Arłamów

Arłamów
	osada
	; Lądowisko dla śmigłowców
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	bieszczadzki
Gmina	Ustrzyki Dolne
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-712
SIMC	0996301
	Położenie na mapie gminy Ustrzyki Dolne Arłamów
	Położenie na mapie Polski Arłamów
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Arłamów
	Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego Arłamów
	49°35′30″N 22°37′41″E/49,591667 22,628056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Arłamów – osada w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Ustrzyki Dolne^[3]^[4].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Położenie geograficzne

Osada Arłamów położona jest w Górach Sanocko-Turczańskich w Karpatach Wschodnich w południowo-wschodniej Polsce. Przez miejscowość z północy na południe przepływa potok Arłamówka dopływ rzeki Wyrwy. Od wschodu graniczy z Ukrainą z miejscowością Michowa w rejonie starosamborskim obwodu lwowskiego. Od południa graniczy z Kwaszeniną, z zachodu z Makową i od północy z Paprotnem w gminie Fredropol. Najwyższe wzniesienie Ralce 596 m n.p.m. leży na wschodzie osady.

Zachodnim skrajem osady przebiega droga powiatowa nr 2089R Jureczkowa – Kwaszenina – Arłamów, a od niej droga gminna do centrum miejscowości. Najbliższe miasto to Ustrzyki Dolne odległe o 28 km. Do Przemyśla jest 35 km, a do Sanoka 53 km. Powierzchnia osady wynosi 768 ha.

Rozbieżność położenia osady Arłamów względem historycznej wsi Arłamów

Współczesna osada Arłamów, utożsamiana z kompleksem Hotelu Arłamów, nie znajduje się w miejscu dawnej wsi Arłamów (vide Historia poniżej). Osada nie leży nawet na obszarze gminy katastralnej/obrębu ewidencyjnego Arłamów, lecz we wschodniej części obrębu Jamna Górna. Ponadto obręb Jamna Górna nie graniczy z obrębem Arłamów, bo oddziela je pasmo obrębów Kwaszenina i Makowa (Rustykalna).

Historyczna wieś Arłamów położona była znacznie dalej na wschód, przy współczesnej granicy z Ukrainą (49°34'01"N 22°40'12"E). Wieś Arłamów rozpościerała się wzdłuż drogi w kierunku północ-południe, nad Potokiem Arłamowskim. Na północ od tego miejsca znajduje się Wodospad Arłamowski, a jeszcze dalej na północ są Połoninki Arłamowskie. Część gminy katastralnej Arłamów została przecięta granicą państwową i przylega do Michowej^[5].

Historia

Szlachecka wieś prywatna Artamow, własność Herburtów^[6] położona była na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie przemyskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego^[7]. Według tradycji nazwa miejscowości pochodzi od osiedlonych tu, w czasach książąt ruskich, jeńców tatarskich, tzw. arłamanów (włóczęgów).

Ponowna lokacja na prawie wołoskim miała miejsce pod koniec XV w. i dokonał jej Jan Herburt (Arłamowski) (1470–1508) – poseł województwa ruskiego – pierwszy właściciel – wójt samborski. Potem właścicielami byli jego spadkobiercy, którzy przyjęli nazwisko Arłamowscy. W 1623 wieś przejmuje za długi Iwan Kopystyński, a w połowie stulecia wchodzi w jej posiadanie kasztelan lwowski Andrzej Maksymilian Fredro. Wieś została spustoszona w czasie najazdu tatarskiego w 1672 roku^[8]. W 1693 dobra dobromilskie nabył Jan Bonawentura Krasiński, wojewoda płocki i starosta warszawski. W 1776 Arłamów wraz z posiadłościami dobromilskimi kupił od Zofii z Krasińskich księżnej Lubomirskiej rząd austriacki, włączając je w skład dóbr państwowych, tzw. kameralnych.

W 1644 powstała we wsi parafia prawosławna, później greckokatolicka, a następnie przeniesiona do sąsiedniej Kwaszeniny.

W połowie XIX wieku dobra Arłamów stanowiły własność rządową^[9].

Ostatnia istniejąca cerkiew z 1914 uległa zniszczeniu wraz z całą wsią po roku 1945.

Osobny artykuł: Cerkiew św. Mikołaja w Arłamowie.

W 1921 Arłamów liczył 144 domy i 897 mieszkańców (873 wyznania greckokatolickiego, 9 rzymskokatolickiego, 15 mojżeszowego)^[10].

Większość mieszkańców wysiedlono do USRR w 1946, a domy opuszczone przez Ukraińców spaliła UPA. Ostatnie 200 osób wywieziono w ramach Akcji „Wisła”.

