Henryk Jankowski (duchowny)

Henryk Jankowski

Honorowy Prałat Domowy Jego Świątobliwości
ks. Henryk Jankowski (2010)
Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1936 Starogard Gdański
Data i miejsce śmierci	12 lipca 2010 Gdańsk
Proboszcz parafii św. Brygidy w Gdańsku
Okres sprawowania	1970 – 2004
Kapelan NSZZ „Solidarność”
Okres sprawowania	1980 – 1989
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	archidiecezja gdańska
Prezbiterat	21 czerwca 1964
Odznaczenia
Strona internetowa

{{Duchowny infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | faksymile = | imię i nazwisko org = | miejsce pochówku = | kraj działania = | opis faksymile = Nieznane pola: "imię przybrane oryginalne", "imię i nazwisko oryginalne" oraz "państwo".

Henryk Jankowski (ur. 18 grudnia 1936 w Starogardzie Gdańskim, zm. 12 lipca 2010 w Gdańsku) – polski ksiądz katolicki, kanonik, Honorowy Prałat Domowy Jego Świątobliwości, kapelan „Solidarności”, wieloletni proboszcz parafii św. Brygidy w Gdańsku, odsunięty od sprawowania tej funkcji w 2004 po oskarżeniu o skandale seksualne.

Był blisko związany z ruchem „Solidarności” oraz opozycją antykomunistyczną w PRL.

Życiorys

Młodość

Wychował się w rodzinie wielodzietnej - miał siedem sióstr, w tym siostrę bliźniaczkę. Pochodzący z Lubawy ojciec, Antoni, tuż po wybuchu wojny został osadzony w obozie koncentracyjnym Stutthof, a po zwolnieniu został wcielony do Wehrmachtu i w 1943 r., gdy Henryk Jankowski miał siedem lat, zginął na froncie wschodnim. Matka, Jadwiga z domu Jeschwitz, pochodziła z zamożnej gdańskiej rodziny kupieckiej i słabo znała język polski, dlatego w domu Henryka rozmawiało się w języku niemieckim. Henryk Jankowski był ministrantem m.in. w kościele św. Wojciecha oraz w kościele św. Mateusza w Starogardzie. Maturę zdał w liceum wieczorowym, później pracował w urzędzie skarbowym w dziale egzekucji.

Kapłaństwo

W 1958 wstąpił do seminarium duchownego. Święcenia kapłańskie otrzymał 21 czerwca 1964 z rąk biskupa Edmunda Nowickiego. Objął obowiązki wikariusza w parafii Ducha Świętego w Gdańsku (do 1967), następnie w parafii św. Barbary (1967–1970). 17 marca 1970 złożył obowiązkowe ślubowanie w Wydziale ds. Wyznań w Gdańsku i formalnie objął stanowisko proboszcza parafii św. Brygidy w Gdańsku.

W 2008 odszedł z parafii św. Brygidy. Pożegnalnej Mszy Świętej przewodniczył i homilię wygłosił ks. arcybiskup Sławoj Leszek Głódź. W uroczystości udział wzięli m.in. Janusz Śniadek, Anna Walentynowicz, Jerzy Borowczak, Andrzej Jaworski, Andrzej Lepper i Lech Woszczerowicz.

Działalność publiczna

17 sierpnia 1980 odprawił mszę św. dla strajkujących robotników w Stoczni Gdańskiej. Od tego czasu związany był z późniejszą „Solidarnością” i z otoczeniem jej przywódcy – Lecha Wałęsy. Jego osoba była obiektem zainteresowania KC PZPR, na zlecenie którego w połowie września 1983 w Głosie Wybrzeża ukazał się szkalujący ks. Jankowskiego artykuł Czerwona rzodkiewka. Była to część zakrojonej na szeroką skalę prowokacji wobec księdza. Niedługo potem gazeta zamieściła listy 20 pracowników Samodzielnej Grupy „D” Departamentu IV MSW, podszywających się pod głosy czytelników do redakcji, popierających wymowę artykułu.

W latach 80. dzięki dobrym kontaktom ks. Henryka Jankowskiego z Polonią amerykańską do Gdańska trafiały transporty leków warte miliony dolarów, które przekazywano do pomorskich szpitali. Ks. Jankowski wspomagał także finansowo wiele osób (głównie działaczy „Solidarności”) oraz organizował kolonie dla dzieci.

