Wiktor Emanuel III: Różnice pomiędzy wersjami

Wiktor Emanuel III
	Król Włoch
Okres	od 29 lipca 1900; do 9 maja 1946
Poprzednik	Humbert I
Następca	Humbert II
	Cesarz Etiopii
Okres	od 9 maja 1936; do 5 maja 1941
Poprzednik	Haile Selassie I
Następca	Haile Selassie I
	Król Albanii
Okres	od 16 kwietnia 1939; do 8 września 1943
Poprzednik	Ahmed Zogu
	Dane biograficzne
Dynastia	sabaudzka
Data i miejsce urodzenia	11 listopada 1869 ; Neapol
Data i miejsce śmierci	28 grudnia 1947 ; Aleksandria
Ojciec	Humbert I
Matka	Małgorzata Sabaudzka
Żona	Helena Petrowić-Niegosz
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 09:56, 2 cze 2016

Wiktor Emanuel III, właśc. Vittorio Emanuele Ferdinando Maria Gennaro (ur. 11 listopada 1869 w Neapolu, zm. 28 grudnia 1947 w Aleksandrii)^[1] – król Włoch z dynastii sabaudzkiej od 29 lipca 1900 do 9 maja 1946, cesarz Etiopii w latach 1936–1941 (tytuł nieuznany przez większość państw na świecie), król Albanii w latach 1939–1943.

Biografia

Wiktor Emanuel urodził się jako syn Humberta I i Małgorzaty Sabaudzkiej. Jego chrzciny miały imponującą oprawę, godną największych rodów królewskich. Mały książę Neapolu – choć był słabego zdrowia – otrzymał bardzo staranne wykształcenie. Codziennie od siódmej rano do dziewiątej wieczorem, niemal bez chwili odpoczynku, uczył się pod kierunkiem nauczycieli. Obdarzonemu żywą inteligencją, oczytanemu, odważnemu, dobrze przygotowanemu do wypełniania przyszłych obowiązków księciu wybaczało się niezbyt atrakcyjny wygląd i niski wzrost.

Jako następca tronu przebywał na manewrach cesarskich w Szczecinie w dniach 9–12 września 1895. Wstąpił na tron po śmierci ojca z rąk zamachowca. Jego nieśmiałość, młody wiek i tragiczny splot okoliczności, który doprowadził go do wstąpienia na tron, sprawiały, że był powszechnie lubiany, mimo licznych nietaktów i liberalnych poglądów – a może właśnie dzięki nim. Najważniejszą osobistością areny politycznej był za jego rządów Giovanni Giolitti, czterokrotnie piastujący urząd premiera przed pierwszą wojną światową w okresie nasilających się zamieszek wśród robotników.

Poza obowiązkami monarchy król pozwalał sobie z rzadka na drobne przyjemności – lekturę, łowienie ryb, kolekcjonowanie numizmatów. Styl życia i panowania Wiktora Emanuela III odbiegał znacznie od tego, jaki preferowali jego poprzednicy. Dwór był zdecydowanie mniejszy, a sam monarcha pozostawał nieco w cieniu, ograniczając się do pełnienia funkcji reprezentacyjnych i rozjemczej. Rządził krajem, gdyż od najmłodszych lat wpajano mu poczucie obowiązku, ale w każdej chwili mógłby bez żalu z niego zrezygnować.

Podczas jego rządów w latach 1911-1916 wprowadzone zostało powszechne prawo wyborcze dla mężczyzn, a Włochy pokonały Turcję i zajęły Trypolitanię. W 1915 Włochy, kierowane przez Antonio Salandrę, przystąpiły do pierwszej wojny światowej po stronie ententy przeciwko Austro-Węgrom, a 1916 – wypowiedziały wojnę Niemcom. Niezadowolenie z podziału łupów i trwające nadal tarcia społeczne przyczyniły się do sukcesu faszyzmu. W wyniku Marszu na Rzym, Wiktor Emanuel powierzył 29 października 1922 Benito Mussoliniemu misję sformowania rządu. Życie dworskie zostało ograniczone do niezbędnego minimum, co nie przeszkadzało wcale królowi, który lubił pozostawać na uboczu.

Włochy przystąpiły do wojny 10 czerwca 1940 roku jako sojusznik III Rzeszy. Wiktor Emanuel czynił wysiłki, by zapobiec wystąpieniu Włoch po stronie Niemiec^[2]. Bardzo często występował jako zwolennik neutralności, przy czym jawnie demonstrował swą niechęć do Niemców^[3]. Hrabia Ciano mówił wprost o germanofobii króla, który nie wierzył w powodzenie militarne. Na tle udziału Włoch w wojnie dochodziło bardzo często do sporów pomiędzy Wiktorem Emanuelem a Mussolinim. Tam gdzie mógł, król sprzeciwiał się Duce. Opierał się wysłaniu nowych dywizji do Rosji. Był sceptyczny wobec zapewnień dyktatora, że Włochy mają wystarczająco dużo sprzętu wojennego^[4].

Po utracie Sycylii 25 lipca 1943 roku Wiktor Emanuel III przyjął Duce na ostatniej audiencji. Po jej zakończeniu z rozkazu króla Mussolini został aresztowany. Nowym szefem rządu został marszałek Badoglio. Król doprowadził także do rokowań z aliantami. Chcąc ratować monarchię włoską, skompromitowaną współpracą z faszyzmem, 9 maja 1946 abdykował na rzecz syna, Humberta II. W tym samym roku na mocy referendum utworzono we Włoszech republikę (większością tylko 51% głosów) i obaj monarchowie wyemigrowali do Egiptu.

Wiktor Emanuel był namiętnym zbieraczem monet i ich znawcą o sławie światowej. Całą kolekcję ukradziono mu w Kairze.

Rodzina

24 października 1896 w rzymskiej Bazylice Matki Bożej Anielskiej Wiktor Emanuel III ożenił się z księżniczką Heleną Czarnogórską. Ich potomstwo to:

Jolanta Małgorzata Milena Elżbieta Romana Maria (1901-1986)

∞ Jerzy Karol Calvi, hrabia Bergolo

Matylda Maria Elżbieta Anna Romana (1902-1944)

∞ książę Filip Hessen-Kassel (syn Fryderyka Karola Heskiego)

Humbert II (1904-1983), ostatni król Włoch

∞ Maria Józefa Belgijska

Joanna Elżbieta Antonia Romana Maria (1907-2000)

∞ Borys III, car Bułgarii

Maria Franciszka Anna Romana (1914-2001)

∞ książę Ludwik Karol Burbon-Parmeński (syn Roberta Parmeńskiego)

Pełna tytulatura

Składały się na nią tytuły książąt sabaudzkich i królów sardyńskich i włoskich narastające od średniowiecza i odzwierciedlające różną sytuację polityczną Sabaudii oraz pretensje jej władców.

Jego Królewska Mość Wiktor Emanuel III, z łaski Bożej król Włoch i Albanii, cesarz Etiopii, król Sardynii, Cypru, Jerozolimy i Armenii, książę Sabaudii, książę Carignano, Piemontu, Oneglii, Poirino, Turynu, książę i stały wikariusz Świętego Cesarstwa Rzymskiego we Włoszech, książę Karmanioli, Montmellianu z Arbin i Francin, książę baliw księstwa Aosty, Chieri, Dronero, Crescentino, Riva di Chieri i Banna, Busca, Bene, Brà, książę Genui, Monferratu, Chiablese, Genevese, Piacenzy, Carignano Ivoy, margrabia Iwrei, Saluzzo, Suzy, Ceva, Maro, Oristano, Cesana, Savona, Tarantazji, Borgomanero i Cureggio, Caselle, Rivoli, Pianezzy, Govone, Salussoli, Racconigi z Tegerone, Migliabruną i Motturone, Cavallermaggiore, Marene, Modane oraz Lansleburga, Livorno (Ferrary), Santhii, Agliè, Barge, Centallo i Demonte, Dessany, Ghemme, Vigone, Villafranca, hrabia Moriany, Ginevry, Nizzy, Tendy, Romontu, Asti, Alessandrii, Goceano, Novary, Tortony, Bobbio, Soissons, hrabia Cesarstwa Francuskiego, hrabia S. Antioco, Pollenzo, Roccabruny, Tricerro, Bairo, Ozegny, Apertole, baron Vaud i Faucigny, suweren Monako Roccabruny i 11/12 części Mentony, pan Vercelli, Pinerolo, Lomelliny i Valle Sesia, nobil i patrycjusz Wenecji, patrycjusz Ferrary etc.

