Bunt Grupy Wagnera

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bunt Grupy Wagnera
Ilustracja
Czołg Grupy Wagnera w Rostowie nad Donem z kwiatami w armacie
Konflikt

Inwazja Rosji na Ukrainę

Czas konfliktu

23–24 czerwca 2023

Miejsce konfliktu

Rosja

Strony konfliktu
 Rosja: Grupa Wagnera
Przyczyny operacji
oskarżenia Jewgienija Prigożyna o atak na Grupę Wagnera przeprowadzony przez rosyjskie siły zbrojne
Rezultaty operacji
wycofanie się Grupy Wagnera
Straty stron konfliktu
13 zabitych,
6 zestrzelonych helikopterów,
1 zestrzelony Ił-22M,
2 zdobyte pojazdy[1] 		2 zabitych,
kilku rannych,
5 zniszczonych pojazdów[2]
Multimedia w Wikimedia Commons
Ruch kolumny wojskowej Grupy Wagnera w czasie buntu

Bunt Grupy Wagnera[3], Bunt Prigożyna[4], Pucz Prigożyna[5] (przez Prigożyna nazwany „marszem sprawiedliwości”[6]) – bunt Grupy Wagnera na czele z Jewgienijem Prigożynem przeciwko dowództwu Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, który miał miejsce w dniach 23–24 czerwca 2023 r.

Jewgienij Prigożyn oskarżył rosyjskie Ministerstwo Obrony o atak na obóz szkoleniowy Grupy Wagnera i zabicie wielu jej żołnierzy. Ogłosił rozpoczęcie marszu sprawiedliwości, zajął Rostów nad Donem i skierował się wraz z członkami Grupy Wagnera w kierunku Moskwy. Bunt zakończył się porozumieniem pomiędzy Prigożynem a władzami Rosji zawartym za pośrednictwem prezydenta Białorusi Alaksandra Łukaszenki.

Geneza[edytuj | edytuj kod]

23 czerwca 2023 r. lider Grupy Wagnera Jewgienij Prigożyn oskarżył rosyjskie Ministerstwo Obrony o przypuszczenie ataku rakietowego i artyleryjskiego na obóz szkoleniowy jego sił[7] i zabicie „ogromnej” liczby najemników[8]. Prigożyn obiecał zemścić się na kierownictwie Ministerstwa Obrony[9]. Prigożyn powiedział, że „zło” w dowództwie wojskowym musi zostać powstrzymane i poprzysiągł „marsz po sprawiedliwość”[10]. Oskarżył także ministra obrony Siergieja Szojgu o fałszywe usprawiedliwianie rosyjskiej inwazji na Ukrainę, w tym o mówienie nieprawdy o rzekomych planach Ukrainy i NATO dotyczących ataku na Rosję[11], a także oskarżył Szojgu o niepowodzenia i śmierć rosyjskich żołnierzy na polu bitwy, stwierdzając, że wojna Rosji na Ukrainie miała służyć elitom[12][13]. W rezultacie Federalna Służba Bezpieczeństwa (FSB) wszczęła postępowanie karne przeciwko Prigożynowi za „podżeganie do zbrojnego buntu”[8][14][15]. Prigożyn wycofał swoje siły z Ukrainy do Rostowa nad Donem w obwodzie rostowskim i poprzysiągł: „Jeśli ktoś wejdzie nam w drogę, zniszczymy wszystko!”[16][17][18]. Prigożyn powiedział, że jego siły nie napotkały żadnego oporu, kiedy wkroczyły do Rostowa nad Donem[17]. Prezydent Rosji Władimir Putin odpowiedział na działania Grupy Wagnera, opisując je jako „zdradę” i „cios w plecy” w czasie wojny rosyjsko-ukraińskiej, grożąc podjęciem „surowych kroków” w celu stłumienia buntu[19]. Ministerstwo obrony zaprzeczyło twierdzeniom Prigożyna o ataku na jego siły, a generał Siergiej Surowikin w wideo opublikowanym w Internecie wezwał siły Wagnera do złożenia broni[8].

Tło[edytuj | edytuj kod]

Grupa Wagnera i Jewgienij Prigożyn[edytuj | edytuj kod]

Jewgienij Prigożyn, lider Grupy Wagnera

Jewgienij Prigożyn był powiernikiem prezydenta Rosji Władimira Putina. W 2014 roku założył Grupę Wagnera, rosyjską prywatną firmę wojskową[20]. Grupa brała udział m.in. w aneksji Krymu[9] czy operacjach na terenie krajów Afryki i Bliskiego Wschodu (m.in. w wojnie domowej w Syrii)[21][22]. Walczyła też w czasie inwazji Rosji na Ukrainę, biorąc udział m.in. w bitwie o Bachmut, gdzie poniosła duże straty (według szacunków z około pięćdziesięciu tysięcy więźniów zwerbowanych do Grupy Wagnera w drugim półroczu 2022 roku pod koniec stycznia 2023 roku w szeregach grupy pozostało ich około dziesięciu tysięcy)[10]. Walki w rejonie Bachmutu były najcięższymi i najkrwawszymi starciami wojny rosyjsko-ukraińskiej w II połowie r. 2022 i na początku r. 2023[23][24]. W czasie rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku nastąpił gwałtowny wzrost wpływów Jewgienija Prigożyna i Grupy Wagnera. Według zachodniego wywiadu szacunkowa liczba wagnerowców wzrosła z kilku tysięcy bojowników w latach 2017–2018 do 50 000 bojowników do stycznia 2023 r.[25]

