Lunazyna: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 23:58, 23 sty 2019

Lunazyna – peptyd występujący w soi i niektórych ziarnach zbóż. Jest od 1996 r obiektem badań dotyczących mechanizmów epigenetycznych, a także: raka, ALS, cholesterolu i chorób sercowo - naczyniowych oraz stanu zapalnego i odpowiedzi immunologicznej.

Odkrycie

Lunazyna jest białkiem roślinnym, rzadko spotykanym w przyrodzie. W natywnej komórce występuje zawsze w formie kompleksu i wraz z większą podjednostką bogatą w metioninę, z peptydem sygnalnym i łącznikowym stanowi białko – albuminę 2 S. W formie opisanej przez odkrywców znajdowano ją dotąd w ziarnach wszystkich odmian soi, a w ilościach śladowych stwierdzano obecność agregatów bliźniaczo podobnych do lunazyny, które mimo niepełnej homologii wykazywały zbliżone właściwości - również w jęczmieniu, pszenicy^[1], życie, pszenżycie, owsie i ryżu. Lunazyna i peptydy o budowie niemal identycznej, bo różniącej się zazwyczaj tylko jednym aminokwasem, występują zarówno w ziarnach pochodzących z kontynentów amerykańskich, jak i ze starych kontynentów^[2].

Ten polipeptyd został pierwotnie wyizolowany, oczyszczony i sekwencjonowany z nasion soi w 1987 roku przez japońskich naukowców pod kierunkiem Shoji Odaniego, którzy jednak nie przypisali mu aktywności biologicznej, ani innych konkretnych właściwości, opisując go jako element frakcji albumin 2S, zawierający 43 aminokwasy i zwracając szczególną uwagę na niezwykłą poli-(kwas L-asparaginowy)-sekwencję tego peptydu na końcu karboksylowym^[3]^[4]. Późniejsze badania Alfredo Galveza i Benito de Lumena na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley pozwoliły już dokładnie zaklasyfikować ten peptyd jako podjednostkę albuminy 2S swoistej dla liścieni^[5]. Nazwę dla nowo odkrytego białka wzięto od wyrazu „lunas” z języka tagalskiego, który oznacza: „leczyć”. W późniejszych badaniach Galvez i de Lumen zidentyfikowali lunazynę jako klucz do różnych, udokumentowanych korzyści zdrowotnych soi i zbadali ją pod kątem wielu oddziaływań leczniczych: włączając profilaktykę raka, kontrolę cholesterolu, działanie przeciwzapalne, zdrowie skóry, wzmacnianie odporności organizmu oraz przeciwdziałanie starzeniu^[6].

Lunazyna posiada unikalną sekwencję aminokwasową, w której można wyróżnić 3 fragmenty:

Koniec C zawierający 9 reszt kwasu asparaginowego – ze względu na ujemny ładunek elektryczny kwasu asparaginowego fragment ten wykazuje powinowactwo do zasadowego (dodatnio naładowanego) rdzenia histonu i to dzięki temu fragmentowi lunazyna posiada unikalne właściwości epigenetyczne.
Sekwencja RGD – sekwencja 3 aminokwasów arginina-glicyna-kwas asparaginowy, sekwencja występująca również w białkach należących do macierzy poza komórkowej. Dzięki tej sekwencji lunazyna wykazuje powinowactwo do receptorów komórkowych – integryn; motyw ten umożliwia zarówno transport lunazyny do wnętrza komórki jak pośrednie oddziaływanie poprzez receptory (integryny) na komórki nowotworowe.
Motyw helisy – jest sekwencją homologiczną do konstrukcji białkowych wiążących chromatynę, pozwalającą na interakcję lunazyny z histonami H3 i H4, co umożliwia jej realny wpływ na ekspresję genów.
Ze względu na występujące w cząsteczce albuminy mostki dwusiarczkowe, molekułę tę charakteryzuje zwarta budowa, co przekłada się na jej stosunkowo dużą odporność termiczną. Dodatkowo dzięki małej wielkości, lunazynę można zaliczyć do peptydów termostabilnych, co pozwala jej na zachowanie większości właściwości biologicznych nawet po podgrzaniu do 100 °C^[7].

Lunazyna była pierwszym białkiem o dowiedzionym działaniu epigenetycznym. W wielu późniejszych badaniach ilustrowano na jej przykładzie epigenetyczne mechanizmy (przełączniki) kontroli ekspresji genów, co następuje w procesach modyfikacji histonów poprzez ich deacetylację oraz w procesach metylacji DNA. Dowiedziono następnie, iż lunazyna posiada zdolność deaktywacji genów niekorzystnych dla ludzkiego zdrowia, poprzez realne upośledzanie ich odczytu w komórkach, a jednocześnie wykazuje działanie promujące odczytywanie genów pożądanych. Pojawiły się także hipotezy, oparte o analizę porównawczą podobnych mechanizmów epigenetycznych, które mówią, iż wszystkie pozytywne zmiany w epigenomie są dziedziczone przez potomków tych, u których zachodzą. Taki wpływ lunazyny na epigenom wywołał w Stanach Zjednoczonych trend do suplementowania się lunazyną rodziców planujących dziecko.

Badania medyczne

Biologiczna aktywność lunazyny została odkryta podczas pracy w laboratorium w UC Berkeley przez Galveza i de Lumena dzięki implantowaniu do innej rośliny genu kodującego albuminę 2 S^[8].

Zainteresowanie badaniami biomedycznymi z udziałem lunazyny jest duże, ale wysoki koszt syntezy sprawia, że eksperymenty z użyciem lunazyny są trudne do zrealizowania^[9]. Ograniczenie to zostało częściowo pokonane dzięki opracowaniu metod izolowania wysoko oczyszczonej lunazyny z płatków białej soi, produktu ubocznego przetwarzania soi^[10]. W doświadczeniach laboratoryjnych i na zwierzętach, lunazyna wykazała działanie przeciwrakotwórcze, co sugeruje, że może mieć potencjał chemoprewencyjny^[11].

Biodostępność lunazyny

Symulacja trawienia żołądkowo-jelitowego lunazyny wykazała, że podczas gdy syntetyczna czysta lunazyna jest łatwo hydrolizowana przez pepsynę i pankreatynę, lunazyna w białku sojowym jest odporna na działanie tych enzymów. Badania biodostępności przeprowadzone na zwierzętach potwierdziły wstępne wyniki uzyskane w analizie in vitro. Pierwsze badania przeprowadzono na myszach i szczurach karmionych białkiem sojowym wzbogaconym w lunazynę. Dowiedziono, że 35% zjedzonej lunazyny osiąga docelowe tkanki i narządy w nienaruszonej i aktywnej postaci^[12]. Lunazyna z żyta i jęczmienia wykazała stabilność wobec trawienia in vitro przez pepsynę i pankreatynę. Natomiast wątroby, nerki i krew szczurów karmionych żytem lub jęczmieniem wzbogaconym w lunazynę zawierały peptyd, wykrywalny metodą Western Blot^[13]^[14].

Plik:Lunazyna - wizualizacja.png

Wykonana już w 2009 roku próba kliniczna, skoncentrowana na ocenie biodostępności lunazyny u ludzi wykazała, że u zdrowych ochotników, 4,5% przyjmowanej lunazyny w postaci białka sojowego osiągnęło plazmę^[15]. Późniejsze (w tym także polskie) eksperymenty, w których stosowano kompleks sojowych białek albuminowych standaryzowany na 10% - wą zawartość lunazyny, wskazują na znacznie wyższą naturalną odporność użytego materiału badawczego na procesy trawienne. Molekuły lunazyny pozyskiwanej z soi metodą pozwalającą temu peptydowi na pozostanie w naturalnym kompleksie albumin 2S, charakteryzuje to, że cząsteczki inhibitorów proteazy chronią je przed hydrolizą pod wpływem działania najpierw pepsyny^[16] i pankreatyny, a potem całkowicie bronią je od degradacji pod wpływem trzustkowych endopeptydaz – trypsyny, chymotrypsyny i elastazy. Molekuły lunazyny w takim kompleksie wykazują znacznie większą biodostępność, mogącą wyrażać się nawet kilkudziesięcio-procentowym wskaźnikiem stanu plazmy, jaki osiągał monitorowany materiał badawczy.

Specyficzna budowa, a konkretnie aminokwasowa sekwencja RGD (arginina, glicyna i kwas asparaginowy) umożliwia niestrawionym peptydom lunazyny wiązanie się z powierzchnią komórek ludzkich, po którym szybko wnikają one do ich jąder^[17]

Ostatnim czynnikiem jaki wpływa na unikalne wysoką biodostępność lunazyny jest jej odporność na czynniki denaturujące, zarówno termiczne, jak fizyczne i chemiczne. Potwierdzona w licznych eksperymentach doskonała biodostępność lunazyny rokuje na bardzo wysoką skuteczność leków, jakie mogą być w przyszłości wytwarzane na bazie tego peptydu^[15].

Rola lunazyny jako peptydu chemoprewencyjnego

Wykazano, że lunazyna ma obiecujące właściwości chemoprewencyjne przeciwko różnym rodzajom nowotworów zarówno w hodowlach komórkowych, jak i w doświadczeniach na zwierzętach. Pierwsze badania przeprowadzone z komórkami ssaków wykazały, że lunazyna nie wpłynęła na ich morfologię i proliferacje. Działanie peptydu polegało na zapobieganiu ich transformacji wywołanej przez chemiczne kancerogeny: 7,12-dimetylobenz [a] antracen (DMBA) i 3-metylocholantren (MCA)^[18]^[19], wirusowe i onkogeny ras^[4]^[20]. Te eksperymenty sprawiły, że lunazyna została uznana za „strażnika” w jądrze komórkowym, który po mutacji, działa jako supresor guza, który ściśle wiąże się z deacetylowanym rdzeniem histonów, które zaburzają równowagę między deacetylacją-acetylacją. Jest ona postrzegana przez komórkę jako nienormalna i prowadzi do śmierci komórki^[21]. Ten mechanizm angażujący hamowanie acetylacji jest uważany za jeden z najważniejszych epigenetycznych modyfikacji, działających na szlaki transdukcji sygnałów zaangażowanych w rozwój raka.

Chemoprewencyjne właściwości w przypadkach raka piersi

Lunazyna przeciwko rakowi piersi in vitro

Jedna trzecia nowotworów piersi, staje się odpornych na terapie endokrynologiczne podczas rozwoju guza^[22]. Lunazyna wykazała tendencję do hamowania proliferacji komórkowej w komórkach MDA-MB-231 z RE-ujemnym rakiem sutka, wykazując wartość stężenia hamującego (IC50) wynoszącą 181 uM.^[23] Badania przeprowadzone w celu ustalenia zależności struktura / aktywność wykazały wartość IC50 138 uM dla 21 aminokwasów, dla sekwencji zlokalizowanej na C-końcu lunazyny. W związku z czym jest główną odpowiedzialną za efekt hamujący lunazyny na proliferację komórek raka piersi^[24].

Mnogość możliwych zmian chromatyny wydaje się być odpowiedzialna za rozwój i progresję różnych typów nowotworów, w tym raka piersi. Acetylacja lizyny w histonach jest ogólnie związana z rozerwaniem chromatyny i aktywacją transkrypcji genów^[25]. W badaniach efekt był zależny od dawki hamując acetylację H4 w pozycjach H4-Lys8 i H4-Lys12 obserwowano po podaniu lunazyny w dawce 75 μM w MDA-MB-231 komórki, odpowiednio osiągając 17% i 19% inhibicji w porównaniu do grupy kontrolnej^[24].

Lunazyna przeciwko rakowi piersi in vivo

Zwrócono także uwagę na rolę lunazyny jako środka chemoprewencyjnego przeciwko rakowi piersi w modelach myszy in vivo. Badania wykazały efekt hamujący, dla diety bogatej w lunazyn,ę na rozwój nowotworów sutka u myszy SENCAR indukowanych DMBA^[25]. Wielkość guza i częstotliwość jego występowania guza zmniejszyły się odpowiednio o 38% i 25% dla myszy karmionych dietą wzbogaconą w lunazynę (zawierającą 0,23% lunazyny) w porównaniu z grupą kontrolą. Ponadto wskazane sekcje nowotworowe, uzyskane z grupy z dietą wzbogaconą w lunazynę, wykazały niewielką inwazję podścieliska i niski stopień morfologicznej agresywności. Park i współpracownicy zgłosili, że peptydy soi pozbawione izoflawonów zapobiegają indukowanemu przez DMBA nowotworowi gruczołu mlekowego u szczurów, a także hamują wzrost komórek MCF-7 ludzkiego raka sutka w sposób zależny od dawki i indukują śmierć komórki^[19].

Lunazyna zmniejsza częstotliwość występowania i powstawanie nowotworów w modelu mysiego kseno-przeszczepu wykorzystującym ludzkie komórki raka piersi MDA-MB-231.^[26] Ponadto autorzy raportu opisali hamujący wpływ na masę i objętość guza. Sekcje histologiczne nowotworu uzyskane z grupy leczonej lunazyną wykazały hamowanie proliferacji komórkowej i indukcję apoptozy.

Kombinacje lunazyny przeciwko rakowi

Strategie chemioterapeutyczne raka zwykle wymagają kombinacji wielu leków, aby zapobiegać i/lub leczyć raka, ze względu na zdolność do osiągania większego zahamowania rozwoju komórek nowotworowych przy pomocy niższych potencjałów toksyczności dla zdrowych komórek^[27]. W ciągu ostatnich dwóch dekadach została odkryta chemoprewencyjna rola aspiryny przeciwko różnym rodzajom raka. Jednak stosowanie aspiryny wiązało się z działaniami niepożądanymi:: wrzody trawienne, krwawienie i uszkodzenie śluzówki^[28]^[29]. Lunazyna wzmacnia właściwości aspiryny: proliferację komórek i apoptozę w komórkach MDA-MB-231^[23]. Kombinacja lunazyna/aspiryna hamuje tworzenie się ognisk i proliferację komórek rakowych wytworzonych ze związków chemicznych rakotwórczych DMBA i komórek indukowanych MCA-NIH / 3T3 [54]. Efekt były mniej wyraźnie gdy związki z kombinacji działały pojedynczo.

Kwas anakardowy jest naturalnym związkiem znajdującym się w skorupie orzecha nerkowca. Został powiązany z działaniami antyoksydacyjnymi, przeciwdrobnoustrojowymi, przeciwzapalnymi i przeciwrakowymi^[30]^[24]. Kombinacja lunazyny z kwasem anakardowym zatrzymuje cykl komórkowy w S-fazie i indukuje apoptozę lepiej niż gdy każdy związek jest używane indywidualnie. Ta kombinacja również sprzyja hamowaniu ERBB2, AKT1, JUN i ekspresji genów sygnałowych RAF1. Efekty synergiczne obserwowano także w przypadku lunazyny w połączeniu z kwasem anakardowym w celu leczenia komórek raka sutka i indukowanych chemicznie komórek fibroblastów^[31].

Lunazyna, właściwości chemoprewencyjne przeciwko rakowi okrężnicy

Rak jelita grubego jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu raka w świecie zachodnim. Zapadalność, zachorowalność i śmiertelność w przypadku raka jelita grubego wymagają skutecznej profilaktyki tej choroby. W ostatnich latach wyjaśniono patogenezę raka jelita grubego, dane wejściowe do opracowywania nowych leków przeciwdziałających tej złośliwości. Kumulujące się badania wykazały zdolność bioaktywnych składników żywności do modulacji ryzyko zachorowania na raka okrężnicy^[32].

Lunazyna przeciwko rakowi jelita grubego in vitro

Lunazyna powoduje cytotoksyczność w czterech różnych zestawach ludzkich komórek nowotworowych okrężnicy, komórki KM12L4, RKO, HCT-116 i HT-29, o wartościach IC50 13,0 uM, 21,6 odpowiednio μM, 26,3 μM i 61,7 μM.^[33] Lunazyna była zdolna do wywoływania efektów cytotoksycznych w opornych na oksaliplatynę wariantach komórek raka okrężnicy^[34]. Badania nad mechanizmem działania tego peptydu ujawniły, że lunazyna powoduje zatrzymanie cyklu komórkowego w fazie G2 / M i indukuje mitochondrialną ścieżkę apoptozy. Zatrzymała cykl komórkowy oraz zwiększyła ekspresję białka p21 w komórkach raka okrężnicy HT-29. Podczas gdy ekspresja białka p21 i p27 była regulowana w górę za pomocą leczenia lunazyną komórek raka okrężnicy typu KM12L4.^[33]^[35] Ponadto leczenie lunazyną zmniejszyło stosunek Bcl-2: Bax poprzez regulację w górę ekspresji proapoptotycznego i regulację w dół ekspresji antyapoptotycznego Bcl-2, również zwiększająca aktywność kaspazy-3.^[35] Można to przypisać wzrostowi ekspresji proapoptotycznej postaci klusteryny na który pozytywnie wpływa wzrost ekspresji p21 w jądrze komórkowym. Leczenie lunazyną powoduje translokację Bax do błony mitochondrialnej, powodując uwolnienie cytochromu C i wzrost ekspresji cytosomowego cytochromu C w KM12L4 komórki. Wykazano również, że leczenie za pomocą lunazyny powoduje wzrost stężenia aktywność kaspazy-9 i kaspazy-3 zarówno w komórkach HT-29, jak i KM12L4.^[33] Ponadto wykazano, że lunazyna modyfikuje ekspresję ludzkiej macierzy pozakomórkowej i białka adhezyjne^[35]. Motyw Arg-Gly-Asp obecny w strukturze lunazyny jest miejscem dla receptorów integryny obecnych w macierzy pozakomórkowej (MP). Integryny są heterodimerycznymi receptorami związanymi z adhezją komórek i przerzutami raka^[36]. Leczenie komórek KM12L4 lunazyną spowodowało modyfikację ekspresji 62 genów związanych z MP i adhezją komórek^[33]. Autorzy ci donoszą również, że lunazyna ma obniża ekspresję genów kolagenu typu VII ‘a’1, integryny ‘a’2, metaloproteinazy macierzy 10, selektynę E i integrynę ‘a’5 odpowiednio o 10,1-, 8,2-, 7,7-, 6,5- i 5,0-krotnie, w porównaniu do nieleczonej komórki raka jelita grubego. Z drugiej strony ekspresja kolagenu typu XIV ‘a’1 była zwiększona w stosunku do leczenia lunazyną o 11,6 razy. Te wyniki sugerują potencjalną rolę lunazyny jako środka do zwalczania przerzutowego raka okrężnicy, szczególnie w przypadkach gdzie rozwija się oporność na chemioterapię.

Lunazyna przeciwko rakowi okrężnicy in vivo

Przerzuty do wątroby raka okrężnicy są szeroko stosowanym modelem do badania wpływu różnych markerów i chemioterapii na przerzuty raka okrężnicy. 14 bioaktywnych peptydów pokarmowych w tym lunazyna, działa jako środek chemioterapeutyczny przeciw temu typowi przerzutów, stosując komórki nowotworowe okrężnicy, które są bezpośrednio wstrzykiwane do śledziony myszy bezgrasicznych (pozbawione limfocytów T)^[33]. Lunazyna podawana w stężeniu 4 mg / kg masy ciała spowodowała znaczące zahamowanie przerzutów do wątroby komórek raka okrężnicy, potencjalnie z powodu wiązania się z integryną a5a1, a następnie zahamowania sygnalizacji FAK / ERK / NF-B. Lunazyna była również w stanie nasilić działanie oksaliplatyny w zapobieganiu odrastaniu przerzutów. Ponadto lunazyna nasilał działanie oksaliplatyny na modyfikację ekspresji białek zaangażowanych w apoptozę i przerzuty, w tym Bax, Bcl-2, IKK-a i P65.^[34] Wyniki te sugerują, że lunazyna może być stosowana jako potencjalny antagonista integryny, zapobiegając w ten sposób przyłączeniu i wynaczynieniu komórek raka okrężnicy, co prowadzi do jego efektu antymetastatycznego. Wyniki eksperymentów których przedłużano okresy przeżycia myszy z przerzutowym rakiem okrężnicy, otwierają nową wizję ewentualności stosowania lunazyny w przerzutach nowotworu.

Chemoprewencyjne właściwości lunazyny przeciwko innym rodzajom nowotworów

Białaczka jest uważana za najczęstszy rodzaj raka u dzieci. Białaczka zakłóca normalne procesy reprodukcji i naprawy białych krwinek, powodując ich dzielenie się zbyt szybko, zanim dojdą do rozwoju, co spowoduje zatrzymanie właściwej produkcji wszystkich komórek krwi^[37].

Wykazano chemoprewencyjne oddziaływanie lunazyny na komórki rakowe ludzkiej białaczki L1210 o wartości IC50 równej 14 μM^[38] Analiza cyklu komórkowego wykazała, że lunazyna powodowała zatrzymywanie cyklu G2 oraz wzrost odsetka komórek białaczki L1210 przechodzących apoptozę - od 2% do 40%^[38].

