Koronacja na króla Polski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Chrobry Znaczniki: Zastąpiono Wycofane usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
Tokyotown8 (dyskusja | edycje) m Wycofano edycje użytkownika 88.156.139.177 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to PG. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Koronacja Jana Kazimierza.JPG|250px|thumb|upright=2|Koronacja Jana II Kazimierza]] |
|||
'''Koronacja na króla Polski''' – [[koronacja]], podczas której dochodziło do nałożenia polskiej [[Korona Chrobrego|korony koronacyjnej (korony Chrobrego)]] na głowę nowego [[król Polski|króla Polski]]. Koronacji króla towarzyszyła co do zasady koronacja [[Polskie królowe|królowej]]. |
|||
== Miejsce koronacji == |
|||
Pierwsi królowie Polski, począwszy od Bolesława Chrobrego w roku [[1025]], koronowali się w [[Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie|katedrze w Gnieźnie]]. Podobnie było po wznowieniu godności królewskiej przez Przemysła II w 1295 roku. Od koronacji Władysława Łokietka w 1320 roku obrzęd miał miejsce w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|katedrze wawelskiej w Krakowie]], stolicy Królestwa. Mimo, że w [[Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie|kolegiacie św. Jana w Warszawie]] odbyły się dwie koronacje: Stanisława Leszczyńskiego w 1705 roku i Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku, to Kraków aż do czasów rozbiorów nigdy nie utracił formalnego prawa bycia miejscem koronacji polskich władców. |
|||
== Przebieg koronacji == |
|||
Polski ceremoniał koronacyjny przewidywał czterodniowe uroczystości. Piątek i sobota były dniami czynności poprzedzających obrzęd koronacji. Dniem, w którym koronowano króla była niedziela. W poniedziałek nowy król ukazywał się mieszkańcom miasta koronacyjnego i odbierał hołd. Koronacja była obrzędem religijnym. |
|||
{{Osobny artykuł|Sejm koronacyjny|Polskie insygnia koronacyjne}} |
|||
=== Piątek === |
|||
W piątek odprawiano ponowny, uroczysty pogrzeb poprzedniego władcy. Nowy król oddawał hołd poprzednikowi i symbolicznie zajmował jego miejsce. |
|||
=== Sobota === |
|||
Król-elekt przygotowywał się do koronacji poprzez [[post]], [[Sakrament pokuty i pojednania|spowiedź]] i pieszą [[pielgrzymka|pielgrzymkę]]. W Krakowie jej trasa wiodła z Wawelu do [[Bazylika św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie|kościoła św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa]] – sanktuarium męczeństwa św. Stanisława. W Warszawie z kolegiaty św. Jana do [[Bazylika Świętego Krzyża w Warszawie|kościoła Świętego Krzyża]]. Król-elekt przebywał tę drogę w otoczeniu dostojników duchownych i świeckich, a pochodowi towarzyszył tłum poddanych. W sobotę król-elekt rozdawał również [[jałmużna|jałmużny]]. |
|||
=== Niedziela === |
|||
==== Przed koronacją ==== |
|||
Rankiem prymas symbolicznie budził nowego władcę w jego sypialni. Następnie monarchę ubierano w szaty koronacyjne podobne do biskupich i w orszaku udawał on się do katedry. |
|||
Trasa przemarszu wysłana była kobiercowym chodnikiem zwanym mostem. Na czele orszaku szedł [[Marszałek wielki koronny|marszałek wielki]] z opuszczoną w dół laską, co symbolizowało, że monarcha nie objął jeszcze godności królewskiej. Za nim szli dostojnicy państwowi według hierarchii niosąc insygnia koronacyjne – koronę na srebrnej tacy [[Kasztelanowie krakowscy|kasztelan krakowski]], [[berło]] i [[Jabłko królewskie|jabłko]] – dwaj wojewodowie, [[Szczerbiec]] – miecznik krakowski, zwiniętą chorągiew Królestwa – [[chorąży wielki koronny]] (zwinięcie chorągwi symbolizowało brak pełni władzy króla przed koronacją). |
|||
Po wejściu do katedry król-elekt zasiadał na środku kościoła naprzeciwko prymasa, a dostojnicy składali insygnia koronacyjne na [[ołtarz]]u. Następnie jeden z biskupów wygłaszał [[kazanie]] w języku polskim. |