Według serwisu informacyjnego Meduza, w przededniu rosyjskiej inwazji na Ukrainę Prigożyn był w napiętych stosunkach z rosyjskimi przywódcami, wchodząc w konflikt zarówno z rosyjskim Ministerstwem Obrony, jak i Administracją Prezydenta Rosji. Prigożyn krytykował Siergieja Szojgu za działania armii rosyjskiej w Syrii, mówiąc, że rosyjskie wojsko działa tam „przestarzałymi metodami”. Z kolei Szojgu nie podobało się dostarczanie żywności dla armii rosyjskiej przez firmy Prigożyna[26].

Wzrost wpływów Grupy Wagnera wynikał z niepowodzenia początkowych planów szybkiego pokonania Ukrainy, z jakimi Rosja przystępowała do wojny. W pierwszych miesiącach rosyjskiej inwazji na Ukrainę armia rosyjska poniosła znaczne straty, ale Putin długo zwlekał z ogłoszeniem mobilizacji. W takich warunkach władze rosyjskie zaczęły aktywnie rekrutować najemników do udziału w działaniach wojennych na Ukrainie. Prigożyn otrzymał znaczne środki, w tym własne lotnictwo oraz prawo rekrutacji rosyjskich więźniów do Grupy Wagnera. Grupa Wagnera była postrzegana jako zamieniająca się w prywatną armię Prigożyna, działającą poza rosyjskim ustawodawstwem i poza hierarchią wojskową Federacji Rosyjskiej. Rosyjskie Ministerstwo Obrony i rosyjski Sztab Generalny były niezadowolone z tej sytuacji i zaczęły próbować ograniczać rosnące wpływy Prigożyna[25]. Prigożyn zaczął publicznie krytykować Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej[25]. 5 czerwca, w miarę eskalacji napięć, Prigożyn opublikował wideo na swoich kanałach społecznościowych, w którym, jak twierdził, widoczny był rosyjski podpułkownik Roman Wieniewitin z 72. Brygady Rosji, który przyznawał się, jakoby po pijanemu rozkazał swoim żołnierzom strzelać do bojowników Grupy Wagnera[27][28][29][30].

Prigożyn oskarżał również ministerstwo obrony (głównie ministra Siergieja Szojgu i Szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej Walerija Gierasimowa[25][31][32]) o niedostarczanie żołnierzom Grupy Wagnera obiecanej broni i brak wsparcia ogniowego regularnej armii rosyjskiej[33]. Groził wycofaniem Grupy Wagnera z Bachmutu[31] i zwrócił się do Siergieja Szojgu z prośbą o przyjazd do miasta[34].

W czerwcu 2023 roku ministerstwo obrony rozpoczęło starania o silniejsze zintegrowanie Grupy Wagnera ze strukturami dowodzenia ministerstwa obrony, czemu sprzeciwiał się Prigożyn. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej nakazało członkom Grupy Wagnera podpisanie kontraktów z wojskiem przed 1 lipca, co poparł prezydent Władimir Putin[35].

Krytyka Prigożyna pod adresem rosyjskiej elity władzy[edytuj | edytuj kod]

Minister Obrony Siergiej Szojgu i szef Sztabu Generalnego Walerij Gierasimow, przeciwko którym szef Grupy Wagnera Jewgienij Prigożyn ogłosił „marsz sprawiedliwości” celem wymuszenia ich rezygnacji i ukarania

Prigożyn często krytykował rosyjskie kierownictwo wojskowe za to, że nie robi wszystkiego, co w ich mocy, aby chronić interesy Rosji. Skrytykował dzieci Szojgu za „wydawanie pieniędzy bez celu”, podczas gdy „dzieci zwykłych ludzi wracają w cynkowych [trumnach], rozerwane na kawałki” z powodu wojny. Ostrzegł, że ten „rozłam w społeczeństwie” między elitą a zwykłymi ludźmi może doprowadzić do wydarzeń podobnych do rewolucji rosyjskiej z 1917 r., do powstania „żołnierzy i ich bliskich”[36]. Prigożyn powiedział, że rosyjska elita powinna wysłać swoje dzieci na wojnę, aby ludzie uważali, że jest sprawiedliwie[37].

Prigożyn opisał jako zdrajców „ludzi, którzy latają odrzutowcami biznesowymi do tak zwanych krajów neutralnych, aby uniknąć udziału w dzisiejszych problemach”[38]. Krytykował rosyjską elitę za cieszenie się „publicznym, luksusowym, beztroskim życiem” w czasie wojny. Prigożyn twierdził, że aby przetrwać jako naród, Rosja powinna przygotować się do „trudnej wojny”: wprowadzić stan wojenny, ogłosić nowe fale mobilizacji, a także „zdobyć każdego, kogo się da, do produkcji amunicji” i „zamknąć granice jak w przypadku Korei Północnej”. Jednak zdaniem Prigożyna część rosyjskich elit nie dba o swoją ojczyznę i dlatego nie poświęciłaby swojego wygodnego życia dla kraju[36].

Prigożyn zaatakował rosyjskich oligarchów, których oskarżył o zniszczenie Związku Radzieckiego i przejęcie kontroli nad bogactwem Rosji. Zarzucił im, że mimo przejęcia tej kontroli nie dbają o interesy Rosji. Według Prigożyna w czasie wojny „oligarchowie próbują ukraść wszystko, co należy do ludzi”[39].

Przebieg[edytuj | edytuj kod]

23 czerwca[edytuj | edytuj kod]

W dniu 23 czerwca 2023 r. na kanałach Telegram związanych z Grupą Wagnera pojawiło się wideo, które według Prigożyna zostało nagrane w obozie najemników Grupy Wagnera, zaatakowanym pociskiem[40]. Dziennikarz Bellingcat, Arik Toler, zauważył, że miejsce rzekomego ataku pokrywa się z wcześniej nakręconymi filmami korespondenta wojennego Aleksandra Simonowa, który odwiedził obóz[41]. Tego wieczoru Prigożyn ogłosił początek konfliktu zbrojnego z Ministerstwem Obrony. Wiadomość pojawiła się na kanale Telegram jego służby prasowej. Prigożyn namawiał każdego, kto chciał przyłączyć się do konfliktu przeciwko Ministerstwu Obrony, aby to zrobił. Oskarżył Szojgu o użycie artylerii i helikopterów do zniszczenia Grupy Wagnera i zarzucił, że Szojgu „tchórzliwie uciekł z Rostowa nad Donem o dziewiątej wieczorem”[42].

Rosyjskie Ministerstwo Obrony zaprzeczyło oskarżeniom o atak na tylne obozy Grupy Wagnera[43]. Następnie Prokuratura Generalna Federacji Rosyjskiej poinformowała, że przeciwko Prigożynowi wszczęto postępowanie z art. 279 Kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej (bunt zbrojny)[44]. Generałowie Siergiej Surowikin i Władimir Aleksiejew zaapelowali do bojowników Grupy Wagnera, wzywając ich do powstrzymania się od buntu[45].

Rosyjski państwowy Pierwyj kanał ogłosił „wiadomości alarmowe”, w których prowadząca Jekatierina Andriejewa stwierdziła, że oświadczenia Prigożyna dotyczące rzekomych ataków sił Ministerstwa Obrony na pozycje Grupy Wagnera są fałszywe i że Putin został poinformowany o toczących się wydarzeniach[46].

W odpowiedzi na oświadczenia Prigożyna rosyjskie wojsko i Gwardia Narodowa rozmieściły pojazdy opancerzone zarówno w Moskwie, jak i w Rostowie nad Donem. Rostów nad Donem znajduje się w pobliżu linii frontu na Ukrainie, gdzie działały oddziały Grupy Wagnera, a także tam, gdzie Prigożyn twierdził, że kierowały się oddziały Grupy Wagnera[47].

W nocy z 23 na 24 czerwca opublikowano nagranie audio w imieniu Prigożyna, który twierdził, że Grupa Wagnera wkracza do Rostowa nad Donem i wzywał siły Ministerstwa Obrony, by nie stawiały oporu[48]. Prigożyn stwierdził w innym nagraniu audio z 23 czerwca, że szef Sztabu Generalnego rosyjskich sił zbrojnych nakazał siłom powietrznym tego kraju otwarcie ognia do kolumn Grupy Wagnera poruszających się wśród pojazdów cywilnych, zarzucając Sztabowi Generalnemu lekceważenie życia niewinnych ludzi, „po prostu, ponieważ od półtora roku zabijają własną populację, zamiast walczyć z wrogiem”. Twierdził również, że niektórzy piloci odmówili wykonania rozkazów Sztabu Generalnego i podziękował im[49].

Sekretarz prasowy Putina Dmitrij Pieskow opisał trwającą sytuację jako „próbę buntu” i stwierdził, że rosyjskie instytucje wojskowe dzień i noc donoszą mu na rozkaz Putina o ostatnich wydarzeniach[50].

W imieniu Prigożyna wydano kolejne nagranie audio, w którym oskarża się Walerija Gierasimowa i Siergieja Szojgu o „ataki na bloki mieszkalne” i „unicestwienie setek tysięcy rosyjskich żołnierzy” podczas wojny rosyjsko-ukraińskiej. Kilka kanałów Telegramu opublikowało filmy przedstawiające kolumny poruszające się po ulicach, rzekomo należące do Grupy Wagnera.

W okresie pojawiania się kolejnych oświadczeń Prigożyna Rosja zablokowała na swoim terytorium dostęp do Google News[51].

24 czerwca[edytuj | edytuj kod]

W nocy z 23 na 24 czerwca jednostki Grupy Wagnera przeszły z okupowanego przez Rosję obszaru Ukrainy do obwodu rostowskiego. Rankiem 24 czerwca Grupa Wagnera wkroczyła do stolicy obwodu, Rostowa nad Donem[52].

W nowej wiadomości audio wydanej w imieniu Prigożyna twierdził, że myśliwce Grupy Wagnera zestrzeliły wojskowy helikopter, który otworzył ogień do konwoju[49].

Rosyjska służba bezpieczeństwa, FSB, poinformowała, że wniosła oskarżenie przeciwko Prigożynowi i przystąpiła do jego aresztowania[53]. Tymczasem według doniesień rosyjskich mediów państwowych i niektórych zachodnich mediów siły Grupy Wagnera przejęły kontrolę nad budynkiem Południowego Okręgu Wojskowego w Rostowie[54][55]. Jewgienij Prigożyn opublikował wideo pokazujące go w sztabie wojskowym w Rostowie nad Donem, twierdząc, że wszystkie obiekty wojskowe, w tym lotnisko, w mieście są pod kontrolą Grupy Wagnera. Prigożyn uzasadniał przejęcie kontroli nad lotniskiem potrzebą uniemożliwienia Ministerstwu Obrony strzelania do Grupy Wagnera i skupienia się na atakach na terenie Ukrainy[56].

Po zajęciu siedziby Południowego Okręgu Wojskowego w Rostowie Prigożyn oświadczył, że oczekuje tam na przybycie Siergieja Szojgu i Walerija Gierasimowa, zaś jeśli się nie pojawią „pójdzie na Moskwę”[57]. W Rostowie Prigożyn spotkał się z rosyjskim wiceministrem obrony Junus-biekiem Jewkurowem, który bezskutecznie namawiał Prigożyna do zakończenia buntu[58]. Po zajęciu Rostowa kolumna Grupy Wagnera zaczęła się przemieszczać w kierunku Moskwy[59].

Mer Moskwy Siergiej Sobianin poinformował, że w federalnym mieście Moskwie wdrażane są działania antyterrorystyczne[60].

Przemówienie Władimira Putina do Rosjan i sił bezpieczeństwa 24 czerwca o godz. 10:00 (UTC+3) w rosyjskiej telewizji, w którym nazwał wydarzenia w Rosji „buntem zbrojnym”, a jego organizatorów zdrajcami i nakazał siłom zbrojnym ich zneutralizowanie

Rostów nad Donem jest bezpośrednio połączony z Moskwą autostradą M-4, na której odnotowano doniesienia o przemieszczaniu się personelu Grupa Wagnera w kierunku stolicy. Władze obwodu lipieckiego i woroneskiego wezwały wszystkich cywilów do pozostania w domach po doniesieniach o kolumnach wojskowych i starciach wzdłuż autostrady[61][62][63]. Kolumna Grupy Wagnera przejeżdżała w pobliżu Jelca[59].

Posty w mediach społecznościowych pokazały materiał filmowy z walk między oddziałami Grupy Wagnera a rosyjskim wojskiem w Woroneżu, w połowie drogi między Rostowem a Moskwą, a Reuters powołuje się na rosyjskie raporty wojskowe[31][64][65][66]. Według doniesień medialnych Grupa Wagnera przejęła kontrolę nad wszystkimi obiektami wojskowymi w Woroneżu[67][68].

Prezydent Rosji Władimir Putin zwrócił się do narodu po raz pierwszy od początku buntu w przemówieniu telewizyjnym, nazywając działania Grupy Wagnera „zdradą” i obiecując podjęcie „surowych kroków” w celu stłumienia buntu. Putin twierdził, że sytuacja zagraża istnieniu samej Rosji i scharakteryzował bunt jako „cios w plecy” w toczącej się wojnie rosyjsko-ukraińskiej, nawiązując do rewolucji rosyjskiej 1917 r. i ostrzegając przed utratą terytoriów. Nie wymienił wprost Prigożyna ani Grupy Wagnera. Twierdzenie Putina było obaleniem wcześniejszych twierdzeń Prigożyna, że Rosja traci terytoria w wojnie ukraińskiej z powodu złego zarządzania przez Ministerstwo Obrony i że działania Grupy Wagnera przeciwko Ministerstwu Obrony miały jedynie na celu poprawę sytuacji Rosji[19].

Kolumna Grupy Wagnera przemieszcza się w kierunku Moskwy. Lektor, prawdopodobnie Rosjanin, chętnie nazywa ich „swoimi” i krzyczy „Bohaterowie”

W rejonie tałowskim w obwodzie woroneskim zbuntowane jednostki zestrzeliły helikopter rosyjskich sił zbrojnych[69]. W obwodzie lipieckim w okolicy Czapłygina[70] autostrady były niszczone za pomocą koparek, aby spowolnić Grupę Wagnera[71], rosyjskie wojsko przygotowało obronę na Oce, minując mosty[72]. Według strony Flightradar24 samolot Ił-96-300PU używany przez Putina wystartował z Moskwy i skierował się w stronę Petersburga[73]. Dmitrij Pieskow stwierdził, że na jego pokładzie nie było Władimira Putina[74]. Podczas walki między wagnerowcami a regularną rosyjską armią zginęło co najmniej 13 żołnierzy Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej[75][76] i dwóch żołnierzy Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, którzy dobrowolnie dołączyli do wagnerowców[77]. Zestrzelono śmigłowiec szturmowy i samolot transportowy regularnej armii rosyjskiej[78]. Wagnerowcy w wielu miejscach napotkali minimalny opór sił wiernych rosyjskiemu rządowi[79][80], a część mieszkańców Rostowa nad Donem odnosiła się entuzjastycznie do sił Grupy Wagnera, które zajęły miasto[81].

Wieczorem 24 czerwca Prigożyn poinformował o zakończeniu marszu w kierunku Moskwy (według jego słów żołnierze dotarli na odległość 200 km od Moskwy) i rozpoczęciu odwrotu do obozów polowych[70]. Według informacji medialnych wagnerowcy dotarli w okolice Kaszyry w obwodzie moskiewskim[82]. Krótko przed wystąpieniem Prigożyna kancelaria prezydenta Białorusi Alaksandra Łukaszenki poinformowała o rozmowach pomiędzy prezydentem Łukaszenką a Jewgienijem Prigożynem, które zakończyły się porozumieniem o odwrocie kolumny wojskowej podążającej w stronę Moskwy[70]. Według rzecznika prasowego prezydenta Federacji Rosyjskiej Dmitrija Pieskowa porozumienie zakładało: przeniesienie się Jewgnieja Prigożyna na Białoruś, umorzenie postępowania karnego Federalnej Służby Bezpieczeństwa wobec Prigożyna, niestawianie zarzutów bojownikom Grupy Wagnera biorących udział w buncie oraz kontrakty wojskowe z ministerstwem obrony dla tych bojowników, którzy nie wzięli udziału w buncie[83]. Prigożyn i Grupa Wagnera opuścili Rostów nad Donem 24 czerwca około godziny 23:00 czasu lokalnego[84][85]. Prezydent Alaksandr Łukaszenka oświadczył, że jest gotowy przyjąć na Białorusi część najemników Grupy Wagnera, którzy nie będą chcieli podpisać kontraktu z ministerstwem obrony[86][87][88].

Rostów: mieszkańcy miasta obok Sztabu dowództwa Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego Federacji Rosyjskiej oklaskują wagnerowców i robią sobie z nimi zdjęcia

Reakcje międzynarodowe[edytuj | edytuj kod]

  • Rosyjska opozycja
    • 23 czerwca lider Rosyjskiego Korpusu Ochotniczego Denis Kapustin pochwalił Prigożyna, stwierdzając: „Chociaż stoimy po przeciwnych stronach barykady i mamy inny punkt widzenia na przyszłość Federacji Rosyjskiej, mogę go śmiało nazwać rosyjskim patriotą, bez sarkazmu i ironii”[89].
  •  Stany Zjednoczone
    • 23 czerwca (24 czerwca w Moskwie) rzecznik Rady Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych Adam Hodge stwierdził, że Stany Zjednoczone śledzą wydarzenia w Rosji i „konsultują się z sojusznikami i partnerami w tej sprawie”.
    • Senator Stanów Zjednoczonych z Florydy i były kandydat na prezydenta Marco Rubio oświadczył na Twitterze, że bunt „będzie miał znaczący i potencjalnie historyczny wpływ”, a także zauważył, że ktokolwiek kontroluje Rostów nad Donem, kontroluje większość dostaw dla sił rosyjskich na Ukrainie[90][91].
  •  Ukraina
  •  Polska

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ https://www.dw.com/en/wagner-chief-humiliated-putin-ukraine-says/a-66022584
  2. ↑ ‘We did not want to spill Russian blood’: Prigozhin makes statement on Wagner Group’s mutiny attempt. Read his address in full — Novaya Gazeta Europe [online], novayagazeta.eu [dostęp 2024-04-22] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-26].
  3. ↑ Bunt Grupy Wagnera. Brytyjski rząd przygotowuje się na scenariusz nagłego upadku Rosji [online], polskieradio24.pl [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  4. ↑ Znaczenie buntu Prigożyna dla rosyjskiej polityki bezpieczeństwa [online], pism.pl [dostęp 2023-06-28].
  5. ↑ Pucz Prigożyna. Kto na Kremlu był przeciw, a kto tylko milczał? Ustalenia włoskiego dziennika [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  6. ↑ Bunt Prigożyna: kryzys putinizmu (stan na godz. 7.00) [online], OSW Ośrodek Studiów Wschodnich, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  7. ↑ Bunt Prigożyna: kryzys putinizmu (stan na godz. 7.00) [online], OSW Ośrodek Studiów Wschodnich, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-07-02] (pol.).
  8. ↑ a b c Prigozhin Charged With ‘Inciting Armed Revolt’ After Vowing to Stop ‘Evil’ Military Leadership. The Moscow Times, 2023-06-24. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-23)].
  9. ↑ a b Wagner Chief Claims His Forces Downed Russian Military Helicopter. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  10. ↑ a b Prigozhin Charged With ‘Inciting Armed Revolt’ After Vowing to Stop ‘Evil’ Military Leadership [online] [dostęp 2023-06-24] (ang.).
  11. ↑ Jevgenij Prigozhin: Wagner chief blames war on defence minister. BBC News, 2023-06-23. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-23)].
  12. ↑ Wagner chief vows to topple Russian military leaders. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  13. ↑ Jevgenij Prigozhin: Wagner chief blames war on defence minister. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  14. ↑ Wagner chief says Russia’s war in Ukraine intended to benefit elites, accuses Moscow of lying. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  15. ↑ Wagner chief rejects Putin’s accusations of treason. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  16. ↑ Gabriel Gavin: Putin in crisis: Wagner chief Prigozhin declares war on Russian military leadership, says 'we will destroy everything’. POLITICO, 2023-06-23. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-23)]. (ang.).
  17. ↑ a b Leader of Wagner mercenaries says forces entered Russian city of Rostov facing no resistance. PBS NewsHour, 2023-06-23. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-24)]. (ang.).
  18. ↑ Putin in crisis: Wagner chief Prigozhin declares war on Russian military leadership. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  19. ↑ a b Путин назвал мятеж Пригожина «предательством» и «изменой». Meduza. [dostęp 2023-06-24]. (ros.).
  20. ↑ Charles Maynes: Jevgenij Prigozhin, ‘Putin’s Chef,' has emerged from the shadows with his Wagner Group. 2023-03-06. [dostęp 2023-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-24)].
  21. ↑ Transformacja Grupy Wagnera w związku z wojną na Ukrainie [online], pism.pl [dostęp 2023-06-28].
  22. ↑ Od Popasnej do Bachmutu. Grupa Wagnera w wojnie rosyjsko-ukraińskiej [online], OSW Ośrodek Studiów Wschodnich, 28 kwietnia 2023 [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  23. ↑ Tu toczą się najcięższe walki. Eksperci nie mają wątpliwości [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  24. ↑ Russia and Ukraine Battle for Bakhmut: Live Updates – The New York Times [online], web.archive.org, 1 lutego 2023 [dostęp 2023-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-01].
  25. ↑ a b c d Блеф или военный мятеж? Что означает ультиматум Евгения Пригожина. belsat.eu. [dostęp 2023-06-24].
  26. ↑ A mercenaries’ war How Russia’s invasion of Ukraine led to a ‘secret mobilization’ that allowed oligarch Evgeny Prigozhin to win back Putin’s favor. Meduza. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (13-01-2023)]. (ang.).
  27. ↑ Pjotr Sauer: Wagner captures Russian commander as Prigozhin feud with army escalates. The Guardian, 2023-06-05. [dostęp 2023-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-22)].
  28. ↑ Wagner captures Russian commander as Prigozhin feud with army escalates. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  29. ↑ Snejana Farberov: Russian officer captured, accused of firing on mercenaries. New York Post, 2023-06-05. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-11)]. (ang.).
  30. ↑ Wagner Captures Russian Soldier Accused of Firing on Its Positions. The Moscow Times, 2023-06-05. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-13)]. (ang.).
  31. ↑ a b c Jevgenij Prigozhin: Wagner boss ‘promised ammunition’ after retreat threat, „BBC News”, 7 maja 2023 [dostęp 2023-06-28] (ang.).