Rak prostaty jest jedną z głównych przyczyn śmierci z powodu raka u mężczyzn na całym świecie. Zmiany wieloetapowe, genetyczne i epigenetyczne, charakter postępu nowotworu prostaty podczas choroby i odporność na terapię, stanowią fundamentalne wyzwania w naszym dążeniu by zrozumieć i kontrolować tę rozpowszechnioną chorobę^[39]. zaobserwowano, że HIF1A, PRKAR1A, TOB1 i Geny THBS1 były regulowane w górę przez lunazynę w RWPE-1, ale nie w komórkach RWPE-2, co potwierdza zdolność lunazyny do selektywnego działania na komórki nowotworowe bez wpływu na komórki nierakowe. Ponadto lunazyna specyficznie hamowała acetylację H4-Lys8, jednocześnie zwiększając H4-Lys16 acetylacja katalizowana przez enzymy HAT p300, PCAF i HAT1A^[33]. Wykazanie zdolności lunazyny do regulowania ekspresji genu poprzez epigenetyczne modyfikacje genomu człowieka, może sugerować, iż lunazyna jest białkiem bioaktywnym na tyle, że posiada potencjał zmniejszania ryzyka zachorowania na raka. W Stanach Zjednoczonych wprowadzone zostały do obrotu preparaty z lunazyną dostępne bez recepty, do których amerykańska FDA dopuściła oświadczenia zdrowotne o potwierdzonej roli lunazyny jako substancji efektywnej w profilaktyce niektórych nowotworów.

Działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające lunazyny

Plik:Schemat działania lunazyny.jpg

Lunazyna jest 43-aminokwasowym peptydem o działaniu przeciwnowotworowym, przeciwutleniającym, przeciwzapalnym i obniżającym poziom cholesterolu. Chociaż mechanizm działania lunazyny został w pewnym stopniu scharakteryzowany, jego dokładna trójwymiarowa struktura, jak również funkcja sekwencji N-końcowej, pozostają nieznane. Ustanowiliśmy nową metodę produkcji rekombinowanej lunazyny, która umożliwia znakowanie izotopem w badaniach NMR. Wstępne badania wykazały, że lunazyna może istnieć w stanie zredukowanym lub utlenionym z wewnątrzcząsteczkowym wiązaniem dwusiarczkowym w zależności od warunków roztworu. Strukturę obu postaci peptydu przy pH 3,5 i 6,5 scharakteryzowano za pomocą spektroskopii CD i wielowymiarowych metod NMR. Dane wskazują, że lunazyna należy do klasy samoistnie nieuporządkowanych białek. Analiza skłonności wtórnych struktur wskazuje na obecność dwóch regionów helikalnych i przedłużonej konformacji (konformacja β) na C-końcu. Przejściowe elementy struktury wtórnej mogą być stabilizowane po interakcji z histonami H3 i H4. Właściwości redoks lunazyny mogą tłumaczyć jej działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne.

Zapalenie i stres oksydacyjny są dwoma najważniejszymi czynnikami, z którymi się wiąże rakotwórczość i inne zaburzenia zwyrodnieniowe. Przewlekłe zapalenie jest przyczyną rozwoju około 15–20% nowotworów złośliwych na całym świecie^[40], co wyraźnie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka i jego progresji^[41]. Okazało się, że lunazyna wywiera działanie przeciwzapalne i może przyczynić się do chemoprewencji. Lunazyna silnie hamuje indukowane przez lipopolisacharyd (LPS) wytwarzanie mediatorów prozapalnych interleuquine-6 (IL-6), czynnik martwicy nowotworów α (TNF-α) i prostaglandyna (PG) E2 (PGE2) w komórki makrofagów RAW 264.7^[42], poprzez modulację cyklooksygenazy-2 (COX-2) / PGE2 i indukowalne szlaki syntazy tlenku azotu i tłumienie NF-B ścieżki^[43]^[44]. Hamowanie COX-2 może zmniejszyć ruchliwość komórek rakowych piersi, inwazji i ekspresji metaloproteinaz macierzy^[45]. Nienormalnie podwyższona ekspresja COX i PGs jest cechą nowotworów piersi u ludzi, lunazyna może odgrywać rolę w leczeniu i zapobieganiu tego rodzaju raka. Ponadto tę samą aktywność biologiczną obserwowano dla peptydów podobnych do lunazyny oczyszczonej z odtłuszczonej mąki soi przez połączenie chromatografii jonowymiennej i chromatografii żelowej. Te peptydy wykazywały silną aktywność przeciwzapalną poprzez hamowanie RAW indukowanego LPS 264,7 komórek poprzez supresję ścieżek NF-B.^[43]^[44]W eksperymencie użyto E. coli jako gospodarza do wytworzenia cennej bioaktywnej lunazyny, która również wykazywała działanie przeciwzapalne. Oczyszczona rekombinowana lunazyna tworzy układ ekspresyjny E. Coli, hamuje acetylację histonów i hamuje wytwarzanie cytokin prozapalnych, takich jak jako TNF-α, interleukina-1β i tlenek azotu w stymulowanych LPS komórkach RAW 264.7.^[46]

Wykazano, że duże ilości reaktywnych form tlenu (RFT) bierze udział w etiologii kilku chorób zwyrodnieniowych człowieka, w tym zapalenia układu sercowo-naczyniowego i zaburzenia neurodegeneracyjnych oraz raka^[47]. Uważa się, że trwałe zapalnie komórek, powtarzalne wytwarzanie (RFT) i mediatorów prozapalnych, jak również ciągła proliferacja komórek niestabilnych genetycznie przyczynia się do transformacji nowotworowej i ostatecznie powoduje inwazję guza i przerzuty^[48]. Przywrócenie / aktywacja niewłaściwie działającej lub tłumionej maszynerii antyoksydacyjnej lub supresja nieprawidłowo amplifikowanej sygnalizacji zapalnej może dostarczyć ważnych strategii dla chemoprewencji. Lunazyna m silne właściwości przeciwutleniające, hamując utlenianie kwasu linolowego i działa jako silny ‘zmiatacz’ wolnych rodników i zmniejsza indukowanej LPS produkcji RFT przez komórki makrofagów RAW 264.7 w sposób zależny od dawki^[45]. Ostatnio, na podstawie lunazyny oczyszczonej z Solanum nigrum L. stwierdzono, że chroni DNA przed uszkodzeniem przez utlenianie, wychwytując wytwarzany rodnik hydroksylowy, a także redukowanie Fe3 + do Fe2 + przez blokowanie reakcji fentonowej i hamowanie utleniania kwasu linolowego^[49]. Co więcej, ci autorzy wykazali supresywny wpływ lunazyny na wytwarzanie wewnątrzkomórkowych RFT i glutationów. Wstępne wyniki wskazują na podobne hamujące działanie RFT i GSH, produkcje obserwowano również w komórkach Caco2^[50]. Ta aktywność może się przyczynić do chemoprewencyjnego działania lunazyny przeciw rakowi i innym zaburzeniom związanym ze stresem oksydacyjnym. Wyniki tych badań przyczyniają się do rosnącej popularności lunazyny, jako preparatu relatywnie taniego, o opinii pierwszego tak skutecznego w profilaktyce przeciwnowotworowej, szczególnie, że jak dowiedziono już wcześniej - korzystne zmiany epigenetyczne, jakich prekursorem jest wnikająca efektywnie do komórek lunazyna, są dziedziczone, co budzi nadzieję na odmianę losu biologicznego w rodzinach obciążonych genetycznie chorobami nowotworowymi.

Zdolność do pokonywania przez lunazynę bariery epidermy

Szczególną właściwością lunazyny jest zdolność pokonywania bariery transdermalnej, co zostało udowodnione w badania in vivo. Wyniki dowiodły, iż lunazyna nakładana na skórę myszy, na której znajdował się nowotwór, znacząco zmniejszyła jego masę^[51]. Transepidermalność lunazyny może znaleźć zastosowanie nie tylko w maściach leczących, ale również w kosmetologii substancyjnej. Ilość naturalnych peptydów zdolnych do przenikania ludzkiego naskórka jest bardzo ograniczona. Niezależnie od działania przeciwstarzeniowego lunazyny w aplikacji naskórnej, które pozostaje obecnie raczej w strefie domniemań - peptyd ten dzięki zdolności relatywnie łatwego przechodzenia do warstw skóry właściwej może być nośnikiem innych substancji czynnych w produktach kosmetycznych anti-age.

Metody pozyskiwania lunazyny

Lunazynę po raz pierwszy zidentyfikowano w nasionach soi, a zmienne stężenia wahały się od 0,5 do 8,1 mg lunazyny / g nasion^[52]^[12]. Stwierdzono, że te wahania zależą głównie od genotypu . Sugeruje to możliwość selekcji, modyfikacji i upraw odmian soi z wyższą zawartością lunazyny^[12]. Stwierdzono również, że wpływ na efektywność ilościową pozyskiwania bardzo drogiego surowca, mają etapy rozwoju nasion. Zawartości lunazyny rośnie podczas dojrzewania nasion. Jednak już kiełkowanie prowadzi do stałego obniżania jej poziomu. Niedawne badania wykazały też wpływ na ilości lunazyny w nasieniu czynników środowiskowych takich, jak: temperatura, wilgotność gleby i czas kiełkowania, a także warunki przetwarzania^[53]^[54]^[55].

Śladową obecność lunazyny wykazano też w produktach sojowych przetworzonych takich, jak: mleko sojowe, odżywki dla niemowląt, sojowe koktajle wysokobiałkowe, tofu, twaróg, ciasto sojowe, tempeh i su-jae^[56]^[57]. Wyniki tych badań pokazują wpływ, jaki na ilość lunazyny w produktach spożywczych mają parametry wzrostu i przetwarzania oraz takie jak: genotyp soi, czynniki środowiskowe, proces produkcyjny i warunki przechowywania. Parametry te mogą być używane do kontroli jakie ilości tego bioaktywnego peptydu zawierają nasiona. Niestety ilość lunazyny w ziarnach soi nie jest znaczna, zaś w produktach sojowych bardzo mała.

W poszukiwaniu naturalnych źródeł lunazyny oprócz soi, przeprowadzono też eksperymenty na różnych rodzajach fasoli, ziarnach i roślinach zielarskich. Peptydy bardzo zbliżone budową i właściwościami do lunazyny znaleziono w ziarnach zbóż o wysokich wartościach odżywczych, takich jak: jęczmień, pszenica , żyto^[58]^[59]^[13]^[14], pszenżyto, owies i ryż. Zbadano kilka nasion orientalnych ziół i roślin leczniczych, stwierdzając, że peptydy takie występują we wszystkich rodzinach Solanaceae, z wyjątkiem L. Chinensis, ale nie ma ich w rodzinie Phaseolus^[60]. Te odkrycia sugerują możliwość obecności lunazyny lub peptydów podobnych do lunazyny także w innych ziarnach i roślinach. Zidentyfikowano je np. w amarantusie, roślinie dobrze znanej już Aztekom ze względu na jej wysoką wartość odżywczą i właściwości biologiczne^[14]. Badania wykazały też obecność lunazyny w różnych gatunkach Lupinus - zarówno uprawianych, jak i dzikich^[61].

Najnowsze eksperymenty sugerują, że chociaż wcześniej zakładano, iż lunazyna oprócz soi występuje również w nasionach innych zbóż, to w powtarzalnych wynikach analizy genomów i w licznych badaniach immunologicznych, nie udało się nigdzie znaleźć podjednostki albuminy homologicznie zgodnej z peptydem izolowanym z nasion soi, który nadto składa się z 44, nie zaś 43 reszt aminokwasowych, jak podawała zgodnie literatura jeszcze do roku 2016. Z tego względu niektórzy badacze^[62], ale również polscy^[63] podnoszą, iż nazwą lunazyna należy określać wyłącznie peptyd odkryty w soi przez Galveza i de Lumena, którzy właśnie podjednostce albuminy sojowej nadali nazwę lunazyna. Peptydy występujące w innych zbożach nie odbiegają istotnie w swoich właściwościach od sojowych, lecz ze względów choćby formalnych, należy zdaniem autorów określać je jako białka lunazyno-podobne.

Lunazyna na świecie

Od 2012 roku lunazyna - długo oczekiwana - w mikroskopijnych dawkach, ale pojawiła się w składach ogólnodostępnych preparatów suplementacyjnych. Tylko w Stanach Zjednoczonych. Mimo ogromnego zainteresowania tym peptydem terapeutycznym i zarazem pierwszym opisanym pokarmem epigenetycznym, suplementy diety z lunazyną nie podbiły Starego Kontynentu, co powodowały początkowo bardzo wysokie ich ceny, ale także niechęć do GMO połączona z przekonaniem, że w Ameryce nie ma już soi niemodyfikowanej genetycznie.

Okrzyknięta w USA i na Dalekim Wschodzie wielką nadzieją na przełom w takich dziedzinach wiedzy, jak medycyna, biologia czy genetyka - w Europie lunazyna nie zainteresowała początkowo zbyt wielu naukowców, na co wpływ miał permanentny brak materiału badawczego. Eksperymentowano z tym peptydem terapeutycznym jedynie w Hiszpanii^[1], we Francji^[64] i w Polsce, gdzie w środowisku naukowym skupionym wokół Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu opracowano w 2012^[65] roku pierwszą europejską, nienaruszającą patentowych praw ochronnych Galveza i de Lumena - ,całkowicie autorską metodę izolacji lunazyny. Jako materiał wyjściowy posłużyła endemiczna, polska naturalna krzyżówka soi: "Augusta", niemodyfikowana genetycznie^[66].

Po czterech latach prac nad podniesieniem efektywności procesu pozyskiwania lunazyny, w 2018 r, w laboratorium Cofactor w Wielkopolskim Centrum Zaawansowanych Technologii – dr Filip Porzucek dopracował metodę izolowania tego peptydu na drodze nadeksperesji w układzie prokariotycznym, a następnie eukariotycznym^[67]^[68]. Jest to, jak dotąd jedyny na świecie oprócz opantentowanego i najwydajniejszy spośród poznanych sposób pozyskiwania lunazyny.

W Polsce przeprowadzono już również szereg eksperymentów dokumentujących m.in. działanie przeciwnowotworowe lunazyny. Eksperymenty przeprowadzono używając lunazyny pozyskanej z soi "Augusta" oraz pszenżyta^[69].

Inne rodzaje aktywności biologicznej lunazyny

Ze względu na swoją unikalną biodostępność, lunazyna wydaje się wykazywać jeszcze szerszy niż opisywano w literaturze powstałej do 2019 roku wachlarz aktywności biologicznych. Obok potwierdzonych w licznych badaniach, przeprowadzonych już w latach 2008-2012 właściwości antynowotworowych, na uwagę zasługują również, nie budzące takiej sensacji, jak działania onkologiczne, ale równie istotne: zdolność lunazyny do wpływania na zmniejszenie odpowiedzi zapalnej komórek oraz jej dowiedzione już bezspornie właściwości przeciwzapalne. Istnieją też prace naukowe, które dowodzą wpływu tego peptydu terapeutycznego na układ immunologiczny i nerwowy.

W ich świetle lunazyna wydaje się jedną z najbardziej wydajnych (w stosunku dawkowanej masy do uzyskiwanych rezultatów), dotąd odkrytych substancji farmakologicznych.

W badaniach respondenckich, prowadzonych wśród lekarzy i pacjentów w USA - metodami porównawczymi z innymi substancjami efektywnie podnoszącymi odporność organizmu ludzkiego, lunazyna stosowana w jednorazowej dawce - zaledwie 600 ng, czyli 10⁻⁹ grama, dawała efekty w postaci zwiększenia odporności na infekcje układu oddechowego znacząco lepsze – od stosowanych w dawkach kilkaset do kilku tysięcy razy większych, porównywanych substancji aktywnych takich jak: rutyzyd, inozyna, beta-(1,3/6) D-glukan, laktoferyna, cholekalcyferol, tokotrienole, niejonowe srebro koloidalne, kwas ellagowy, spirulina, ekstrakt z wątroby rekina oraz wielu jeszcze innych ekstraktów roślinnych i kondensatów witaminowych.

Przypisy

↑ ^a ^b BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Ben O. DeB.O.D. Lumen Ben O. DeB.O.D., Lunasin: A Novel Cancer Preventive Seed Peptide, „Perspectives in Medicinal Chemistry”, 2, 2008, PMC.S372, DOI: 10.4137/pmc.s372, ISSN 1177-391X [dostęp 2019-01-14] .
↑ IlvaI. Nakurte IlvaI. i inni, Discovery of lunasin peptide in triticale (X Triticosecale Wittmack), „Journal of Cereal Science”, 56 (2), 2012, s. 510–514, DOI: 10.1016/j.jcs.2012.04.004 .
↑ S.S. Odani S.S., T.T. Koide T.T., T.T. Ono T.T., Amino acid sequence of a soybean (Glycine max) seed polypeptide having a poly(L-aspartic acid) structure, „Journal of Biological Chemistry”, 262 (22), 1987, s. 10502–10505, PMID: 3611081 .
↑ ^a ^b YiY. Lam YiY., AlfredoA. Galvez AlfredoA., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Lunasin suppresses E1A-mediated transformation of mammalian cells but does not inhibit growth of immortalized and established cancer cell lines, „Nutrition and Cancer”, 47 (1), 2003, s. 88–94, DOI: 10.1207/s15327914nc4701_11, PMID: 14769542 .
↑ „A novel methionine-rich protein from soybean cotyledon: cloning and characterization of cDNA (Accession No. AF005030)” in.
↑ Lunazyna pokarm epigenetyczny – Lunazyna na odporność [online], lunazyna.pl [dostęp 2018-11-09] (pol.).
↑ J.J. Liu J.J. i inni, Lunasin as a promising health-beneficial peptide, „European Review for Medical and Pharmacological Sciences”, 18 (14), 2014, s. 2070–2075, PMID: 25027349 .
↑ A.F.A.F. Galvez A.F.A.F., B.O. deB.O. Lumen B.O. deB.O., A soybean cDNA encoding a chromatin-binding peptide inhibits mitosis of mammalian cells, „Nature Biotechnology”, 17 (5), 1999, s. 495–500, DOI: 10.1038/8676, PMID: 10331812 .
↑ MargaritaM. Ortiz-Martinez MargaritaM., RobertR. Winkler RobertR., SilverioS. García-Lara SilverioS., Preventive and therapeutic potential of peptides from cereals against cancer, „Journal of Proteomics”, 111, 2014, s. 165–183, DOI: 10.1016/j.jprot.2014.03.044, PMID: 24727098 .
↑ Lauren E.L.E. Seber Lauren E.L.E. i inni, Scalable purification and characterization of the anticancer lunasin peptide from soybean, „PLoS One”, 7 (4), 2012, e35409, DOI: 10.1371/journal.pone.0035409, PMID: 22514740, PMCID: PMC3326064 .
↑ B.B. Hernández-Ledesma B.B., C.C.C.C. Hsieh C.C.C.C., B.O. deB.O. Lumen B.O. deB.O., Chemopreventive properties of Peptide Lunasin: a review, „Protein and Peptide Letters”, 20 (4), 2013, s. 424–432, DOI: 10.2174/092986613805290327, PMID: 23016582 .
↑ ^a ^b ^c Hyung JinH.J. Jeong Hyung JinH.J. i inni, Inhibition of Core Histone Acetylation by the Cancer Preventive Peptide Lunasin, „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, 55 (3), 2007, s. 632–637, DOI: 10.1021/jf062405u .
↑ ^a ^b Hyung JinH.J. Jeong Hyung JinH.J. i inni, The cancer preventive seed peptide lunasin from rye is bioavailable and bioactive, „Nutrition and Cancer”, 61 (5), 2009, s. 680–686, DOI: 10.1080/01635580902850082, PMID: 19838942 .
↑ ^a ^b ^c Hyung JinH.J. Jeong Hyung JinH.J. i inni, Lunasin is prevalent in barley and is bioavailable and bioactive in in vivo and in vitro studies, „Nutrition and Cancer”, 62 (8), 2010, s. 1113–1119, DOI: 10.1080/01635581.2010.515529, PMID: 21058199 .
↑ ^a ^b Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P. i inni, Presence of lunasin in plasma of men after soy protein consumption, „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, 57 (4), 2009, s. 1260–1266, DOI: 10.1021/jf803303k, PMID: 19199603 .
↑ MałgorzataM. Darewicz MałgorzataM. i inni, Biologicznie aktywne peptydy uwalniane z białek żywności, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość”, 3(100), 2015, DOI: 10.15193/zntj/2015/100/037 .
↑ BeataB. Grzyl BeataB. i inni, Zarządzanie eksploatacją obiektu w ujęciu kosztów cyklu życia, „Acta Sci. Pol. Architectura”, 16 (2), 2017, s. 85–89, DOI: 10.22630/aspa.2017.16.2.11 .
↑ A.F.A.F. Galvez A.F.A.F. i inni, Chemopreventive property of a soybean peptide (lunasin) that binds to deacetylated histones and inhibits acetylation, „Cancer Research”, 61 (20), 2001, s. 7473–7478, ISSN 0008-5472, PMID: 11606382 [dostęp 2019-01-23] .
↑ ^a ^b Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch., BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Soybean peptide lunasin suppresses in vitro and in vivo 7,12-dimethylbenz[a]anthracene-induced tumorigenesis, „Journal of Food Science”, 75 (9), 2010, H311–316, DOI: 10.1111/j.1750-3841.2010.01861.x, PMID: 21535606 .
↑ {Cytuj |autor = Hyung J. Jeong, Jae H. Park, Yi Lam, Ben O. de Lumen |tytuł = Characterization of lunasin isolated from soybean |czasopismo = Journal of Agricultural and Food Chemistry |data = 2003 |wolumin = 51 |numer = 27 |s = 7901–7906 |doi = 10.1021/jf034460y |pmid = 14690371}}
↑ Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Lunasin: a cancer-preventive soy peptide, „Nutrition Reviews”, 63 (1), 2005, s. 16–21, DOI: 10.1111/j.1753-4887.2005.tb00106.x, PMID: 15730231 .
↑ Ji YoungJ.Y. Im Ji YoungJ.Y. i inni, Modulation of cell cycles and apoptosis by apicidin in estrogen receptor (ER)-positive and-negative human breast cancer cells, „Chemico-Biological Interactions”, 172 (3), 2008, s. 235–244, DOI: 10.1016/j.cbi.2008.01.007, PMID: 18313654 .
↑ ^a ^b Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch., BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Lunasin, a novel seed peptide, sensitizes human breast cancer MDA-MB-231 cells to aspirin-arrested cell cycle and induced apoptosis, „Chemico-Biological Interactions”, 186 (2), 2010, s. 127–134, DOI: 10.1016/j.cbi.2010.04.027, PMID: 20457246 .
↑ ^a ^b ^c BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Relationship between lunasin's sequence and its inhibitory activity of histones H3 and H4 acetylation, „Molecular Nutrition & Food Research”, 55 (7), 2011, s. 989–998, DOI: 10.1002/mnfr.201000632, PMID: 21618425 .
↑ ^a ^b B.D.B.D. Strahl B.D.B.D., C.D.C.D. Allis C.D.C.D., The language of covalent histone modifications, „Nature”, 403 (6765), 2000, s. 41–45, DOI: 10.1038/47412, PMID: 10638745 .
↑ Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch. i inni, Complementary roles in cancer prevention: protease inhibitor makes the cancer preventive peptide lunasin bioavailable, „PLoS One”, 5 (1), 2010, art. nr e8890, DOI: 10.1371/journal.pone.0008890, PMID: 20126654, PMCID: PMC2811193 .
↑ Theo M. deT.M. Kok Theo M. deT.M., Simone G. vanS.G. Breda Simone G. vanS.G., Margaret M.M.M. Manson Margaret M.M.M., Mechanisms of combined action of different chemopreventive dietary compounds: a review, „European Journal of Nutrition”, 47 Suppl 2, 2008, s. 51–59, DOI: 10.1007/s00394-008-2006-y, PMID: 18458834 .
↑ A.A. Lanas A.A. i inni, Nitrovasodilators, low-dose aspirin, other nonsteroidal antiinflammatory drugs, and the risk of upper gastrointestinal bleeding, „The New England Journal of Medicine”, 343 (12), 2000, s. 834–839, DOI: 10.1056/NEJM200009213431202, PMID: 10995862 .
↑ L.L. Laine L.L., Review article: gastrointestinal bleeding with low-dose aspirin - what's the risk?, „Alimentary Pharmacology & Therapeutics”, 24 (6), 2006, s. 897–908, DOI: 10.1111/j.1365-2036.2006.03077.x, PMID: 16948802 .
↑ Isao.I. Kubo Isao.I. i inni, Antitumor agents from the cashew (Anacardium occidentale) apple juice, „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, 41 (6), 1993, s. 1012–1015, DOI: 10.1021/jf00030a035 .
↑ Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch., BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Cell proliferation inhibitory and apoptosis-inducing properties of anacardic acid and lunasin in human breast cancer MDA-MB-231 cells, „Food Chemistry”, 125 (2), 2011, s. 630–636, DOI: 10.1016/j.foodchem.2010.09.051 .
↑ Young S.Y.S. Kim Young S.Y.S., John A.J.A. Milner John A.J.A., Dietary modulation of colon cancer risk, „The Journal of Nutrition”, 137 (11 Suppl), 2007, 2576S–2579S, DOI: 10.1093/jn/137.11.2576S, PMID: 17951506 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P., Elvira Gonzalez deE.G. Mejia Elvira Gonzalez deE.G., Lunasin induces apoptosis and modifies the expression of genes associated with extracellular matrix and cell adhesion in human metastatic colon cancer cells, „Molecular Nutrition & Food Research”, 55 (4), 2011, s. 623–634, DOI: 10.1002/mnfr.201000419, PMID: 21462330 .
↑ ^a ^b Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P., Elvira Gonzalez deE.G. Mejia Elvira Gonzalez deE.G., Lunasin potentiates the effect of oxaliplatin preventing outgrowth of colon cancer metastasis, binds to α5β1 integrin and suppresses FAK/ERK/NF-κB signaling, „Cancer Letters”, 313 (2), 2011, s. 167–180, DOI: 10.1016/j.canlet.2011.09.002, PMID: 21963225 .
↑ ^a ^b ^c Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P., Elvira Gonzalez deE.G. Mejia Elvira Gonzalez deE.G., Lunasin promotes apoptosis in human colon cancer cells by mitochondrial pathway activation and induction of nuclear clusterin expression, „Cancer Letters”, 295 (1), 2010, s. 44–53, DOI: 10.1016/j.canlet.2010.02.010, PMID: 20206442 .
↑ ThomasT. Dittmar ThomasT. i inni, Adhesion molecules and chemokines: the navigation system for circulating tumor (stem) cells to metastasize in an organ-specific manner, „Clinical & Experimental Metastasis”, 25 (1), 2008, s. 11–32, DOI: 10.1007/s10585-007-9095-5, PMID: 17828597 .
↑ FridaF. Kasteng FridaF. i inni, Economic evaluations of leukemia: a review of the literature, „International Journal of Technology Assessment in Health Care”, 23 (1), 2007, s. 43–53, DOI: 10.1017/S0266462307051562, PMID: 17234016 .
↑ ^a ^b Elvira Gonzalez deE.G. Mejia Elvira Gonzalez deE.G., WenyiW. Wang WenyiW., Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P., Lunasin, with an arginine-glycine-aspartic acid motif, causes apoptosis to L1210 leukemia cells by activation of caspase-3, „Molecular Nutrition & Food Research”, 54 (3), 2010, s. 406–414, DOI: 10.1002/mnfr.200900073, PMID: 19937853 .
↑ Seth A.S.A. Strope Seth A.S.A., Gerald L.G.L. Andriole Gerald L.G.L., Update on chemoprevention for prostate cancer, „Current Opinion in Urology”, 20 (3), 2010, s. 194–197, DOI: 10.1097/MOU.0b013e3283381966, PMID: 20216317 .
↑ Kuper H, Adami HO, Trichopoulos D. Infections as a major preventable cause of human cancer. Journal of International Medicine 2000;248:171-83.
↑ Allavena P, Garlanda C, Borrello MG, Sica A, Mantovani A. Pathways connecting inflammation and cancer. Current Opinion in Genetics Development 2008;18:3-10.
↑ Hernández-Ledesma B, Hsieh C-C, de Lumen BO. Anti-inflammatory and antioxidant properties of peptide lunasin in RAW 264.7 macrophages. Biochemical and Biophysical Research Communications 2009;390:803-8.
↑ ^a ^b Dia VP, Wang W, Oh VL, de Lumen BO, de Mejia EG. Isolation, purification and characterization of lunasin from defatted soybean flour and in vitro evaluation of its anti-inflammatory activity. Food Chemistry 2009;114:108-15.
↑ ^a ^b De Mejia EG., Dia VP. Lunasin and lunasin-like peptides inhibit inflammation through suppression of NF-kB pathway in the macrophage. Peptides 2009;30:2388-98.
↑ ^a ^b Larkins TL, Nowell M, Singh S, Sanford GL. Inhibition of cyclooxygenase-2 decreases breast cancer cell motility, invasion and matrix metalloproteinase expression. BMC Cancer 2006;6:181.
↑ Liu CF, Pan TM. Recombinant expression of bioactive peptide lunasin in Escherichia coli. Applied Microbiology and Biotechnology 2010;88:177-86.
↑ Ames BN, Shigenaga MK, Hagen TM. Oxidants, antioxidants, and the degenerative diseases of aging. Proceedings of the National Academy of Sciences of USA 1993;90:7915-22.
↑ Khan N, Afaq F, Mukhtar H. Cancer chemoprevention through dietary antioxidants: progress and promise. Antioxidant & Redox Signaling 2008;10:475-510.
↑ Jeong JB, de Lumen BO, Jeong HJ. Lunasin peptide purified from Solanum nigrum L. protects DNA from oxidative damage by suppressing the generation of hydroxyl radical via blocking fenton reaction. Cancer Letters 2010;293:58-64.
↑ Hernández-Ledesma B, Espartosa DM, Hsieh C-C, de Lumen BO, Recio I Role of peptide lunasin’s antioxidant activity on its chemopreventive properties. Annals of Nutrition and Metabolism 2011;58:354.
↑ MaoM. Toyoda MaoM. i inni, Anti-cancer vaccination by transdermal delivery of antigen peptide-loaded nanogels via iontophoresis, „International Journal of Pharmaceutics”, 483 (1-2), 2015, s. 110–114, DOI: 10.1016/j.ijpharm.2015.02.024, ISSN 0378-5173 [dostęp 2019-01-10] .
↑ De Mejia EG, Vasconez M, de Lumen BO, Nelson R. Lunasin concentration in different soybean genotypes, commercial soy protein, and isoflavone products. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2004;52:5882-87.
↑ Wang WY, Dia VP, Vasconez M, de Mejia EG, Nelson RL. Analysis of soybean proteinderived peptides and the effect of cultivar, environmental conditions, and processing on lunasin concentration in soybean and soy products. Journal of AOAC International 2008;91:936-46.
↑ Paucar-Menacho LM, Berhow MA, Mandarino JMG, de Mejia EG, Chang YK. Optimisation of germination time and temperature on the concentration of bioactive compounds in Brazilian soybean cultivar BRS 133 using response surface methodology. Food Chemistry 2010;119:636-42.
↑ Paucar-Menacho LM, Berhow MA, Mandarino JMG, Chang YK, de Mejia EG. Effect of time and temperature on bioactive compounds in germinated Brazilian soybean cultivar BRS 258. Food Research International 2010; 43:1856-65.
↑ Hernandez-Ledesma B, Hsieh C-C, de Lumen BO. Lunasin and Bowman-Birk protease inhibitor (BBI) in US commercial soy foods. Food Chemistry 2009;115:574-80.
↑ Cavazos A, Morales El, Dia VP, González de Mejia E. Analysis of lunasin in comercial and pilot plant produced soybean products and an improved method of lunasin purification. Journal of Food Science 2012;77:C539-45.
↑ Jeong HJ, Lam Y, de Lumen BO. Barley lunasin suppresses ras-induced colony formation and inhibits core histone acetylation in mammalian cells. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2002;50:5903-8.
↑ Jeong HJ, Jeong JB, Kim DS, Park JH, Lee JB, Kweon DH, Chung GY, Seo EW, de Lumen BO. The cancer preventive peptide lunasin from wheat inhibits core histone acetylation. Cancer Letters 2007;255:42-8.
↑ Jeong JB, Jeong HJ, Park JH, Lee SH, Lee JR, Lee HK, Chung GY, Choi JD, de Lumen BO. Cancer-preventive peptide lunasin from Solanum nigrum L. inhibits acetylation of core histones H3 and H4 and phosphorylation of retinoblastoma protein (Rb). Journal of Agricultural and Food Chemistry 2007;55:10707-13.
↑ Ramos Herrera OJ, Sepúlveda Jiménez G, López Laredo AR, Hernández-Ledesma B, Hsieh C-C, de Lumen BO, Bermúdez Torres K. Identification of chemopreventive peptide lunasin in some Lupinus species. Proceeding 13th International Lupin Conference, June 6-10, 2011, Poznan, Poland.
↑ Alaa A.A.A. Alaswad Alaa A.A.A., Hari B.H.B. Krishnan Hari B.H.B., Immunological Investigation for the Presence of Lunasin, a Chemopreventive Soybean Peptide, in the Seeds of Diverse Plants, „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, 64 (14), 2016, s. 2901–2909, DOI: 10.1021/acs.jafc.6b00445, ISSN 0021-8561 [dostęp 2019-01-10] .
↑ YongY. He YongY., Plasticity of soybean (Glycine max (l.) Merrill) root system development under mild water deficit, DOI: 10.32469/10355/5778 [dostęp 2019-01-10] .
↑ LindaL. Legzdina LindaL. i inni, Up to 92% increase of cancer-preventing lunasin in organic spring barley, „Agronomy for Sustainable Development”, 34 (4), 2014, s. 783–791, DOI: 10.1007/s13593-013-0203-4 [dostęp 2019-01-08] .
↑ MariolaM. Galbas MariolaM. i inni, Isolation of low-molecular albumins of 2S fraction from soybean (Glycine max (L.) Merrill), „Acta Biochimica Polonica”, 60 (1), 2013, s. 107–110, ISSN 1734-154X, PMID: 23520576 [dostęp 2019-01-08] .
↑ JolantaJ. Mrochem-Kwarciak JolantaJ. i inni, [Nr 130] Prognostyczne znaczenie albuminy i białka C-reaktywnego u chorych na raka regionu głowy i szyi poddanych radioterapii, „Zeszyty Naukowe WCO, Letters in Oncology Science”, 10, 2013, s. 71, DOI: 10.1016/j.onko.2013.09.131, ISSN 1734-0489 [dostęp 2019-01-08] .
↑ http://www.efs.wup.poznan.pl/att/stypendia/2014/Porzucek_Filip.pdf.
↑ Filip Porzucek | Katedra Biochemii i Biotechnologii [online], kbib.up.poznan.pl [dostęp 2018-11-28] (pol.).
↑ RyszardR. Slomski RyszardR. i inni, Lunasin – a bioactive peptide from triticale (X Triticosecale Wittmack) seeds, inhibits proliferation of cancer HeLa and SK-OV-3 cells, „BioTechnologia”, 98 (3), 2018, s. 219–224, DOI: 10.5114/bta.2017.70800, ISSN 2353-9461 [dostęp 2019-01-08] (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[:6-1] BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Ben O. DeB.O.D. Lumen Ben O. DeB.O.D., Lunasin: A Novel Cancer Preventive Seed Peptide, „Perspectives in Medicinal Chemistry”, 2, 2008, PMC.S372, DOI: 10.4137/pmc.s372, ISSN 1177-391X [dostęp 2019-01-14] .

[2] IlvaI. Nakurte IlvaI. i inni, Discovery of lunasin peptide in triticale (X Triticosecale Wittmack), „Journal of Cereal Science”, 56 (2), 2012, s. 510–514, DOI: 10.1016/j.jcs.2012.04.004 .

[3] S.S. Odani S.S., T.T. Koide T.T., T.T. Ono T.T., Amino acid sequence of a soybean (Glycine max) seed polypeptide having a poly(L-aspartic acid) structure, „Journal of Biological Chemistry”, 262 (22), 1987, s. 10502–10505, PMID: 3611081 .

[:0-4] YiY. Lam YiY., AlfredoA. Galvez AlfredoA., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Lunasin suppresses E1A-mediated transformation of mammalian cells but does not inhibit growth of immortalized and established cancer cell lines, „Nutrition and Cancer”, 47 (1), 2003, s. 88–94, DOI: 10.1207/s15327914nc4701_11, PMID: 14769542 .

[5] „A novel methionine-rich protein from soybean cotyledon: cloning and characterization of cDNA (Accession No. AF005030)” in.

[6] Lunazyna pokarm epigenetyczny – Lunazyna na odporność [online], lunazyna.pl [dostęp 2018-11-09] (pol.).

[7] J.J. Liu J.J. i inni, Lunasin as a promising health-beneficial peptide, „European Review for Medical and Pharmacological Sciences”, 18 (14), 2014, s. 2070–2075, PMID: 25027349 .

[8] A.F.A.F. Galvez A.F.A.F., B.O. deB.O. Lumen B.O. deB.O., A soybean cDNA encoding a chromatin-binding peptide inhibits mitosis of mammalian cells, „Nature Biotechnology”, 17 (5), 1999, s. 495–500, DOI: 10.1038/8676, PMID: 10331812 .

[9] MargaritaM. Ortiz-Martinez MargaritaM., RobertR. Winkler RobertR., SilverioS. García-Lara SilverioS., Preventive and therapeutic potential of peptides from cereals against cancer, „Journal of Proteomics”, 111, 2014, s. 165–183, DOI: 10.1016/j.jprot.2014.03.044, PMID: 24727098 .

[10] Lauren E.L.E. Seber Lauren E.L.E. i inni, Scalable purification and characterization of the anticancer lunasin peptide from soybean, „PLoS One”, 7 (4), 2012, e35409, DOI: 10.1371/journal.pone.0035409, PMID: 22514740, PMCID: PMC3326064 .

[11] B.B. Hernández-Ledesma B.B., C.C.C.C. Hsieh C.C.C.C., B.O. deB.O. Lumen B.O. deB.O., Chemopreventive properties of Peptide Lunasin: a review, „Protein and Peptide Letters”, 20 (4), 2013, s. 424–432, DOI: 10.2174/092986613805290327, PMID: 23016582 .

[:1-12] Hyung JinH.J. Jeong Hyung JinH.J. i inni, Inhibition of Core Histone Acetylation by the Cancer Preventive Peptide Lunasin, „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, 55 (3), 2007, s. 632–637, DOI: 10.1021/jf062405u .

[:7-13] Hyung JinH.J. Jeong Hyung JinH.J. i inni, The cancer preventive seed peptide lunasin from rye is bioavailable and bioactive, „Nutrition and Cancer”, 61 (5), 2009, s. 680–686, DOI: 10.1080/01635580902850082, PMID: 19838942 .

[:2-14] Hyung JinH.J. Jeong Hyung JinH.J. i inni, Lunasin is prevalent in barley and is bioavailable and bioactive in in vivo and in vitro studies, „Nutrition and Cancer”, 62 (8), 2010, s. 1113–1119, DOI: 10.1080/01635581.2010.515529, PMID: 21058199 .

[:16-15] Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P. i inni, Presence of lunasin in plasma of men after soy protein consumption, „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, 57 (4), 2009, s. 1260–1266, DOI: 10.1021/jf803303k, PMID: 19199603 .

[16] MałgorzataM. Darewicz MałgorzataM. i inni, Biologicznie aktywne peptydy uwalniane z białek żywności, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość”, 3(100), 2015, DOI: 10.15193/zntj/2015/100/037 .

[17] BeataB. Grzyl BeataB. i inni, Zarządzanie eksploatacją obiektu w ujęciu kosztów cyklu życia, „Acta Sci. Pol. Architectura”, 16 (2), 2017, s. 85–89, DOI: 10.22630/aspa.2017.16.2.11 .

[18] A.F.A.F. Galvez A.F.A.F. i inni, Chemopreventive property of a soybean peptide (lunasin) that binds to deacetylated histones and inhibits acetylation, „Cancer Research”, 61 (20), 2001, s. 7473–7478, ISSN 0008-5472, PMID: 11606382 [dostęp 2019-01-23] .

[:3-19] Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch., BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Soybean peptide lunasin suppresses in vitro and in vivo 7,12-dimethylbenz[a]anthracene-induced tumorigenesis, „Journal of Food Science”, 75 (9), 2010, H311–316, DOI: 10.1111/j.1750-3841.2010.01861.x, PMID: 21535606 .

[20] {Cytuj |autor = Hyung J. Jeong, Jae H. Park, Yi Lam, Ben O. de Lumen |tytuł = Characterization of lunasin isolated from soybean |czasopismo = Journal of Agricultural and Food Chemistry |data = 2003 |wolumin = 51 |numer = 27 |s = 7901–7906 |doi = 10.1021/jf034460y |pmid = 14690371}}

[21] Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Lunasin: a cancer-preventive soy peptide, „Nutrition Reviews”, 63 (1), 2005, s. 16–21, DOI: 10.1111/j.1753-4887.2005.tb00106.x, PMID: 15730231 .

[22] Ji YoungJ.Y. Im Ji YoungJ.Y. i inni, Modulation of cell cycles and apoptosis by apicidin in estrogen receptor (ER)-positive and-negative human breast cancer cells, „Chemico-Biological Interactions”, 172 (3), 2008, s. 235–244, DOI: 10.1016/j.cbi.2008.01.007, PMID: 18313654 .

[:10-23] Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch., BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Lunasin, a novel seed peptide, sensitizes human breast cancer MDA-MB-231 cells to aspirin-arrested cell cycle and induced apoptosis, „Chemico-Biological Interactions”, 186 (2), 2010, s. 127–134, DOI: 10.1016/j.cbi.2010.04.027, PMID: 20457246 .

[:4-24] BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Relationship between lunasin's sequence and its inhibitory activity of histones H3 and H4 acetylation, „Molecular Nutrition & Food Research”, 55 (7), 2011, s. 989–998, DOI: 10.1002/mnfr.201000632, PMID: 21618425 .

[:5-25] B.D.B.D. Strahl B.D.B.D., C.D.C.D. Allis C.D.C.D., The language of covalent histone modifications, „Nature”, 403 (6765), 2000, s. 41–45, DOI: 10.1038/47412, PMID: 10638745 .

[26] Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch. i inni, Complementary roles in cancer prevention: protease inhibitor makes the cancer preventive peptide lunasin bioavailable, „PLoS One”, 5 (1), 2010, art. nr e8890, DOI: 10.1371/journal.pone.0008890, PMID: 20126654, PMCID: PMC2811193 .

[27] Theo M. deT.M. Kok Theo M. deT.M., Simone G. vanS.G. Breda Simone G. vanS.G., Margaret M.M.M. Manson Margaret M.M.M., Mechanisms of combined action of different chemopreventive dietary compounds: a review, „European Journal of Nutrition”, 47 Suppl 2, 2008, s. 51–59, DOI: 10.1007/s00394-008-2006-y, PMID: 18458834 .

[28] A.A. Lanas A.A. i inni, Nitrovasodilators, low-dose aspirin, other nonsteroidal antiinflammatory drugs, and the risk of upper gastrointestinal bleeding, „The New England Journal of Medicine”, 343 (12), 2000, s. 834–839, DOI: 10.1056/NEJM200009213431202, PMID: 10995862 .

[29] L.L. Laine L.L., Review article: gastrointestinal bleeding with low-dose aspirin - what's the risk?, „Alimentary Pharmacology & Therapeutics”, 24 (6), 2006, s. 897–908, DOI: 10.1111/j.1365-2036.2006.03077.x, PMID: 16948802 .

[30] Isao.I. Kubo Isao.I. i inni, Antitumor agents from the cashew (Anacardium occidentale) apple juice, „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, 41 (6), 1993, s. 1012–1015, DOI: 10.1021/jf00030a035 .

[31] Chia-ChienCh.Ch. Hsieh Chia-ChienCh.Ch., BlancaB. Hernández-Ledesma BlancaB., Ben O. deB.O. Lumen Ben O. deB.O., Cell proliferation inhibitory and apoptosis-inducing properties of anacardic acid and lunasin in human breast cancer MDA-MB-231 cells, „Food Chemistry”, 125 (2), 2011, s. 630–636, DOI: 10.1016/j.foodchem.2010.09.051 .

[32] Young S.Y.S. Kim Young S.Y.S., John A.J.A. Milner John A.J.A., Dietary modulation of colon cancer risk, „The Journal of Nutrition”, 137 (11 Suppl), 2007, 2576S–2579S, DOI: 10.1093/jn/137.11.2576S, PMID: 17951506 .

[:8-33] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P., Elvira Gonzalez deE.G. Mejia Elvira Gonzalez deE.G., Lunasin induces apoptosis and modifies the expression of genes associated with extracellular matrix and cell adhesion in human metastatic colon cancer cells, „Molecular Nutrition & Food Research”, 55 (4), 2011, s. 623–634, DOI: 10.1002/mnfr.201000419, PMID: 21462330 .

[:11-34] Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P., Elvira Gonzalez deE.G. Mejia Elvira Gonzalez deE.G., Lunasin potentiates the effect of oxaliplatin preventing outgrowth of colon cancer metastasis, binds to α5β1 integrin and suppresses FAK/ERK/NF-κB signaling, „Cancer Letters”, 313 (2), 2011, s. 167–180, DOI: 10.1016/j.canlet.2011.09.002, PMID: 21963225 .

[:9-35] Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P., Elvira Gonzalez deE.G. Mejia Elvira Gonzalez deE.G., Lunasin promotes apoptosis in human colon cancer cells by mitochondrial pathway activation and induction of nuclear clusterin expression, „Cancer Letters”, 295 (1), 2010, s. 44–53, DOI: 10.1016/j.canlet.2010.02.010, PMID: 20206442 .

[36] ThomasT. Dittmar ThomasT. i inni, Adhesion molecules and chemokines: the navigation system for circulating tumor (stem) cells to metastasize in an organ-specific manner, „Clinical & Experimental Metastasis”, 25 (1), 2008, s. 11–32, DOI: 10.1007/s10585-007-9095-5, PMID: 17828597 .

[37] FridaF. Kasteng FridaF. i inni, Economic evaluations of leukemia: a review of the literature, „International Journal of Technology Assessment in Health Care”, 23 (1), 2007, s. 43–53, DOI: 10.1017/S0266462307051562, PMID: 17234016 .

[:12-38] Elvira Gonzalez deE.G. Mejia Elvira Gonzalez deE.G., WenyiW. Wang WenyiW., Vermont P.V.P. Dia Vermont P.V.P., Lunasin, with an arginine-glycine-aspartic acid motif, causes apoptosis to L1210 leukemia cells by activation of caspase-3, „Molecular Nutrition & Food Research”, 54 (3), 2010, s. 406–414, DOI: 10.1002/mnfr.200900073, PMID: 19937853 .

[39] Seth A.S.A. Strope Seth A.S.A., Gerald L.G.L. Andriole Gerald L.G.L., Update on chemoprevention for prostate cancer, „Current Opinion in Urology”, 20 (3), 2010, s. 194–197, DOI: 10.1097/MOU.0b013e3283381966, PMID: 20216317 .

[40] Kuper H, Adami HO, Trichopoulos D. Infections as a major preventable cause of human cancer. Journal of International Medicine 2000;248:171-83.

[41] Allavena P, Garlanda C, Borrello MG, Sica A, Mantovani A. Pathways connecting inflammation and cancer. Current Opinion in Genetics Development 2008;18:3-10.

[42] Hernández-Ledesma B, Hsieh C-C, de Lumen BO. Anti-inflammatory and antioxidant properties of peptide lunasin in RAW 264.7 macrophages. Biochemical and Biophysical Research Communications 2009;390:803-8.

[:13-43] Dia VP, Wang W, Oh VL, de Lumen BO, de Mejia EG. Isolation, purification and characterization of lunasin from defatted soybean flour and in vitro evaluation of its anti-inflammatory activity. Food Chemistry 2009;114:108-15.

[:14-44] De Mejia EG., Dia VP. Lunasin and lunasin-like peptides inhibit inflammation through suppression of NF-kB pathway in the macrophage. Peptides 2009;30:2388-98.

[:15-45] Larkins TL, Nowell M, Singh S, Sanford GL. Inhibition of cyclooxygenase-2 decreases breast cancer cell motility, invasion and matrix metalloproteinase expression. BMC Cancer 2006;6:181.

[46] Liu CF, Pan TM. Recombinant expression of bioactive peptide lunasin in Escherichia coli. Applied Microbiology and Biotechnology 2010;88:177-86.

[47] Ames BN, Shigenaga MK, Hagen TM. Oxidants, antioxidants, and the degenerative diseases of aging. Proceedings of the National Academy of Sciences of USA 1993;90:7915-22.

[48] Khan N, Afaq F, Mukhtar H. Cancer chemoprevention through dietary antioxidants: progress and promise. Antioxidant & Redox Signaling 2008;10:475-510.

[49] Jeong JB, de Lumen BO, Jeong HJ. Lunasin peptide purified from Solanum nigrum L. protects DNA from oxidative damage by suppressing the generation of hydroxyl radical via blocking fenton reaction. Cancer Letters 2010;293:58-64.

[50] Hernández-Ledesma B, Espartosa DM, Hsieh C-C, de Lumen BO, Recio I Role of peptide lunasin’s antioxidant activity on its chemopreventive properties. Annals of Nutrition and Metabolism 2011;58:354.

[51] MaoM. Toyoda MaoM. i inni, Anti-cancer vaccination by transdermal delivery of antigen peptide-loaded nanogels via iontophoresis, „International Journal of Pharmaceutics”, 483 (1-2), 2015, s. 110–114, DOI: 10.1016/j.ijpharm.2015.02.024, ISSN 0378-5173 [dostęp 2019-01-10] .

[52] De Mejia EG, Vasconez M, de Lumen BO, Nelson R. Lunasin concentration in different soybean genotypes, commercial soy protein, and isoflavone products. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2004;52:5882-87.

[53] Wang WY, Dia VP, Vasconez M, de Mejia EG, Nelson RL. Analysis of soybean proteinderived peptides and the effect of cultivar, environmental conditions, and processing on lunasin concentration in soybean and soy products. Journal of AOAC International 2008;91:936-46.

[54] Paucar-Menacho LM, Berhow MA, Mandarino JMG, de Mejia EG, Chang YK. Optimisation of germination time and temperature on the concentration of bioactive compounds in Brazilian soybean cultivar BRS 133 using response surface methodology. Food Chemistry 2010;119:636-42.

[55] Paucar-Menacho LM, Berhow MA, Mandarino JMG, Chang YK, de Mejia EG. Effect of time and temperature on bioactive compounds in germinated Brazilian soybean cultivar BRS 258. Food Research International 2010; 43:1856-65.

[56] Hernandez-Ledesma B, Hsieh C-C, de Lumen BO. Lunasin and Bowman-Birk protease inhibitor (BBI) in US commercial soy foods. Food Chemistry 2009;115:574-80.

[57] Cavazos A, Morales El, Dia VP, González de Mejia E. Analysis of lunasin in comercial and pilot plant produced soybean products and an improved method of lunasin purification. Journal of Food Science 2012;77:C539-45.

[58] Jeong HJ, Lam Y, de Lumen BO. Barley lunasin suppresses ras-induced colony formation and inhibits core histone acetylation in mammalian cells. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2002;50:5903-8.

[59] Jeong HJ, Jeong JB, Kim DS, Park JH, Lee JB, Kweon DH, Chung GY, Seo EW, de Lumen BO. The cancer preventive peptide lunasin from wheat inhibits core histone acetylation. Cancer Letters 2007;255:42-8.

[60] Jeong JB, Jeong HJ, Park JH, Lee SH, Lee JR, Lee HK, Chung GY, Choi JD, de Lumen BO. Cancer-preventive peptide lunasin from Solanum nigrum L. inhibits acetylation of core histones H3 and H4 and phosphorylation of retinoblastoma protein (Rb). Journal of Agricultural and Food Chemistry 2007;55:10707-13.

[61] Ramos Herrera OJ, Sepúlveda Jiménez G, López Laredo AR, Hernández-Ledesma B, Hsieh C-C, de Lumen BO, Bermúdez Torres K. Identification of chemopreventive peptide lunasin in some Lupinus species. Proceeding 13th International Lupin Conference, June 6-10, 2011, Poznan, Poland.

[62] Alaa A.A.A. Alaswad Alaa A.A.A., Hari B.H.B. Krishnan Hari B.H.B., Immunological Investigation for the Presence of Lunasin, a Chemopreventive Soybean Peptide, in the Seeds of Diverse Plants, „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, 64 (14), 2016, s. 2901–2909, DOI: 10.1021/acs.jafc.6b00445, ISSN 0021-8561 [dostęp 2019-01-10] .

[63] YongY. He YongY., Plasticity of soybean (Glycine max (l.) Merrill) root system development under mild water deficit, DOI: 10.32469/10355/5778 [dostęp 2019-01-10] .

[64] LindaL. Legzdina LindaL. i inni, Up to 92% increase of cancer-preventing lunasin in organic spring barley, „Agronomy for Sustainable Development”, 34 (4), 2014, s. 783–791, DOI: 10.1007/s13593-013-0203-4 [dostęp 2019-01-08] .

[65] MariolaM. Galbas MariolaM. i inni, Isolation of low-molecular albumins of 2S fraction from soybean (Glycine max (L.) Merrill), „Acta Biochimica Polonica”, 60 (1), 2013, s. 107–110, ISSN 1734-154X, PMID: 23520576 [dostęp 2019-01-08] .

[66] JolantaJ. Mrochem-Kwarciak JolantaJ. i inni, [Nr 130] Prognostyczne znaczenie albuminy i białka C-reaktywnego u chorych na raka regionu głowy i szyi poddanych radioterapii, „Zeszyty Naukowe WCO, Letters in Oncology Science”, 10, 2013, s. 71, DOI: 10.1016/j.onko.2013.09.131, ISSN 1734-0489 [dostęp 2019-01-08] .

[67] ttp://www.efs.wup.poznan.pl/att/stypendia/2014/Porzucek_Filip.pdf.

[68] Filip Porzucek | Katedra Biochemii i Biotechnologii [online], kbib.up.poznan.pl [dostęp 2018-11-28] (pol.).