|||
==== Koronacja ==== |
|||
Obrzędy koronacji rozpoczynała przysięga składana przez króla w pozycji klęczącej. Prymas w języku łacińskim pytał się go czy zamierza służyć wierze, otaczać opieką Kościół, rządzić sprawiedliwie i bronić Królestwa. Następnie prymas pytał się obecnych na uroczystości czy chcą służyć królowi. Odpowiadano przez [[aklamacja|aklamację]] w języku polskim ''radzi, radzi, radzi''. |
|||
Następnie prymas w otoczeniu dwóch biskupów dokonywał pomazania klęczącego przed ołtarzem króla, namaszczając świętymi olejami jego głowę, piersi, plecy i ramiona. Następnie podawał mu miecz, którym król ciął trzykrotnie powietrze czyniąc znak krzyża. |
|||
Następnie prymas w otoczeniu dwóch biskupów nakładał na głowę króla koronę oraz wręczał mu berło i jabłko. |
|||
Po koronacji odprawiana była [[Msza|msza święta]], podczas której król składał ofiarę z chleba i wina oraz całował podany mu przez arcybiskupa [[relikwiarz]] [[Krzyż Prawdziwy|Krzyża Świętego]]. |
|||
Po zakończeniu mszy świętej prymas prowadził króla do [[tron]]u, wypowiadając słowa ''stań i dzierż odtąd to miejsce''. Następnie przekazywał mu pocałunku pokoju i intonował hymn dziękczynny [[Te Deum|Te Deum laudamus]]. Po odśpiewaniu Te Deum król dokonywał pasowania na rycerzy i jeśli był żonaty według odrębnego ceremoniału koronowano królową. |
|||
==== Po koronacji ==== |
|||
Po wyjściu z katedry formowano taki sam orszak w jakim król udawał się do niej z tą różnicą, że marszałek wielki niósł laskę podniesioną do góry, a chorąży wielki rozwiniętą chorągiew Królestwa. [[Podskarbi wielki koronny|Podskarbi]] rozrzucał wśród tłumów poddanych złote i srebrne monety wybite z okazji koronacji. |
|||
Następnie król wydawał na zamku ucztę dla dostojników i gości. Król ucztował pod baldachimem przy osobnym stole, a goście przy stołach rozstawionych w sali głównej i sąsiednich komnatach. |
|||
=== Poniedziałek === |
|||
W poniedziałek król jechał konno na rynek główny miasta. Towarzyszyli mu możni i goście. Na podwyższeniu ukazywał się poddanym w płaszczu i koronie oraz przyjmował hołd od władz miasta i mieszczan. Nadawał również odznaczenia. |
|||
=== Inne === |
|||
Od czasu wstąpienia na tron króla Stefana Batorego koronację poprzedzał [[sejm koronacyjny]], zwoływany w miejscu koronacji. |
|||
Uroczystościom towarzyszyły zabawy zarówno gości jak i mieszkańców miasta. Urządzano festyny, turnieje rycerskie czy pokazy sztucznych ogni<ref>sekcja na podstawie [http://www.replikiregaliowpl.com/polski-ceremonial-koronacyjny/ Repliki regaliów polskich insygniów koronacyjnych ''Polski ceremoniał koronacyjny'']</ref>. |
|||
== Lista koronacji królów i królowych polskich == |
|||
{| class="wikitable" width="100%" cellpadding=2 cellspacing=2 style="text-align:center" |
|||
! style="width:55px" | Lp. |
|||
! style="width:150px" | Imię |
|||
! style="width:75px" | Portret |
|||
! style="width:150px" | Data koronacji |
|||
! style="width:150px" | Miejsce koronacji |
|||
! style="width:150px" | Osoba koronująca |
|||
! Informacje dodatkowe |
|||
|- |
|||
| rowspan=2 |'''1.''' |
|||
| '''[[Bolesław I Chrobry]]''' |
|||
| [[Plik:Chrobry1.jpg|99x99px]] |
|||
| rowspan=2 |18 kwietnia 1025 |
|||
| rowspan=2 |[[Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie|Gniezno – katedra metropolitarna]] |
|||
| rowspan=2 |[[Hipolit (arcybiskup gnieźnieński)|arcybiskup gnieźnieński Hipolit]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| [[Oda Miśnieńska]] |
|||
| |
|||
| Brak pewności co do koronacji Ody na królową |
|||
|- |
|||
| rowspan=2 |'''2.''' |
|||
| '''[[Mieszko II Lambert]]''' |
|||
| [[Plik:Mieszko II.jpg|99x99px]] |
|||
| rowspan=2 |25 grudnia 1025 |
|||
| rowspan=2 |[[Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie|Gniezno – katedra metropolitarna]] |
|||
| rowspan=2 |[[Hipolit (arcybiskup gnieźnieński)|arcybiskup gnieźnieński Hipolit]] |
|||
| rowspan=2 |Źródła niemieckie podają, że Mieszko II Lambert zrzekł się korony w 1032 roku. W polskich źródłach do śmierci był tytułowany królem. |
|||
|- |
|||
| [[Rycheza Lotaryńska]] |
|||
| [[Plik:Rycheza-Matejko.jpg|75px]] |
|||
|- |
|||
| rowspan=2 |'''3.''' |
|||
| '''[[Bolesław II Szczodry]]''' |
|||
| [[Plik:Smialy.jpg|75px]] |
|||
| rowspan=2 |25 grudnia 1076 |
|||
| rowspan=2 |[[Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie|Gniezno – katedra metropolitarna]] |
|||
| rowspan=2 |[[Bogumił (arcybiskup gnieźnieński)|arcybiskup gnieźnieński Bogumił]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| [[Wyszesława Światosławówna]] |
|||
| |
|||
| Koronacja Wyszesławy niepewna |
|||
|- |
|||
| rowspan=2 |'''4.''' |
|||
| '''[[Przemysł II]]''' |
|||
| [[Plik:Jan Matejko, Przemysł II.jpg|75px]] |
|||
| rowspan=2 |26 czerwca 1295 |
|||
| rowspan=2 |[[Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie|Gniezno – katedra metropolitarna]] |
|||
| rowspan=2 |[[Bogumił (arcybiskup gnieźnieński)|arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka]] |
|||
| rowspan=2 | |
|||
|- |
|||
| [[Małgorzata Brandenburska]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| '''5.''' |
|||
| '''[[Wacław II|Wacław II Czeski]]''' |
|||
| [[Plik:Jan Matejko, Wacław II Czeski.jpg|75px]] |
|||
| {{fakt|sierpień/wrzesień 1300}} |
|||
| [[Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie|Gniezno – katedra metropolitarna]] |
|||
| [[Bogumił (arcybiskup gnieźnieński)|arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| 6. |
|||
| [[Ryksa Elżbieta]] |
|||
| [[Plik:Rejčka.jpg|75px]] |
|||
| 26 maja 1303 |
|||
| [[Archikatedra Świętych Wita, Wacława i Wojciecha w Pradze|Praga – katedra na Hradczanach]] |
|||
| [[Henryk z Wierzbna (zm. 1319)|biskup wrocławski Henryk z Wierzbna]] |
|||
| żona Wacława II |
|||
|- |
|||
| rowspan=2 |'''7.''' |
|||
| '''[[Władysław I Łokietek]]''' |
|||
| [[Plik:Lokietek.jpg|75px]] |
|||
| rowspan=2 |20 stycznia 1320 |
|||
| rowspan=2 |[[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| rowspan=2 |[[Janisław (arcybiskup)|arcybiskup gnieźnieński Janisław]] |
|||
| rowspan=2 | |
|||
|- |
|||
| [[Jadwiga Bolesławówna]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| rowspan=2 |'''8.''' |
|||
| '''[[Kazimierz III Wielki]]''' |
|||
| [[Plik:CasimirtheGreat.jpg|75px]] |
|||
| rowspan=2 |25 kwietnia 1333 |
|||
| rowspan=2 |[[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| rowspan=2 |[[Janisław (arcybiskup)|arcybiskup gnieźnieński Janisław]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| [[Aldona Anna Giedyminówna]] |
|||
| [[Plik:Anna lithuania.jpeg|75px]] |
|||
| żona Kazimierza Wielkiego |
|||
|- |
|||
| 9. |
|||
| [[Adelajda Heska]] |
|||
| |
|||
| 29 września 1341 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu|Poznań – katedra]] |
|||
| [[Janisław (arcybiskup)|arcybiskup gnieźnieński Janisław]] |
|||
| żona Kazimierza Wielkiego |
|||
|- |
|||
| 10. |
|||
| [[Jadwiga żagańska]] |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
| żona Kazimierza Wielkiego, koronacja niepewna |
|||
|- |
|||
| '''11.''' |
|||
| '''[[Ludwik Węgierski]]''' |
|||
| [[Plik:Wegierski.jpg|75px]] |
|||
| 17 listopada 1370 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Jarosław Bogoria|arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria]] |
|||
| żona Ludwika Węgierskiego [[Elżbieta Bośniaczka]] nie została koronowana |
|||
|- |
|||
| '''12.''' |
|||
| '''[[Jadwiga Andegaweńska]]''' |
|||
| [[Plik:Jadwiga by Bacciarelli.jpg|75px]] |
|||