  32. ↑ Prigożyn: Szojgu i Gierasimow powinni być powieszeni na placu Czerwonym [online], www.rmf24.pl [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  33. ↑ Wojna Rosji z Ukrainą: Prigożyn w ostrych słowach zwraca się do Szojgu. Chodzi o amunicję [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  34. ↑ Prigożyn nie odpuszcza. Wezwał Szojgu do Bachmutu [online], www.rmf24.pl [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  35. ↑ Andrew Osborn, Putin backs push for mercenary groups to sign contracts despite Wagner’s refusal, „Reuters”, 13 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-28] (ang.).
  36. ↑ a b Prigozhin suggests that Russia follow North Korea’s example so the country isn’t „screwed up”. Ukrainska Pravda, 2023-06-05. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-22)].
  37. ↑ 'We need to take a page from North Korea’s book’ Evgeny Prigozhin speaks even more frankly than usual in new 77-minute interview. Meduza, 2023-05-24. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-22)]. (ros.).
  38. ↑ Część zdrajców siedzi w biurach”: Jewgienij Prigożyn wymienił kategorię osób, które uważa za zdrajców Rosji”. Nevnov.ru, 2022-11-14. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-11-14)]. (ros.).
  39. ↑ Oligarchowie próbują ukraść wszystko, co należy do ludu”: Prigożyn oskarżył biznes o grabież Rosji. Kapital-rus.ru, 2022-11-19. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-12-03)]. (ros.).
  40. ↑ Пригожин заявил, что Минобороны РФ ударило по позициям ЧВК Вагнера. «Эта тварь будет остановлена», – сказал Пригожин о Шойгу. Meduza. [dostęp 2023-06-23]. (ros.).
  41. ↑ Site of Alleged Wagner Camp Attack Recently Visited by War Blogger. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  42. ↑ Пригожин объявил, что фактически собирается осуществить военный переворот в России, – назвав его «маршем справедливости» Он опубликовал серию сообщений. Вот их полная расшифровка. Meduza. [dostęp 2023-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-23)]. (ros.).
  43. ↑ ФСБ возбудила против Евгения Пригожина дело о призывах к мятежу. [dostęp 2023-06-24]. (ros.).
  44. ↑ ФСБ возбудила уголовное дело о призывах к вооруженному мятежу после заявлений Пригожина о его «марше справедливости» в России. Meduza. [dostęp 2023-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-23)]. (ros.).
  45. ↑ «Пока не поздно, нужно остановить колонны и подчиниться воле президента». Генерал Суровикин призвал бойцов ЧВК Вагнера «решить вопросы мирным путем». Meduza. [dostęp 2023-06-23]. (ros.).
  46. ↑ On Channel One there was an emergency newscast about Prigozhin and Wagner PMC. West Observer, 2023-06-23. [dostęp 2023-06-23]. (ang.).
  47. ↑ Anton Troianovski, Ivan Nechepurenko, Russia-Ukraine War: Russian Generals Accuse Mercenary Leader of Trying to Mount a Coup, „The New York Times”, 23 czerwca 2023, ISSN 0362-4331 [dostęp 2023-06-24] (ang.).
  48. ↑ Prigozhin zayavil, chto «my vkhodim v Rostov». Etomu net dokazatel’stv. Meduza. [dostęp 2023-06-24]. (ros.).
  49. ↑ a b Wagner Chief Claims His Forces Downed Russian Military Helicopter. Barrons.com, 2023-06-24.
  50. ↑ Peskov rasskazal, kak Putin sledit za myatezhom Prigozhina. URA News. [dostęp 2023-06-24]. (ros.).
  51. ↑ Google News Blocked in Russia as Feud With Mercenary Leader Intensifies. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  52. ↑ ‘Don’t interfere with Wagner’ A rundown of what happened in Rostov-on-Don during Wagner’s day-long occupation [online], Meduza [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  53. ↑ Max Seddon, Russia charges Wagner leader with organising an armed uprising [online], Financial Times, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-24] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-23].
  54. ↑ Military coup in Russia? Wagner mercenary group takes control of military building in Rostov, Moscow on high alert. Business Today, 2023-06-24.
  55. ↑ Aila Slisco, Did Wagner Group take over military headquarters? What we know, „Newsweek”, 23 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-24] (ang.).
  56. ↑ Prigozhin says Rostov military headquarters and airfield are under Wagner control [online], CNN, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
  57. ↑ Prigożyn: zajęliśmy sztab Południowego Okręgu Wojskowego bez jednego wystrzału [online], TVN24, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (pol.).
  58. ↑ ‘We’re saving Russia’ In a meeting with military leaders, Jevgenij Prigozhin demanded respect. Read the transcript. [online], Meduza [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  59. ↑ a b The road to Moscow: A visual timeline of Wagner’s rebellion [online], Washington Post, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  60. ↑ Lili Bivings: Moscow mayor says ‘anti-terrorist measures’ being taken in city. The Kyiv Independent, 2023-06-24. [dostęp 2023-06-24].
  61. ↑ LIVE: Moscow accuses Wagner head of mutiny, after he vows to oust military leadership. France 24, 2023-06-24. [dostęp 2023-06-24].
  62. ↑ Russia-Ukraine war live: Wagner forces ‘control’ Rostov army HQ. Al Jazeera. [dostęp 2023-06-24].
  63. ↑ Shubham Soni: Has Wagner Group reached Voronezh, reports of fighting in Oblast halfway between Moscow and Rostov | Watch Video. opoyi, 2023-06-24. [dostęp 2023-06-24].
  64. ↑ Shubham Soni: Has Wagner Group reached Voronezh, reports of fighting in Oblast halfway between Moscow and Rostov | Watch Video. Opoyi, 2023-06-24. [dostęp 2023-06-24].
