Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2009-09

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2009-09-01[edytuj | edytuj kod]

Pas Kuipera [kaɪpəra] — obszar Układu Słonecznego rozciągający się za orbitą Neptuna, od 30 do około 55 j.a. od Słońca. Jest podobny do pasa planetoid, ale o wiele większy: 20 razy szerszy i 20–200 razy bardziej masywny. Podobnie jak pas planetoid, zawiera wiele małych obiektów, będących pozostałościami po procesie formowania się Układu Słonecznego. Krążą w nim co najmniej trzy planety karłowate: Pluton, Haumea i Makemake. Do tej pory odkryto w nim ponad tysiąc obiektów. Uważa się, że zawiera on ponad 70 000 obiektów o średnicy powyżej 100 km. Zaliczane do niego obiekty, takie jak Eris, mają wydłużone orbity, często sięgające ponad 100 j.a. Ich peryhelia mogą zahaczać o orbity gazowych gigantów – wtedy obiekty te klasyfikowane są jako centaury.

2009-09-02[edytuj | edytuj kod]

Trójtlenek arsenu (poprawna nazwa chemiczna: tlenek arsenu(III)) – lek przeciwnowotworowy, nieorganiczny związek chemiczny arsenu hydrolizujący w roztworze do kwasu arsenawego, który jest prawdopodobnie właściwą substancją aktywną, stosowany w leczeniu ostrej białaczki promielocytowej. Ma status leku sierocego. Działanie polega na hamowaniu proliferacji komórek nowotworowych oraz doprowadzeniu do ich różnicowania lub apoptozy, ale mechanizm działania leku nie jest do końca poznany. Terapię trójtlenkiem arsenu wprowadza się po niepowodzeniu leczenia retinoidem i chemioterapią.

2009-09-03[edytuj | edytuj kod]

Operacja Pedestal – brytyjska operacja na zachodnim Morzu Śródziemnym podczas II wojny światowej, polegająca na rejsie silnego konwoju z zaopatrzeniem z Wielkiej Brytanii poprzez Gibraltar na Maltę. Zasadnicza część operacji – rejs statków konwoju przez Morze Śródziemne – trwała między 9 a 15 sierpnia 1942. Najbardziej zacięte walki z niemieckim i włoskim lotnictwem, okrętami podwodnymi i kutrami torpedowymi, toczyły się w dniach 11-13 sierpnia. Pomimo ciężkich strat zaangażowanych sił brytyjskich i zatopienia większości statków, część konwoju udało się doprowadzić na Maltę, co stanowiło strategiczne zwycięstwo alianckie. Powodzenie operacji umożliwiło utrzymanie obrony wyspy, a w konsekwencji miało wpływ na przebieg kampanii w Afryce Północnej. Konwój operacji Pedestal na Malcie znany jest jako Santa Marija Convoy (konwój Najświętszej Marii), ponieważ data przybycia ostatniego statku przypadła na święto Wniebowzięcia NMP. Przez Włochów operacja określana jest jako "bitwa z połowy sierpnia" (battaglia di mezzo agosto).

2009-09-04[edytuj | edytuj kod]

El Hadj Omar Bongo Ondimba (ur. jako Albert-Bernard Bongo 30 grudnia 1935 w Lewai, zm. 8 czerwca 2009 w Barcelonie) – gaboński polityk, minister, wiceprezydent w latach 1966–1967, prezydent Gabonu od 1967 do 2009. Rządził przez 42 lata.W latach 60. XX w., jako młody urzędnik, objął kluczowe stanowiska w administracji prezydenta Léona M'by. Był szefem jego gabinetu, ministrem, a w 1966 został wiceprezydentem Gabonu. W 1967, po śmierci M’by, przejął władzę w państwie. Wprowadził jednopartyjny system rządów. Jego Gabońska Partia Demokratyczna do 1990 pozostawała jedyną legalnie działającą partią polityczną. W 1973, jako jedyny kandydat, po raz pierwszy wygrał wybory prezydenckie. W następnych latach sześciokrotnie uzyskiwał reelekcję (w 1979, 1986, 1993, 1998, 2005). W 1990, dzięki interwencji wojsk francuskich, przywrócił spokój w państwie, po fali strajków z powodu złej sytuacji ekonomicznej. Zmarł w czasie pełnienia urzędu, w barcelońskiej klinice, gdzie był leczony na raka jelita grubego.