| 16 października 1384<ref>Niekiedy spotyka się ({{Cytuj książkę |nazwisko = Trąba| imię = Mariusz|nazwisko2 =Bielski | imię2 =Lech| tytuł = Poczet królów i książąt polskich| wydawca = Wydawnictwo PARK Sp. z o.o.| miejsce = Bielsko-Biała| rok =2005|wydanie = 2 | strony = 285| isbn = 83-7266-284-3}}) nieprawidłową datę [[15 października]], podawaną za omyłkowym zapisem ''Kalendarza katedry krakowskiej'' i błędnym przekazem Długosza. Z najwcześniejszych zapisek wynika, że koronacja miała miejsce, zgodnie z tradycją, w niedzielę, która przypadała na dzień 16 października ({{Cytuj książkę |nazwisko = Wyrozumski| imię = Jerzy| tytuł = Królowa Jadwiga. Między epoką piastowską i jagiellońską| wydawca = Universitas| miejsce = Kraków| rok =1997|wydanie =| strony = 83-84| isbn = 83-7052-934-8}}).</ref> |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Bodzanta (arcybiskup gnieźnieński)|arcybiskup gnieźnieński Bodzanta]] |
|||
| Koronowana na ''Króla Polski'' |
|||
|- |
|||
| '''13.''' |
|||
| '''[[Władysław II Jagiełło]]''' |
|||
| [[Plik:Jogaila Jagiełło.jpg|75px]] |
|||
| 4 marca 1386 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Bodzanta (arcybiskup gnieźnieński)|arcybiskup gnieźnieński Bodzanta]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| 14. |
|||
| [[Anna Cylejska]] |
|||
| [[Plik:Annacelje.png|75px]] |
|||
| 25 lutego 1403 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Mikołaj Kurowski|arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Kurowski]] |
|||
| żona Władysława Jagiełły |
|||
|- |
|||
| 15. |
|||
| [[Elżbieta Granowska]] |
|||
| [[Plik:Elżbieta z Pileckich Granowska.PNG|75px]] |
|||
| 19 listopada 1417 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Jan Rzeszowski (zm. 1436)|arcybiskup lwowski Jan Rzeszowski]] |
|||
| żona Władysława Jagiełły |
|||
|- |
|||
| 16. |
|||
| [[Zofia Holszańska]] |
|||
| [[Plik:Zofia Holszańska.jpg|75px]] |
|||
| 5 marca 1424 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Wojciech Jastrzębiec|prymas Wojciech Jastrzębiec]] |
|||
| żona Władysława Jagiełły |
|||
|- |
|||
| '''17.''' |
|||
| '''[[Władysław III Warneńczyk]]''' |
|||
| [[Plik:Bacciarelli - Władysław III.jpeg|75px]] |
|||
| 25 lipca 1434 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Wojciech Jastrzębiec|prymas Wojciech Jastrzębiec]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| '''18.''' |
|||
| '''[[Kazimierz IV Jagiellończyk]]''' |
|||
| [[Plik:Casimir IV Jagiellon.PNG|75px]] |
|||
| 25 czerwca 1447 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Wincenty Kot|arcybiskup gnieźnieński Wincenty Kot]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| 19. |
|||
| [[Elżbieta Rakuszanka]] |
|||
| [[Plik:Elżbieta Rakuszanka.JPG|75px]] |
|||
| 10 lutego 1454 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Jan Sprowski|prymas Jan Sprowski]] |
|||
| żona Kazimierza IV |
|||
|- |
|||
| '''20.''' |
|||
| '''[[Jan I Olbracht]]''' |
|||
| [[Plik:Jan I Olbracht by Bacciarelli.jpg|75px]] |
|||
| 23 września 1492 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Zbigniew Oleśnicki (prymas)|prymas Zbigniew Oleśnicki]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| '''21.''' |
|||
| '''[[Aleksander Jagiellończyk]]''' |
|||
| [[Plik:Aleksander j.jpg|75px]] |
|||
| 12 grudnia 1501 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Fryderyk Jagiellończyk|prymas Fryderyk Jagiellończyk]] |
|||
| Żona Aleksandra Jagiellończyka [[Helena Moskiewska]], nigdy nie została koronowana. |
|||
|- |
|||
| '''22.''' |
|||
| '''[[Zygmunt I Stary]]''' |
|||
| [[Plik:Cranach the Younger Sigismund I the Old.jpg|75px]] |
|||
| 24 stycznia 1507 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Andrzej Boryszewski|prymas Andrzej Boryszewski]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| 23. |
|||
| [[Barbara Zápolya]] |
|||
| [[Plik:Barbara Zápolya.jpg|100px]] |
|||
| 8 lutego 1512 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Jan Łaski (prymas)|prymas Jan Łaski]] |
|||
| żona Zygmunta I |
|||
|- |
|||
| 24. |
|||
| [[Bona Sforza]] |
|||
| [[Plik:Medal of Bona Sforza 1546.jpg|75px]] |
|||
| 18 marca 1518 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Jan Łaski (prymas)|prymas Jan Łaski]] |