[69] RyszardR. Slomski RyszardR. i inni, Lunasin – a bioactive peptide from triticale (X Triticosecale Wittmack) seeds, inhibits proliferation of cancer HeLa and SK-OV-3 cells, „BioTechnologia”, 98 (3), 2018, s. 219–224, DOI: 10.5114/bta.2017.70800, ISSN 2353-9461 [dostęp 2019-01-08] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 '''Lunazyna''' – [[peptydy|peptyd]] występujący w [[Soja|soi]] i niektórych ziarnach zbóż. Jest od 1996 r obiektem badań dotyczących mechanizmów epigenetycznych, a także: [[Rak (choroba)|raka]], ALS, [[cholesterol]]u i chorób sercowo - naczyniowych oraz [[Zapalenie|stanu zapalnego]] i odpowiedzi [[Immunologia|immunologicznej]].
 == Odkrycie ==
-Lunazyna jest białkiem roślinnym, rzadko spotykanym w przyrodzie. W natywnej komórce występuje zawsze w formie kompleksu i wraz z większą podjednostką bogatą w [[Metionina|metioninę]], z peptydem sygnalnym i łącznikowym stanowi białko – [[Albuminy|albuminę]] 2 S.  W formie opisanej przez odkrywców znajdowano ją dotąd w ziarnach wszystkich odmian soi, a w ilościach śladowych stwierdzano obecność agregatów bliźniaczo podobnych do lunazyny, które mimo niepełnej homologii wykazywały zbliżone właściwości - również w [[Jęczmieniowe|jęczmieniu]], [[Pszenica|pszenicy]]<ref name=":6">{{Cytuj |autor = Blanca Hernández-Ledesma, Ben O. De Lumen |tytuł = Lunasin: A Novel Cancer Preventive Seed Peptide |czasopismo = Perspectives in Medicinal Chemistry |data = 2008-01 |data dostępu = 2019-01-14 |issn = 1177-391X |wolumin = 2 |s = PMC.S372 |doi = 10.4137/pmc.s372}}</ref>, [[Żyto|życie]], pszenżycie, owsie i ryżu.  Lunazyna i peptydy o budowie niemal identycznej, bo różniącej się zazwyczaj tylko jednym aminokwasem, występują zarówno w ziarnach pochodzących z kontynentów amerykańskich, jak i ze starych kontynentów<ref>Nakurte, Ilva; Klavins, Kristaps; Kirhnere, Inga; Namniece, Jana; Adlere, Liene; Matvejevs, Jaroslavs; Kronberga, Arta; Kokare, Aina; et al. (2012). „Discovery of lunasin peptide in triticale (X Triticosecale WiJump up^ttmack)”. Journal of Cereal Science. 56 (2): 510. doi:10.1016/j.jcs.2012.04.004.</ref>.
+Lunazyna jest białkiem roślinnym, rzadko spotykanym w przyrodzie. W natywnej komórce występuje zawsze w formie kompleksu i wraz z większą podjednostką bogatą w [[Metionina|metioninę]], z peptydem sygnalnym i łącznikowym stanowi białko – [[Albuminy|albuminę]] 2 S.  W formie opisanej przez odkrywców znajdowano ją dotąd w ziarnach wszystkich odmian soi, a w ilościach śladowych stwierdzano obecność agregatów bliźniaczo podobnych do lunazyny, które mimo niepełnej homologii wykazywały zbliżone właściwości - również w [[Jęczmieniowe|jęczmieniu]], [[Pszenica|pszenicy]]<ref name=":6">{{Cytuj |autor = Blanca Hernández-Ledesma, Ben O. De Lumen |tytuł = Lunasin: A Novel Cancer Preventive Seed Peptide |czasopismo = Perspectives in Medicinal Chemistry |data = 2008-01 |data dostępu = 2019-01-14 |issn = 1177-391X |wolumin = 2 |s = PMC.S372 |doi = 10.4137/pmc.s372}}</ref>, [[Żyto|życie]], pszenżycie, owsie i ryżu.  Lunazyna i peptydy o budowie niemal identycznej, bo różniącej się zazwyczaj tylko jednym aminokwasem, występują zarówno w ziarnach pochodzących z kontynentów amerykańskich, jak i ze starych kontynentów<ref>{{Cytuj |autor = Ilva Nakurte, Kristaps Klavins, Inga Kirhnere, Jana Namniece, Liene Adlere |tytuł = Discovery of lunasin peptide in triticale (X Triticosecale Wittmack) |czasopismo = Journal of Cereal Science |data = 2012 |wolumin = 56 |numer = 2 |s = 510–514 |doi = 10.1016/j.jcs.2012.04.004}}</ref>.
-Ten [[Peptydy|polipeptyd]] został pierwotnie wyizolowany, oczyszczony i sekwencjonowany z nasion soi w 1987 roku przez japońskich naukowców  pod kierunkiem Shoji Odaniego, którzy jednak nie przypisali mu aktywności biologicznej, ani innych konkretnych właściwości, opisując go jako [[Peptydy|element frakcji]] albumin 2S, zawierający 43 [[Aminokwasy białkowe|aminokwasy]] i zwracając szczególną uwagę na niezwykłą poli-([[Kwas asparaginowy|kwas L-asparaginowy]])-sekwencję tego peptydu na [[Grupa karboksylowa|końcu karboksylowym]]<ref>Odani, S; Koide, T; Ono, T (1987). „Amino acid sequence of a soybean (Glycine max) seed polypeptide having a poly(L-aspartic acid) structure”. The Journal of Biological Chemistry. 262 (22): 10502–5. PMID 3611081 .</ref><ref name=":0">Lam, Yi; Galvez, Alfredo; De Lumen, Ben O. (2003). „Lunasin™ Suppresses E1A-Mediated Transformation of Mammalian Cells but Does Not Inhibit Growth of Immortalized and Established Cancer Cell Lines”. Nutrition and Cancer. 47 (1): 88–94. doi:10.1207/s15327914nc4701_11. PMID 14769542.</ref>. Późniejsze badania Alfredo Galveza i Benito de Lumena na [[Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley|Uniwersytecie Kalifornijskim]] w Berkeley pozwoliły już dokładnie zaklasyfikować ten peptyd jako podjednostkę [[Albuminy|albuminy 2S]] swoistej dla liścieni<ref>„A novel methionine-rich protein from soybean cotyledon: cloning and characterization of cDNA (Accession No. AF005030)” in.</ref>. Nazwę dla nowo odkrytego białka wzięto od wyrazu „lunas” z [[Język tagalski|języka tagalskiego]], który oznacza: „leczyć”. W późniejszych badaniach Galvez i de Lumen zidentyfikowali lunazynę jako klucz do różnych, udokumentowanych korzyści zdrowotnych soi i zbadali ją pod kątem wielu oddziaływań leczniczych:  włączając profilaktykę raka, kontrolę cholesterolu, działanie przeciwzapalne, zdrowie skóry, wzmacnianie odporności organizmu oraz przeciwdziałanie starzeniu<ref>{{Cytuj |tytuł = Lunazyna pokarm epigenetyczny – Lunazyna na odporność |data dostępu = 2018-11-09 |opublikowany = lunazyna.pl |url = http://lunazyna.pl/ |język = pl}}</ref>.
+Ten [[Peptydy|polipeptyd]] został pierwotnie wyizolowany, oczyszczony i sekwencjonowany z nasion soi w 1987 roku przez japońskich naukowców  pod kierunkiem Shoji Odaniego, którzy jednak nie przypisali mu aktywności biologicznej, ani innych konkretnych właściwości, opisując go jako [[Peptydy|element frakcji]] albumin 2S, zawierający 43 [[Aminokwasy białkowe|aminokwasy]] i zwracając szczególną uwagę na niezwykłą poli-([[Kwas asparaginowy|kwas L-asparaginowy]])-sekwencję tego peptydu na [[Grupa karboksylowa|końcu karboksylowym]]<ref>{{Cytuj |autor = S. Odani, T. Koide, T. Ono |tytuł = Amino acid sequence of a soybean (Glycine max) seed polypeptide having a poly(L-aspartic acid) structure |czasopismo = The Journal of Biological Chemistry |data = 1987 |wolumin = 262 |numer = 22 |s = 10502–10505 |pmid = 3611081 |dostęp=o}}</ref><ref name=":0">{{Cytuj |autor = Yi Lam, Alfredo Galvez, Ben O. de Lumen |tytuł = Lunasin suppresses E1A-mediated transformation of mammalian cells but does not inhibit growth of immortalized and established cancer cell lines |czasopismo = Nutrition and Cancer |data = 2003 |wolumin = 47 |numer = 1 |s = 88–94 |doi = 10.1207/s15327914nc4701_11 |pmid = 14769542}}</ref>. Późniejsze badania Alfredo Galveza i Benito de Lumena na [[Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley|Uniwersytecie Kalifornijskim]] w Berkeley pozwoliły już dokładnie zaklasyfikować ten peptyd jako podjednostkę [[Albuminy|albuminy 2S]] swoistej dla liścieni<ref>„A novel methionine-rich protein from soybean cotyledon: cloning and characterization of cDNA (Accession No. AF005030)” in.</ref>. Nazwę dla nowo odkrytego białka wzięto od wyrazu „lunas” z [[Język tagalski|języka tagalskiego]], który oznacza: „leczyć”. W późniejszych badaniach Galvez i de Lumen zidentyfikowali lunazynę jako klucz do różnych, udokumentowanych korzyści zdrowotnych soi i zbadali ją pod kątem wielu oddziaływań leczniczych:  włączając profilaktykę raka, kontrolę cholesterolu, działanie przeciwzapalne, zdrowie skóry, wzmacnianie odporności organizmu oraz przeciwdziałanie starzeniu<ref>{{Cytuj |tytuł = Lunazyna pokarm epigenetyczny – Lunazyna na odporność |data dostępu = 2018-11-09 |opublikowany = lunazyna.pl |url = http://lunazyna.pl/ |język = pl}}</ref>.
 Lunazyna posiada unikalną sekwencję aminokwasową, w której można wyróżnić 3 fragmenty:
-* '''[[Koniec C|Koniec-C]] zawierający 9 reszt kwasu asparaginowego''', '''–''' ze względu na ujemny ładunek elektryczny kwasu asparaginowego fragment ten wykazuje powinowactwo do zasadowego (dodatnio naładowanego) rdzenia histonu i to dzięki temu fragmentowi lunazyna posiada unikalne właściwości epigenetyczne.
+* '''[[Koniec C]]''' zawierający 9 reszt kwasu asparaginowego – ze względu na ujemny ładunek elektryczny kwasu asparaginowego fragment ten wykazuje powinowactwo do zasadowego (dodatnio naładowanego) rdzenia histonu i to dzięki temu fragmentowi lunazyna posiada unikalne właściwości epigenetyczne.
-* ''' [[Sekwencja RGD]]''' – sekwencja 3 aminokwasów arginina-glicyna-kwas asparaginowy, sekwencja występująca również w białkach należących do macierzy poza komórkowej. Dzięki tej sekwencji lunazyna wykazuje powinowactwo do receptorów komórkowych – integryn; motyw ten umożliwia zarówno transport lunazyny do wnętrza komórki jak pośrednie oddziaływanie poprzez receptory (integryny) na komórki nowotworowe.
+* '''[[Sekwencja RGD]]''' – sekwencja 3 aminokwasów arginina-glicyna-kwas asparaginowy, sekwencja występująca również w białkach należących do macierzy poza komórkowej. Dzięki tej sekwencji lunazyna wykazuje powinowactwo do receptorów komórkowych – integryn; motyw ten umożliwia zarówno transport lunazyny do wnętrza komórki jak pośrednie oddziaływanie poprzez receptory (integryny) na komórki nowotworowe.
-* '''[[Helisa alfa|Motyw helisy]] –'''  jest sekwencją homologiczną do konstrukcji białkowych wiążących chromatynę, pozwalającą na interakcję lunazyny z histonami H3 i H4, co umożliwia  jej realny wpływ na ekspresję genów.
+* '''[[Helisa alfa|Motyw helisy]]''' – jest sekwencją homologiczną do konstrukcji białkowych wiążących chromatynę, pozwalającą na interakcję lunazyny z histonami H3 i H4, co umożliwia  jej realny wpływ na ekspresję genów.
-* Ze względu na występujące w cząsteczce albuminy 2 S '''dodatkowe wiązania - [[Mostek dwusiarczkowy|mostki dwusiarczkowe]]''', molekułę tę charakteryzuje zwarta budowa, co przekłada się na jej stosunkowo dużą odporność termiczną. Dodatkowo dzięki małej wielkości, lunazynę można zaliczyć do peptydów termostabilnych, co pozwala jej na zachowanie większości właściwości biologicznych nawet po podgrzaniu do 100 °C<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2019-01-08 |opublikowany = www.europeanreview.org |url = https://www.europeanreview.org/wp/wp-content/uploads/2070-2075.pdf}}</ref>.
+* Ze względu na występujące w cząsteczce albuminy [[Mostek dwusiarczkowy|mostki dwusiarczkowe]], molekułę tę charakteryzuje zwarta budowa, co przekłada się na jej stosunkowo dużą odporność termiczną. Dodatkowo dzięki małej wielkości, lunazynę można zaliczyć do peptydów termostabilnych, co pozwala jej na zachowanie większości właściwości biologicznych nawet po podgrzaniu do 100 °C<ref>{{Cytuj |autor = J. Liu, S.-H. Jia, M. Kirberger, N. Chen |tytuł = Lunasin as a promising health-beneficial peptide |czasopismo = European Review for Medical and Pharmacological Sciences |data = 2014 |wolumin = 18 |numer = 14 |s = 2070–2075 |pmid = 25027349|dostęp=o}}</ref>.
 Lunazyna była pierwszym białkiem o dowiedzionym działaniu [[Epigenetyka|epigenetycznym]]. W wielu późniejszych badaniach ilustrowano na jej przykładzie epigenetyczne mechanizmy (przełączniki) kontroli ekspresji genów, co następuje w procesach modyfikacji histonów poprzez ich deacetylację oraz w procesach metylacji DNA.  Dowiedziono następnie, iż lunazyna posiada zdolność deaktywacji genów niekorzystnych dla ludzkiego zdrowia, poprzez realne upośledzanie ich odczytu w komórkach, a jednocześnie wykazuje działanie promujące odczytywanie genów pożądanych.  Pojawiły się także hipotezy, oparte o analizę porównawczą podobnych mechanizmów epigenetycznych, które mówią, iż wszystkie pozytywne zmiany w epigenomie są dziedziczone przez potomków tych, u których zachodzą. Taki wpływ lunazyny na epigenom wywołał w Stanach Zjednoczonych trend do suplementowania się lunazyną rodziców planujących dziecko.
 == Badania medyczne ==
-Biologiczna aktywność lunazyny została odkryta podczas pracy w laboratorium w UC Berkeley przez Galveza i de Lumena dzięki implantowaniu do innej rośliny genu kodującego albuminę 2 S<ref>De Lumen, Benito O.; Galvez, Alfredo F. (1999). „A soybean cDNA encoding a chromatin-binding peptide inhibits mitosis of mammalian cells”. Nature Biotechnology. 17 (5): 495–500. doi:10.1038/8676. PMID 10331812.</ref>.
+Biologiczna aktywność lunazyny została odkryta podczas pracy w laboratorium w UC Berkeley przez Galveza i de Lumena dzięki implantowaniu do innej rośliny genu kodującego albuminę 2 S<ref>{{Cytuj |autor = A. F. Galvez, B. O. de Lumen |tytuł = A soybean cDNA encoding a chromatin-binding peptide inhibits mitosis of mammalian cells |czasopismo = Nature Biotechnology |data = 1999 |wolumin = 17 |numer = 5 |s = 495–500 |doi = 10.1038/8676 |pmid = 10331812}} </ref>.
-Zainteresowanie badaniami biomedycznymi z udziałem lunazyny jest duże, ale wysoki koszt syntezy sprawia, że eksperymenty z użyciem lunazyny są trudne do zrealizowania<ref>Ortiz-Martinez M, Winkler R, García-Lara S; Winkler; García-Lara (April 2014). „Preventive and therapeutic potential of peptides from cereals against cancer”. J Proteomics (Review). 111C: 165–183. doi:10.1016/j.jprot.2014.03.044. PMID 24727098.</ref>. Ograniczenie to zostało częściowo pokonane dzięki opracowaniu metod izolowania wysoko oczyszczonej lunazyny z płatków białej soi, produktu ubocznego przetwarzania soi<ref>Seber, LE, Barnett BW, McConnell EJ, Hume SD, Cai J, Boles K, Davis KR; Barnett; McConnell; Hume; Cai; Boles; Davis (April 2012). „Scalable purification and characterization of the anticancer lunasin peptide from soybean”. PLoS ONE. 7 (4): e35409. Bibcode:2012PLoSO...735409S. doi:10.1371/journal.pone.0035409. PMC 3326064. PMID 22514740 .</ref>. W doświadczeniach laboratoryjnych i na zwierzętach, lunazyna wykazała działanie [[przeciwrakotwórcze]], co sugeruje, że może mieć potencjał [[Chemoprewencja|chemoprewencyjny]]<ref>Hernández-Ledesma B, Hsieh CC, de Lumen BO; Hsieh; De Lumen (April 2013). „Chemopreventive properties of Peptide Lunasin: a review”. Protein Pept. Lett. (Review). 20(4): 424–32. doi:10.2174/092986613805290327. PMID 23016582.</ref>.
+Zainteresowanie badaniami biomedycznymi z udziałem lunazyny jest duże, ale wysoki koszt syntezy sprawia, że eksperymenty z użyciem lunazyny są trudne do zrealizowania<ref>{{Cytuj |autor = Margarita Ortiz-Martinez, Robert Winkler, Silverio García-Lara |tytuł = Preventive and therapeutic potential of peptides from cereals against cancer |czasopismo = Journal of Proteomics |data = 2014|wolumin = 111 |s = 165–183 |doi = 10.1016/j.jprot.2014.03.044 |pmid = 24727098}}</ref>. Ograniczenie to zostało częściowo pokonane dzięki opracowaniu metod izolowania wysoko oczyszczonej lunazyny z płatków białej soi, produktu ubocznego przetwarzania soi<ref>{{Cytuj |autor = Lauren E. Seber, Brian W. Barnett, Elizabeth J. McConnell, Steven D. Hume, Jian Cai |tytuł = Scalable purification and characterization of the anticancer lunasin peptide from soybean |czasopismo = PloS One |data = 2012  |wolumin = 7 |numer = 4 |s = e35409 |doi = 10.1371/journal.pone.0035409 |pmid = 22514740 |pmc = PMC3326064}}</ref>. W doświadczeniach laboratoryjnych i na zwierzętach, lunazyna wykazała działanie [[przeciwrakotwórcze]], co sugeruje, że może mieć potencjał [[Chemoprewencja|chemoprewencyjny]]<ref>{{Cytuj |autor = B. Hernández-Ledesma, C. C. Hsieh, B. O. de Lumen |tytuł = Chemopreventive properties of Peptide Lunasin: a review |czasopismo = Protein and Peptide Letters |data = 2013 |wolumin = 20 |numer = 4 |s = 424–432 |pmid = 23016582 |doi=10.2174/092986613805290327}}</ref>.
 === Biodostępność lunazyny ===
-Symulacja trawienia żołądkowo-jelitowego lunazyny wykazała, że podczas gdy syntetyczna czysta lunazyna jest łatwo [[Hydroliza|hydrolizowana]] przez [[Pepsyna|pepsynę]] i [[Pankreatyna|pankreatynę]], lunazyna w białku sojowym jest odporna na działanie tych enzymów. Badania [[Dostępność biologiczna|biodostępności]] przeprowadzone na zwierzętach potwierdziły wstępne wyniki uzyskane w analizie [[in vitro]]. Pierwsze badania przeprowadzono na myszach i szczurach karmionych białkiem sojowym wzbogaconym w lunazynę. Dowiedziono, że 35% zjedzonej lunazyny osiąga docelowe tkanki i narządy w nienaruszonej i aktywnej postaci<ref name=":1">Jeong HJ, Jeong JB, Kim DS, de Lumen BO. Inhibition of core histone acetylation by the cancer preventive peptide lunasin. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2007;55:632-7.</ref>. Lunazyna z żyta i jęczmienia wykazała stabilność wobec trawienia in vitro przez pepsynę i pankreatynę. Natomiast wątroby, nerki i krew szczurów karmionych żytem lub jęczmieniem wzbogaconym w lunazynę zawierały peptyd, wykrywalny metodą [[Western blot|Western Blot]]<ref name=":7">Jeong HJ, Lee JR, Jeong JB, Park JH, Cheong YK, de Lumen BO. The cancer preventive seed peptide lunasin from rye is bioavailable and bioactive. Nutrition and Cancer 2009;61:680-6.</ref><ref name=":2">Jeong HJ, Jeong JB, Hsieh C-C, Hernández-Ledesma B, de Lumen BO. Lunasin is prevalent in barley and is bioavailable and bioactive in in vivo and in vitro studies. Nutrition and Cancer 2010;62:1113-9.</ref>.
+Symulacja trawienia żołądkowo-jelitowego lunazyny wykazała, że podczas gdy syntetyczna czysta lunazyna jest łatwo [[Hydroliza|hydrolizowana]] przez [[Pepsyna|pepsynę]] i [[Pankreatyna|pankreatynę]], lunazyna w białku sojowym jest odporna na działanie tych enzymów. Badania [[Dostępność biologiczna|biodostępności]] przeprowadzone na zwierzętach potwierdziły wstępne wyniki uzyskane w analizie [[in vitro]]. Pierwsze badania przeprowadzono na myszach i szczurach karmionych białkiem sojowym wzbogaconym w lunazynę. Dowiedziono, że 35% zjedzonej lunazyny osiąga docelowe tkanki i narządy w nienaruszonej i aktywnej postaci<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Hyung Jin Jeong, Jin Boo Jeong, Dae Seop Kim, Ben O. de Lumen |tytuł = Inhibition of Core Histone Acetylation by the Cancer Preventive Peptide Lunasin |czasopismo = Journal of Agricultural and Food Chemistry |data = 2007|wolumin = 55 |numer = 3 |s = 632–637 |doi = 10.1021/jf062405u}}</ref>. Lunazyna z żyta i jęczmienia wykazała stabilność wobec trawienia in vitro przez pepsynę i pankreatynę. Natomiast wątroby, nerki i krew szczurów karmionych żytem lub jęczmieniem wzbogaconym w lunazynę zawierały peptyd, wykrywalny metodą [[Western blot|Western Blot]]<ref name=":7">{{Cytuj |autor = Hyung Jin Jeong, Jeong Rak Lee, Jin Boo Jeong, Jae Ho Park, Young-keun Cheong |tytuł = The cancer preventive seed peptide lunasin from rye is bioavailable and bioactive |czasopismo = Nutrition and Cancer |data = 2009  |wolumin = 61 |numer = 5 |s = 680–686 |doi = 10.1080/01635580902850082 |pmid = 19838942}}</ref><ref name=":2">{{Cytuj |autor = Hyung Jin Jeong, Jin Boo Jeong, Chia Chien Hsieh, Blanca Hernández-Ledesma, Ben O. de Lumen |tytuł = Lunasin is prevalent in barley and is bioavailable and bioactive in in vivo and in vitro studies |czasopismo = Nutrition and Cancer |data = 2010 |wolumin = 62 |numer = 8 |s = 1113–1119 |doi = 10.1080/01635581.2010.515529 |pmid = 21058199}}</ref>.
 [[Plik:Lunazyna - wizualizacja.png|mały]]