Odznaczenia

Wielki Mistrz Orderu Annuncjaty^[5]
Wielki Mistrz Orderu Świętych Maurycego i Łazarza^[5]
Wielki Mistrz Orderu Sabaudzkiego Wojskowego^[5]
Wielki Mistrz Orderu Sabaudzkiego Cywilnego^[5]
Wielki Mistrz Orderu Korony Włoch^[5]
Wielki Mistrz Orderu Orła Rzymskiego^[6]
Baliw Krzyża Wielkiego Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego^[5]
Order Złotego Runa (1878, Hiszpania)^[5]^[7]
Królewski Łańcuch Wiktoriański (1903, Wielka Brytania)^[8]
Order Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania (Rosja)^[5]
Order Pogromcy Niedźwiedzia (Łotwa)^[9]
Order Podwiązki (Anglia)^[5]
Order Orła Czarnego (Prusy)^[5]
Order Świętego Piotra (Czarnogóra)^[10]
Order Krzyża Wolności (Estonia) I klasy III kategorii^[11]
Order Świętego Huberta (Bawaria)^[5]
Order Królewski Serafinów (Szwecja)^[5]
Order Słonia (Dania)^[5]
Order Korony Rucianej (Saksonia)^[5]
Order Orła Białego (Polska)^[12]
Krzyż Wielki Orderu Virtuti Militari (Polska)^[13]
Wstęga Trzech Orderów (1919, Portugalia)^[14]:
- Krzyż Wielki Orderu Chrystusa
- Krzyż Wielki Orderu św. Jakuba
- Krzyż Wielki Orderu Avis
Łańcuch Orderu Białej Róży (1920, Finlandia)^[15]
Order Świętych Cyryla i Metodego (Bułgaria)^[16]
Order Najwyższy Chrystusa (1932, Watykan)^[17]
Wielki Kawaler Orderu Imperialnego Czerwonych Strzał – Hiszpania (1937)^[18].

