Dekalog (cykl filmów)

Dekalog

Gatunek	dramat obyczajowy
Data premiery	10 grudnia 1989
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	ok. 55 minut (każdy odcinek)
Reżyseria	Krzysztof Kieślowski
Scenariusz	Krzysztof Kieślowski, Krzysztof Piesiewicz
Muzyka	Zbigniew Preisner
Zdjęcia	różni operatorzy
Scenografia	Halina Dobrowolska
Kostiumy	Małgorzata Obłoza, Halina Ćwikło
Montaż	Ewa Smal

{{Film infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | przychody brutto = | alt grafiki = | commons = | opis grafiki = | wikicytaty = Nieznane pola: "podpis grafiki".

Dekalog – cykl dziesięciu filmów telewizyjnych z 1988 roku w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego. Premierowa emisja Dekalogu miała miejsce w TVP1 od 10 grudnia 1989 roku do 29 czerwca 1990 roku (przy czym ostatni film cyklu, Dekalog X, został wyświetlony przedpremierowo 24 czerwca 1989 roku.

O Dekalogu

Pomysł na stworzenie Dekalogu narodził w 1983 roku i wyniknął ze współpracy Kieślowskiego z Krzysztofem Piesiewiczem, który był współautorem scenariusza (obaj nawiązali współpracę przy filmie Bez końca).

Każdy trwający blisko godzinę odcinek, stanowi wariację na temat jednego z Dziesięciu Przykazań. W zamierzeniu twórców seria miała stanowić dziesięć anegdot "łączących Bergmana z Hitchcockiem". Jednak żaden z filmów nie odzwierciedla dosłownie dziesięciu przykazań w kontekście wiary chrześcijańskiej.

Dwa odcinki doczekały się dłuższych o blisko pół godziny, kinowych wersji: Krótki film o zabijaniu (Dekalog V) i Krótki film o miłości (Dekalog VI). W projekcie Dekalog wzięła udział pokaźna grupa wybitnych polskich aktorów, a wśród nich m.in. Tadeusz Łomnicki, Zbigniew Zapasiewicz, Jerzy Stuhr, Krystyna Janda i Bogusław Linda.

W roku 1995, w stulecie narodzin kina, obrazy Kieślowskiego znalazły się na watykańskiej liście 45 filmów fabularnych, które propagują szczególne wartości religijne, moralne lub artystyczne.

Gatunek

Wszystkie odcinki nacechowane są charakterystyczną dla Kieślowskiego melancholią i - w mniejszym bądź większym (np. Dekalog I) stopniu - refleksją filozoficzną.

W cyklu znajdziemy elementy melodramatu (Dekalog III), moralitetu (Dekalog VIII), brutalnego kina akcji (Dekalog V), nawet obcej reżyserowi komedii i farsy (Dekalog X), a zarysowany w Dekalogu II motyw tragicznego wyboru może kojarzyć się z dramatem romantycznym. Wszystkie filmy charakteryzują się bogatymi i silnie zarysowanymi wątkami psychologicznymi, które niekiedy, jak w Dekalogu IV i Dekalogu VI, przesłaniają warstwę fabularną.

Kompozycja

Każdy film stanowi zamkniętą całość, opowiada różne historie i na plan pierwszy wysuwa innych bohaterów. Wszystkie postaci łączy wspólne miejsce zamieszkania - typowy dla czasów późnego PRL-u blok w Warszawie. Niekiedy główni bohaterowie danego odcinka, pojawiają się epizodycznie w innym epizodzie:

• Dekalog III – Janusz (Daniel Olbrychski) mija się w drzwiach z Krzysztofem (Henryk Baranowski), którego perypetie zostały przedstawione w Dekalogu I
• Dekalog IV – Michał i Anka (w tych rolach Adrianna Biedrzyńska i Janusz Gajos) spotykają w windzie dwóch mężczyzn: Aleksandra Bardiniego, bohatera Dekalogu II i Jana Tesarza, bohatera Dekalogu V
• Dekalog V – Marian (Jan Tesarz) ucieka swoją taksówką przed małżeństwem, Dorotą (Krystyna Janda) i Andrzejem (Olgierd Łukaszewicz), bohaterami Dekalogu II
• Dekalog VI – Tomek (Olaf Lubaszenko) rozwożąc mleko, mija się z Romanem (Piotr Machalica), bohaterem Dekalogu IX

Artur Barciś

• Dekalog VIII – studentka przytacza historię, która stanowi fabułę Dekalogu II, a sąsiad pokazuje bohaterce serię znaczków z Dekalogu X
• Dekalog IX - Roman (Piotr Machalica) obserwuje bawiącą się Anię, córkę Majki (Maja Barełkowska) z Dekalogu VII
• Dekalog X – Jerzego (Jerzy Stuhr) na poczcie obsługuje Tomek (Olaf Lubaszenko), bohater Dekalogu VI

W dziewięciu odcinkach pojawia się milczący nieznajomy, którego rolę odgrywa Artur Barciś (nie wystąpił tylko w Dekalogu X). Ta epizodyczna postać ma kolejno następujące wcielenia: mężczyzna siedzący nad jeziorem, laborant, motorniczy, kajakarz, robotnik, człowiek z walizką, mężczyzna na stacji kolejowej, student oraz rowerzysta. Sam reżyser zapytany kim jest postać grana przez Barcisia odpowiedział: "Nie wiem".

