Ogród zoologiczny
.JPG)
Ogród zoologiczny, zoo – urządzony i zagospodarowany teren wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nim związanymi, gdzie przetrzymywane są oraz eksponowane publicznie przez co najmniej 7 dni w roku żywe zwierzęta gatunków dziko występujących, z wyjątkiem:
- cyrków;
- sklepów ze zwierzętami;
- miejsc, w których eksponowanych jest publicznie nie więcej niż 15 gatunków tych zwierząt i łącznie nie więcej niż 50 gadów, ptaków i ssaków[1].
Prawie taka sama definicja zawarta jest w artykule drugim Dyrektywy Rady 1999/22/WE z dnia 29 marca 1999 r.: Szablon:CytatD
Ogród zoologiczny ma pełnić przede wszystkim rolę edukacyjną i rekreacyjną, jednakże nowoczesne placówki tego typu zazwyczaj mają też bazę naukową potrzebną do systematycznych badań nad hodowanymi gatunkami. Ogrody zoologiczne mogą odgrywać pewną rolę w zachowaniu gatunków, które wyginęły w warunkach naturalnych lub są na granicy wyginięcia, przykładem może być proces przywracania przyrodzie żubra, konia Przewalskiego czy jelenia milu.
Historia
Ogrody zoologiczne mają długą historię, sięgającą starożytności. Już 2000 lat p.n.e. znane były w Chinach, Egipcie i Asyrii, stanowiąc zwykle rozrywkę i obiekt dumy władców, podobnie zresztą jak w średniowieczu i w czasach późniejszych. Taki zwierzyniec miał też w Polsce król Jan III Sobieski. Usytuowany był w Wilanowie na Morysinie i trzymano w nim wiele gatunków egzotycznych.
Menażerie, czy objazdowe zwierzyńce, organizowano też w celach zarobkowych. Zwierzęta wożono i pokazywano zwykle tak długo, aż padały z przemęczenia i złych warunków w ciasnych klatkach. W XIX wieku powstało w Warszawie kilka prywatnych zwierzyńców, ale przestawały istnieć po "wyczerpaniu" zasobów, czyli po śmierci najbardziej atrakcyjnych okazów.
Najstarszym istniejącym ogrodem zoologicznym jest ogród Tiergarten Schönbrunn założony w 1752 w Wiedniu[2]. Pierwszym nowożytnym ogrodem zoologicznym o charakterze edukacyjnym była paryska menażeria Jardin des Plantes otwarta w 1794 roku[3][2][4]. Efekty tych przedsięwzięć sprawiły, że ogrody zoologiczne miały wkrótce również inne duże miasta:
- Londyn w 1828 – ZSL London Zoo
- Dublin w 1831 – Dublin Zoo
- Bristol w 1836 – Bristol Zoo
- Amsterdam w 1838 – Natura Artis Magistra
- Antwerpia w 1843 – Zoo w Antwerpii
- Berlin w 1844 – Ogród Zoologiczny w Berlinie
- Rotterdam w 1857 – Rotterdam Zoo
- Frankfurt nad Menem w 1858 – Frankfurt Zoo
- Kopenhaga w 1859 – Kopenhaga Zoo
- Melbourne w 1862 – Melbourne Zoo
- Moskwa w 1864 – Ogród Zoologiczny w Moskwie
- Wrocław w 1865 – Ogród Zoologiczny we Wrocławiu
- Budapeszt w 1866 – Ogród Zoologiczny w Budapeszcie
- Poznań w 1874 – Stare Zoo w Poznaniu
- Tokio w 1882 – Ueno Zoo
- Buenos Aires w 1888 – Buenos Aires Zoo
- Giza w 1891 – Giza Zoo
Początkowo, zgodnie z doświadczeniami objazdowych menażerii, zwierzęta trzymano w ciasnych klatkach, co bardzo odbijało się na ich zdrowiu i możliwościach rozrodu. Z czasem dyrektorzy ogrodów zoologicznych zdali sobie sprawę, że jednym z warunków sukcesu hodowlanego jest zapewnienie zwierzętom lepszych warunków: większych wybiegów i możliwości "ukrycia" przed oczami zwiedzających.
Ogrody zoologiczne w Polsce
Pierwszy polski ogród zoologiczny, mający charakter naukowo-dydaktyczny, założył w 1833 w Podhorodcach (od 1945 na Ukrainie[5]) Stanisław Konstanty Pietruski[6].
Najstarszym ogrodem zoologicznym w Polsce jest Ogród Zoologiczny we Wrocławiu otwarty 10 lipca 1865. Wrocławskie ZOO posiada największą w Polsce liczbę zwierząt (około 12 000) oraz największą liczbę gatunków zwierząt (około 1 100)[7].
Innym wiekowym ogrodem jest Stare Zoo w Poznaniu, założone w 1874, formalnie zarejestrowane w 1875[8][9].
Gdański Ogród Zoologiczny jest największą pod względem powierzchni placówką tego typu w kraju. Zajmuje powierzchnię 124 ha. Drugie pod względem wielkości Nowe Zoo w Poznaniu, zajmuje powierzchnię 121 ha.
Ideę ochrony gatunków poprzez działalność ogrodów zoologicznych na terenie Polski propagowali po II wojnie światowej m.in. Hanna i Antoni Gucwińscy, którzy na antenie Telewizji Polskiej prowadzili popularny program Z kamerą wśród zwierząt nagrywany we wrocławskim ZOO.
Najbardziej liczące się ogrody zoologiczne należą do Światowego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów, europejskie ogrody dodatkowo do Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów. W Polsce do EAZA należy 11 ogrodów spełniających normy i wymogi EAZA – w Chorzowie, Gdańsku, Krakowie, Łodzi, Opolu, Płocku, Poznaniu, Toruniu, Warszawie, Wrocławiu i Zamościu. Istnieje także Ogród Fauny Polskiej ZOO w Bydgoszczy, który jest jedynym zoo w Polsce ukierunkowanym głównie na ekspozycję krajową. Eksponowane są tam również zwierzęta egzotyczne.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2018 r. poz. 142)
- ↑ a b Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- ↑ Karol Łukaszewicz, Ogrody zoologiczne, Wiedza Powszechna, 1975, s. 139.
- ↑ Ménagerie du Jardin des Plantes. Les Zoos dans le Monde. [dostęp 9 września 2013].
- ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
- ↑ Maciej Iłowiecki: Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1981, s. 186. ISBN 83-223-1876-6.
- ↑ Tak Wrocław będzie świętował 150. urodziny ZOO
- ↑ Ogród Zoologiczny. Urząd Miasta Poznania. [dostęp 2009-03-17]. (pol.).
- ↑ Historia. [dostęp 2009-03-17]. (pol.).