Spółgłoska boczna zwarto-szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna

Spółgłoska boczna szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [t͡ɬ] lub [tɬ].

Artykulacja

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [t͡ɬ]:

• modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji (spółgłoska płucna egresywna)
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa po bokach języka
• w początkowej fazie dochodzi do zwarcia języka z dziąsłami tak jak przy artykulacji spółgłoski [t]. Zamiast plozji następuje przejście do spółgłoski [ɬ] bez oderwania języka od dziąseł.
• wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna.

Warianty

• wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [tɬʲ]
• wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy spółgłosce welaryzowanej: [tɬˠ]
• napięcie mięśni gardła – mówimy o spółgłosce faryngalizowanej [tɬˁ]
• zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o spółgłosce labializowanej [tɬʷ]

W językach na-dene i salisz występuje również ejektywny wariant tej spółgłoski, przy nieobecności wariantu płucnego afrykaty kontrastujący ze szczelinowym [ɬ].

Przykłady

• w języku awarskim: гIоркь [ʕortɬʼ] "klamka"
• w języku haida: tla'únhl [tɬʌʔʊ́nɬ] "sześć"
• w języku nahuatl: atlatl [aʔt͡ɬat͡ɬ]