2009-09-05[edytuj | edytuj kod]

Rifaksymina (Ryfaksymina, L 105, ang. {{{1}}} Rifaximin, łac. {{{1}}} Rifaximinum) – organiczny związek chemiczny, antybiotyk należący do grupy rifamycyn, wchłaniający się w nieznacznym stopniu z przewodu pokarmowego, stosowany w leczeniu zakażeń jelitowych. Jego stosowanie wiąże się ze względnie niewielkimi działaniami ubocznymi i z niskim ryzykiem rozwinięcia oporności u bakterii. Syntezę rifaksyminy opatentowali Egidio Marchi i Lauretta Montecchi z Alfa Farmaceutici S.p. A. w 1982. Rifaksymina należy do antybiotyków o działaniu bakteriobójczym, efekt ten jest osiągany poprzez nieodwracalne wiązanie leku z podjednostką β polimerazy RNA zależnej od DNA w komórce bakterii, co prowadzi do zablokowania syntezy RNA i białek.

2009-09-06[edytuj | edytuj kod]

Bronislaw Onuf-Onufrowicz (Bronislaus Onufrowicz, Bronislaw Onuf, ur. 4 lipca 1863 w Jenisejsku, zm. 29 grudnia 1928 w Rutherford, New Jersey) – rosyjsko-szwajcarsko-amerykański lekarz neurolog, psychiatra, psychoanalityk i neuroanatom polskiego pochodzenia. W 1899 jako pierwszy opisał jądro w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego, zwane dziś na jego cześć jądrem Onufa. Autor ponad 40 publikacji naukowych. Publikował liczne opisy przypadków, prace poglądowe i doświadczalne. Większość prac ogłosił w języku angielskim; kilka po niemiecku i przynajmniej jedną po hiszpańsku. Zdecydowana większość prac Onufa dotyczyła neurologii i psychiatrii. Jednym z wyjątków jest jego opis przypadku niezwykłego zespołu wad wrodzonych, określanego dziś jako diprosopus. Onuf był jednym z pierwszych zwolenników psychoanalizy w Stanach Zjednoczonych.

2009-09-07[edytuj | edytuj kod]

Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego – wybudowana pod koniec XIII w., mieści się we wschodnim skrzydle zamku w Raciborzu-Ostrogu. Budowla pierwotnie wybudowana w stylu gotyckim, posiada jednak elementy barokowe i neogotyckie. W latach 1288–1416 przy kaplicy znajdowała się kolegiata, którą ufundował biskup wrocławski Tomasz II. Świątynię wielokrotnie trawiły pożary, m.in. w 1519, 1637 czy w 1858 r. W 1988 r. w wyniku prac renowacyjnych znaleziono tzw. Mapę Schneidera, na której widniał odręcznie naniesiony, legendarny tunel prowadzący pod Odrą. W kaplicy znajdowały się najprawdopodobniej relikwie Tomasza Becketa lub św. Stanisława.

2009-09-08[edytuj | edytuj kod]

Pas Kuipera [kaɪpəra] — obszar Układu Słonecznego rozciągający się za orbitą Neptuna, od 30 do około 55 j.a. od Słońca. Jest podobny do pasa planetoid, ale o wiele większy: 20 razy szerszy i 20–200 razy bardziej masywny. Podobnie jak pas planetoid, zawiera wiele małych obiektów, będących pozostałościami po procesie formowania się Układu Słonecznego. Krążą w nim co najmniej trzy planety karłowate: Pluton, Haumea i Makemake. Do tej pory odkryto w nim ponad tysiąc obiektów. Uważa się, że zawiera on ponad 70 000 obiektów o średnicy powyżej 100 km. Zaliczane do niego obiekty, takie jak Eris, mają wydłużone orbity, często sięgające ponad 100 j.a. Ich peryhelia mogą zahaczać o orbity gazowych gigantów – wtedy obiekty te klasyfikowane są jako centaury.

