8 Regiment Pieszy Buławy Polnej Koronnej: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Jednostka wojskowa infobox}}
m MalarzBOT: poprawiam parametr państwo szablonu {{Jednostka wojskowa infobox}}
Linia 8: Linia 8:
|grafika =
|grafika =
|opis grafiki =
|opis grafiki =
|państwo = [[Plik:Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg|35px]] [[I Rzeczpospolita]]
|państwo = Polska
|wariant flagi =
|wariant flagi = RON
|sformowanie = 1717
|sformowanie = 1717
|rozformowanie = 1793
|rozformowanie = 1793

Wersja z 21:47, 19 paź 2016

8 Regiment Pieszy
Historia
Państwo

 I Rzeczpospolita

Sformowanie

1717

Rozformowanie

1793

Nazwa wyróżniająca

Buławy Wielkiej Koronnej

Dowódcy
Pierwszy

Seweryn Rzewuski

Ostatni

Tadeusz Kościuszko

Działania zbrojne
VII wojna polsko-rosyjska
Organizacja
Dyslokacja

Kamieniec Podolski[1]

Rodzaj wojsk

piechota

Jan Klemens Branicki
Wacław Rzewuski
Franciszek Ksawery Branicki
Seweryn Rzewuski - hetman polny koronny 1774-1794

8 Regiment Pieszy Buławy Polnej Koronnej – oddział piechoty armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Uchwalony na sejmie 1717 roku komput wojska koronnego przewidywał zorganizowanie regimentu buławy polnej koronnej w sile 850 porcji[2]. Faktyczny stan regimentu w 1719 roku wynosił 620 żołnierzy, w tym 132 oficerów i podoficerów i 488 szeregowych[3]. Najbardziej okazałych żołnierzy dobierano do kompanii grenadierskiej. Z każdych dziesięciu żołnierzy wybierano też starszego szeregowego (gefrajtera). Podoficerów mianował szef regimentu spośród zaproponowanych przez kapitanów żołnierzy wyróżniających się i piśmiennych, a oficerów mianował hetman na wniosek szefa jednostki[4].

W 1755 roku liczył 454 żołnierzy, w tym 320 szeregowych[3].

Sejm roku 1776 ułożył nowy etat wojska, zmieniając znacznie jego strukturę. Regiment miał liczyć 8 kompanii[a], a w sumie etatowo 467 żołnierzy[5], a praktycznie w 1778 roku 344 głowy[6]. Polepszenie w latach osiemdziesiątych finansów państwa spowodowało możliwość dofinansowania armii. Regiment powiększono do 695 żołnierzy[7]. Wchodził w skład Dywizji Ukraińsko-Podolskiej[8].

W 1786 roku wprowadzono numeracje regimentów piechoty od 1 do 14. Regiment gwardii pozostał bez numeru[9].

Od 12 października 1726 regiment staje się Regimentem Buławy Polnej Koronnej, a od 1789 jako 8 Regiment Pieszy[1], który uczestniczył w 1792 w wojnie polsko-rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 Maja.

Nazwa regimentu odzwierciedlała fakt, iż szefem jednostki był zazwyczaj hetman polny koronny. W latach 1774-1794 był nim Seweryn Rzewuski - 27 stycznia 1792 pozbawiony urzędu konstytucją sejmową znoszącą urząd hetmanów polnych, po zwycięstwie konfederacji targowickiej, której był jednym z przywódców, nadal sprawował urząd[10]. W 1786 roku liczył etatowo 695 żołnierzy[11], [6].

Na początku istnienia nosił numer 3, a następnie numer 5 (po awansie Regimentu Czapskiego na miejsce 3). Po likwidacji buław polnych (13 stycznia 1792) spadł do numeru 8., mimo protestów kadry i odtąd oficjalnie był nazywany "Regimentem Pieszym nr 8".

Do poprzedniej nazwy wrócił wraz z reaktywacją buławy polnej przez konfederację targowicką w sierpniu 1792, ale już bez powrotu do numeru 4.

Reformy Sejmu Wielkiego zwiększyły stany polskiej piechoty w poszczególnych regimentach. Etaty z października 1789 i maja 1792 roku zakładały istnienie regimentu składającego się z dwunastu kompanii uszykowanych w trzy bataliony[12], w tym jeden grenadierski i dwa fizylierskie. W praktyce nigdy takiej organizacji nie osiągnięto[13]. W przededniu wojna w obronie Konstytucji 3 maja 4 regiment piechoty buławy polnej koronnej szefostwa Seweryna Rzewuskiego liczył 1383 żołnierzy[14].

Regiment oficjalnie przestał istnieć 2 maja 1793 z chwilą poddania Rosji Kamieńca Podolskiego, w którym stacjonował. Rosjanie wcielili oddział do własnej armii, nadając mu nazwę Kamienieckiego Pułku Muszkieterów[10].

Barwa regimentu

W okresie panowania Sasów, w stosunku do poprzedniego okresu, mundurowanie piechoty polskiej zmieniło się całkowicie. Zniesiono używane dotychczas niebieskie mundury kroju polskiego, a strój żołnierzy upodobniono do saskiego. Mundur oficerów regimentu składał się z pąsowej kurtki sukiennej z wyłogami wyłogami łosimi, naramiennikami srebrnymi, guzikami białymi[15], białej kamizelki, białych spodni i kamaszy, czarnego kapelusza i trzewików. W okresie od 1 maja do 31 października używano spodni czarnych, zakazano natomiast noszenia spodni płóciennych, które poprzednio były w użyciu[16]. Mundury podoficerów i szeregowych były podobne do oficerskich, z tym że noszono zamiast kamaszy białe pończochy wełniane. Latem podoficerowie i szeregowi używali spodni płóciennych, białych. Pasy skórzane z mosiężnymi klamrami. Płaszcze sukienne w kolorze czerwonym wydawano tylko po dwa dla kompanii na lat sześć, a służyły one wyłącznie wartownikom w okresie od 15 października do 30 kwietnia. Każdy żołnierz nosił tornister i patrontasz z czerwonej skóry. Zarówno oficerowie, jak podoficerowie i szeregowi nosili harcapy przewiązane czarną wstążką[16].

W stroju tym w drugiej połowie XVIII w. zaszły pewne zmiany. Wzorem innych armii zamiast długich kurtek wprowadzono krótkie z rabatami, kapelusze zaś zastąpiły sztywne kaszkiety z blachą mosiężną zawierającą inicjały monarchy[16].

  • po 1776: wyłogi jasno-niebieskie, guziki srebrne[17]

W roku 1789 zmieniono poważnie krój i kolor mundurów piechoty. Składał on się z kurtki zimowej koloru granatowego z wyłogami łosimi, naramiennikami srebrnymi[15], Lejbika białego ze stojącym kołnierzem, w lecie koletu sukiennego w kolorze białym z wykładkami podobnymi do wyłogów, zapinanego na guziki białe[15] od dołu do góry, długich białych spodni wkładanych do butów kroju węgierskiego, wysokich do kolan i wyciętych z tyłu, a wreszcie z kołpaka okrągłego filcowego, wysokiego na około 30 cm, z sukiennym wierzchem pąsowym, daszkiem i blachą mosiężną z orłem. Żołnierze nosili poza tym halsztuki i naramiennik z czarnej szmelcowanej blachy z nicianym kutasem, jako strój zaś koszarowy — kitle i furażerki. Mundury były o wiele wygodniejsze i pozwalały na większą swobodę ruchów. Strój oficerów różnił się barankowym czarnym obszyciem czapek i galonami. Roczny koszt umundurowania piechura (wraz z przymunderunkiem) wynosił 111 zł[18].

Uzbrojenie

Uzbrojenie żołnierza piechoty składało się z karabinu skałkowego z bagnetem oraz pałasza noszonego na czerwonym rzemieniu juchtowym. Podoficerowie mieli pistolety, pałasze i tzw. kurcgewery[b], będących raczej oznaką władzy niż bronią. Oficerowie mieli pistolety i szpady. Cała broń palna i częściowo biała była pochodzenia saskiego. Uzbrojenie to zakupywano na dziesięć lat. W każdej kompanii znajdowały się dwa karabiny zapasowe[19]. W 1775 roku ujednolicono uzbrojenie podoficerów i szeregowych, odbierając tym pierwszym broń krótką, a oficerom pozostawiając jedynie szpady[9].

Żołnierze regimentu

Żołnierze regimentu Buławy Polnej Koronnej w 1775

Regimentem dowodził zazwyczaj pułkownik. Stanowisko szefa regimentu, związane z wielkimi poborami, było najczęściej uważane za synekurę. Szefowie posiadali prawo fortragowania (przedstawiania do awansu) oficerów[20].

W 1777 roku kadra oficerska regimentu składała się etatowo z dziewięciu oficerów w sztabie: szefa, pułkownika, podpułkownika, majora, regimentskwatermistrza, adiutanta, audytora i regimentsfelczera. W dowodzeniu kompanią szefa zastępował kapitan sztabowy. W kompaniach było: trzech kapitanów z kompanią, sześciu poruczników i sześciu chorążych. Razem 24 oficerów, czyli właściwą dla regimentu sześciokompanijnego, a było wynikiem przeprowadzonej z końcem 1772 roku redukcji. W 1777 roku, w wyniku decyzji Departamentu Wojskowego o rozbudowie regimentu, zapełniono na nowo zredukowane etaty. Doszli: jeden kapitan z kompanią, jeden kapitan sztabowy, dwóch poruczników i dwóch chorążych, co dało wymaganą dla ośmiokompanijnego regimentu liczbę 30 oficerów[13]. W z 1790 roku pojawił się drugi major i trzeci kapitan sztabowy, ośmiu podporuczników i drugi adiutant. Podniosło to liczbę oficerów do 40 osób[21].