|||
| żona Zygmunta I |
|||
|- |
|||
| '''25.''' |
|||
| '''[[Zygmunt II August]]''' |
|||
| [[Plik:Anonymous Sigismund Augustus.jpg|75px]] |
|||
| 20 lutego 1530 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Jan Łaski (prymas)|prymas Jan Łaski]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| 26. |
|||
| [[Elżbieta Habsburżanka]] |
|||
| [[Plik:Elisabeth of Austria.jpg|75px]] |
|||
| 8 maja 1543 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Piotr Gamrat|prymas Piotr Gamrat]] |
|||
| żona Zygmunta II |
|||
|- |
|||
| 27. |
|||
| [[Barbara Radziwiłłówna]] |
|||
| [[Plik:Barbara Radziwillowna 18th.jpg|75px]] |
|||
| 4 grudnia 1550 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Mikołaj Dzierzgowski|prymas Mikołaj Dzierzgowski]] |
|||
| żona Zygmunta II |
|||
|- |
|||
| 28. |
|||
| [[Katarzyna Habsburżanka]] |
|||
| [[Plik:Catherine of Austria.jpg|75px]] |
|||
| 30 czerwca 1553 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Mikołaj Dzierzgowski|prymas Mikołaj Dzierzgowski]] |
|||
| żona Zygmunta II |
|||
|- |
|||
| '''29.''' |
|||
| '''[[Henryk III Walezy|Henryk Walezy]]''' |
|||
| [[Plik:Anjou 1570louvre.jpg|75px]] |
|||
| 21 lutego 1574 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Jakub Uchański|prymas Jakub Uchański]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| rowspan=2| '''30.''' |
|||
| '''[[Anna Jagiellonka (1523–1596)|Anna Jagiellonka]]''' |
|||
| [[Plik:Kober Anna Jagiellon in coronation robes.jpg|75px]] |
|||
| rowspan=2| 1 maja 1576 |
|||
| rowspan=2| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| rowspan=2| [[Stanisław Karnkowski|biskup kujawski Stanisław Karnkowski]] |
|||
| ''Król Polski'' |
|||
|- |
|||
| '''[[Stefan Batory]]''' |
|||
| [[Plik:Batory.PNG|75px]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| '''31.''' |
|||
| '''[[Zygmunt III Waza]]''' |
|||
| [[Plik:Sigismund III of Poland-Lithuania and Sweden (Martin Kober).jpg|75px]] |
|||
| 27 grudnia 1587 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Stanisław Karnkowski|prymas Stanisław Karnkowski]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| 32. |
|||
| [[Anna Habsburżanka (1573–1598)|Anna Habsburżanka]] |
|||
| [[Plik:Szwankowski Anna of Austria.jpg|75px]] |
|||
| 31 maja 1592 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Stanisław Karnkowski|prymas Stanisław Karnkowski]] |
|||
| żona Zygmunta III Wazy |
|||
|- |
|||
| 33. |
|||
| [[Konstancja Habsburżanka]] |
|||
| [[Plik:Constance Habsburg.jpeg|75px]] |
|||
| 11 grudnia 1605 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Piotr Tylicki|biskup kujawski Piotr Tylicki]] |
|||
| żona Zygmunta III Wazy |
|||
|- |
|||
| '''34.''' |
|||
| '''[[Władysław IV Waza]]''' |
|||
| [[Plik:Rubens Władysław Vasa (detail).jpg|75px]] |
|||
| 6 lutego 1633 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Jan Wężyk|prymas Jan Wężyk]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| 35. |
|||
| [[Cecylia Renata Habsburżanka]] |
|||
| [[Plik:Cecylia Renata Austriaczka.jpg|75px]] |
|||
| 12 września 1637 |
|||
|[[Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie|Warszawa – kolegiata św. Jana]] |
|||
| [[Jan Wężyk|prymas Jan Wężyk]] |
|||
| żona Władysława IV Wazy |
|||
|- |
|||
| 36. |
|||
| [[Ludwika Maria Gonzaga]] |
|||
| [[Plik:Marie Louise Gonzaga.jpg|75px]] |
|||
| 15 lipca 1646 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Maciej Łubieński (1572–1652)|prymas Maciej Łubieński]] |
|||
| żona Władysława IV Wazy |
|||
|- |
|||
| '''37.''' |
|||
| '''[[Jan II Kazimierz Waza|Jan II Kazimierz]]''' |
|||
| [[Plik:John II Casimir Vasa 1.PNG|75px]] |
|||
| 17 stycznia 1649 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Maciej Łubieński (1572–1652)|prymas Maciej Łubieński]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| '''38.''' |
|||