2009-09-09[edytuj | edytuj kod]

Trójtlenek arsenu (poprawna nazwa chemiczna: tlenek arsenu(III)) – lek przeciwnowotworowy, nieorganiczny związek chemiczny arsenu hydrolizujący w roztworze do kwasu arsenawego, który jest prawdopodobnie właściwą substancją aktywną, stosowany w leczeniu ostrej białaczki promielocytowej. Ma status leku sierocego. Działanie polega na hamowaniu proliferacji komórek nowotworowych oraz doprowadzeniu do ich różnicowania lub apoptozy, ale mechanizm działania leku nie jest do końca poznany. Terapię trójtlenkiem arsenu wprowadza się po niepowodzeniu leczenia retinoidem i chemioterapią.

2009-09-10[edytuj | edytuj kod]

Operacja Pedestal – brytyjska operacja na zachodnim Morzu Śródziemnym podczas II wojny światowej, polegająca na rejsie silnego konwoju z zaopatrzeniem z Wielkiej Brytanii poprzez Gibraltar na Maltę. Zasadnicza część operacji – rejs statków konwoju przez Morze Śródziemne – trwała między 9 a 15 sierpnia 1942. Najbardziej zacięte walki z niemieckim i włoskim lotnictwem, okrętami podwodnymi i kutrami torpedowymi, toczyły się w dniach 11-13 sierpnia. Pomimo ciężkich strat zaangażowanych sił brytyjskich i zatopienia większości statków, część konwoju udało się doprowadzić na Maltę, co stanowiło strategiczne zwycięstwo alianckie. Powodzenie operacji umożliwiło utrzymanie obrony wyspy, a w konsekwencji miało wpływ na przebieg kampanii w Afryce Północnej. Konwój operacji Pedestal na Malcie znany jest jako Santa Marija Convoy (konwój Najświętszej Marii), ponieważ data przybycia ostatniego statku przypadła na święto Wniebowzięcia NMP. Przez Włochów operacja określana jest jako "bitwa z połowy sierpnia" (battaglia di mezzo agosto).

2009-09-11[edytuj | edytuj kod]

El Hadj Omar Bongo Ondimba (ur. jako Albert-Bernard Bongo 30 grudnia 1935 w Lewai, zm. 8 czerwca 2009 w Barcelonie) – gaboński polityk, minister, wiceprezydent w latach 1966–1967, prezydent Gabonu od 1967 do 2009. Rządził przez 42 lata.W latach 60. XX w., jako młody urzędnik, objął kluczowe stanowiska w administracji prezydenta Léona M'by. Był szefem jego gabinetu, ministrem, a w 1966 został wiceprezydentem Gabonu. W 1967, po śmierci M’by, przejął władzę w państwie. Wprowadził jednopartyjny system rządów. Jego Gabońska Partia Demokratyczna do 1990 pozostawała jedyną legalnie działającą partią polityczną. W 1973, jako jedyny kandydat, po raz pierwszy wygrał wybory prezydenckie. W następnych latach sześciokrotnie uzyskiwał reelekcję (w 1979, 1986, 1993, 1998, 2005). W 1990, dzięki interwencji wojsk francuskich, przywrócił spokój w państwie, po fali strajków z powodu złej sytuacji ekonomicznej. Zmarł w czasie pełnienia urzędu, w barcelońskiej klinice, gdzie był leczony na raka jelita grubego.

2009-09-12[edytuj | edytuj kod]

Rifaksymina (Ryfaksymina, L 105, ang. {{{1}}} Rifaximin, łac. {{{1}}} Rifaximinum) – organiczny związek chemiczny, antybiotyk należący do grupy rifamycyn, wchłaniający się w nieznacznym stopniu z przewodu pokarmowego, stosowany w leczeniu zakażeń jelitowych. Jego stosowanie wiąże się ze względnie niewielkimi działaniami ubocznymi i z niskim ryzykiem rozwinięcia oporności u bakterii. Syntezę rifaksyminy opatentowali Egidio Marchi i Lauretta Montecchi z Alfa Farmaceutici S.p. A. w 1982. Rifaksymina należy do antybiotyków o działaniu bakteriobójczym, efekt ten jest osiągany poprzez nieodwracalne wiązanie leku z podjednostką β polimerazy RNA zależnej od DNA w komórce bakterii, co prowadzi do zablokowania syntezy RNA i białek.