  65. ↑ Livemint: Wagner army takes control of millitary units in Voronezh. Russia-Ukraine LIVE. mint, 2023-06-24. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  66. ↑ Wagner controls military facilities in Voronezh, 500 km south of Moscow. Deccan Herald, 2023-06-24. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  67. ↑ Reuters: ЧВК Вагнера захватила военные объекты в Воронеже. Meduza, 2023-06-24. [dostęp 2023-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-24)]. (ros.).
  68. ↑ Reuters: PMC Wagner zajął obiekty wojskowe w Woroneżu.
  69. ↑ «Медуза» сделала обновляемую карту, на которой вы можете увидеть, как продвигалось наступление ЧВК Вагнера на Москву Информация на 19:00 мск 24 июня [online], Meduza [dostęp 2023-06-29] (ros.).
  70. ↑ a b c Marsz na Moskwę przerwany. Prigożyn potwierdził, że Grupa Wagnera rozpoczyna odwrót i wraca do obozów [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2023-06-29] (pol.).
  71. ↑ Jevgenij Prigozhin’s coup Russia’s armed forces scramble at home to confront an armed insurrection by the nation’s most outspoken mercenary figure [online], Meduza [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  72. ↑ Brendan Cole, Prigozhin’s 11th hour mutiny reversal [online], Newsweek, 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  73. ↑ Samolot Putina wystartował z Moskwy. Chwilę po starcie Ił-96-300PU zniknął z radarów [online], WP Tech, 25 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (pol.).
  74. ↑ James Kilner i inni, Wagner leader Prigozhin will move to Belarus after attempted mutiny under deal to withdraw troops, The Telegraph, 24 czerwca 2023, ISSN 0307-1235 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  75. ↑ Putin confirms Russian pilots killed during aborted mutiny, „Reuters”, 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  76. ↑ Russia’s Wagner Group Is Being Disbanded [online], Time, 27 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  77. ↑ ‘We did not want to spill Russian blood’: Prigozhin makes statement on Wagner Group’s mutiny attempt. Read his address in full – Novaya Gazeta Europe [online], web.archive.org, 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-26].
  78. ↑ W sobotnich walkach z wagnerowcami zginęło 15 rosyjskich żołnierzy [online], www.gazetaprawna.pl, 25 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (pol.).
  79. ↑ ‘All bets are off’: An uncertain future after Wagner mutiny [online], www.aljazeera.com [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  80. ↑ Catherine Loe, Attempted coup ends fast, leaving many questions unanswered [online], Economist Intelligence Unit, 28 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  81. ↑ Niko Vorobyov, Disbelief, anger: Russians struggle to process Wagner revolt [online], www.aljazeera.com [dostęp 2023-07-01] (ang.).
  82. ↑ Nartin Fornusek, Prigozhin says he started rebellion to protest Wagner dissolution, not topple government [online], The Kyiv Independent, 26 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  83. ↑ Kreml i Prigożyn mają porozumienie. Co w nim jest? [online], TVN24, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (pol.).
  84. ↑ AFP-Agence France Presse, Wagner Group Starts Pull-out From Russia’s Rostov-on-Don [online], www.barrons.com [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  85. ↑ Ynet, Wagner mercenaries pulling out of Rostov-on-Don, „Ynetnews”, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
  86. ↑ Belarus to accommodate Wagner mercenaries in abandoned military base [online], Al Arabiya English, 27 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
  87. ↑ Wagner: Satellite images show activity at military base in Belarus, „BBC News”, 29 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
  88. ↑ Belarus leader welcomes Wagner forces but others in the country see them as a threat [online], AP News, 29 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (ang.).
  89. ↑ Denis Kapustin: Kapustin, Denis. Telegram, 2023-06-23. (ros.).
  90. ↑ Fahad Shabbir: UPDATE – Biden Briefed On Developments In Russia Concerning Wagner PMC’s Prigozhin – White House. UrduPoint. [dostęp 2023-06-23].
  91. ↑ Marco Rubio: Tweet Marco Rubio. Twitter. [dostęp 2023-06-24]. (ang.).
  92. ↑ Zełenski o puczu wagnerowców: Całkowity chaos [online], www.tvp.info, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (pol.).
  93. ↑ Świat patrzy na wydarzenia w Rosji. „To ich wewnętrzna sprawa” [online], Bankier.pl, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (pol.).
  94. ↑ Telewizja Polska S.A, Niestabilna sytuacja w Rosji [online], lublin.tvp.pl [dostęp 2023-06-30] (pol.).
  95. ↑ Szef MSZ: Wydarzenia w Rosji to wewnętrzna sprawa Rosji [online], www.gazetaprawna.pl, 25 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-30] (pol.).
Wojna rosyjsko-ukraińska
Główne wydarzenia
Kalendarium
2022
2023
2024
Wojna w Donbasie
Inwazja Rosji na Ukrainę
wschodnia Ukraina
północno-wschodnia Ukraina
Kijów i obwód kijowski
południowa Ukraina
inne
zbrodnie wojenne
jednostki wojskowe
Wpływ i reakcje
Cyberwojna
Media i kultura popularna
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bunt_Grupy_Wagnera&oldid=73577410”