Ks. Jankowski w Stoczni Gdańskiej, sierpień 1980

Od 1983 rozpoczął organizowanie wraz z ks. Jerzym Popiełuszką pielgrzymek ludzi pracy na Jasną Górę.

W czasie III Podróży Apostolskiej Jana Pawła II do Polski w 1987, w ramach akcji Zorza II o poczynaniach Jankowskiego informowało SB 37 tajnych współpracowników, w tym 9 duchownych.

W czerwcu 1989 został powołany na stanowisko ministra stanu w popieranym przez Sokolnickiego „emigracyjnym rządzie” Jana Alfreda Łokcikowskiego.

Po 1989 wielu działaczy NSZZ „Solidarność” zerwało z nim kontakty. Związał się wtedy z działaczem Młodzieży Wszechpolskiej Mariuszem Olchowikiem, który został prezesem Fundacji im. Prałata Henryka Jankowskiego, zlikwidowanej w 2009 w związku z dopuszczaniem się przez kierownictwo Fundacji wielu nieprawidłowości prawnych i doprowadzenie do dużych długów. Organizacja zajmowała się sprzedażą wody i wina z wizerunkiem ks. Jankowskiego a także książek o tematyce religijnej i patriotycznej. Z działalności tej nakazał wycofać się Jankowskiemu metropolita gdański arcybiskup Sławoj Leszek Głódź.

Od połowy lat 90. regularnie wspierał finansowo dziecięce szpitale i Dom Małego Dziecka im. Janusza Korczaka w Gdańsku.

W 1992 związał się z dzielnicą miasta Gdańska – Oliwą, gdy ówczesny wojewoda gdański Maciej Płażyński przekazał Archidiecezji Gdańskiej w użytkowanie Dwór II przy ulicy Polanki. Z inicjatywy księdza Jankowskiego ten zdewastowany obiekt, przez lata wykorzystywany na koszary Marynarki Wojennej we władanie objął Zakon Najświętszego Zbawiciela św. Brygidy z misją zbudowania Klasztoru i Centrum Ekumenicznego, które otwarto w 1997. W budynku tym regularnie odbywają się spotkania przedstawicieli wielu religii i wyznań, nie tylko chrześcijańskich.

W 2008, odchodząc z parafii św. Brygidy, sprzedał dwa garnitury. Wszystkie otrzymane pieniądze z ich sprzedaży przeznaczył na cele charytatywne. Dzień po pożegnalnej Mszy Świętej z okazji jego przejścia na emeryturę wyjechał wczesnym rankiem, zabierając ze sobą jedną teczkę z rzeczami osobistymi. 18 maja tego samego roku uczestniczył w manifestacji wraz ze stoczniowcami z NSZZ „Solidarność” w obronie Stoczni Gdańskiej.

Był orędownikiem pogodzenia się Lecha Wałęsy z Andrzejem Gwiazdą, do czego nigdy nie doszło. Należał do przeciwników Unii Europejskiej i był jednym z jej największych krytyków, także po przystąpieniu do niej Polski. Protestował przeciwko usunięciu krzyży ze żwirowiska w Auschwitz-Birkenau. Na początku lat 90. był częstym gościem na antenie Radia Maryja, które wielokrotnie przeprowadzało także transmisje z kościoła św. Brygidy w Gdańsku.

Wspierał finansowo budowy wielu kaplic, kościołów oraz prowadził szeroką działalność charytatywną.