2009-09-13[edytuj | edytuj kod]

Bronislaw Onuf-Onufrowicz (Bronislaus Onufrowicz, Bronislaw Onuf, ur. 4 lipca 1863 w Jenisejsku, zm. 29 grudnia 1928 w Rutherford, New Jersey) – rosyjsko-szwajcarsko-amerykański lekarz neurolog, psychiatra, psychoanalityk i neuroanatom polskiego pochodzenia. W 1899 jako pierwszy opisał jądro w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego, zwane dziś na jego cześć jądrem Onufa. Autor ponad 40 publikacji naukowych. Publikował liczne opisy przypadków, prace poglądowe i doświadczalne. Większość prac ogłosił w języku angielskim; kilka po niemiecku i przynajmniej jedną po hiszpańsku. Zdecydowana większość prac Onufa dotyczyła neurologii i psychiatrii. Jednym z wyjątków jest jego opis przypadku niezwykłego zespołu wad wrodzonych, określanego dziś jako diprosopus. Onuf był jednym z pierwszych zwolenników psychoanalizy w Stanach Zjednoczonych.

2009-09-14[edytuj | edytuj kod]

Talbot Tagora – samochód osobowy klasy średniej-wyższej opracowywany przez Chrysler Europe, a ostatecznie produkowany przez koncern Peugeot Société Anonyme (PSA). Tagora sprzedawany był pod marką Talbot po przejęciu europejskiego oddziału Chryslera przez PSA w roku 1979. Oficjalnie PSA zaprezentował model w roku 1980, do seryjnej produkcji wdrożony został rok później. Tagora sprzedawał się znacznie poniżej założeń, PSA zakończył jego produkcję już po dwóch latach od rozpoczęcia. Przez cały okres montażu powstało łącznie mniej niż 20 000 sztuk modelu; wszystkie wyprodukowano w byłej fabryce Simca mieszczącej się w Poissy niedaleko Paryża.

2009-09-15[edytuj | edytuj kod]

Pas Kuipera [kaɪpəra] — obszar Układu Słonecznego rozciągający się za orbitą Neptuna, od 30 do około 55 j.a. od Słońca. Jest podobny do pasa planetoid, ale o wiele większy: 20 razy szerszy i 20–200 razy bardziej masywny. Podobnie jak pas planetoid, zawiera wiele małych obiektów, będących pozostałościami po procesie formowania się Układu Słonecznego. Krążą w nim co najmniej trzy planety karłowate: Pluton, Haumea i Makemake. Do tej pory odkryto w nim ponad tysiąc obiektów. Uważa się, że zawiera on ponad 70 000 obiektów o średnicy powyżej 100 km. Zaliczane do niego obiekty, takie jak Eris, mają wydłużone orbity, często sięgające ponad 100 j.a. Ich peryhelia mogą zahaczać o orbity gazowych gigantów – wtedy obiekty te klasyfikowane są jako centaury.

2009-09-16[edytuj | edytuj kod]

Trójtlenek arsenu (poprawna nazwa chemiczna: tlenek arsenu(III)) – lek przeciwnowotworowy, nieorganiczny związek chemiczny arsenu hydrolizujący w roztworze do kwasu arsenawego, który jest prawdopodobnie właściwą substancją aktywną, stosowany w leczeniu ostrej białaczki promielocytowej. Ma status leku sierocego. Działanie polega na hamowaniu proliferacji komórek nowotworowych oraz doprowadzeniu do ich różnicowania lub apoptozy, ale mechanizm działania leku nie jest do końca poznany. Terapię trójtlenkiem arsenu wprowadza się po niepowodzeniu leczenia retinoidem i chemioterapią.

2009-09-17[edytuj | edytuj kod]

Zamieszki, zamach stanu i kryzys polityczny na Madagaskarze w 2009 – seria protestów społecznych i politycznych, zapoczątkowanych 26 stycznia 2009 i organizowanych przez opozycję pod przewodnictwem mera Antananarywy, Andry'ego Rajoeliny przeciwko władzy prezydenta Marca Ravalomanany. Bezpośrednimi przyczynami protestów było zamknięcie przez prezydenta jednej z prywatnych stacji telewizyjnych w grudniu 2008, usunięcie Rajoeliny z funkcji mera stolicy w lutym 2009 oraz oskarżenia o defraudację pieniędzy i wprowadzanie rządów dyktatorskich.

2009-09-18[edytuj | edytuj kod]

Skleromochl – rodzaj niewielkiego archozaura żyjącego w późnym triasie na terenie dzisiejszej Europy. Dotychczas odnaleziono szczątki zaledwie kilku osobników, co sprawia, że anatomia zwierzęcia nie jest w pełni poznana. Scleromochlus był prawdopodobnie dwunożnym biegaczem lub skoczkiem, zdolnym do skakania na duże odległości. Filogenetyczna pozycja rodzaju stanowiła przedmiot długich debat wśród paleontologów – zaliczano go zarówno do krokodylej linii archozaurów, jak również tej prowadzącej ku ptakom. Przedstawiono kilka teorii dotyczących jego sposobu poruszania się, jednak ze względu na niekompletność materiału kopalnego żadnej nie udało się w pełni potwierdzić. Wszystkie znane skamieniałości skleromochli pochodzą z formacji Lossiemouth Sandstone w Szkocji.

2009-09-19[edytuj | edytuj kod]

8 Pułk Piechoty Legionów (8 pp Leg.) – oddział piechoty Polskiej Siły Zbrojnej, a następnie Wojska Polskiego II RP. Pułk nawiązywał do tradycji bojowej 8 Pułku Piechoty Armii Księstwa Warszawskiego. Podczas wojny z Ukraińcami torował sobie i innym polskim oddziałom drogę do broniącego się Lwowa. Bronił też, na prośbę rządu łotewskiego, niepodległości tego kraju, zagrożonej inwazją sowiecką. W wojnie polsko-bolszewickiej od 16 maja do 26 września 1920 brał udział w kilku walkach, w tym w decydującej dla polskiego zwycięstwa bitwie nad Niemnem. Po zakończonej wojnie pułk powrócił do miejsca stałego pobytu – Lublina. W kampanii wrześniowej był przydzielony do Armii Odwodowej "Prusy". Na początku października 1939 został rozwiązany przez dowódcę pułku – płk. Antoniego Cebulskiego.

2009-09-20[edytuj | edytuj kod]

Szyfr Cezara (zwany też szyfrem przesuwającym lub kodem Cezara) – w kryptologii jedna z najprostszych i najbardziej znanych technik szyfrowania. Jest to rodzaj szyfru podstawieniowego, w którym każda litera tekstu jawnego (niezaszyfrowanego) zastępowana jest oddaloną od niej o stałą liczbę pozycji w alfabecie inną literą, (szyfr monoalfabetyczny) przy czym kierunek zamiany musi być zachowany. Nie rozróżnia się przy tym liter dużych i małych. Nazwa szyfru pochodzi od Juliusza Cezara, który prawdopodobnie używał tej techniki do komunikacji ze swymi przyjaciółmi.

2009-09-21[edytuj | edytuj kod]

Talbot Tagora – samochód osobowy klasy średniej-wyższej opracowywany przez Chrysler Europe, a ostatecznie produkowany przez koncern Peugeot Société Anonyme (PSA). Tagora sprzedawany był pod marką Talbot po przejęciu europejskiego oddziału Chryslera przez PSA w roku 1979. Oficjalnie PSA zaprezentował model w roku 1980, do seryjnej produkcji wdrożony został rok później. Tagora sprzedawał się znacznie poniżej założeń, PSA zakończył jego produkcję już po dwóch latach od rozpoczęcia. Przez cały okres montażu powstało łącznie mniej niż 20 000 sztuk modelu; wszystkie wyprodukowano w byłej fabryce Simca mieszczącej się w Poissy niedaleko Paryża.

2009-09-22[edytuj | edytuj kod]

Styrakozaur – rodzaj roślinożernego dinozaura z grupy ceratopsów żyjącego w późnej kredzie, w kampanie i mastrychcie – około 83,5–65,5 mln lat temu na obszarze Ameryki Północnej. Był stosunkowo dużym zwierzęciem – dorastał do 5,5 m długości i ważył blisko trzy tony. Stojąc osiągał około 180 cm wzrostu. Miał cztery krótkie nogi i masywny tułów. Miał od czterech do sześciu rogów wyrastających z chroniącej szyję kryzy, mniejsze rogi na policzkach oraz jeden róg nosowy, dochodzący do 60 cm długości i 15 cm szerokości. Funkcja rogów i kryzy była przedmiotem wieloletnich debat.

2009-09-23[edytuj | edytuj kod]

Ruch antynikotynowy w III Rzeszy - zbiór działań administracyjno-propagandowych przeprowadzonych przez władze III Rzeszy w latach 30. i wczesnych 40. XX w., których celem było ograniczenie palenia tytoniu przez ludność tego kraju. Gdy niemieccy lekarze jako pierwsi odkryli związek pomiędzy paleniem tytoniu a rakiem płuca, władze III Rzeszy zapoczątkowały zakrojony na szeroką skalę ruch antynikotynowy. Wśród czynników motywujących kampanię była również nazistowska polityka rozrodcza i osobista niechęć Adolfa Hitlera do tytoniu. Ruch antynikotynowy nie odniósł wielkich efektów w początkowym okresie nazistowskiego reżimu, a w latach 1933-1939 konsumpcja tytoniu nawet wzrosła, od 1939 do 1945 liczba palących wśród personelu wojskowego stopniowo jednak się zmniejszała.

2009-09-24[edytuj | edytuj kod]

Zamieszki, zamach stanu i kryzys polityczny na Madagaskarze w 2009 – seria protestów społecznych i politycznych, zapoczątkowanych 26 stycznia 2009 i organizowanych przez opozycję pod przewodnictwem mera Antananarywy, Andry'ego Rajoeliny przeciwko władzy prezydenta Marca Ravalomanany. Bezpośrednimi przyczynami protestów było zamknięcie przez prezydenta jednej z prywatnych stacji telewizyjnych w grudniu 2008, usunięcie Rajoeliny z funkcji mera stolicy w lutym 2009 oraz oskarżenia o defraudację pieniędzy i wprowadzanie rządów dyktatorskich.

2009-09-25[edytuj | edytuj kod]

Tyranozaur– rodzaj teropoda z rodziny tyranozaurów. Jedynym gatunkiem z tego rodzaju, którego istnienie zostało potwierdzone i który jest zarazem jednym z najbardziej znanych dinozaurów na świecie, jest Tyrannosaurus rex. Tyranozaur był dwunożnym mięsożercą z masywną czaszką utrzymywaną w równowadze przez długi ogon. Obecnie znane są teropody dorównujące, a nawet przewyższające wielkością tyranozaura. Jednak mierząc niemal 13 metrów długości i ważąc około 6 ton, nadal pozostaje największym znanym tyranozauroidem i jednym z największych znanych drapieżników lądowych wszech czasów. Był to jeden z ostatnich dinozaurów, nie licząc ptaków. Wymarł podczas wielkiego wymierania kredowego. Odnaleziono około 30 okazów, z czego niespełna połowa to w miarę kompletne szkielety.

2009-09-26[edytuj | edytuj kod]

8 Pułk Piechoty Legionów (8 pp Leg.) – oddział piechoty Polskiej Siły Zbrojnej, a następnie Wojska Polskiego II RP. Pułk nawiązywał do tradycji bojowej 8 Pułku Piechoty Armii Księstwa Warszawskiego. Podczas wojny z Ukraińcami torował sobie i innym polskim oddziałom drogę do broniącego się Lwowa. Bronił też, na prośbę rządu łotewskiego, niepodległości tego kraju, zagrożonej inwazją sowiecką. W wojnie polsko-bolszewickiej od 16 maja do 26 września 1920 brał udział w kilku walkach, w tym w decydującej dla polskiego zwycięstwa bitwie nad Niemnem. Po zakończonej wojnie pułk powrócił do miejsca stałego pobytu – Lublina. W kampanii wrześniowej był przydzielony do Armii Odwodowej "Prusy". Na początku października 1939 został rozwiązany przez dowódcę pułku – płk. Antoniego Cebulskiego.

2009-09-27[edytuj | edytuj kod]

Szyfr Cezara (zwany też szyfrem przesuwającym lub kodem Cezara) – w kryptologii jedna z najprostszych i najbardziej znanych technik szyfrowania. Jest to rodzaj szyfru podstawieniowego, w którym każda litera tekstu jawnego (niezaszyfrowanego) zastępowana jest oddaloną od niej o stałą liczbę pozycji w alfabecie inną literą, (szyfr monoalfabetyczny) przy czym kierunek zamiany musi być zachowany. Nie rozróżnia się przy tym liter dużych i małych. Nazwa szyfru pochodzi od Juliusza Cezara, który prawdopodobnie używał tej techniki do komunikacji ze swymi przyjaciółmi.

2009-09-28[edytuj | edytuj kod]

Talbot Tagora – samochód osobowy klasy średniej-wyższej opracowywany przez Chrysler Europe, a ostatecznie produkowany przez koncern Peugeot Société Anonyme (PSA). Tagora sprzedawany był pod marką Talbot po przejęciu europejskiego oddziału Chryslera przez PSA w roku 1979. Oficjalnie PSA zaprezentował model w roku 1980, do seryjnej produkcji wdrożony został rok później. Tagora sprzedawał się znacznie poniżej założeń, PSA zakończył jego produkcję już po dwóch latach od rozpoczęcia. Przez cały okres montażu powstało łącznie mniej niż 20 000 sztuk modelu; wszystkie wyprodukowano w byłej fabryce Simca mieszczącej się w Poissy niedaleko Paryża.

2009-09-29[edytuj | edytuj kod]

Styrakozaur – rodzaj roślinożernego dinozaura z grupy ceratopsów żyjącego w późnej kredzie, w kampanie i mastrychcie – około 83,5–65,5 mln lat temu na obszarze Ameryki Północnej. Był stosunkowo dużym zwierzęciem – dorastał do 5,5 m długości i ważył blisko trzy tony. Stojąc osiągał około 180 cm wzrostu. Miał cztery krótkie nogi i masywny tułów. Miał od czterech do sześciu rogów wyrastających z chroniącej szyję kryzy, mniejsze rogi na policzkach oraz jeden róg nosowy, dochodzący do 60 cm długości i 15 cm szerokości. Funkcja rogów i kryzy była przedmiotem wieloletnich debat.

2009-09-30[edytuj | edytuj kod]

Ruch antynikotynowy w III Rzeszy - zbiór działań administracyjno-propagandowych przeprowadzonych przez władze III Rzeszy w latach 30. i wczesnych 40. XX w., których celem było ograniczenie palenia tytoniu przez ludność tego kraju. Gdy niemieccy lekarze jako pierwsi odkryli związek pomiędzy paleniem tytoniu a rakiem płuca, władze III Rzeszy zapoczątkowały zakrojony na szeroką skalę ruch antynikotynowy. Wśród czynników motywujących kampanię była również nazistowska polityka rozrodcza i osobista niechęć Adolfa Hitlera do tytoniu. Ruch antynikotynowy nie odniósł wielkich efektów w początkowym okresie nazistowskiego reżimu, a w latach 1933-1939 konsumpcja tytoniu nawet wzrosła, od 1939 do 1945 liczba palących wśród personelu wojskowego stopniowo jednak się zmniejszała.