-Wykonana już w 2009 roku próba kliniczna, skoncentrowana na ocenie biodostępności lunazyny u ludzi wykazała, że u zdrowych ochotników, 4,5% przyjmowanej lunazyny w postaci białka sojowego osiągnęło [[Osocze krwi|plazmę]]<ref name=":16">Dia VP, Torres S, de Lumen BO, Erdman JW, de Mejia EG. Presence of lunasin in plasma of men after soy protein consumption. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2009;57:1260-6.</ref>.  Późniejsze (w tym także polskie) eksperymenty, w których stosowano kompleks sojowych białek albuminowych standaryzowany na 10% - wą zawartość lunazyny, wskazują na znacznie wyższą naturalną odporność użytego materiału badawczego na procesy trawienne.  Molekuły lunazyny pozyskiwanej z soi metodą pozwalającą temu peptydowi na pozostanie w naturalnym kompleksie albumin 2S, charakteryzuje to, że cząsteczki inhibitorów [[proteazy]] chronią je przed hydrolizą pod wpływem działania najpierw pepsyny<ref>{{Cytuj |autor = Małgorzata Darewicz, Justyna Borawska, Piotr Mińkiewicz, Anna Iwaniak, Piotr Starowicz |tytuł = BIOLOGICALLY ACTIVE PEPTIDES RELEASED FROM FOOD PROTEINS |czasopismo = Zywnosc.Nauka.Technologia.Jakosc/Food.Science.Technology.Quality |data = 2015 |data dostępu = 2019-01-21 |issn = 1425-6959 |wolumin = 21 |numer = 3(100) |doi = 10.15193/zntj/2015/100/037}}</ref> i pankreatyny, a potem całkowicie bronią je od degradacji pod wpływem trzustkowych [[Endopeptydazy|endopeptydaz]] – [[Trypsyna|trypsyny]], [[Chymotrypsyna|chymotrypsyny]] i [[Elastaza|elastazy]]. Molekuły lunazyny w takim kompleksie wykazują znacznie większą biodostępność, mogącą wyrażać się nawet kilkudziesięcio-procentowym wskaźnikiem stanu plazmy, jaki osiągał monitorowany materiał badawczy.
+Wykonana już w 2009 roku próba kliniczna, skoncentrowana na ocenie biodostępności lunazyny u ludzi wykazała, że u zdrowych ochotników, 4,5% przyjmowanej lunazyny w postaci białka sojowego osiągnęło [[Osocze krwi|plazmę]]<ref name=":16">{{Cytuj |autor = Vermont P. Dia, Sofia Torres, Ben O. De Lumen, John W. Erdman, Elvira Gonzalez De Mejia |tytuł = Presence of lunasin in plasma of men after soy protein consumption |czasopismo = Journal of Agricultural and Food Chemistry |data = 2009 |wolumin = 57 |numer = 4 |s = 1260–1266 |doi = 10.1021/jf803303k |pmid = 19199603}}</ref>.  Późniejsze (w tym także polskie) eksperymenty, w których stosowano kompleks sojowych białek albuminowych standaryzowany na 10% - wą zawartość lunazyny, wskazują na znacznie wyższą naturalną odporność użytego materiału badawczego na procesy trawienne.  Molekuły lunazyny pozyskiwanej z soi metodą pozwalającą temu peptydowi na pozostanie w naturalnym kompleksie albumin 2S, charakteryzuje to, że cząsteczki inhibitorów [[proteazy]] chronią je przed hydrolizą pod wpływem działania najpierw pepsyny<ref>{{Cytuj |autor = Małgorzata Darewicz, Justyna Borawska, Piotr Mińkiewicz, Anna Iwaniak, Piotr Starowicz |tytuł = Biologicznie aktywne peptydy uwalniane z białek żywności |czasopismo = Żywność. Nauka. Technologia. Jakość |data = 2015  |wolumin =3(100) |numer =  |doi = 10.15193/zntj/2015/100/037|dostęp=o}}</ref> i pankreatyny, a potem całkowicie bronią je od degradacji pod wpływem trzustkowych [[Endopeptydazy|endopeptydaz]] – [[Trypsyna|trypsyny]], [[Chymotrypsyna|chymotrypsyny]] i [[Elastaza|elastazy]]. Molekuły lunazyny w takim kompleksie wykazują znacznie większą biodostępność, mogącą wyrażać się nawet kilkudziesięcio-procentowym wskaźnikiem stanu plazmy, jaki osiągał monitorowany materiał badawczy.
-Specyficzna budowa, a konkretnie aminokwasowa sekwencja RGD (arginina, glicyna i kwas asparaginowy) umożliwia niestrawionym peptydom lunazyny wiązanie się z powierzchnią komórek ludzkich, po którym szybko wnikają one do ich jąder<ref>{{Cytuj |autor = Beata Grzyl, Magdalena Apollo, Emilia Iszewska-Urbańska, Adam Kristowski |tytuł = Zarządzanie eksploatacją obiektu w ujęciu kosztów cyklu życia |czasopismo = ACTA SCIENTIARUM POLONORUM - Architectura Budownictwo |data = 2017-07-14 |data dostępu = 2019-01-21 |issn = 1644-0633 |wolumin = 16 |numer = 2 |s = 85–89 |doi = 10.22630/aspa.2017.16.2.11}}</ref>
+Specyficzna budowa, a konkretnie aminokwasowa sekwencja RGD (arginina, glicyna i kwas asparaginowy) umożliwia niestrawionym peptydom lunazyny wiązanie się z powierzchnią komórek ludzkich, po którym szybko wnikają one do ich jąder<ref>{{Cytuj |autor = Beata Grzyl, Magdalena Apollo, Emilia Iszewska-Urbańska, Adam Kristowski |tytuł = Zarządzanie eksploatacją obiektu w ujęciu kosztów cyklu życia |czasopismo = Acta Sci. Pol. Architectura |data = 2017 |wolumin = 16 |numer = 2 |s = 85–89 |doi = 10.22630/aspa.2017.16.2.11}}</ref>
 Ostatnim czynnikiem jaki wpływa na unikalne wysoką biodostępność lunazyny jest jej odporność na czynniki denaturujące, zarówno termiczne, jak fizyczne i chemiczne. Potwierdzona w licznych eksperymentach doskonała biodostępność lunazyny rokuje na bardzo wysoką skuteczność leków, jakie mogą być w przyszłości wytwarzane na bazie tego peptydu<ref name=":16" />.
 === Rola lunazyny jako peptydu chemoprewencyjnego ===
-Wykazano, że lunazyna ma obiecujące właściwości chemoprewencyjne przeciwko różnym rodzajom [[Nowotwór|nowotworów]] zarówno w hodowlach komórkowych, jak i w doświadczeniach na zwierzętach. Pierwsze badania przeprowadzone z komórkami [[Ssaki|ssaków]] wykazały, że lunazyna nie wpłynęła na ich [[Morfologia krwi|morfologię]] i [[Proliferacja (biologia)|proliferacje]]. Działanie peptydu polegało na zapobieganiu ich transformacji wywołanej przez chemiczne kancerogeny: 7,12-dimetylobenz [a] antracen ([[DMBA]]) i 3-metylocholantren ([[MCA]])<ref>Galvez AF, Chen N, Macasieb J, de Lumen BO. Chemopreventive property of a soybean peptide (Lunasin) that binds to deacetylated histones and inhibit acetylation. Cancer Research 2001;61:7473-8.</ref><ref name=":3">Hsieh C-C, Hernández-Ledesma B, de Lumen BO. Soybean peptide lunasin suppresses in vitro and in vivo 7,12-dimethylbenz[a]anthracene-induced tumorigenesis. Journal of Food Science 2010;75:H311-6.</ref>, wirusowe i onkogeny ras<ref name=":0" /><ref>Jeong HJ, Park JH, Lam Y, de Lumen BO. Characterization of lunasin isolated from soybean. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2003;51:7901-6.</ref>. Te eksperymenty sprawiły, że lunazyna została uznana za „strażnika” w jądrze komórkowym, który po mutacji, działa jako supresor guza, który ściśle wiąże się z deacetylowanym rdzeniem histonów, które zaburzają równowagę między [[Acetylowanie|deacetylacją-acetylacją]]. Jest ona postrzegana przez komórkę jako nienormalna i prowadzi do śmierci komórki<ref>De Lumen BO. Lunasin: A cancer preventive soy peptide. Nutrition Reviews 2005;63:16-21.</ref>. Ten mechanizm angażujący hamowanie acetylacji jest uważany za jeden z najważniejszych epigenetycznych modyfikacji, działających na szlaki transdukcji sygnałów zaangażowanych w rozwój raka.
+Wykazano, że lunazyna ma obiecujące właściwości chemoprewencyjne przeciwko różnym rodzajom [[Nowotwór|nowotworów]] zarówno w hodowlach komórkowych, jak i w doświadczeniach na zwierzętach. Pierwsze badania przeprowadzone z komórkami [[Ssaki|ssaków]] wykazały, że lunazyna nie wpłynęła na ich [[Morfologia krwi|morfologię]] i [[Proliferacja (biologia)|proliferacje]]. Działanie peptydu polegało na zapobieganiu ich transformacji wywołanej przez chemiczne kancerogeny: 7,12-dimetylobenz [a] antracen ([[DMBA]]) i 3-metylocholantren (MCA)<ref>{{Cytuj |autor = A. F. Galvez, N. Chen, J. Macasieb, B. O. de Lumen |tytuł = Chemopreventive property of a soybean peptide (lunasin) that binds to deacetylated histones and inhibits acetylation |czasopismo = Cancer Research |data = 2001-10-15 |data dostępu = 2019-01-23 |issn = 0008-5472 |wolumin = 61 |numer = 20 |s = 7473–7478 |pmid = 11606382 |dostęp=o}}</ref><ref name=":3">{{Cytuj |autor = Chia-Chien Hsieh, Blanca Hernández-Ledesma, Ben O. de Lumen |tytuł = Soybean peptide lunasin suppresses in vitro and in vivo 7,12-dimethylbenz[a]anthracene-induced tumorigenesis |czasopismo = Journal of Food Science |data = 2010 |wolumin = 75 |numer = 9 |s = H311–316 |doi = 10.1111/j.1750-3841.2010.01861.x |pmid = 21535606}}</ref>, wirusowe i onkogeny ras<ref name=":0" /><ref>{Cytuj |autor = Hyung J. Jeong, Jae H. Park, Yi Lam, Ben O. de Lumen |tytuł = Characterization of lunasin isolated from soybean |czasopismo = Journal of Agricultural and Food Chemistry |data = 2003 |wolumin = 51 |numer = 27 |s = 7901–7906 |doi = 10.1021/jf034460y |pmid = 14690371}}</ref>. Te eksperymenty sprawiły, że lunazyna została uznana za „strażnika” w jądrze komórkowym, który po mutacji, działa jako supresor guza, który ściśle wiąże się z deacetylowanym rdzeniem histonów, które zaburzają równowagę między [[Acetylowanie|deacetylacją-acetylacją]]. Jest ona postrzegana przez komórkę jako nienormalna i prowadzi do śmierci komórki<ref>{{Cytuj |autor = Ben O. de Lumen |tytuł = Lunasin: a cancer-preventive soy peptide |czasopismo = Nutrition Reviews |data = 2005 |wolumin = 63 |numer = 1 |s = 16–21 |pmid = 15730231 |doi=10.1111/j.1753-4887.2005.tb00106.x}}</ref>. Ten mechanizm angażujący hamowanie acetylacji jest uważany za jeden z najważniejszych epigenetycznych modyfikacji, działających na szlaki transdukcji sygnałów zaangażowanych w rozwój raka.
 === Chemoprewencyjne właściwości w przypadkach raka piersi ===
 ==== Lunazyna przeciwko rakowi piersi in vitro ====
-Jedna trzecia [[Nowotwor piersi|nowotworów piersi]], staje się odpornych na terapie endokrynologiczne podczas rozwoju guza<ref>Im JY, Park H, Kang KW, Choi WS, Kim HS. Modulation of cell cycles and apoptosis by apicidin in estrogen receptor (ER)-positive and-negative human breast cancer cells. Chemico-Biological Interactions 2008;172:235-44.</ref>. Lunazyna wykazała tendencję do hamowania proliferacji komórkowej w komórkach MDA-MB-231 z [[Receptor estrogenu|RE]]-ujemnym rakiem sutka, wykazując wartość stężenia hamującego ([[:en:IC50|IC50]]) wynoszącą 181 uM.<ref name=":10">Hsieh C-C, Hernández-Ledesma B, de Lumen BO. Lunasin, a novel seed peptide, sensitizes human breast cancer MDA-MB-231 cells to aspirin-arrested cell cycle and induced-apoptosis. Chemico-Biological Interactions 2010;186:127-34.</ref> Badania przeprowadzone w celu ustalenia zależności struktura / aktywność wykazały wartość IC50 138 uM dla 21 aminokwasów, dla sekwencji zlokalizowanej na C-końcu lunazyny. W związku z czym jest główną odpowiedzialną za efekt hamujący lunazyny na proliferację komórek raka piersi<ref name=":4">Hernández-Ledesma, B, Hsieh C-C, de Lumen BO. Relationship between lunasin’s sequence and its inhibitory activity of histones H3 and H4 acetylation. Molecular Nutrition and Food Research 2011;55:989-98.</ref>.
+Jedna trzecia [[Nowotwor piersi|nowotworów piersi]], staje się odpornych na terapie endokrynologiczne podczas rozwoju guza<ref>{{Cytuj |autor = Ji Young Im, Hyeyoung Park, Keon Wook Kang, Wahn Soo Choi, Hyung Sik Kim |tytuł = Modulation of cell cycles and apoptosis by apicidin in estrogen receptor (ER)-positive and-negative human breast cancer cells |czasopismo = Chemico-Biological Interactions |data = 2008 |wolumin = 172 |numer = 3 |s = 235–244 |doi = 10.1016/j.cbi.2008.01.007 |pmid = 18313654}}</ref>. Lunazyna wykazała tendencję do hamowania proliferacji komórkowej w komórkach MDA-MB-231 z [[Receptor estrogenu|RE]]-ujemnym rakiem sutka, wykazując wartość stężenia hamującego ([[:en:IC50|IC50]]) wynoszącą 181 uM.<ref name=":10">{{Cytuj |autor = Chia-Chien Hsieh, Blanca Hernández-Ledesma, Ben O. de Lumen |tytuł = Lunasin, a novel seed peptide, sensitizes human breast cancer MDA-MB-231 cells to aspirin-arrested cell cycle and induced apoptosis |czasopismo = Chemico-Biological Interactions |data = 2010 |wolumin = 186 |numer = 2 |s = 127–134 |doi = 10.1016/j.cbi.2010.04.027 |pmid = 20457246}}</ref> Badania przeprowadzone w celu ustalenia zależności struktura / aktywność wykazały wartość IC50 138 uM dla 21 aminokwasów, dla sekwencji zlokalizowanej na C-końcu lunazyny. W związku z czym jest główną odpowiedzialną za efekt hamujący lunazyny na proliferację komórek raka piersi<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Blanca Hernández-Ledesma, Chia-Chien Hsieh, Ben O. de Lumen |tytuł = Relationship between lunasin's sequence and its inhibitory activity of histones H3 and H4 acetylation |czasopismo = Molecular Nutrition & Food Research |data = 2011 |wolumin = 55 |numer = 7 |s = 989–998 |doi = 10.1002/mnfr.201000632 |pmid = 21618425 }}</ref>.
-Mnogość możliwych zmian [[Chromatyna|chromatyny]] wydaje się być odpowiedzialna za rozwój i progresję różnych typów nowotworów, w tym raka piersi. [[Acetylowanie|Acetylacja]] [[Lizyna|lizyny]] w histonach jest ogólnie związana z rozerwaniem chromatyny i aktywacją transkrypcji genów<ref name=":5">Strahl BD, Allis CD. The language of covalent histone modifications. Nature 2000;403:41-5.</ref>. W badaniach efekt był zależny od dawki hamując acetylację H4 w pozycjach H4-Lys8 i H4-Lys12 obserwowano po podaniu lunazyny w dawce 75 μM w MDA-MB-231 komórki, odpowiednio osiągając 17% i 19% inhibicji w porównaniu do grupy kontrolnej<ref name=":4" />.
+Mnogość możliwych zmian [[Chromatyna|chromatyny]] wydaje się być odpowiedzialna za rozwój i progresję różnych typów nowotworów, w tym raka piersi. [[Acetylowanie|Acetylacja]] [[Lizyna|lizyny]] w histonach jest ogólnie związana z rozerwaniem chromatyny i aktywacją transkrypcji genów<ref name=":5">{{Cytuj |autor = B. D. Strahl, C. D. Allis |tytuł = The language of covalent histone modifications |czasopismo = Nature |data = 2000|wolumin = 403 |numer = 6765 |s = 41–45 |doi = 10.1038/47412 |pmid = 10638745}}</ref>. W badaniach efekt był zależny od dawki hamując acetylację H4 w pozycjach H4-Lys8 i H4-Lys12 obserwowano po podaniu lunazyny w dawce 75 μM w MDA-MB-231 komórki, odpowiednio osiągając 17% i 19% inhibicji w porównaniu do grupy kontrolnej<ref name=":4" />.
 ==== Lunazyna przeciwko rakowi piersi in vivo ====
 Zwrócono także uwagę na rolę lunazyny jako środka chemoprewencyjnego przeciwko rakowi piersi w modelach myszy in vivo. Badania wykazały efekt hamujący, dla diety bogatej w lunazyn,ę na rozwój nowotworów sutka u myszy SENCAR indukowanych [[DMBA]]<ref name=":5" />. Wielkość guza i częstotliwość jego występowania guza zmniejszyły się odpowiednio o 38% i 25% dla myszy karmionych dietą wzbogaconą w lunazynę (zawierającą 0,23% lunazyny) w porównaniu z grupą kontrolą. Ponadto wskazane sekcje nowotworowe, uzyskane z grupy z dietą wzbogaconą w lunazynę, wykazały niewielką inwazję [[podścieliska]] i niski stopień morfologicznej agresywności. Park i współpracownicy zgłosili, że peptydy soi pozbawione [[izoflawonów]] zapobiegają indukowanemu przez DMBA nowotworowi gruczołu mlekowego u szczurów, a także hamują wzrost komórek MCF-7 ludzkiego raka sutka w sposób zależny od dawki i indukują śmierć komórki<ref name=":3" />.
-Lunazyna zmniejsza częstotliwość występowania i powstawanie nowotworów w modelu mysiego kseno-przeszczepu wykorzystującym ludzkie komórki raka piersi MDA-MB-231.<ref>Hsieh C-C, Hernández-Ledesma B, de Lumen BO. Complementary roles in cancer prevention: Protease inhibitor makes the cancer preventive peptide lunasin bioavailable. PLoS ONE 2010;5:e8890.</ref> Ponadto autorzy raportu opisali hamujący wpływ na masę i objętość guza. Sekcje histologiczne nowotworu uzyskane z grupy leczonej lunazyną wykazały hamowanie [[Proliferacja (biologia)|proliferacji]] komórkowej i indukcję [[Apoptoza|apoptozy]].
+Lunazyna zmniejsza częstotliwość występowania i powstawanie nowotworów w modelu mysiego kseno-przeszczepu wykorzystującym ludzkie komórki raka piersi MDA-MB-231.<ref>{{Cytuj |autor = Chia-Chien Hsieh, Blanca Hernández-Ledesma, Hyun Jin Jeong, Jae Ho Park, Ben O. de Lumen |tytuł = Complementary roles in cancer prevention: protease inhibitor makes the cancer preventive peptide lunasin bioavailable |czasopismo = PloS One |data = 2010 |wolumin = 5 |numer = 1 |s = art. nr e8890 |doi = 10.1371/journal.pone.0008890 |pmid = 20126654 |pmc = PMC2811193 }}</ref> Ponadto autorzy raportu opisali hamujący wpływ na masę i objętość guza. Sekcje histologiczne nowotworu uzyskane z grupy leczonej lunazyną wykazały hamowanie [[Proliferacja (biologia)|proliferacji]] komórkowej i indukcję [[Apoptoza|apoptozy]].
 ==== Kombinacje lunazyny przeciwko rakowi ====
-Strategie chemioterapeutyczne raka zwykle wymagają kombinacji wielu leków, aby zapobiegać i/lub leczyć raka, ze względu na zdolność do osiągania większego zahamowania rozwoju komórek nowotworowych przy pomocy niższych potencjałów toksyczności dla zdrowych komórek<ref>De Kok TM, van Breda SG, Manson MM. Mechanisms of combined action of different chemopreventive dietary compounds. European Journal Nutrition 2008;47:51-9.</ref>. W ciągu ostatnich dwóch dekadach została odkryta chemoprewencyjna rola [[Kwas acetylosalicylowy|aspiryny]] przeciwko różnym rodzajom raka. Jednak stosowanie aspiryny wiązało się z działaniami niepożądanymi:: [[wrzody trawienne]], [[Krwawienie z przewodu pokarmowego|krwawienie]] i uszkodzenie [[Błona śluzowa|śluzówki]]<ref>Lanas A, Bajador E, Serrano P, Fuentes J, Carreño S, Guardia J. Nitrovasodilators, lowdoseaspirin, other nonsteroidal antiinflammatory drugs, and the risk of upper gastrointestinal bleeding. New England Journal of Medicine 2000;343:834-9.</ref><ref>Laine L. Review article: Gastrointestinal bleeding with low-dose aspirin: What’s the risk? Alimentation and Pharmacology Therapy 2006;24:897-908.</ref>. Lunazyna wzmacnia właściwości aspiryny: proliferację komórek i apoptozę w komórkach [[MDA-MB-231]]<ref name=":10" />. Kombinacja lunazyna/aspiryna hamuje tworzenie się ognisk i proliferację komórek rakowych wytworzonych ze związków chemicznych rakotwórczych DMBA i komórek indukowanych MCA-NIH / 3T3 [54]. Efekt były mniej wyraźnie gdy związki z kombinacji działały pojedynczo.
+Strategie chemioterapeutyczne raka zwykle wymagają kombinacji wielu leków, aby zapobiegać i/lub leczyć raka, ze względu na zdolność do osiągania większego zahamowania rozwoju komórek nowotworowych przy pomocy niższych potencjałów toksyczności dla zdrowych komórek<ref>{{Cytuj |autor = Theo M. de Kok, Simone G. van Breda, Margaret M. Manson |tytuł = Mechanisms of combined action of different chemopreventive dietary compounds: a review |czasopismo = European Journal of Nutrition |data = 2008 |wolumin = 47 Suppl 2 |s = 51–59 |doi = 10.1007/s00394-008-2006-y |pmid = 18458834}}</ref>. W ciągu ostatnich dwóch dekadach została odkryta chemoprewencyjna rola [[Kwas acetylosalicylowy|aspiryny]] przeciwko różnym rodzajom raka. Jednak stosowanie aspiryny wiązało się z działaniami niepożądanymi:: [[wrzody trawienne]], [[Krwawienie z przewodu pokarmowego|krwawienie]] i uszkodzenie [[Błona śluzowa|śluzówki]]<ref>{{Cytuj |autor = A. Lanas, E. Bajador, P. Serrano, J. Fuentes, S. Carreño |tytuł = Nitrovasodilators, low-dose aspirin, other nonsteroidal antiinflammatory drugs, and the risk of upper gastrointestinal bleeding |czasopismo = The New England Journal of Medicine |data = 2000 |wolumin = 343 |numer = 12 |s = 834–839 |doi = 10.1056/NEJM200009213431202 |pmid = 10995862 |dostęp=o}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = L. Laine |tytuł = Review article: gastrointestinal bleeding with low-dose aspirin - what's the risk? |czasopismo = Alimentary Pharmacology & Therapeutics |data = 2006|wolumin = 24 |numer = 6 |s = 897–908 |doi = 10.1111/j.1365-2036.2006.03077.x |pmid = 16948802 |dostęp=o}}</ref>. Lunazyna wzmacnia właściwości aspiryny: proliferację komórek i apoptozę w komórkach [[MDA-MB-231]]<ref name=":10" />. Kombinacja lunazyna/aspiryna hamuje tworzenie się ognisk i proliferację komórek rakowych wytworzonych ze związków chemicznych rakotwórczych DMBA i komórek indukowanych MCA-NIH / 3T3 [54]. Efekt były mniej wyraźnie gdy związki z kombinacji działały pojedynczo.