Nagrobek Henryka Jankowskiego w kościele św. Brygidy

Choroba, śmierć i pogrzeb

Jankowski cierpiał na wiele schorzeń, w tym na cukrzycę. Z powodu jej zaawansowania kilka miesięcy przed śmiercią amputowano mu wszystkie palce w lewej nodze. Rok przed śmiercią jego stan zdrowia pogorszył się na tyle, że trafił do sopockiego hospicjum Caritasu. Zmarł 12 lipca 2010 o godz. 20.05, na plebanii parafii św. Brygidy, w otoczeniu kapłanów z parafii i przyjaciół. Uroczystości pogrzebowe ks. Jankowskiego odbyły się 17 lipca 2010 w kościele św. Brygidy w Gdańsku pod przewodnictwem ks. arcybiskupa Sławoja Leszka Głódzia. Wraz z nim mszę pożegnalną koncelebrowało trzech biskupów (arcybiskup senior gdański Tadeusz Gocłowski, ordynariusz pelpliński biskup Jan Bernard Szlaga i biskup pomocniczy gdański Ryszard Kasyna), trzech infułatów oraz wielu księży z archidiecezji gdańskiej jak i z całej Polski; obecny na niej był też dyrektor Radia Maryja ojciec Tadeusz Rydzyk.

Kontrowersje

Po 1989 Henryk Jankowski przez swoje działania zaczął być postrzegany jako postać kontrowersyjna. Kazania wygłaszane przez niego przez część środowisk uznawane były za antysemickie.

Groby Pańskie

W kwietniu 1995 roku Henryk Janowski ozdobił Grób Pański czerwonym płótnem, na którym znalazły się flagi hitlerowskich Niemiec, ZSRR, swastykę, sierp i młot, gwiazda Dawida oraz skróty (SS, NSDAP, NKWD, KGB, UB, PPR, KRN, PZPR, SDPR, PSL, UP i UW). Instalacja spotkała się z dezaprobatą abp. Tadeusza Gocłowskiego, który kazał ją usunąć.

W 2001 roku ks. Jankowski stworzył nowy Grób Pański, który przedstawiał miniaturę zwęglonej stodoły w Jedwabnym z ludzkim szkieletem. Arcybiskup Gocłowski nakazał duchownemu usunąć cytat z Nowego Testamentu: Żydzi zabili Pana Jezusa i Proroków i nas także prześladowali.

Ostatni Grób Pański ks. Jankowskiego powstał w 2004 roku i wyrażał sprzeciw wobec Unii Europejskiej.

Zakaz głoszenia kazań

W 1997 został ukarany zakazem głoszenia kazań na 12 miesięcy przez arcybiskupa Tadeusza Gocłowskiego za uczynienie z ambony „trybuny politycznej”. Kara została na niego nałożona po wielkiej krytyce jego różnorakich kazań ze strony „Gazety Wyborczej” i części mediów. Znalazły się także środowiska broniące tych kazań i krytykujące media za wyrwanie fragmentów przemówień z kontekstu, wypaczając ich sens. Po roku zakaz został cofnięty, jednak po szerokim sprzeciwie w mediach utrzymano karę dla ks. Jankowskiego. W 2008 arcybiskup Sławoj Leszek Głódź cofnął zakaz głoszenia kazań nałożony na prałata.

Proces z Pawłem Huelle

12 września 2005 wygrał trwający 8 miesięcy w Sądzie Okręgowym w Gdańsku proces o naruszenie dóbr osobistych, jaki wytoczył dziennikarzowi Pawłowi Huelle.

Zdaniem duchownego Huelle naruszył jego dobra osobiste, twierdząc, że prałat przemawia jak „gauleiter, gensek, a nie jak kapłan”, a za dobra materialne mógłby zamienić „polski paszport na paszport Volksdeutscha, Rosjanina czy Irakijczyka”. Sąd nakazał pisarzowi zamieszczenie na własny koszt w „Rzeczpospolitej” oświadczenia o następującej treści: W związku z zamieszczeniem w dniu 22 maja 2004 r. artykułu mojego autorstwa pt. „Zrozumieć diabła” dot. osoby oraz działalności ks. Henryka Jankowskiego proboszcza Bazyliki św. Brygidy w Gdańsku pragnę przeprosić ks. Henryka Jankowskiego za użyte w nim sformułowania i określenia obrażające jego osobę.

Pisarz się odwołał i wygrał apelację. Ostatecznie nie musiał prałata przepraszać ani wpłacać pieniędzy katolickiej organizacji charytatywnej Caritas. Sąd obciążył kosztami postępowania ks. Jankowskiego. Musiał on też zwrócić Pawłowi Huelle 1000 zł kosztów, które pisarz poniósł w związku z procesem.