| '''[[Michał Korybut Wiśniowiecki]]''' |
|||
| [[Plik:Michał Korybut Wiśniowiecki.PNG|75px]] |
|||
| 29 września 1669 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Mikołaj Prażmowski|prymas Mikołaj Prażmowski]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| 39. |
|||
| [[Eleonora Habsburżanka]] |
|||
| [[Plik:Eleonora Wiśniowiecka.jpg|75px]] |
|||
| 19 października 1670 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie|Warszawa – kolegiata św. Jana]] |
|||
| [[Mikołaj Prażmowski|prymas Mikołaj Prażmowski]] |
|||
| żona Michała Korybuta Wiśniowieckiego |
|||
|- |
|||
| rowspan=2|'''40.''' |
|||
| '''[[Jan III Sobieski]]''' |
|||
| [[Plik:Schultz John III Sobieski with the Order of the Holy Spirit.png|75px]] |
|||
| rowspan=2|2 lutego 1676 |
|||
| rowspan=2|[[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| rowspan=2|[[Andrzej Olszowski|prymas Andrzej Olszowski]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| [[Maria Kazimiera d’Arquien]] |
|||
| [[Plik:Jan Tricius - Portrait of Maria Casimire (ca. 1676) - Google Art Project.jpg|75px]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| '''41.''' |
|||
| '''[[August II Mocny]]''' |
|||
| [[Plik:Louis de Silvestre-August II.jpg|75px]] |
|||
| 15 września 1697 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| [[Stanisław Kazimierz Dąmbski|biskup kujawski Stanisław Kazimierz Dąmbski]] |
|||
| Żona Augusta II [[Krystyna Eberhardyna Hohenzollernówna]], nigdy nie została koronowana. |
|||
|- |
|||
| rowspan=2| '''42.''' |
|||
| '''[[Stanisław Leszczyński]]''' |
|||
| [[Plik:Mányoki Stanislaus Leszczyński.png|75px| ]] |
|||
| rowspan=2| 4 października 1705 |
|||
| rowspan=2| [[Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie|Warszawa – kolegiata św. Jana]] |
|||
| rowspan=2| [[Konstanty Józef Zieliński|arcybiskup lwowski Konstanty Zieliński]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| [[Katarzyna Opalińska]] |
|||
| [[Plik:Mányoki Catherine Opalińska.jpg|75px]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| rowspan=2 |'''43.''' |
|||
| '''[[August III Sas]]''' |
|||
| [[Plik:King Augustus III of Poland.jpg|75px]] |
|||
| rowspan=2 |17 stycznia 1734 |
|||
| rowspan=2 |[[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|Kraków – katedra wawelska]] |
|||
| rowspan=2 |[[Jan Aleksander Lipski|biskup krakowski Jan Aleksander Lipski]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| [[Maria Józefa]] |
|||
| [[Plik:Silvestre Maria Josepha of Austria.jpg|75px]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| '''44.''' |
|||
| '''[[Stanisław August Poniatowski]]''' |
|||
| [[Plik:Stanisław II August Poniatowski in coronation clothes.PNG|75px]] |
|||
| 25 listopada 1764 |
|||
| [[Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie|Warszawa – kolegiata św. Jana]] |
|||
| [[Władysław Aleksander Łubieński|prymas Władysław Łubieński]] |
|||
| |
|||
|- |
|||
| '''45.''' |
|||
| '''[[Mikołaj I Romanow|Mikołaj I Pawłowicz]]''' |
|||
| [[Plik:Botman - Emperor Nicholas I.jpg|80px]] |
|||
| 24 maja 1829 |
|||
| [[Zamek Królewski w Warszawie|Warszawa – Zamek Królewski: Sala senatorska]] |
|||
| koronował się sam, prymas [[Jan Paweł Woronicz]] podał mu jedynie koronę |
|||
| [[Uchwała Sejmu o detronizacji Mikołaja I|Zdetronizowany w 1831]] |
|||
|- |
|||
|} |
|||
Rosyjscy cesarze po 1831 roku (zgodnie z tym, co stanowił [[Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego]] z 1832 w art. 3) w trakcie uroczystości koronacyjnych odbywających się w Moskwie byli równocześnie ogłaszani królami [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Polski]]<ref> W [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%B2_%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D0%BB tytulaturze imperatorów Wszechrosji] ''Car Polskij'' (''Царь Польский'').</ref>. |