↑ firstworldwar.com – King Vittorio Emanuele III (ang.) [dostęp 2012-06-27]
↑ Roman Dąbrowski, Sto dni Mussoliniego, Warszawa 2002, s. 41
↑ Hr. Galeazzo Ciano, Pamiętniki 1939-1943, Warszawa 2001, s. 152
↑ Hr. Galeazzo Ciano, op. cit., s. 316
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ The titled nobility of Europe : an international peerage or „Who's who” of the sovereigns, princes and nobles of Europe. Londyn: Harrison & Sons, 1914, s. 85.
↑ Giuseppe Ravetto, Paolo Sézanne, Pier Luigi Imbrighi: Gli ordini cavallereschi italiani, Uffico storico esercito, 1997, s. 146
↑ Toison Espagnole. antiquesatoz.com. [dostęp 2015-10-30].
↑ William A. Shaw: The Knights of England. A Complete Record from the Earliest Time to the Present Day of the Knights of All the Orders of Chivalry in England, Scotland, and Ireland, and of knights bachelors, incorporating a complete list of knights bachelors dubbed in Ireland. Londyn: Sherratt and Hughes, 1906, s. 415-416.
↑ Latvija Likteņa Gaitās 1918-1991, s. 63
↑ Prince Dimitri Romanoff: Orders, Medals and History of Montenegro, Rungsted 1988, s. 61
↑ Vittorio Emanuele III
↑ Krzysztof Filipow: Order Orła Białego, Warszawa 1995, s. 50
↑ Stefan Oberleitner: Polskie ordery odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne, Zielona Góra: Kanion, 1992, s. 123
↑ Banda da Grã-Cruz das Três Ordens (1919-1962)
↑ Valkoisen Ruusun suurristi ketjuineen myönnetty 115 ulkomaalaiselle vaikuttajalle. hs.fi (Helsingin Sanomat), 2002-11-29. [dostęp 2015-10-30]. (fiń.).
↑ ОРДЕН „СВ. СВ. РАВНОАПОСТОЛИ КИРИЛ И МЕТОДИЙ”
↑ Hyginus Eugene Cardinale: Orders of Knighthood Awards and The Holy See – A historical, juridical and practical Compendium. Londyn: Van Duren, 1983, s. 33.
↑ Order „czerwonych strzał”. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 225 z 3 października 1937.

Bibliografia

firstworldwar.com – King Vittorio Emanuele III (ang.) [dostęp 2012-06-27]
Józef A. Gierowski, Historia Włoch, Wrocław 1999.
Roman Dąbrowski, Sto dni Mussoliniego, Warszawa 2002.
Hr. Galeazzo Ciano, Pamiętniki 1939-1943, Warszawa 2001.

Poprzednik
nowa kreacja

Książę Neapolu
1878-1947

Następca
Wiktor Emanuel IV

Szablon:Władca

[WWI-1] rstworldwar.com – King Vittorio Emanuele III (ang.) [dostęp 2012-06-27]

[2] Roman Dąbrowski, Sto dni Mussoliniego, Warszawa 2002, s. 41

[3] Hr. Galeazzo Ciano, Pamiętniki 1939-1943, Warszawa 2001, s. 152

[4] Hr. Galeazzo Ciano, op. cit., s. 316

[ttn-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ The titled nobility of Europe : an international peerage or „Who's who” of the sovereigns, princes and nobles of Europe. Londyn: Harrison & Sons, 1914, s. 85.

[6] Giuseppe Ravetto, Paolo Sézanne, Pier Luigi Imbrighi: Gli ordini cavallereschi italiani, Uffico storico esercito, 1997, s. 146

[7] Toison Espagnole. antiquesatoz.com. [dostęp 2015-10-30].

[ke-8] William A. Shaw: The Knights of England. A Complete Record from the Earliest Time to the Present Day of the Knights of All the Orders of Chivalry in England, Scotland, and Ireland, and of knights bachelors, incorporating a complete list of knights bachelors dubbed in Ireland. Londyn: Sherratt and Hughes, 1906, s. 415-416.

[9] Latvija Likteņa Gaitās 1918-1991, s. 63

[10] Prince Dimitri Romanoff: Orders, Medals and History of Montenegro, Rungsted 1988, s. 61

[11] Vittorio Emanuele III

[12] Krzysztof Filipow: Order Orła Białego, Warszawa 1995, s. 50

[13] Stefan Oberleitner: Polskie ordery odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne, Zielona Góra: Kanion, 1992, s. 123

[14] Banda da Grã-Cruz das Três Ordens (1919-1962)

[15] Valkoisen Ruusun suurristi ketjuineen myönnetty 115 ulkomaalaiselle vaikuttajalle. hs.fi (Helsingin Sanomat), 2002-11-29. [dostęp 2015-10-30]. (fiń.).

[16] ОРДЕН „СВ. СВ. РАВНОАПОСТОЛИ КИРИЛ И МЕТОДИЙ”

[hec-17] Hyginus Eugene Cardinale: Orders of Knighthood Awards and The Holy See – A historical, juridical and practical Compendium. Londyn: Van Duren, 1983, s. 33.

[18] Order „czerwonych strzał”. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 225 z 3 października 1937.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

@@ Linia 68: / Linia 68: @@
 == Rodzina ==
 października 1896 w [[rzym]]skiej [[Bazylika Matki Bożej Anielskiej i Męczenników|Bazylice Matki Bożej Anielskiej]] Wiktor Emanuel III ożenił się z księżniczką [[Helena Petrowić-Niegosz|Heleną Czarnogórską]]. Ich potomstwo to:
-* Yolanda Margherita Milena Elisabetta Romana Maria (1901-1986)
+* Jolanta Małgorzata Milena Elżbieta Romana Maria (1901-1986)
-: ∞ Giorgio Carlo Calvi, hrabia Bergolo
+: ∞ Jerzy Karol Calvi, hrabia Bergolo
-* Mafalda Maria Elisabetta Anna Romana ([[1902]]-[[1944]])
+* Matylda Maria Elżbieta Anna Romana ([[1902]]-[[1944]])
 : ∞ książę Filip Hessen-Kassel (syn [[Fryderyk Karol Heski|Fryderyka Karola Heskiego]])
 * [[Humbert II]] (1904-1983), ostatni król Włoch
 : ∞ [[Maria Józefa Belgijska]]
-* [[Joanna Sabaudzka|Giovanna Elisabetta Antonia Romana Maria]] (1907-2000)
+* [[Joanna Sabaudzka|Joanna Elżbieta Antonia Romana Maria]] (1907-2000)
 : ∞ [[Borys III]], car Bułgarii
 * [[Maria Franciszka Sabaudzka (1914–2001)|Maria Franciszka Anna Romana]] (1914-2001)
-: ∞ książę Ludwik Burbon-Parmeński (syn [[Robert I Parmeński|Roberta Parmeńskiego]])
+: ∞ książę Ludwik Karol Burbon-Parmeński (syn [[Robert I Parmeński|Roberta Parmeńskiego]])
 == Pełna tytulatura ==

Królestwo Włoch (1805−1814)	Napoleon I (1805−1814)
Zjednoczone Królestwo Włoch (1861−1946)	Wiktor Emanuel II (1861−1878) Humbert I (1878−1900) Wiktor Emanuel III (1900−1946) Humbert II (1946)

Pierwsi książęta	Progon (1190–1198) Gjin Progoni (1198–1208) Dhimitër Progoni (1208–1216) Jerzy Kamonas (1216–1253?) Gulam (1253?–1255)
Królestwo Albanii (1272–1368)	Karol I (1272–1285) Karol II (1285–1301) FIlip I (jako Senior – 1301–1332) Robert (jako Senior – 1332–1364) Filip II (jako Senior – 1364–1368)
Księstwo Albanii (1368–1392)	Karlo Thopia (1368–1383) Balša II (1383–1385) Karlo Thopia (1385–1387) Jerzy Thopia (1387–1392)
Liga w Lezhy (1444–1479)	Gjergj Kastriot Skanderbeg (1444–1468) Lekë Dukagjini (1446–1479)
Księstwo Albanii (1914–1920)	Wilhelm zu Wied (1914)
Królestwo Albanii (1928–1944)	Zogu I (1928–1939) Wiktor Emanuel III (1939–1944)

Pierwsi Marszałkowie Imperium	Wiktor Emanuel III Benito Mussolini
Marszałkowie	Luigi Cadorna Armando Diaz Enrico Caviglia Emanuel Filiberto d’Aosta Pietro Badoglio Gaetano Giardino Guglielmo Pecori Giraldi Emilio De Bono Rodolfo Graziani Ugo Cavallero Ettore Bastico Umberto di Savoia Giovanni Messe
Marszałkowie lotnictwa	Italo Balbo
Wielcy admirałowie	Paolo Thaon di Revel