-Kwas [[anakardowy]] jest naturalnym związkiem znajdującym się w skorupie orzecha nerkowca. Został powiązany z działaniami antyoksydacyjnymi, przeciwdrobnoustrojowymi, przeciwzapalnymi i przeciwrakowymi<ref>Kubo I, Ochi M, Vieira PC, Komatsu S. Antitumor agents from the cashew (Anacardium occidentale) apple juice. Journal of Agricultural and Food Chemistry 1993;41:1012-5.</ref><ref name=":4" />. Kombinacja lunazyny / kwas anakardowy zatrzymuje cykl komórkowy w S-fazie i indukuje apoptozę lepiej niż, gdy każdy związek jest używane indywidualnie. Ta kombinacja również sprzyja hamowaniu [[ERBB2]], [[AKT1]], JUN i ekspresji genów sygnałowych [[:en:C-Raf|RAF1]]. Efekty [[Synergizm (farmakologia)|synergiczne]] obserwowano także w przypadku lunazyny w połączeniu z kwasem anakardowym w celu leczenia komórek raka sutka i indukowanych chemicznie komórek [[fibroblast]]ów<ref>Hsieh C-C, Hernández-Ledesma B, de Lumen BO. Cell proliferation inhibitory and apoptosis inducing properties of anacardic acid and lunasin in human breast cancer MDA-MB-231 cells. Food Chemistry 2010;125:630-6.</ref>.
+[[Kwas anakardowy]] jest naturalnym związkiem znajdującym się w skorupie orzecha nerkowca. Został powiązany z działaniami antyoksydacyjnymi, przeciwdrobnoustrojowymi, przeciwzapalnymi i przeciwrakowymi<ref>{{Cytuj |autor = Isao. Kubo, Masamitsu. Ochi, Paulo C. Vieira, Sakae. Komatsu |tytuł = Antitumor agents from the cashew (Anacardium occidentale) apple juice |czasopismo = Journal of Agricultural and Food Chemistry |data = 1993 |wolumin = 41 |numer = 6 |s = 1012–1015 |doi = 10.1021/jf00030a035}}</ref><ref name=":4" />. Kombinacja lunazyny z kwasem anakardowym zatrzymuje cykl komórkowy w S-fazie i indukuje apoptozę lepiej niż gdy każdy związek jest używane indywidualnie. Ta kombinacja również sprzyja hamowaniu [[ERBB2]], [[AKT1]], JUN i ekspresji genów sygnałowych [[:en:C-Raf|RAF1]]. Efekty [[Synergizm (farmakologia)|synergiczne]] obserwowano także w przypadku lunazyny w połączeniu z kwasem anakardowym w celu leczenia komórek raka sutka i indukowanych chemicznie komórek [[fibroblast]]ów<ref>{{Cytuj |autor = Chia-Chien Hsieh, Blanca Hernández-Ledesma, Ben O. de Lumen |tytuł = Cell proliferation inhibitory and apoptosis-inducing properties of anacardic acid and lunasin in human breast cancer MDA-MB-231 cells |czasopismo = Food Chemistry |data = 2011|wolumin = 125 |numer = 2 |s = 630–636 |doi = 10.1016/j.foodchem.2010.09.051}}</ref>.
 === Lunazyna, właściwości chemoprewencyjne przeciwko rakowi okrężnicy ===
-[[Rak jelita grubego]] jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu raka w świecie zachodnim. Zapadalność, zachorowalność i śmiertelność w przypadku raka jelita grubego wymagają skutecznej profilaktyki tej choroby. W ostatnich latach wyjaśniono patogenezę raka jelita grubego, dane wejściowe do opracowywania nowych leków przeciwdziałających tej złośliwości. Kumulujące się badania wykazały zdolność bioaktywnych składników żywności do modulacji ryzyko zachorowania na raka [[Okrężnica (anatomia)|okrężnicy]]<ref>Kim YS, Milner JA. Dietary modulation of colon cancer risk. Journal of Nutrition 2007;173:2576S–9S.</ref>.
+[[Rak jelita grubego]] jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu raka w świecie zachodnim. Zapadalność, zachorowalność i śmiertelność w przypadku raka jelita grubego wymagają skutecznej profilaktyki tej choroby. W ostatnich latach wyjaśniono patogenezę raka jelita grubego, dane wejściowe do opracowywania nowych leków przeciwdziałających tej złośliwości. Kumulujące się badania wykazały zdolność bioaktywnych składników żywności do modulacji ryzyko zachorowania na raka [[Okrężnica (anatomia)|okrężnicy]]<ref>{{Cytuj |autor = Young S. Kim, John A. Milner |tytuł = Dietary modulation of colon cancer risk |czasopismo = The Journal of Nutrition |data = 2007 |wolumin = 137 |numer = 11 Suppl |s = 2576S–2579S |doi = 10.1093/jn/137.11.2576S |pmid = 17951506|dostęp=o}}</ref>.
 ==== Lunazyna przeciwko rakowi jelita grubego in vitro ====
-Lunazyna powoduje cytotoksyczność w czterech różnych zestawach ludzkich komórek nowotworowych okrężnicy, komórki KM12L4, RKO, HCT-116 i HT-29, o wartościach IC50 13,0 uM, 21,6 odpowiednio μM, 26,3 μM i 61,7 μM.<ref name=":8">Dia VP, de Mejia EG. Lunasin induces apoptosis and modifies the expression of genes associated with extracellular matrix and cell adhesion in human metastatic colon cancer cells. Molecular Nutrition and Food Research 2011;55:623-34.</ref> Lunazyna była zdolna do wywoływania efektów [[Cytotoksyczność|cytotoksycznych]] w opornych na [[Oksaliplatyna|oksaliplatynę]] wariantach komórek raka okrężnicy<ref name=":11">Dia VP, de Mejia EG. Lunasin potentiates the effect of oxaliplatin preventing outgrowth of colon cancer metastasis, binds to a5b1 integrin and suppresses FAK/ERK/NF-B signaling. Cancer Letters 2011;313:167–80.</ref>. Badania nad mechanizmem działania tego peptydu ujawniły, że lunazyna powoduje zatrzymanie cyklu komórkowego w fazie G2 / M i indukuje [[Apoptoza|mitochondrialną ścieżkę apoptozy]]. Zatrzymała cykl komórkowy oraz zwiększyła ekspresję białka p21 w komórkach raka okrężnicy HT-29. Podczas gdy ekspresja białka p21 i p27 była regulowana w górę za pomocą leczenia lunazyną komórek raka okrężnicy typu KM12L4.<ref name=":8" /><ref name=":9">Dia VP, de Mejia EG. Lunasin promotes apoptosis in human colon cancer cells by mitochondrial pathway activation and induction of nuclear clusterin expression. Cancer Letters 2010;295:44-53.</ref> Ponadto leczenie lunazyną zmniejszyło stosunek [[Bcl-2: Bax]] poprzez regulację w górę ekspresji proapoptotycznego i regulację w dół ekspresji antyapoptotycznego Bcl-2, również zwiększająca aktywność [[kaspazy]]-3.<ref name=":9" /> Można to przypisać wzrostowi ekspresji proapoptotycznej postaci [[Klusteryna|klusteryny]] na który pozytywnie wpływa wzrost ekspresji p21 w jądrze komórkowym. Leczenie lunazyną powoduje translokację Bax do błony mitochondrialnej, powodując uwolnienie cytochromu C i wzrost ekspresji cytosomowego cytochromu C w KM12L4 komórki. Wykazano również, że leczenie za pomocą lunazyny powoduje wzrost stężenia aktywność kaspazy-9 i kaspazy-3 zarówno w komórkach HT-29, jak i KM12L4.<ref name=":8" /> Ponadto wykazano, że lunazyna modyfikuje ekspresję ludzkiej [[Macierz pozakomórkowa|macierzy pozakomórkowej]] i [[białka adhezyjne]]<ref name=":9" />. Motyw Arg-Gly-Asp obecny w strukturze lunazyny jest miejscem dla receptorów [[integryny]] obecnych w macierzy pozakomórkowej (MP). Integryny są [[heterodimery]]cznymi receptorami związanymi z adhezją komórek i przerzutami raka<ref>Dittmar T, Heyder C, Gloria-Maercker E, Hatzmann W, Zanker KS. Adhesion molecules and chemokines: the navigation system for circulating tumor (stem) cells to metastasize in an organ-specific manner. Clinical and Experimental Metastasis 2008; 25:11-32.</ref>. Leczenie komórek KM12L4 lunazyną spowodowało modyfikację ekspresji 62 genów związanych z MP i adhezją komórek<ref name=":8" />. Autorzy ci donoszą również, że lunazyna ma obniża ekspresję genów [[kolagen]]u typu VII ‘a’1, integryny ‘a’2, [[Metaloproteinazy macierzy pozakomórkowej|metaloproteinazy]] macierzy 10, [[Selektyna P|selektynę]] E i integrynę ‘a’5 odpowiednio o 10,1-, 8,2-, 7,7-, 6,5- i 5,0-krotnie, w porównaniu do nieleczonej komórki raka jelita grubego. Z drugiej strony ekspresja kolagenu typu XIV ‘a’1 była zwiększona w stosunku do leczenia lunazyną o 11,6 razy. Te wyniki sugerują potencjalną rolę lunazyny jako środka do zwalczania przerzutowego raka okrężnicy, szczególnie w przypadkach gdzie rozwija się oporność na chemioterapię.
+Lunazyna powoduje cytotoksyczność w czterech różnych zestawach ludzkich komórek nowotworowych okrężnicy, komórki KM12L4, RKO, HCT-116 i HT-29, o wartościach IC50 13,0 uM, 21,6 odpowiednio μM, 26,3 μM i 61,7 μM.<ref name=":8">{{Cytuj |autor = Vermont P. Dia, Elvira Gonzalez de Mejia |tytuł = Lunasin induces apoptosis and modifies the expression of genes associated with extracellular matrix and cell adhesion in human metastatic colon cancer cells |czasopismo = Molecular Nutrition & Food Research |data = 2011 |wolumin = 55 |numer = 4 |s = 623–634 |doi = 10.1002/mnfr.201000419 |pmid = 21462330}}</ref> Lunazyna była zdolna do wywoływania efektów [[Cytotoksyczność|cytotoksycznych]] w opornych na [[Oksaliplatyna|oksaliplatynę]] wariantach komórek raka okrężnicy<ref name=":11">{{Cytuj |autor = Vermont P. Dia, Elvira Gonzalez de Mejia |tytuł = Lunasin potentiates the effect of oxaliplatin preventing outgrowth of colon cancer metastasis, binds to α5β1 integrin and suppresses FAK/ERK/NF-κB signaling |czasopismo = Cancer Letters |data = 2011 |wolumin = 313 |numer = 2 |s = 167–180 |doi = 10.1016/j.canlet.2011.09.002 |pmid = 21963225}}</ref>. Badania nad mechanizmem działania tego peptydu ujawniły, że lunazyna powoduje zatrzymanie cyklu komórkowego w fazie G2 / M i indukuje [[Apoptoza|mitochondrialną ścieżkę apoptozy]]. Zatrzymała cykl komórkowy oraz zwiększyła ekspresję białka p21 w komórkach raka okrężnicy HT-29. Podczas gdy ekspresja białka p21 i p27 była regulowana w górę za pomocą leczenia lunazyną komórek raka okrężnicy typu KM12L4.<ref name=":8" /><ref name=":9">{{Cytuj |autor = Vermont P. Dia, Elvira Gonzalez de Mejia |tytuł = Lunasin promotes apoptosis in human colon cancer cells by mitochondrial pathway activation and induction of nuclear clusterin expression |czasopismo = Cancer Letters |data = 2010 |wolumin = 295 |numer = 1 |s = 44–53 |doi = 10.1016/j.canlet.2010.02.010 |pmid = 20206442 }}</ref> Ponadto leczenie lunazyną zmniejszyło stosunek [[Bcl-2: Bax]] poprzez regulację w górę ekspresji proapoptotycznego i regulację w dół ekspresji antyapoptotycznego Bcl-2, również zwiększająca aktywność [[kaspazy]]-3.<ref name=":9" /> Można to przypisać wzrostowi ekspresji proapoptotycznej postaci [[Klusteryna|klusteryny]] na który pozytywnie wpływa wzrost ekspresji p21 w jądrze komórkowym. Leczenie lunazyną powoduje translokację Bax do błony mitochondrialnej, powodując uwolnienie cytochromu C i wzrost ekspresji cytosomowego cytochromu C w KM12L4 komórki. Wykazano również, że leczenie za pomocą lunazyny powoduje wzrost stężenia aktywność kaspazy-9 i kaspazy-3 zarówno w komórkach HT-29, jak i KM12L4.<ref name=":8" /> Ponadto wykazano, że lunazyna modyfikuje ekspresję ludzkiej [[Macierz pozakomórkowa|macierzy pozakomórkowej]] i [[białka adhezyjne]]<ref name=":9" />. Motyw Arg-Gly-Asp obecny w strukturze lunazyny jest miejscem dla receptorów [[integryny]] obecnych w macierzy pozakomórkowej (MP). Integryny są [[heterodimery]]cznymi receptorami związanymi z adhezją komórek i przerzutami raka<ref>{{Cytuj |autor = Thomas Dittmar, Christoph Heyder, Eva Gloria-Maercker, Wolfgang Hatzmann, Kurt S. Zänker |tytuł = Adhesion molecules and chemokines: the navigation system for circulating tumor (stem) cells to metastasize in an organ-specific manner |czasopismo = Clinical & Experimental Metastasis |data = 2008 |wolumin = 25 |numer = 1 |s = 11–32 |doi = 10.1007/s10585-007-9095-5 |pmid = 17828597}}</ref>. Leczenie komórek KM12L4 lunazyną spowodowało modyfikację ekspresji 62 genów związanych z MP i adhezją komórek<ref name=":8" />. Autorzy ci donoszą również, że lunazyna ma obniża ekspresję genów [[kolagen]]u typu VII ‘a’1, integryny ‘a’2, [[Metaloproteinazy macierzy pozakomórkowej|metaloproteinazy]] macierzy 10, [[Selektyna P|selektynę]] E i integrynę ‘a’5 odpowiednio o 10,1-, 8,2-, 7,7-, 6,5- i 5,0-krotnie, w porównaniu do nieleczonej komórki raka jelita grubego. Z drugiej strony ekspresja kolagenu typu XIV ‘a’1 była zwiększona w stosunku do leczenia lunazyną o 11,6 razy. Te wyniki sugerują potencjalną rolę lunazyny jako środka do zwalczania przerzutowego raka okrężnicy, szczególnie w przypadkach gdzie rozwija się oporność na chemioterapię.
 ==== Lunazyna przeciwko rakowi okrężnicy in vivo ====
 Przerzuty do wątroby raka okrężnicy są szeroko stosowanym modelem do badania wpływu różnych markerów i chemioterapii na przerzuty raka okrężnicy. 14 bioaktywnych [[Peptydy|peptydów]] pokarmowych w tym lunazyna, działa jako środek chemioterapeutyczny przeciw temu typowi przerzutów, stosując komórki nowotworowe okrężnicy, które są bezpośrednio wstrzykiwane do śledziony myszy bezgrasicznych (pozbawione [[Limfocyty T|limfocytów T]])<ref name=":8" />. Lunazyna podawana w stężeniu 4 mg / kg masy ciała spowodowała znaczące zahamowanie przerzutów do wątroby komórek raka okrężnicy, potencjalnie z powodu wiązania się z integryną a5a1, a następnie zahamowania sygnalizacji FAK / ERK / NF-B. Lunazyna była również w stanie nasilić działanie [[Oksaliplatyna|oksaliplatyny]] w zapobieganiu odrastaniu przerzutów. Ponadto lunazyna nasilał działanie oksaliplatyny na modyfikację ekspresji białek zaangażowanych w apoptozę i przerzuty, w tym Bax, Bcl-2, IKK-a i P65.<ref name=":11" /> Wyniki te sugerują, że lunazyna może być stosowana jako potencjalny [[Antagonista (farmakologia)|antagonista]] [[integryny]], zapobiegając w ten sposób przyłączeniu i wynaczynieniu komórek raka okrężnicy, co prowadzi do jego efektu [[Metastatyczny|antymetastatycznego]]. Wyniki eksperymentów   których przedłużano okresy przeżycia myszy z przerzutowym rakiem okrężnicy, otwierają nową wizję ewentualności stosowania lunazyny w przerzutach nowotworu.
 === Chemoprewencyjne właściwości lunazyny przeciwko innym rodzajom nowotworów ===
-Białaczka jest uważana za najczęstszy rodzaj raka u dzieci. Białaczka zakłóca normalne procesy reprodukcji i naprawy białych krwinek, powodując ich dzielenie się zbyt szybko, zanim dojdą do rozwoju, co spowoduje zatrzymanie właściwej produkcji wszystkich komórek krwi<ref>Kasteng F, Sobocki P, Svedman C, Lundkvist J. Economic evaluations of leukemia: a review of the literature. International Journal of Technology Assessment in Health Care 2007;23:43-53.</ref>.
+Białaczka jest uważana za najczęstszy rodzaj raka u dzieci. Białaczka zakłóca normalne procesy reprodukcji i naprawy białych krwinek, powodując ich dzielenie się zbyt szybko, zanim dojdą do rozwoju, co spowoduje zatrzymanie właściwej produkcji wszystkich komórek krwi<ref>{{Cytuj |autor = Frida Kasteng, Patrik Sobocki, Christer Svedman, Jonas Lundkvist |tytuł = Economic evaluations of leukemia: a review of the literature |czasopismo = International Journal of Technology Assessment in Health Care |data = 2007 |wolumin = 23 |numer = 1 |s = 43–53 |doi = 10.1017/S0266462307051562 |pmid = 17234016}}</ref>.
-Wykazano chemoprewencyjne oddziaływanie lunazyny na komórki rakowe ludzkiej białaczki L1210 o wartości IC50 równej 14 uM..<ref name=":12">De Mejia EG, Wang W, Dia VP. Lunasin, with an arginine-glycine-aspartic acid motif, causes apoptosis to L1210 leukemia cells by activation of caspase-3. Molecular Nutrition and Food Research 2010;54:406-14.</ref> Analiza cyklu komórkowego wykazała, że lunazyna powodowała zatrzymywanie cyklu G2 oraz wzrost odsetka komórek białaczki L1210 przechodzących apoptozę - od 2% do 40%<ref name=":12" />.
+Wykazano chemoprewencyjne oddziaływanie lunazyny na komórki rakowe ludzkiej białaczki L1210 o wartości IC50 równej 14 μM<ref name=":12">{{Cytuj |autor = Elvira Gonzalez de Mejia, Wenyi Wang, Vermont P. Dia |tytuł = Lunasin, with an arginine-glycine-aspartic acid motif, causes apoptosis to L1210 leukemia cells by activation of caspase-3 |czasopismo = Molecular Nutrition & Food Research |data = 2010|wolumin = 54 |numer = 3 |s = 406–414 |doi = 10.1002/mnfr.200900073 |pmid = 19937853 }}</ref> Analiza cyklu komórkowego wykazała, że lunazyna powodowała zatrzymywanie cyklu G2 oraz wzrost odsetka komórek białaczki L1210 przechodzących apoptozę - od 2% do 40%<ref name=":12" />.
-[[Rak gruczołu krokowego|Rak prostaty]] jest jedną z głównych przyczyn śmierci z powodu raka u mężczyzn na całym świecie. Zmiany wieloetapowe, [[Genetyka|genetyczne]] i [[Epigenetyka|epigenetyczne]], charakter postępu nowotworu prostaty podczas choroby i odporność na terapię, stanowią fundamentalne wyzwania w naszym dążeniu by zrozumieć i kontrolować tę rozpowszechnioną chorobę<ref>Strope SA, Andriole GL. Update on chemoprevention for prostate cancer. Current Opinion in Urology 2010;20:194-7.</ref>. zaobserwowano, że HIF1A, PRKAR1A, TOB1 i Geny THBS1 były regulowane w górę przez lunazynę w RWPE-1, ale nie w komórkach RWPE-2, co potwierdza zdolność lunazyny do selektywnego działania na [[Komórka nowotworowa|komórki nowotworowe]] bez wpływu na komórki nierakowe. Ponadto lunazyna specyficznie hamowała [[Acetylacja i deacetylacja histonów|acetylację]] H4-Lys8, jednocześnie zwiększając H4-Lys16 acetylacja katalizowana przez enzymy HAT p300, PCAF i HAT1A<ref name=":8" />.  Wykazanie zdolności lunazyny do regulowania ekspresji genu poprzez epigenetyczne modyfikacje genomu człowieka, może sugerować, iż  lunazyna jest białkiem bioaktywnym na tyle, że posiada potencjał zmniejszania ryzyka zachorowania na raka. W Stanach Zjednoczonych wprowadzone zostały do obrotu preparaty z lunazyną dostępne bez recepty, do których amerykańska FDA dopuściła oświadczenia zdrowotne o potwierdzonej roli lunazyny jako substancji efektywnej w profilaktyce niektórych nowotworów.
+[[Rak gruczołu krokowego|Rak prostaty]] jest jedną z głównych przyczyn śmierci z powodu raka u mężczyzn na całym świecie. Zmiany wieloetapowe, [[Genetyka|genetyczne]] i [[Epigenetyka|epigenetyczne]], charakter postępu nowotworu prostaty podczas choroby i odporność na terapię, stanowią fundamentalne wyzwania w naszym dążeniu by zrozumieć i kontrolować tę rozpowszechnioną chorobę<ref>{{Cytuj |autor = Seth A. Strope, Gerald L. Andriole |tytuł = Update on chemoprevention for prostate cancer |czasopismo = Current Opinion in Urology |data = 2010 |wolumin = 20 |numer = 3 |s = 194–197 |doi = 10.1097/MOU.0b013e3283381966 |pmid = 20216317}}</ref>. zaobserwowano, że HIF1A, PRKAR1A, TOB1 i Geny THBS1 były regulowane w górę przez lunazynę w RWPE-1, ale nie w komórkach RWPE-2, co potwierdza zdolność lunazyny do selektywnego działania na [[Komórka nowotworowa|komórki nowotworowe]] bez wpływu na komórki nierakowe. Ponadto lunazyna specyficznie hamowała [[Acetylacja i deacetylacja histonów|acetylację]] H4-Lys8, jednocześnie zwiększając H4-Lys16 acetylacja katalizowana przez enzymy HAT p300, PCAF i HAT1A<ref name=":8" />. Wykazanie zdolności lunazyny do regulowania ekspresji genu poprzez epigenetyczne modyfikacje genomu człowieka, może sugerować, iż  lunazyna jest białkiem bioaktywnym na tyle, że posiada potencjał zmniejszania ryzyka zachorowania na raka. W Stanach Zjednoczonych wprowadzone zostały do obrotu preparaty z lunazyną dostępne bez recepty, do których amerykańska FDA dopuściła oświadczenia zdrowotne o potwierdzonej roli lunazyny jako substancji efektywnej w profilaktyce niektórych nowotworów.
 === Działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające lunazyny ===