W dwóch Dekalogach (II i III) jako lekarz pojawia się Krzysztof Kumor.

Lista odcinków

• Dekalog I (premiera: 10 grudnia 1989): Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną. Wykładowca uniwersytecki (Henryk Baranowski), racjonalista i ateista, który zbytnio zaufał komputerowi i osiągnięciom współczesnej nauki, musi skonfrontować swoją postawę z nieprzewidywalnością oraz przypadkiem, prowadzącym w efekcie do tragedii.
• Dekalog II (premiera: 11 maja 1990): Nie będziesz brał imienia Pana Boga swego nadaremno. Młoda skrzypaczka w ciąży (Krystyna Janda) domaga się od starego ordynatora (Aleksander Bardini), lekarza jej chorego męża (Olgierd Łukaszewicz), podjęcia decyzji w sprawie jej nienarodzonego dziecka.
• Dekalog III (premiera: 18 maja 1990): Pamiętaj abyś dzień święty święcił. W czasie Wigilii Janusz (Daniel Olbrychski) zostaje podstępnie wyciągnięty z mieszkania przez kochankę (Maria Pakulnis) i, wędrując nocą po mieście, musi dokonać wyboru między nią, a rodziną.
• Dekalog IV (premiera: 25 maja 1990): Czcij ojca swego i matkę swoją. Kiedy młoda dziewczyna (Adrianna Biedrzyńska) i jej ojciec (Janusz Gajos) dowiadują się, że najprawdopodobniej nie są ze sobą spokrewnieni, zdają sobie sprawę, że powinni na nowo nazwać uczucie, które ich naprawdę łączy.
• Dekalog V (premiera: 1 czerwca 1990): Nie zabijaj. Głos Kieślowskiego w sprawie kary śmierci. Młody adwokat-idealista (Krzysztof Globisz) podejmuje się obrony dwudziestoletniego Jacka (Mirosław Baka), który w bestialski sposób zamordował taksówkarza (Jan Tesarz).
• Dekalog VI (premiera 8 czerwca 1990): Nie cudzołóż. Początkowa ciekawość niepozornego i nadwrażliwego Tomka (Olaf Lubaszenko) starszą od niego sąsiadką z przeciwka (Grażyna Szapołowska) zamienia się w wyniszczające, żarliwe, bolesne uczucie, prowadzące chłopaka prosto do próby autodestrukcji.
• Dekalog VII (premiera: 15 czerwca 1990): Nie kradnij. Studentka Majka (Maja Barełkowska) postanawia odzyskać swoje dziecko, które niegdyś, w obawie przed skandalem, adoptowali jej rodzice (Anna Polony i Władysław Kowalski).
• Dekalog VIII (premiera: 22 czerwca 1990): Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu. Profesor etyki (Maria Kościałkowska) w czasie wojny odmówiła pomocy ukrywającej się młodej Żydówce (Teresa Marczewska), która po latach ponownie zjawia się w jej życiu.
• Dekalog IX (premiera: 29 czerwca 1990): Nie pożądaj żony bliźniego swego. Czterdziestoletni kardiochirurg (Piotr Machalica) dowiaduje się, że jest impotentem. W nowej sytuacji staje się obsesyjnie zazdrosny o żonę (Ewa Błaszczyk), szpieguje ją, aż w końcu nakrywa in flagranti z młodym chłopakiem (Jan Jankowski).
• Dekalog X (premiera: 24 czerwca 1989): Ani żadnej rzeczy, która jego jest. Dwaj bracia (Jerzy Stuhr i Zbigniew Zamachowski) otrzymują w spadku po zmarłym ojcu klasery ze znaczkami pocztowymi. Początkowo lekceważą kolekcję, ale kiedy dowiadują się, że zbiór ma ogromną wartość, ich zainteresowanie filatelistyką urasta do chorobliwych, groteskowych rozmiarów.

Ciekawostki

• Muzykę do wszystkich odcinków skomponował Zbigniew Preisner.
• Autorem zdjęć do każdego odcinka był inny operator. Wyjątek stanowi Piotr Sobociński, który jako jedyny pracował przy dwóch epizodach z cyklu.
• Prawa do dystrybucji Dekalogu oraz dwu filmów kinowych (Krótki film o zabijaniu i Krótki film o miłości) zostały zakupione m.in. we Francji, Niemczech, Holandii, Szwecji, Belgii, Stanach Zjednoczonych, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Japonii, Hiszpanii, Australii, Kanadzie i Hongkongu.
• Pod koniec 2003 roku w Polsce pojawiło się wydanie DVD Dekalogu. Wcześniej cykl został w ten sposób zaprezentowany widzom we Francji i Stanach Zjednoczonych.
• Japoński twórca mangi Hiroshi Takahashi dla turystów ze swojego kraju ułożył przewodnik po Warszawie według miejsc z Dekalogu.
• W 2005 roku George Clooney i Steven Soderbergh wyrazili chęć nakręcenia amerykańskiej wersji Dekalogu. Pomysłowi sprzeciwił się współautor scenariusza Krzysztof Piesiewicz.

Linki zewnętrzne

• Dekalog w bazie IMDb (ang.)
• Dekalog w bazie filmpolski.pl
• Szablon:Stopklatka