Rosyjscy cesarze po 1831 roku (zgodnie z tym, co stanowił [[Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego]] z 1832 w art. 3) w trakcie uroczystości koronacyjnych odbywających się w Moskwie byli równocześnie ogłaszani królami [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Polski]]<ref> W [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%B2_%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D0%BB tytulaturze imperatorów Wszechrosji] ''Car Polskij'' (''Царь Польский'').</ref>. |
||
* |
|||
== Zobacz też == |
|||
[[Kategoria:Koronacje królewskie w Polsce|!arbuzy gurą]] |
|||
* [[Polskie insygnia koronacyjne]] |
|||
[[Kategoria:Fairout]] |
|||
* [[Władcy Polski]] |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
|||
== Bibliografia == |
|||
* {{Cytuj|autor = Jerzy Lileyko |tytuł = Regalia polskie |data = 1987 |isbn = 83-03-02021-8 |miejsce = Warszawa |wydawca = Krajowa Agencja Wydawnicza |oclc = 834908032}} |
|||
* {{Cytuj|autor = [[Michał Rożek]]; |tytuł = Polskie koronacje i korony |data = 1987 |isbn = 83-03-01914-7 83-03-01913-9 |miejsce = Kraków |wydawca = Krajowa Agencja Wydawnicza |oclc = 835885823}} |
|||
* Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki. ''Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego'', Zielona Sowa, 2003 |
|||
{{Symbole narodowe Polski}} |
|||
[[Kategoria:Koronacje królewskie w Polsce|!]] |
Wersja z 17:49, 4 gru 2020
Koronacja na króla Polski – koronacja, podczas której dochodziło do nałożenia polskiej korony koronacyjnej (korony Chrobrego) na głowę nowego króla Polski. Koronacji króla towarzyszyła co do zasady koronacja królowej.
Miejsce koronacji
Pierwsi królowie Polski, począwszy od Bolesława Chrobrego w roku 1025, koronowali się w katedrze w Gnieźnie. Podobnie było po wznowieniu godności królewskiej przez Przemysła II w 1295 roku. Od koronacji Władysława Łokietka w 1320 roku obrzęd miał miejsce w katedrze wawelskiej w Krakowie, stolicy Królestwa. Mimo, że w kolegiacie św. Jana w Warszawie odbyły się dwie koronacje: Stanisława Leszczyńskiego w 1705 roku i Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku, to Kraków aż do czasów rozbiorów nigdy nie utracił formalnego prawa bycia miejscem koronacji polskich władców.
Przebieg koronacji
Polski ceremoniał koronacyjny przewidywał czterodniowe uroczystości. Piątek i sobota były dniami czynności poprzedzających obrzęd koronacji. Dniem, w którym koronowano króla była niedziela. W poniedziałek nowy król ukazywał się mieszkańcom miasta koronacyjnego i odbierał hołd. Koronacja była obrzędem religijnym.
- Osobne artykuły:
Piątek
W piątek odprawiano ponowny, uroczysty pogrzeb poprzedniego władcy. Nowy król oddawał hołd poprzednikowi i symbolicznie zajmował jego miejsce.
Sobota
Król-elekt przygotowywał się do koronacji poprzez post, spowiedź i pieszą pielgrzymkę. W Krakowie jej trasa wiodła z Wawelu do kościoła św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa – sanktuarium męczeństwa św. Stanisława. W Warszawie z kolegiaty św. Jana do kościoła Świętego Krzyża. Król-elekt przebywał tę drogę w otoczeniu dostojników duchownych i świeckich, a pochodowi towarzyszył tłum poddanych. W sobotę król-elekt rozdawał również jałmużny.
Niedziela
Przed koronacją
Rankiem prymas symbolicznie budził nowego władcę w jego sypialni. Następnie monarchę ubierano w szaty koronacyjne podobne do biskupich i w orszaku udawał on się do katedry.
Trasa przemarszu wysłana była kobiercowym chodnikiem zwanym mostem. Na czele orszaku szedł marszałek wielki z opuszczoną w dół laską, co symbolizowało, że monarcha nie objął jeszcze godności królewskiej. Za nim szli dostojnicy państwowi według hierarchii niosąc insygnia koronacyjne – koronę na srebrnej tacy kasztelan krakowski, berło i jabłko – dwaj wojewodowie, Szczerbiec – miecznik krakowski, zwiniętą chorągiew Królestwa – chorąży wielki koronny (zwinięcie chorągwi symbolizowało brak pełni władzy króla przed koronacją).