-[[Plik:Schemat działania lunazyny.jpg|mały|Lunazyna jest 43-aminokwasowym peptydem o działaniu przeciwnowotworowym, przeciwutleniającym, przeciwzapalnym i obniżającym poziom cholesterolu. Chociaż mechanizm działania lunazyny został w pewnym stopniu scharakteryzowany, jego dokładna trójwymiarowa struktura, jak również funkcja sekwencji N-końcowej, pozostają nieznane. Ustanowiliśmy nową metodę produkcji rekombinowanej lunazyny, która umożliwia znakowanie izotopem w badaniach NMR. Wstępne badania wykazały, że lunazyna może istnieć w stanie zredukowanym lub utlenionym z wewnątrzcząsteczkowym wiązaniem dwusiarczkowym w zależności od warunków roztworu. Strukturę obu postaci peptydu przy pH 3,5 i 6,5 scharakteryzowano za pomocą spektroskopii CD i wielowymiarowych metod NMR. Dane wskazują, że lunazyna należy do klasy samoistnie nieuporządkowanych białek. Analiza skłonności wtórnych struktur wskazuje na obecność dwóch regionów helikalnych i przedłużonej konformacji (konformacja β) na C-końcu. Przejściowe elementy struktury wtórnej mogą być stabilizowane po interakcji z histonami H3 i H4. Właściwości redoks lunazyny mogą tłumaczyć jej działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne.]]
+[[Plik:Schemat działania lunazyny.jpg|mały|300px|Lunazyna jest 43-aminokwasowym peptydem o działaniu przeciwnowotworowym, przeciwutleniającym, przeciwzapalnym i obniżającym poziom cholesterolu. Chociaż mechanizm działania lunazyny został w pewnym stopniu scharakteryzowany, jego dokładna trójwymiarowa struktura, jak również funkcja sekwencji N-końcowej, pozostają nieznane. Ustanowiliśmy nową metodę produkcji rekombinowanej lunazyny, która umożliwia znakowanie izotopem w badaniach NMR. Wstępne badania wykazały, że lunazyna może istnieć w stanie zredukowanym lub utlenionym z wewnątrzcząsteczkowym wiązaniem dwusiarczkowym w zależności od warunków roztworu. Strukturę obu postaci peptydu przy pH 3,5 i 6,5 scharakteryzowano za pomocą spektroskopii CD i wielowymiarowych metod NMR. Dane wskazują, że lunazyna należy do klasy samoistnie nieuporządkowanych białek. Analiza skłonności wtórnych struktur wskazuje na obecność dwóch regionów helikalnych i przedłużonej konformacji (konformacja β) na C-końcu. Przejściowe elementy struktury wtórnej mogą być stabilizowane po interakcji z histonami H3 i H4. Właściwości redoks lunazyny mogą tłumaczyć jej działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne.]]
 Zapalenie i stres oksydacyjny są dwoma najważniejszymi czynnikami, z którymi się wiąże rakotwórczość i inne zaburzenia [[Zwyrodnienie|zwyrodnieniowe]]. Przewlekłe zapalenie jest przyczyną rozwoju około 15–20% nowotworów złośliwych na całym świecie<ref>Kuper H, Adami HO, Trichopoulos D. Infections as a major preventable cause of human cancer. Journal of International Medicine 2000;248:171-83.</ref>, co wyraźnie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka i jego progresji<ref>Allavena P, Garlanda C, Borrello MG, Sica A, Mantovani A. Pathways connecting inflammation and cancer. Current Opinion in Genetics Development 2008;18:3-10.</ref>. Okazało się, że lunazyna wywiera działanie [[Zapalenie|przeciwzapalne]] i może przyczynić się do chemoprewencji. Lunazyna silnie hamuje indukowane przez [[lipopolisacharyd]] (LPS) wytwarzanie mediatorów prozapalnych interleuquine-6 (IL-6), czynnik martwicy nowotworów α (TNF-α) i prostaglandyna (PG) E2 (PGE2) w komórki makrofagów RAW 264.7<ref>Hernández-Ledesma B, Hsieh C-C, de Lumen BO. Anti-inflammatory and antioxidant properties of peptide lunasin in RAW 264.7 macrophages. Biochemical and Biophysical Research Communications 2009;390:803-8.</ref>, poprzez modulację cyklooksygenazy-2 (COX-2) / PGE2 i indukowalne szlaki [[syntazy]] [[Tlenki azotu|tlenku azotu]] i tłumienie NF-B ścieżki<ref name=":13">Dia VP, Wang W, Oh VL, de Lumen BO, de Mejia EG. Isolation, purification and characterization of lunasin from defatted soybean flour and in vitro evaluation of its anti-inflammatory activity. Food Chemistry 2009;114:108-15.</ref><ref name=":14">De Mejia EG., Dia VP. Lunasin and lunasin-like peptides inhibit inflammation through suppression of NF-kB pathway in the macrophage. Peptides 2009;30:2388-98.</ref>. Hamowanie COX-2 może zmniejszyć ruchliwość komórek rakowych piersi, inwazji i ekspresji [[Metaloproteinazy macierzy pozakomórkowej|metaloproteinaz]] macierzy<ref name=":15">Larkins TL, Nowell M, Singh S, Sanford GL. Inhibition of cyclooxygenase-2 decreases breast cancer cell motility, invasion and matrix metalloproteinase expression. BMC Cancer 2006;6:181.</ref>. Nienormalnie podwyższona ekspresja COX i PGs jest cechą nowotworów piersi u ludzi, lunazyna może odgrywać rolę w leczeniu i zapobieganiu tego rodzaju raka. Ponadto tę samą aktywność biologiczną obserwowano dla peptydów podobnych do lunazyny oczyszczonej z odtłuszczonej mąki soi przez połączenie [[Chromatografia jonowymienna|chromatografii jonowymiennej]] i [[Chromatografii żelowa|chromatografii żelowej]]. Te peptydy wykazywały silną aktywność przeciwzapalną poprzez hamowanie RAW indukowanego LPS 264,7 komórek poprzez supresję ścieżek NF-B.<ref name=":13" /><ref name=":14" />W eksperymencie użyto E. coli jako gospodarza do wytworzenia cennej bioaktywnej lunazyny, która również wykazywała działanie przeciwzapalne. Oczyszczona rekombinowana lunazyna tworzy układ ekspresyjny E. Coli, hamuje acetylację histonów i hamuje wytwarzanie [[Cytokiny|cytokin]] prozapalnych, takich jak jako TNF-α, [[Interleukiny|interleukina]]-1β i tlenek azotu w stymulowanych LPS komórkach RAW 264.7.<ref>Liu CF, Pan TM. Recombinant expression of bioactive peptide lunasin in Escherichia coli. Applied Microbiology and Biotechnology 2010;88:177-86.</ref>
 Wykazano, że duże ilości [[Reaktywne formy tlenu|reaktywnych form tlenu]] (RFT) bierze udział w [[Etiologia|etiologii]] kilku chorób zwyrodnieniowych człowieka, w tym zapalenia układu sercowo-naczyniowego i zaburzenia [[Choroby neurodegeneracyjne|neurodegeneracyjnych]] oraz raka<ref>Ames BN, Shigenaga MK, Hagen TM. Oxidants, antioxidants, and the degenerative diseases of aging. Proceedings of the National Academy of Sciences of USA 1993;90:7915-22.</ref>. Uważa się, że trwałe zapalnie komórek, powtarzalne wytwarzanie (RFT) i mediatorów prozapalnych, jak również ciągła proliferacja komórek niestabilnych genetycznie przyczynia się do transformacji nowotworowej i ostatecznie powoduje inwazję guza i przerzuty<ref>Khan N, Afaq F, Mukhtar H. Cancer chemoprevention through dietary antioxidants: progress and promise. Antioxidant & Redox Signaling 2008;10:475-510.</ref>. Przywrócenie / aktywacja niewłaściwie działającej lub tłumionej maszynerii [[Przeciwutleniacze|antyoksydacyjnej]] lub supresja nieprawidłowo amplifikowanej sygnalizacji zapalnej może dostarczyć ważnych strategii dla chemoprewencji. Lunazyna m silne właściwości przeciwutleniające, hamując utlenianie [[Kwas linolowy|kwasu linolowego]] i działa jako silny ‘zmiatacz’ [[Rodniki|wolnych rodników]] i zmniejsza indukowanej LPS produkcji RFT przez komórki [[Makrofagi|makrofagów]] RAW 264.7 w sposób zależny od dawki<ref name=":15" />. Ostatnio, na podstawie lunazyny oczyszczonej z S[[Psianka czarna|olanum nigrum]] L. stwierdzono, że chroni DNA przed uszkodzeniem przez utlenianie, wychwytując wytwarzany [[rodnik hydroksylowy]], a także redukowanie Fe3 + do Fe2 + przez blokowanie reakcji [[Reakcja Fentona|fentonowej]] i hamowanie utleniania kwasu linolowego<ref>Jeong JB, de Lumen BO, Jeong HJ. Lunasin peptide purified from Solanum nigrum L. protects DNA from oxidative damage by suppressing the generation of hydroxyl radical via blocking fenton reaction. Cancer Letters 2010;293:58-64.</ref>. Co więcej, ci autorzy wykazali supresywny wpływ lunazyny na wytwarzanie wewnątrzkomórkowych RFT i [[glutation]]ów. Wstępne wyniki wskazują na podobne hamujące działanie RFT i GSH, produkcje obserwowano również w komórkach [[Komórki caco2|Caco2]]<ref>Hernández-Ledesma B, Espartosa DM, Hsieh C-C, de Lumen BO, Recio I Role of peptide lunasin’s antioxidant activity on its chemopreventive properties. Annals of Nutrition and Metabolism 2011;58:354.</ref>. Ta aktywność może się przyczynić do chemoprewencyjnego działania lunazyny przeciw rakowi i innym zaburzeniom związanym ze stresem oksydacyjnym. Wyniki tych badań przyczyniają się do rosnącej popularności lunazyny, jako preparatu relatywnie taniego, o opinii pierwszego tak skutecznego w profilaktyce przeciwnowotworowej, szczególnie, że jak dowiedziono już wcześniej - korzystne zmiany epigenetyczne, jakich prekursorem jest wnikająca efektywnie do komórek lunazyna, są dziedziczone, co budzi nadzieję na odmianę losu biologicznego w rodzinach obciążonych genetycznie chorobami nowotworowymi.
 === Zdolność do pokonywania przez lunazynę bariery epidermy ===
 Szczególną właściwością lunazyny jest zdolność pokonywania bariery transdermalnej, co zostało udowodnione w badania ''in vivo''. Wyniki dowiodły, iż lunazyna nakładana na skórę myszy, na której znajdował się nowotwór, znacząco zmniejszyła jego masę<ref>{{Cytuj |autor = Mao Toyoda, Susumu Hama, Yutaka Ikeda, Yukio Nagasaki, Kentaro Kogure |tytuł = Anti-cancer vaccination by transdermal delivery of antigen peptide-loaded nanogels via iontophoresis |czasopismo = International Journal of Pharmaceutics |data = 2015-04 |data dostępu = 2019-01-10 |issn = 0378-5173 |wolumin = 483 |numer = 1-2 |s = 110–114 |doi = 10.1016/j.ijpharm.2015.02.024}}</ref>.  Transepidermalność lunazyny może znaleźć zastosowanie nie tylko w maściach leczących, ale również w kosmetologii substancyjnej. Ilość naturalnych peptydów zdolnych do przenikania ludzkiego naskórka jest bardzo ograniczona. Niezależnie od działania przeciwstarzeniowego lunazyny w aplikacji naskórnej, które pozostaje obecnie raczej w strefie domniemań - peptyd ten dzięki zdolności relatywnie łatwego przechodzenia do warstw skóry właściwej  może być nośnikiem innych substancji czynnych w produktach kosmetycznych anti-age.
 == Metody pozyskiwania lunazyny ==
 Lunazynę po raz pierwszy zidentyfikowano w nasionach [[Soja|soi]], a zmienne stężenia wahały się od 0,5 do 8,1 mg lunazyny / g nasion<ref>De Mejia EG, Vasconez M, de Lumen BO, Nelson R. Lunasin concentration in different soybean genotypes, commercial soy protein, and isoflavone products. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2004;52:5882-87.</ref><ref name=":1" />. Stwierdzono, że te wahania zależą głównie od [[genotyp]]u . Sugeruje to możliwość selekcji, modyfikacji i upraw odmian soi z wyższą zawartością lunazyny<ref name=":1" />. Stwierdzono również, że wpływ na efektywność ilościową pozyskiwania bardzo drogiego surowca, mają etapy rozwoju nasion.  Zawartości lunazyny rośnie podczas dojrzewania nasion. Jednak już kiełkowanie prowadzi do stałego obniżania jej poziomu. Niedawne badania wykazały też wpływ na ilości lunazyny w nasieniu czynników środowiskowych takich, jak: [[temperatura]], [[wilgotność gleby]] i czas [[Kiełkowanie|kiełkowania]], a także warunki przetwarzania<ref>Wang WY, Dia VP, Vasconez M, de Mejia EG, Nelson RL. Analysis of soybean proteinderived peptides and the effect of cultivar, environmental conditions, and processing on lunasin concentration in soybean and soy products. Journal of AOAC International 2008;91:936-46.</ref><ref>Paucar-Menacho LM, Berhow MA, Mandarino JMG, de Mejia EG, Chang YK. Optimisation of germination time and temperature on the concentration of bioactive compounds in Brazilian soybean cultivar BRS 133 using response surface methodology. Food Chemistry 2010;119:636-42.</ref><ref>Paucar-Menacho LM, Berhow MA, Mandarino JMG, Chang YK, de Mejia EG. Effect of time and temperature on bioactive compounds in germinated Brazilian soybean cultivar BRS 258. Food Research International 2010; 43:1856-65.</ref>.
 Śladową obecność lunazyny wykazano też w produktach sojowych przetworzonych takich, jak: mleko sojowe, odżywki dla niemowląt, sojowe koktajle wysokobiałkowe, [[tofu]], twaróg, ciasto sojowe, tempeh i su-jae<ref>Hernandez-Ledesma B, Hsieh C-C, de Lumen BO. Lunasin and Bowman-Birk protease inhibitor (BBI) in US commercial soy foods. Food Chemistry 2009;115:574-80.</ref><ref>Cavazos A, Morales El, Dia VP, González de Mejia E. Analysis of lunasin in comercial and pilot plant produced soybean products and an improved method of lunasin purification. Journal of Food Science 2012;77:C539-45.</ref>.  Wyniki tych badań pokazują wpływ, jaki na ilość lunazyny w produktach spożywczych mają parametry wzrostu i przetwarzania oraz  takie  jak:  genotyp soi, czynniki środowiskowe, proces produkcyjny i warunki przechowywania. Parametry te mogą być używane do kontroli jakie ilości tego bioaktywnego peptydu zawierają nasiona. Niestety ilość lunazyny w ziarnach soi nie jest znaczna, zaś w produktach sojowych bardzo mała.
 W poszukiwaniu naturalnych źródeł lunazyny oprócz soi, przeprowadzono też eksperymenty na różnych rodzajach fasoli, ziarnach i roślinach zielarskich. Peptydy  bardzo zbliżone budową i właściwościami do lunazyny znaleziono w ziarnach zbóż o wysokich wartościach odżywczych, takich jak:  jęczmień, pszenica , żyto<ref>Jeong HJ, Lam Y, de Lumen BO. Barley lunasin suppresses ras-induced colony formation and inhibits core histone acetylation in mammalian cells. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2002;50:5903-8.</ref><ref>Jeong HJ, Jeong JB, Kim DS, Park JH, Lee JB, Kweon DH, Chung GY, Seo EW, de Lumen BO. The cancer preventive peptide lunasin from wheat inhibits core histone acetylation. Cancer Letters 2007;255:42-8.</ref><ref name=":7" /><ref name=":2" />, pszenżyto, owies i ryż.  Zbadano kilka nasion orientalnych ziół i roślin leczniczych, stwierdzając, że peptydy takie występują we wszystkich rodzinach [[Psiankowate|''Solanaceae'']], z wyjątkiem ''[[L. Chinensis]],'' ale nie ma ich w rodzinie [[Fasola|''Phaseolus'']]<ref>Jeong JB, Jeong HJ, Park JH, Lee SH, Lee JR, Lee HK, Chung GY, Choi JD, de Lumen BO. Cancer-preventive peptide lunasin from Solanum nigrum L. inhibits acetylation of core histones H3 and H4 and phosphorylation of retinoblastoma protein (Rb). Journal of Agricultural and Food Chemistry 2007;55:10707-13.</ref>.  Te odkrycia sugerują możliwość obecności lunazyny lub peptydów podobnych do lunazyny także w innych ziarnach i roślinach.  Zidentyfikowano je np. w [[Szarłat|amarantusie]], roślinie dobrze znanej już Aztekom ze względu na jej wysoką wartość odżywczą i właściwości biologiczne<ref name=":2" />. Badania wykazały też obecność lunazyny w różnych gatunkach [[Łubin|''Lupinus'']] - zarówno uprawianych, jak i dzikich<ref>Ramos Herrera OJ, Sepúlveda Jiménez G, López Laredo AR, Hernández-Ledesma B, Hsieh C-C, de Lumen BO, Bermúdez Torres K. Identification of chemopreventive peptide lunasin in some Lupinus species. Proceeding 13th International Lupin Conference, June 6-10, 2011, Poznan, Poland.</ref>.
@@ Linia 82: / Linia 82: @@
 === Lunazyna na świecie ===
 Od 2012 roku lunazyna -  długo oczekiwana - w mikroskopijnych dawkach, ale pojawiła się w składach ogólnodostępnych preparatów suplementacyjnych.         Tylko w Stanach Zjednoczonych.  Mimo ogromnego zainteresowania tym peptydem terapeutycznym i zarazem pierwszym opisanym pokarmem epigenetycznym, suplementy diety z lunazyną  nie podbiły Starego Kontynentu, co powodowały początkowo bardzo wysokie ich ceny, ale także niechęć do GMO połączona z przekonaniem, że w Ameryce nie ma już soi niemodyfikowanej genetycznie.
 Okrzyknięta w USA i na Dalekim Wschodzie wielką nadzieją na przełom w takich dziedzinach wiedzy, jak medycyna, biologia czy genetyka - w Europie lunazyna nie zainteresowała początkowo zbyt wielu naukowców, na co wpływ miał permanentny brak materiału badawczego. Eksperymentowano z tym peptydem terapeutycznym jedynie w Hiszpanii<ref name=":6" />, we Francji<ref>{{Cytuj |autor = Linda Legzdina, Ilva Nakurte, Inga Kirhnere, Jana Namniece, Liga Krigere |tytuł = Up to 92% increase of cancer-preventing lunasin in organic spring barley |czasopismo = Agronomy for Sustainable Development |data = 2014 |data dostępu = 2019-01-08 |wolumin = 34 |numer = 4 |s = 783–791 |doi = 10.1007/s13593-013-0203-4 |url = https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01234823}}</ref> i w Polsce, gdzie w środowisku naukowym skupionym wokół Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu opracowano w 2012<ref>{{Cytuj |autor = Mariola Galbas, Filip Porzucek, Anna Woźniak, Ryszard Słomski, Marek Selwet |tytuł = Isolation of low-molecular albumins of 2S fraction from soybean (Glycine max (L.) Merrill) |czasopismo = Acta Biochimica Polonica |data = 2013 |data dostępu = 2019-01-08 |issn = 1734-154X |wolumin = 60 |numer = 1 |s = 107–110 |pmid = 23520576}}</ref> roku pierwszą europejską, nienaruszającą patentowych praw ochronnych Galveza i de Lumena - ,całkowicie autorską metodę izolacji lunazyny. Jako materiał wyjściowy posłużyła endemiczna, polska naturalna krzyżówka soi: "[[Soja|Augusta]]", niemodyfikowana genetycznie<ref>{{Cytuj |autor = Jolanta Mrochem-Kwarciak, Tomasz Rutkowski, Andrzej Wygoda, Aleksandra Chmura, Agata Hajduk |tytuł = [Nr 130] Prognostyczne znaczenie albuminy i białka C-reaktywnego u chorych na raka regionu głowy i szyi poddanych radioterapii |czasopismo = Zeszyty Naukowe WCO, Letters in Oncology Science |data = 2013-11 |data dostępu = 2019-01-08 |issn = 1734-0489 |wolumin = 10 |s = 71 |doi = 10.1016/j.onko.2013.09.131}}</ref>.
 Po czterech latach prac nad podniesieniem efektywności procesu pozyskiwania lunazyny, w 2018 r, w laboratorium Cofactor w Wielkopolskim Centrum Zaawansowanych Technologii – dr Filip Porzucek dopracował metodę izolowania tego peptydu na  drodze nadeksperesji w układzie prokariotycznym, a następnie eukariotycznym''<ref>http://www.efs.wup.poznan.pl/att/stypendia/2014/Porzucek_Filip.pdf.</ref>''<ref>{{Cytuj |tytuł = Filip Porzucek {{!}} Katedra Biochemii i Biotechnologii |data dostępu = 2018-11-28 |opublikowany = kbib.up.poznan.pl |url = https://kbib.up.poznan.pl/?q=taxonomy/term/91 |język = pl}}</ref>. Jest to, jak dotąd jedyny na świecie oprócz opantentowanego i najwydajniejszy spośród poznanych sposób pozyskiwania lunazyny.
 W Polsce przeprowadzono już również szereg eksperymentów dokumentujących m.in.  działanie przeciwnowotworowe lunazyny. Eksperymenty przeprowadzono używając lunazyny pozyskanej z soi "Augusta" oraz pszenżyta<ref>{{Cytuj |autor = Ryszard Slomski, Agnieszka Nowak, Marek Selwet, Filip Porzucek, Mariola E. Galbas |tytuł = Lunasin – a bioactive peptide from triticale (X Triticosecale Wittmack) seeds, inhibits proliferation of cancer HeLa and SK-OV-3 cells |czasopismo = BioTechnologia |data = 2018 |data dostępu = 2019-01-08 |issn = 2353-9461 |wolumin = 98 |numer = 3 |s = 219–224 |doi = 10.5114/bta.2017.70800 |url = http://www.biotechnologia-journal.org/Lunasin-a-bioactive-peptide-from-triticale-r-n-X-Triticosecale-Wittmack-seeds-inhibits-proliferation-r-nof-cancer-HeLa-and-SK-OV-3-cells,85,30832,0,1.html |język = en}}</ref>.
 == Inne rodzaje aktywności biologicznej lunazyny ==
@@ Linia 95: / Linia 95: @@
 W ich świetle lunazyna wydaje się jedną z najbardziej wydajnych (w stosunku dawkowanej masy do uzyskiwanych rezultatów), dotąd odkrytych substancji farmakologicznych.
 W badaniach respondenckich, prowadzonych wśród lekarzy i pacjentów w USA - metodami porównawczymi z innymi substancjami efektywnie podnoszącymi odporność organizmu ludzkiego, lunazyna stosowana w jednorazowej dawce -  zaledwie 600 ng, czyli  10<sup>−9</sup>  grama, dawała efekty w postaci zwiększenia odporności na infekcje układu oddechowego znacząco lepsze – od stosowanych w dawkach kilkaset do kilku tysięcy razy większych, porównywanych substancji aktywnych takich jak: rutyzyd, inozyna, beta-(1,3/6) D-glukan, laktoferyna, cholekalcyferol, tokotrienole, niejonowe srebro koloidalne, kwas ellagowy, spirulina, ekstrakt z wątroby rekina oraz wielu jeszcze innych ekstraktów roślinnych i kondensatów witaminowych.
 == Przypisy ==