W latach 1962–1989 wyludniona wieś wraz z sąsiednimi byłymi miejscowościami: Borysławką, Grąziową, Jamną Górną, Jamną Dolną, Krajną, Kwaszeniną, Łomną i Trójcą wchodziła w skład Ośrodka Wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów^[11]^[12].

W Arłamowie przy drodze powiatowej na szczycie wzniesienia Wierch 596 m n.p.m. zlokalizowano lądowisko dla śmigłowców – helioport do obsługi położonego w Jamnej Górnej kompleksu hotelowego „Hotel Arłamów”.

Osobny artykuł: Hotel Arłamów.

Turystyka

Miejscowość leży na terenie założonego w 1992 Parku Krajobrazowego Gór Słonnych.

Szlaki piesze

niebieski szlak Rzeszów – Grybów na odcinku Ustrzyki Dolne – Jureczkowa – Arłamów – Suchy Obycz 618 m n.p.m. – Kalwaria Pacławska

Szlaki rowerowe

Śladami Dobrego Wojaka Szwejka R-63: na odcinku Jureczkowa – Arłamów – Medyka^[13]

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 1025
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 8 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Synchronized view | Arcanum Maps [online], maps.arcanum.com [dostęp 2024-09-26] (ang.).
↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. cz. 1, Warszawa 1901, s. 6.
↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2, tam jako Arłamow.
↑ Andrzej Gliwa, Wykaz zniszczeń we wsiach i miastach ziemi przemyskiej po najeździe tatarskim z 1672 roku : (cz. I), w: Prace Historyczno-Archiwalne, Tom 13 (2003), Rzeszów 2003, s. 140.
↑ Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 6.
↑ Stanisław Kryciński, Piotr Antoniak Pogórze Przemyskie: Przewodnik.
↑ Ośrodek URM W-1 Arłamów [online], www.visitustrzyki.pl [dostęp 2023-04-06] .
↑ Krzysztof Potaczała: Bieszczady w PRL-u. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2012, s. 64. ISBN 978-83-7576-154-2.
↑ Opis szlaku

Bibliografia

Stanisław Kryciński, Pogórze przemyskie, Warszawa 1992
Stanisław Kryciński, Pogórze przemyskie – informator krajoznawczy, Demart, Warszawa 2006
GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Ukraińskie Karpaty i Podkarpacie, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2013, ISBN 978-83-62460-31-1, OCLC 840316814 .

Linki zewnętrzne

Arłamów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 49 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 1025

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 8 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-3] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-4] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[5] Synchronized view | Arcanum Maps [online], maps.arcanum.com [dostęp 2024-09-26] (ang.).

[6] Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. cz. 1, Warszawa 1901, s. 6.

[7] Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2, tam jako Arłamow.

[8] Andrzej Gliwa, Wykaz zniszczeń we wsiach i miastach ziemi przemyskiej po najeździe tatarskim z 1672 roku : (cz. I), w: Prace Historyczno-Archiwalne, Tom 13 (2003), Rzeszów 2003, s. 140.

[9] Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 6.

[books-10] Stanisław Kryciński, Piotr Antoniak Pogórze Przemyskie: Przewodnik.

[11] Ośrodek URM W-1 Arłamów [online], www.visitustrzyki.pl [dostęp 2023-04-06] .

[12] Krzysztof Potaczała: Bieszczady w PRL-u. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2012, s. 64. ISBN 978-83-7576-154-2.

[13] Opis szlaku

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Miasto	Ustrzyki Dolne
Części miasta	Jasień Osiedle Fabryczne Pod Dębami Strwiążek Strwiążyczek Ustjanowa Górna Zabłocie
Wsie	Bandrów Narodowy Brelików Brzegi Dolne Daszówka Dźwiniacz Dolny Hoszowczyk Hoszów Jałowe Jamna Dolna Jamna Górna Jureczkowa Krościenko Leszczowate Liskowate Łobozew Dolny Łobozew Górny Łodyna Moczary Nowosielce Kozickie Ropienka Równia Serednica Stańkowa Teleśnica Oszwarowa Teleśnica Sanna Ustjanowa Dolna Ustjanowa Górna Wojtkowa Wojtkówka Wola Maćkowa Wola Romanowa Zadwórze Zawadka
Części wsi	Borsukowce Braniów Chwaniów Dolny Koniec Górny Koniec (Krościenko) Górny Koniec (Leszczowate) Górny Koniec (Stańkowa) Kopalnia Łodyna-Ług Pod Jaworem Ropienka Dolna Ropienka Górna Rzeki Wolica Za Działem Zabłocie
Osady	Arłamów Kwaszenina Sokole Trzcianiec
Osady leśne	Grąziowa Trójca
Nieistniejące wsie i ich części	Bandrów Kolonia Krzywe Siegenthal Stebnik Steinfels