Po wejściu do katedry król-elekt zasiadał na środku kościoła naprzeciwko prymasa, a dostojnicy składali insygnia koronacyjne na ołtarzu. Następnie jeden z biskupów wygłaszał kazanie w języku polskim.
Koronacja
Obrzędy koronacji rozpoczynała przysięga składana przez króla w pozycji klęczącej. Prymas w języku łacińskim pytał się go czy zamierza służyć wierze, otaczać opieką Kościół, rządzić sprawiedliwie i bronić Królestwa. Następnie prymas pytał się obecnych na uroczystości czy chcą służyć królowi. Odpowiadano przez aklamację w języku polskim radzi, radzi, radzi.
Następnie prymas w otoczeniu dwóch biskupów dokonywał pomazania klęczącego przed ołtarzem króla, namaszczając świętymi olejami jego głowę, piersi, plecy i ramiona. Następnie podawał mu miecz, którym król ciął trzykrotnie powietrze czyniąc znak krzyża.
Następnie prymas w otoczeniu dwóch biskupów nakładał na głowę króla koronę oraz wręczał mu berło i jabłko.
Po koronacji odprawiana była msza święta, podczas której król składał ofiarę z chleba i wina oraz całował podany mu przez arcybiskupa relikwiarz Krzyża Świętego.
Po zakończeniu mszy świętej prymas prowadził króla do tronu, wypowiadając słowa stań i dzierż odtąd to miejsce. Następnie przekazywał mu pocałunku pokoju i intonował hymn dziękczynny Te Deum laudamus. Po odśpiewaniu Te Deum król dokonywał pasowania na rycerzy i jeśli był żonaty według odrębnego ceremoniału koronowano królową.
Po koronacji
Po wyjściu z katedry formowano taki sam orszak w jakim król udawał się do niej z tą różnicą, że marszałek wielki niósł laskę podniesioną do góry, a chorąży wielki rozwiniętą chorągiew Królestwa. Podskarbi rozrzucał wśród tłumów poddanych złote i srebrne monety wybite z okazji koronacji.
Następnie król wydawał na zamku ucztę dla dostojników i gości. Król ucztował pod baldachimem przy osobnym stole, a goście przy stołach rozstawionych w sali głównej i sąsiednich komnatach.
Poniedziałek
W poniedziałek król jechał konno na rynek główny miasta. Towarzyszyli mu możni i goście. Na podwyższeniu ukazywał się poddanym w płaszczu i koronie oraz przyjmował hołd od władz miasta i mieszczan. Nadawał również odznaczenia.
Inne
Od czasu wstąpienia na tron króla Stefana Batorego koronację poprzedzał sejm koronacyjny, zwoływany w miejscu koronacji.
Uroczystościom towarzyszyły zabawy zarówno gości jak i mieszkańców miasta. Urządzano festyny, turnieje rycerskie czy pokazy sztucznych ogni[1].
Lista koronacji królów i królowych polskich
Rosyjscy cesarze po 1831 roku (zgodnie z tym, co stanowił Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego z 1832 w art. 3) w trakcie uroczystości koronacyjnych odbywających się w Moskwie byli równocześnie ogłaszani królami Polski[3].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ sekcja na podstawie Repliki regaliów polskich insygniów koronacyjnych Polski ceremoniał koronacyjny
- ↑ Niekiedy spotyka się (Mariusz Trąba, Lech Bielski: Poczet królów i książąt polskich. Wyd. 2. Bielsko-Biała: Wydawnictwo PARK Sp. z o.o., 2005, s. 285. ISBN 83-7266-284-3.) nieprawidłową datę 15 października, podawaną za omyłkowym zapisem Kalendarza katedry krakowskiej i błędnym przekazem Długosza. Z najwcześniejszych zapisek wynika, że koronacja miała miejsce, zgodnie z tradycją, w niedzielę, która przypadała na dzień 16 października (Jerzy Wyrozumski: Królowa Jadwiga. Między epoką piastowską i jagiellońską. Kraków: Universitas, 1997, s. 83-84. ISBN 83-7052-934-8.).
- ↑ W tytulaturze imperatorów Wszechrosji Car Polskij (Царь Польский).
Bibliografia
- Jerzy Lileyko , Regalia polskie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, ISBN 83-03-02021-8, OCLC 834908032 .
- Michał Rożek, Polskie koronacje i korony, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, ISBN 83-03-01914-7, ISBN 83-03-01913-9, OCLC 835885823 .
- Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki. Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Zielona Sowa, 2003