (1991–1993).

Odznaczenia i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 166.
  2. Kto jest kim w Polsce, Warszawa: PAI, 2001, s. 178.
  3. a b c d Kto jest kim we Wrocławiu. Informator biograficzny, Wrocław: Fox, 1999, s. 83–84.
  4. Polska szkoła matematyczna, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-17].
  5. Dualność, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-12].
  6. Tomasz Strzyżewski, Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa: Prohibita, 2015, s. 139, ISBN 978-83-61344-70-4.
  7. NSZZ „Solidarność” Region Dolny Śląsk, [w:] Łukasz Kamiński, Grzegorz Waligóra (red.), NSZZ Solidarność 1980–1989. Tom 6. Polska południowa, Warszawa: IPN, 2010, s. 425, 433.
  8. a b Okrągły stół. Kto jest kim. Solidarność. Opozycja. Biogramy. Wypowiedzi, Warszawa: Myśl, 1989, s. 44.
  9. Roman Duda [online], senat.pl [dostęp 2021-10-30].
  10. Odznaka Honorowa Wrocławia – Wrocław z wdzięcznością „Wratislavia Grato Animo” [online], um.wroc.pl [dostęp 2022-11-14].
  11. M.P. z 2014 r. poz. 487.
  12. a b Olga Mikołajczyk, Nagrody główne PTM [online], matematyka.wroc.pl [dostęp 2015-10-19].
  13. M.P. z 2000 r. nr 11, poz. 209.
  14. Nominacje, doktoraty, wyróżnienia, nagrody [online], „Przegląd Uniwersytecki Uniwersytetu Wrocławskiego” R. 4, nr 6 (39), 1998, s. 4 [dostęp 2012-02-17].
  15. Nagroda główna PTM im. Stefana Banacha [online], ptm.org.pl [dostęp 2015-10-19].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Prof. zw. dr hab. Roman Duda, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-02-17].
  • Barbara Drabicka-Klint, Roman Duda, Encyklopedia Solidarności [zarchiwizowane 2020-10-22].
  • Kto jest kim w Polsce, Warszawa: PAI, 2001, s. 178.
  • Kto jest kim we Wrocławiu. Informator biograficzny, Wrocław: Fox, 1999, s. 83–84.
  • Okrągły stół. Kto jest kim. Solidarność. Opozycja. Biogramy. Wypowiedzi, Warszawa: Myśl, 1989, s. 44.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]