Każdorazowo szefem miał być hetman polny koronny. Po śmierci hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego w 1726 roku następca na tym urzędzie, Stanisław Rzewuski, zabrał ze sobą na hetmaństwo wielkie regiment buławy polnej, któremu dotychczas szefował jako hetman polny koronny. Tym samym dotychczasowy regiment buławy wielkiej koronnej spadł w hierarchii na miejsce regimentu buławy polnej. Sytuacja zmieniła się za sprawą Jana Klemensa Branickiego, który po śmierci Józefa Potockiego w 1751 roku został hetmanem wielkim koronnym i przynależny mu regiment buławy polnej podniósł z powrotem do rangi regimentu buławy wielkiej, a dawny regiment buławy polnej powrócił na swoje miejsce. Nowym szefem został hetman polny koronny Wacław Rzewuski; po nim na krótko (1773—1774) Franciszek Ksawery Branicki i w końcu Seweryn Rzewuski z przerwą od 13 stycznia 1792 r (zniesienie buławy polnej) do sierpnia 1792 roku czyli do czasu reaktywacji buławy polnej przez konfederację targowicką). Tuż przed powrotem na stanowisko Seweryna Rzewuskiego jedynie formalnym szefem przez kilka dni był Tadeusz Kościuszko (4-10 VIII 1792)[10].

Szefowie regimentu[1]:

Pułkownicy[1]:

  • gen. Ripp (1717)
  • gen. mjr Kamphausen (1737)
  • gen. mjr Kamiński (1750)
  • książę Antoni Lubomirski (gen. mjr 1752, gen. lejtn. 1755–1761)
  • Michał Kuczyński (13 czerwca 1761, gen. mjr 20 listopada 1762, zm. 6 marca 1778)
  • Marcin Hanicki (1778)

Hierarchia regimentu

Do 1789 roku regiment zajmował w hierarchii czwarte miejsce po regimentach: im. Królowej, im. Królewicza i Buławy Wielkiej Koronnej. W wyniku przeniesienia regimentu Czapskich na trzecie miejsce, regiment buławy polnej został zdegradowany do nr 5, Po likwidacji buław polnych spadł do nr 8 i oficjalnie nazywany regimentem pieszym nr 8. Do nazwy poprzedniej, wrócił za sprawą konfederacji targowickiej, jednak bez powrotu do numeru. 2 maja 1793 roku Rosjanie wcielili oddział do swojej armii, nadając mu nazwę Kamienieckiego Pułku Muszkieterów.

Schemat

  • regiment pieszy buławy polnej koronnej (... 1717-1726) → regiment pieszy buławy wielkiej koronnej (1726-1751) → regiment pieszy buławy polnej koronnej (1751-1786) → regiment 4 pieszy buławy polnej koronnej (1786-1989) → regiment 5 pieszy buławy polnej koronnej (1790-1792) → regiment 8 pieszy koronny(1792) → regiment 8 pieszy buławy polnej koronnej (1992- 1993) ↘ od V 1793 wcielony do wojsk rosyjskich kamieniecki pułk muszkieterów
  1. ↑ Pierwsza kompania liczyła 45 szeregowych, pięć po 57, a dwie po 56 → Wimmer 1978 ↓, s. 335
  2. ↑ rodzaj krótkich szpontonów → Wimmer 1978 ↓, s. 319
  1. ↑ a b c d Gembarzewski 1925 ↓, s. 28.
  2. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 308.
  3. ↑ a b Wimmer 1978 ↓, s. 313.
  4. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 314.
  5. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 335.
  6. ↑ a b Górski 1893 ↓, s. 134.
  7. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 336.
  8. ↑ Górski 1893 ↓, s. 139.
  9. ↑ a b Wimmer 1978 ↓, s. 337.
  10. ↑ a b c Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. 227.
  11. ↑ Twardowski 1894 ↓, s. 21.
  12. ↑ Nowak i Wimmer 1968 ↓, s. 354.
  13. ↑ a b Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. 228.
  14. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 347.
  15. ↑ a b c Górski 1893 ↓, s. 185.
  16. ↑ a b c Wimmer 1978 ↓, s. 318.
  17. ↑ a b Linder 1960 ↓, s. barwy pułkowe.
  18. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 349.
  19. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 319.
  20. ↑ Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. XI.
  21. ↑ Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. 229.
  22. ↑ Gembarzewski 1925 ↓, s. 29.

Bibliografia

  • Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
  • Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
  • Konstanty Górski: Historya piechoty polskiej. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1893.
  • Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-7188-186-X.
  • Tadeusz Nowak, Jan Wimmer: Dzieje oręża polskiego do roku 1793. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1968.
  • Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
  • Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
  • Samuel Orgelbrand: Encyklopedyja powszechna, Volume 6. 1861, s. 867.

Szablon:Oddziały wojska I Rzeczypospolitej 1717-1795

Wojsko I Rzeczypospolitej
Okresy
Struktury
Rodzaje wojsk
Formacje
wojskowe
Jazda
Piechota
Konfederacje żołnierskie
Rokosze
Hetmani
Terminy
wojskowe
Większe oddziały
w XVII wieku
Armia koronna
w XVIII wieku
Dywizje
Brygady KN
Armia litewska
w XVIII wieku
Dywizje
Brygady KN
Insurekcja
kościuszkowska
Dywizje

Chorąży wielki koronny

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=8_Regiment_Pieszy_Buławy_Polnej_Koronnej&oldid=47248366”