Oskarżenie o molestowanie seksualne

W 2004 został oskarżony o molestowanie jednego z ministrantów, który wychowywany był tylko przez matkę i żył w skromnych warunkach. Pierwsze doniesienia o molestowaniu seksualnym pojawiły się po tym, jak matka chłopca ujawniła, że ks. prałat wspierał ich finansowo. Skandal ujawniony został początkowo na łamach antyklerykalnego tygodnika „Fakty i Mity”. W czasie trwającego śledztwa abp Tadeusz Gocłowski usunął go z funkcji proboszcza w kościele św. Brygidy. W tym czasie zawiązał się także Komitet Obrony ks. Prałata Jankowskiego. Podczas każdej rozprawy przed sądem gromadziło się kilkaset osób odmawiających różaniec i śpiewających pieśni religijne i patriotyczne. Po niedługim czasie rodzina wycofała się z oskarżenia i prokuratura oczyściła go całkowicie z zarzutu. W 2013 materiały z tym związane opublikował historyk i przyjaciel zmarłego Peter Raina, jak podkreślił, wykonując wolę zmarłego. W 2018 r. temat dopuszczania się pedofilii przez ks. Jankowskiego opisano ponownie w artykule Sekret Świętej Brygidy w "Dużym Formacie", dodatku do "Gazety Wyborczej". Zostały tam zacytowane m.in. zeznania poszkodowanych kobiet i mężczyzn oraz ich rodzin (w tym dziewczynki, która popełniła samobójstwo po zajściu w ciążę po zgwałceniu przez ks. Jankowskiego) a także księży, który zwracali uwagę na częste imprezy alkoholowe oraz "niewłaściwy stosunek" ks Jankowskiego do dzieci. Biskup Gocłowski pisał do księdza Jankowskiego: "Poważny problem, który od kilku lat budzi mój niepokój, to twój stosunek do młodych mężczyzn, do chłopców".

Wino „Monsignore”

Pod koniec 2004 ks. Jankowski zajął się również sprzedażą „cegiełek” w postaci australijskiego wina Monsignore (Prałat), ze sprzedaży którego dochód miał być przeznaczony na ukończenie budowy bursztynowego ołtarza w kościele św. Brygidy. We wrześniu 2006 przedstawił, firmowaną własnym nazwiskiem, wodę mineralną. Dochód z jej sprzedaży został przekazany na edukację i stypendia szkolne dla zdolnej i ubogiej młodzieży.

Kontakty z SB

Pomnik Henryka Jankowskiego w Gdańsku autorstwa Gennadija Jerszowa

Według danych IPN Henryk Jankowski był kontaktem operacyjnym SB o pseudonimie „Libella” vel „Delegat”.

Odznaczenia i tytuły honorowe

31 sierpnia 1984 został odznaczony przez prezydenta RP na uchodźstwie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W latach 80. wspólnie z Lechem Wałęsą przyjął z rąk Juliusza Nowiny Sokolnickiego Prywatny Order Świętego Stanisława, a 3 maja 1989 samozwańczy „Prezydent RP na Wychodźstwie” mianował go kontradmirałem.

W 1998 otrzymał Medal Polonia Mater Nostra Est. Henryk Jankowski był przewodniczącym Kapituły Orderu św. Brygidy w Gdańsku, które wręcza prywatne odznaczenie - Order Świętej Brygidy. Kawalerami Orderu są m.in. były wicepremier Andrzej Lepper oraz były przewodniczący AWS Marian Krzaklewski. Odznaczeniem tym uhonorowano również w 2001 Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”.

Był zwierzchnikiem (Komandorem) Komandorii Pomorskiej Wojskowego i Szpitalnego Zakonu Świętego Łazarza z Jerozolimy w Polsce.

15 grudnia 2000 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gdańska.

10 maja 2007 został odznaczony przez ministra Romana Giertycha Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

31 sierpnia 2012, w rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych w Gdańsku, został odsłonięty pomnik księdza prałata Henryka Jankowskiego, kapelana „Solidarności”. Model figury kapłana wykonał Giennadij Jerszow, ukraiński artysta i przyjaciel księdza. Postument powstał w Kijowie, a do Polski trafił dzięki ks. Ludwikowi Kowalskiemu, proboszczowi parafii św. Brygidy w Gdańsku.

Bibliografia

• Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności