Dziwogon popielaty

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dziwogon popielaty
Dicrurus leucophaeus[1]
Vieillot, 1817
Ilustracja
Dziwogon długosterny ( D. l. longicaudatus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

dziwogony

Rodzaj

Dicrurus

Gatunek

dziwogon popielaty

Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Dziwogon popielaty (Dicrurus leucophaeus) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka z rodziny dziwogonów (Dicruridae). Występuje od wschodniego Afganistanu przez podnóża Himalajów i południowo-wschodni Tybet po Chiny na południe od Mandżurii i Hajnan oraz po Azję Południowo-Wschodnią, w tym część Filipin. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy gatunek opisał Louis Pierre Vieillot w 1817. Holotyp, według autora, pochodził ze Sri Lanki, w rzeczywistości jednak z Jawy. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Dicrurus leucophaeus[3]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) podtrzymuje tę nazwę[4]. Dziwogon popielaty najbliżej spokrewniony jest z grupą afrykańskich przedstawicieli Dicrurus[5].

Systematyka w obrębie podgatunków jest skomplikowana. Brak jasnych granic między niektórymi podgatunkami, a populacje większości kontynentalnych podgatunków są wędrowne. Między częścią z nich istnieją formy pośrednie. Dziwogony popielate niektórych podgatunków na tle rodziny wyróżniają się przewagą szarości w upierzeniu, które może być wyjątkowo jasne. Przedstawiciele D. l. leucogenis o niemal białych bokach głowy oraz wyjątkowo ciemne dziwogony długosterne[6] ( D. l. longicaudatus; Jerdon, 1862) dawniej bywały uznawane za osobne gatunki[5]. IOC wyróżnia 15 podgatunków[4], podobnie jak autorzy Howard and Moore Complete Checklist... (2014)[7], autorzy HBW[5] i Clements Checklist of Birds of the World (sierpień 2019) – 14[8], a listy ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami HBW (5. wersja online: grudzień 2020) – 16[9]. Poniżej przedstawiono podgatunki w grupach określonych w Clements Checklist...[8] i, o ile to możliwe, w kolejności zaprezentowanej przez IOC[4]:

  • grupa longicaudatus[8]:
    • dziwogon długosterny, D. l. longicaudatus Jerdon, 1862 – obejmuje nieuznawany D. l. beavani opisany ze wschodniego Afganistanu[5]
    • D. l. hopwoodi Baker, 1918
    • D. l. nigrescens Oates, 1889
  • grupa innexus[8]:
    • D. l. leucogenis (Walden, 1870)Stresemann (1930) jako pierwszy uznał go za jeden z podgatunków dziwogona popielatego, nie zaś osobny gatunek[10]
    • D. l. salangensis Reichenow, 1890
    • dziwogon białolicy[6], D. l. innexus (Swinhoe, 1870)
  • grupa leucophaeus[8]:
    • D. l. mouhoti (Walden, 1870)
    • D. l. bondi Meyer de Schauensee, 1937
    • dziwogon popielaty, D. l. leucophaeus Vieillot, 1817 – obejmuje nieuznawany D. l. palawanensis[5]
  • grupa periopthalmicus[8]:
    • D. l. batakensis (Robinson & Kloss, 1919)
    • D. l. phaedrus (Reichenow, 1904)
    • dziwogon wyspowy[6], D. l. periophthalmicus (Salvadori, 1895)
    • D. l. celaenus Oberholser, 1912 – przez autorów HBW nieuznawany ze względu na niedostateczne różnice morfologiczne[5]
    • D. l. siberu Chasen & Kloss, 1926
  • dziwogon borneański[6], D. l. stigmatops (Sharpe, 1879)

Przedstawiciele spornego podgatunku D. l. celaenus występują na wyspie Simeulue u północno-zachodniego wybrzeża Sumatry. Na Clements Checklist... (2019) ta lokalizacja jest wymieniana dla dziwogona wyspowego[8]. Stąd powyżej przypisano ten podgatunek do grupy periopthalmicus, mimo że autorzy HBW podają tę lokalizację dla podgatunku nominatywnego[5]. 16. podgatunkiem uznawanym na liście tworzonej przy współpracy autorów HBW z BirdLife International jest D. l. whiteheadi[9].

Filogeneza[edytuj | edytuj kod]

Ewolucja i filogeneza dziwogonów była przedmiotem badań Pasquet et al. (2007). Do odtworzenia filogenezy wykorzystano analizę sekwencji dwóch genów wchodzących w skład nDNA oraz dwóch wchodzących w skład mtDNA (ND2 i cytochromu b). Dziwogon popielaty okazał się należeć do kladu, który poza nim i dziwogonem czarnym (D. macrocercus) tworzą gatunki z Afryki i wysp Oceanu Indyjskiego. Wskazuje to na specjację wskutek dyspersji. Prawdopodobnie azjatyccy przodkowie dziwogonów skolonizowali Afrykę około 15 mln lat temu. Ustalono trzy główne momenty, w których następowało różnicowanie się w obrębie Dicruridae. Pierwsze miały miejsce jednocześnie w Azji i Afryce, odpowiednio 11,9 i 13,3 mln lat temu, podczas drugiego – blisko 10,6 mln lat temu – miała miejsce dyspersja z Afryki do Azji. Wówczas powstała populacja, z której oddzieliła się linia rozwojowa dziwogona popielatego. Jego relacje z częścią dziwogonów przedstawia poniższy kladogram[11]:









D. balicassius



D. hottentottus





D. bracteatus



D. megarhynchus






D. paradiseus



D. annectens





D. remifer








D. forficatus



D. aldabranus







D. macrocercus



D. adsimilis




D. modestus




D. fuscipennis





D. leucophaeus





D. atripennis



D. ludwigii






D. aeneus



Badacze nie uwzględnili sekwencji należących do kilku gatunków, w tym dziwogona białobrzuchego (Dicrurus caerulescens) zamieszkującego Indie i Sri Lankę. Ten okazał się gatunkiem siostrzanym wobec dziwogona popielatego według wyników Kennediego et al. (2012)[12] i Markiego et al. (2015)[13]. Wyniki pierwszego z tych badań wskazują, że linia rozwojowa D. leucophaeus+D. caerulescens wyodrębniła się blisko 9,7 mln lat temu, a obydwa te gatunki oddzieliły się 7,2 mln lat temu; razem stanowią grupę siostrzaną wobec dziwogona czarnego[12]. Rezultaty drugiego badania pokazują, że obydwa te zdarzenia miały miejsce odpowiednio 11,1 i 7,7 mln lat temu. Nie przeczą relacji siostrzanej dziwogona popielatego i białobrzuchego z czarnym, jednak Kennedy et al. (2012) uwzględnili 8 gatunków, a Marki et al. (2015) – 19 gatunków Dicrurus, stąd D. leucophaeus+D. caerulescens to grupa siostrzana wobec kladu, w którym znajduje się D. macrocercus i 6 innych gatunków[13].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

U najciemniej ubarwionych podgatunków wierzch ciała cechuje się jednolitym połyskiem

Długość i masa ciała zależnie od podgatunku wynoszą: 25,5–29 cm (podgatunek nominatywny); 23–26 cm (D. l. leucogenis); 26–28 cm, 32–45 g (dziwogon długosterny); 26–30 cm, 40–55 g (D. l. hopwoodi); jedna samica – 24 cm, 34 g (D. l. salangenis). U osobników podgatunku nominatywnego upierzenie jest w całości popielate, dość ciemne na gardle i spodzie ciała. Mają jedwabiście ciemny pasek czołowy i czarniawą brodę tak jak i przedstawiciele innych podgatunków. Ogon jest długi (122–136 mm) i głęboko wcięty (28–41 mm). Zewnętrzne sterówki nieznacznie poszerzają się na zewnątrz i do góry. Tęczówka czerwona. Dziób mocny, czarny. Nogi czarne. W upierzeniu dymorfizm płciowy nie występuje, samce są za to nieco większe od samic. Osobniki młodociane są od dorosłych bardziej brązowe, ze słabo widocznymi białymi krawędziami piór na brzuchu i pokrywach podogonowych. Ponadto ich skrzydła i ogon są znacząco krótsze, a tęczówka – brązowa[5].

W 1949 w formie krótkiej monografii ukazała się rewizja dotychczasowej systematyki dziwogonów. Charles Vaurie przyznał w niej rację Klossowi oraz Hartertowi (którzy rewizji dokonywali przed nim) i uznał dziwogony popielate za najtrudniejsze do oznaczenia co do podgatunku. Występuje wśród nich znaczna zmienność w ubarwieniu i w rozmiarach ciała, niekiedy i w obrębie jednego podgatunku. Ogólnie szarość w upierzeniu waha się od głębokiego łupkowego odcieniu po jasną „francuską szarość”. U najciemniej ubarwionych podgatunków na wierzchu ciała występuje jednolity połysk. Im jaśniejsze dziwogony popielate się stają, tym mniejszy połysk wykazują, a u najjaśniejszych ten zanika. Pasek czołowy jest matowy, barwy od czarnej po popielatą. U niektórych podgatunków występuje biała maska, bardzo zmienna zasięgiem – od kantarka po plamę z boków głowy sięgającą za policzek[10].
Dalej przedstawiono różnice między przedstawicielami danego podgatunku a nominatywnego, o ile nie zaznaczono inaczej[5].

Podgatunki dziwogona popielatego – w terenie
D. l. leucogenis
D. l. salangensis
D. l. mouhoti
D. l. stigmatops
D. l. longicaudatus
D. l. hopwoodi
Podgatunki dziwogona popielatego – okazy muzealne
D. l. leucogenis
D. l. salangensis
D. l. stigmatops
D. l. mouhoti
D. l. leucophaeus
D. l. phaedrus
D. l. batakensis
D. l. longicaudatus

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Zasięg występowania dziwogonów popielatych ciągnie się od wschodniego Afganistanu przez podnóża Himalajów po południowo-wschodni Tybet, część Chin na południe i wschód od linii SyczuanPekin (w tym Hajnan). Dalej na południe biegnie przez Azję Południowo-Wschodnią, Sumatrę i okoliczne wyspy, Borneo, Jawę, Bali, Palawan i Lombok. Dziwogony popielate z północnych populacji są wędrowne, zimują na subkontynencie indyjskim po Sri Lankę oraz w Azji-Południowo-Wschodniej aż po Półwysep Malajski. Zalatują do Tajwanu[14].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku[5]:

  • dziwogon długosterny (D. l. longicaudatus) – tereny lęgowe ciągną się przez południowe Himalaje, od wschodnich rubieży Afganistanu na wschód po Bhutan. Zimują na niżej położonych terenach Półwyspu Indyjskiego aż po Sri Lankę. Ich zimowiska nie obejmują jedynie Pendżabu, prowincji Sindh oraz pustynnych rejonów Radżastanu i Gudźaratu;
  • D. l. hopwoodi – tereny lęgowe ciągną się od wschodnich Himalajów (na wschód od Bhutanu) przez południowo-zachodnie i południowe Chiny (od wschodniego Tybetu na południe po Guangdong), północną i środkową Mjanmę na wschód po północny Wietnam. Poza sezonem lęgowym występują w Bengalu Zachodnim, południowym Asamie, Bangladeszu, południowych Chinach (Hajnan) oraz południowej Mjanmie, północnej i wschodniej Tajlandii i południowym Laosie. Wędrują przez kontynentalną część Azji Południowo-Wschodniej, czasami pojawiają się na Andamanach;
  • D. l. nigrescens – południowa Mjanma (Taninthayi) oraz Półwysep Malajski na południe (między innymi przez Phuket i Penang) po Johor. Po sezonie lęgowym wędrują na południe po Singapur;
  • D. l. leucogenis – wschodnie i środkowe Chiny od Liaoning na południe po północno-wschodnią prowincję Guangdong i na wschód od północnego Gansu i Syczuanu. Wędrują do południowych Chin, północnego Laosu, wschodniej Tajlandii, Kambodży, prowincji Taninthayi w Mjanmie i Półwyspu Malajskiego (równiny u wschodnich i zachodnich wybrzeży). Przemieszczają się wzdłuż chińskiego wybrzeża, wędrujące osobniki regularnie widywane są na Tajwanie i w Hongkongu. Rzadko zapuszczają się do Japonii i Korei;
  • D. l. salangensis – południowo-wschodnie Chiny na południe od Jangcy, do granicy FujianGuangdong; wędrują na południe po Hajnan, południowy Półwysep Indochiński, wschodnią, środkową i południową Tajlandię oraz Półwysep Malajski;
  • dziwogon białolicy (D. l. innexus) – Hajnan;
  • D. l. mouhoti – środkowa, południowo-zachodnia i wschodnia Mjanma, północna i wschodnia Tajlandia i środkowy Półwysep Indochiński; wędrują do południowej Mjanmy, południowej Tajlandii i Kambodży;
  • D. l. bondi – zachodnia i wschodnia Tajlandia, Kambodża, południowy Laos i południowy Wietnam;
  • dziwogon popielaty (D. l. leucophaeus) – Jawa, Bali, Lombok i południowo-zachodnie Filipiny (Busuanga, Culion, Palawan i Balabac);
  • D. l. batakensis – północna Sumatra (wyżyny Batrak i Aceh)[5] na północ od równoleżnika 1°30′N[10];
  • D. l. phaedrus – środkowa i południowa Sumatra na południe od równoleżnika 1°30′N[10];
  • dziwogon wyspowy (D. l. periophthalmicus) – Sipura oraz Północna i Południowa Pagai (u zachodniego wybrzeża Sumatry);
  • D. l. celaenusSimeulue (u zachodniego wybrzeża Sumatry);
  • D. l. siberuSiberut (u zachodniego wybrzeża Sumatry);
  • dziwogon borneański (D. l. stigmatops) – północne Borneo.

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Pożywieniem dziwogonów popielatych są głównie owady, łapią niewielkie kręgowce. Zjadają też nektar. To jedne z ptaków najbardziej regularnie odwiedzających kwiaty wełniaków (Bombax) i koralodrzewi (Erythrina); korzystają też z kwiatów gatunków introdukowanych jak Grevillea i eukaliptus (Eucalyptus). Wśród ich zdobyczy odnotowano prostoskrzydłe (Orthoptera), ważki (Odonata), straszyki (Phasmida), motyle (Lepidoptera), modliszkowate (Mantidae) i wiele mniejszych owadów, w tym termity (Isoptera), mrówki (Formicidae) i inne błonkówki (Hymenoptera) – również jadowite – chrząszcze (Coleoptera) i muchówki (Diptera). Niekiedy zjadają niewielkie jaszczurki i małe ptaki, w tym pokrzewki (Sylviidae) i paskowniki (Aegithina)[5].

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Dziwogon borneański (D. l. stigmatops) ze zdobyczą

Dziwogony popielate zamieszkują przede wszystkim lasy (chętniej te świetliste), głównie w terenach górskich. Pojawiają się też na terenach bardziej pagórkowatych, równinach i na wybrzeżu. Występują między innymi w lasach deszczowych i zaroślach bambusów w tychże oraz w mieszanych lasach sosen, dębów i różaneczników (PinusQuercusRhododendron). Odwiedzają skraje lasów i przecinki, zarośla (również na plażach), a także okolice upraw, parki, ogrody miejskie[5], porośnięte drzewami pobocza dróg czy plantacje, na przykład kauczukowca (Hevea), teczyny (Tectona) i olejowca gwinejskiego (Elaeis guineensis). Na Półwyspie Malajskim przedstawiciele poszczególnych podgatunków w większości zamieszkują podobne środowiska. Te z lokalnych populacji preferują jednak namorzyny, a przybywające z północy chętnie wędrują w głąb półwyspu wzdłuż tras wycinki, gdzie osiadłe na Półwyspie dziwogony popielate się nie zapuszczają[14]. Na Borneo również występują na namorzynach[5].

W Himalajach dziwogony popielate gniazdują do 2500 m n.p.m. w Pakistanie i 3000 m n.p.m. w Indiach. Ich lęgowiska przeważnie leżą jednak na pogórzu[5]. W Chinach występują najczęściej między 600 a 2500 m n.p.m., a w Junnanie i do 4000 m n.p.m.[15] Na Półwyspie Malajskim zamieszkują tylko niziny, jedno stwierdzenie z Jelebu z 400 m n.p.m. dotyczy wędrującego osobnika[14]. W Archipelagu Sundajskim odnotowywane były do 3000 m n.p.m., na Lombok – do 1300 m n.p.m., na Sumatrze – między 600 a 2400 m n.p.m.[5]

Dziwogony popielate są aktywne głównie o zmierzchu. Często widuje się je siedzące wysoko na odsłoniętej gałęzi na skraju zadrzewienia. Podążają za bydłem, jeżdżą na grzbiecie bawołu czy owcy (tak jak to czynią dziwogony czarne) i łapią wypłoszone przez nie owady. Żerują samotnie, w parach lub niewielkich grupach. Mogą zbierać się w 30 lub więcej osobników, zwłaszcza podczas polowania na uskrzydlone termity. Raz obserwowano w Indiach kilka dziwogonów popielatych, które dołączyły do większej grupy dziwogonów czarnych i ostrolotów palmowych (Artamus fuscus), aby ścigać uciekające przed ogniem owady[5]. W obrębie zasięgu gniazdowania normalne dla dziwogonów popielatych jest jednak przebywanie samotnie lub w parach. 2–3 zimujące osobniki mogą trzymać się razem, ale nie dzielą jednej gałęzi[14].

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Okres lęgowy w Himalajach trwa od marca do czerwca, w Chinach – od kwietnia do czerwca, w środkowej Mjanmie – w kwietniu, na Sumatrze – od marca do maja, a na wyspach w południowej części zasięgu – od stycznia do sierpnia (największe nasilenie w kwietniu). Na Borneo zniesienia stwierdzano w czerwcu i lutym. Przeważnie dziwogony popielate wyprowadzają jeden lęg w sezonie. Są dosyć terytorialne. Wykazują agresję w stosunku do potencjalnych drapieżników, takich jak wrony wielkodziobe (Corvus macrorhynchos), jeśli te zbliżą się do gniazda na mniej niż 60–70 m[5].

Obydwa ptaki z pary uczestniczą w budowie gniazda. Samiec przynosi materiały, samica zaś odpowiada za większość budowy; na początku samiec może niekiedy jej w tym pomóc. Gniazdo jest gotowe po 5–10 dniach (dla porównania, u dziwogonów ogółem budowa może trwać do 20 dni). Ma formę wątłej konstrukcji o kształcie płytkiej czarki. Budulec stanowią części roślin, jak korzonki, łodygi traw, liście, korzenie powietrzne figowców (Ficus) czy części kwiatów podczas rozwoju nasion. Są ciasno splecione i połączone jeszcze pajęczyną, w całość mogą być wplecione liście albo porosty. Nierzadko zawartość gniazda widać od spodu. U dziwogonów długosternych odnotowano średnicę zewnętrzną gniazda 10–12 cm, wysokość zewnętrzną 4–5 cm oraz 7,6 cm średnicy i 3 cm wysokości wewnętrznej (u D. l. nigrescens odpowiednio 9 cm i 3 cm). Zwykle gniazda umieszczane są wysoko (często między 15 a 20 m nad podłożem), okazjonalnie niżej (do 3 m nad podłożem). Są przymocowane lub zawieszone w rozwidleniu na końcu cienkiej gałęzi, często nad brzegiem rzeki. Na Półwyspie Malajskim znajdowano gniazda dziwogonów popielatych na zewnętrznych gałęziach drzew na namorzynach, w tym Sonneratia (krwawnicowate), na kauczukowcach i drzewach ogrodowych (albicja, Albizzia[14]); w Indiach i Mjanmie – na drzewach w lasach mieszanych, u nasady liścia palmowego lub na łodydze bambusa, oparte o węzeł. Gniazdo może znajdować się w odsłoniętym miejscu, na przykład na pozbawionym liści drzewie[5].

W zniesieniu znajduje się od 2 do 4 jaj. Zarówno barwa tła, jak i wzory na skorupie są opisywane różnie, także w zależności od podgatunku. Podgatunek nominatywny – intensywnie ciemnołososiowa lub o barwie terakoty z ciemnymi czerwonobrązowymi plamami i szarawymi lawendowymi wzorami pod nimi; dziwogony borneańskie i D. l. leucogenis – od jasnoróżowej po jasnopomarańczową z ciemnymi szkarłatnymi plamami i szarolawendowymi wzorami pod spodem; dziwogony długosterne – od białej (rzadko) przez jasną kremowożółtą po intensywnie łososiową, różaną lub w kolorze terakoty; D. l. hopwoodi – pokryta ciemnymi czerwonobrązowymi lub fioletowymi plamami zakrywającymi częściowo lawendowe, liliowe lub różowoszare. Wymiary w zależności od podgatunku (liczba jaj nie została podana dla trzech pierwszych): D. l. longicaudatus – średnio 23,6 × 18,2 mm, D. l. hopwoodi – 24,6 × 18,5 mm, D. l. leucogenis – 25,5 × 20 mm[5], D. l. stigmatops – 22,5–26 × 17,5–18,5 mm (n = 4)[16]. Wysiadywanie trwa około 13 dni, uczestniczą w nim oba ptaki z pary. Również oba opiekują się pisklętami. Brak informacji o czasie potrzebnym do opierzenia się młodych[5].

Pasożytem lęgowym dziwogonów popielatych może być kukułka krótkoskrzydła (Cuculus micropterus)[5].

Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

IUCN uznaje dziwogona popielatego za gatunek najmniejszej troski od 1988 (stan w 2021). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za nieokreślony[17].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Dicrurus leucophaeus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Dicrurus leucophaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. Louis Jean Pierre Vieillot, Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, t. 9, 1817, s. 587.
  4. a b c F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Orioles, drongos, fantails. IOC World Bird List (v11.2), 25 lipca 2021. [dostęp 2021-08-27].
  5. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w J. Hoyo, A. Elliot, J. Sargatal, Handbook of the Birds of the World, t. 14. Bush-shrikes to Old World Sparrows, 2009, s. 172, 179, 189–190, 219–220, ISBN 978-84-96553-50-7.
  6. a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Dicruridae Vigors, 1825 (1824) – dziwogony – Drongos (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-29].
  7. DICRURIDAE – Drongos (1:22), [w:] Edward C. Dickinson & Les Christidis (red.), Howard and Moore Complete Checklist of the birds of the World, wyd. 4, t. 2, 2014.
  8. a b c d e f g Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2019 [online], 2019 [dostęp 2021-08-23].
  9. a b Handbook of the Birds of the World and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 5 [online], BirdLife Data Zone, grudzień 2020, s. 388–389 [dostęp 2021-08-23].
  10. a b c d Charles Vaurie, A revision of the bird family Dicruridae, „Bulletin of the AMNH”, 93, artykuł 4, 1949, s. 242–263.
  11. Pasquet i inni, Evolutionary history and biogeography of the drongos (Dicruridae), a tropical Old World clade of corvoid passerines, „Molecular phylogenetics and evolution”, 45, 2007, s. 158–167, DOI10.1016/j.ympev.2007.03.010.
  12. a b Kennedy i inni, Ecological limits on diversification of the Himalayan core Corvoidea, „Evolution”, 66, 2012, s. 2599–2613, DOI10.1111/j.1558-5646.2012.01618.x.
  13. a b Petter Z. Marki i inni, Breeding system evolution influenced the geographic expansion and diversification of the core Corvoidea (Aves: Passeriformes): Diversification dynamics among breeding systems, „Evolution”, 69 (7), 2015, s. 1874–1924, DOI10.1111/evo.12695 (ang.).
  14. a b c d e David R. Wells, The birds of Thay-Malay Peninsula, t. 2. Passerines, Christopher Helm, 2010, s. 147–149.
  15. MacKinnon, J. & Phillipps, K., A Field Guide to the Birds of China, Oxford: Oxford University Press, 2000, s. 281–282, ISBN 0-19-854940-7 (ang.).
  16. C.A. Gibson-Hill, A collection of Birds’ Eggs from North Borneo, „Ornithological Notes from the Raffles Museum”, 5, 1950, s. 115.
  17. Ashy Drongo Dicrurus leucophaeus. BirdLife International. [dostęp 2021-08-27].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]