Przejdź do zawartości

Gołogłów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gołogłów
Pityriasis gymnocephala[1]
(Temminck, 1836)
Ilustracja
Okaz muzealny
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

Pityriaseidae
Mayr & Amadon, 1951[2]

Rodzaj

Pityriasis[3]
Lesson, 1837

Gatunek

gołogłów

Synonimy
  • Barita gymnocephala Temminck, 1836[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Gołogłów[6] (Pityriasis gymnocephala) – gatunek średniej wielkości ptaka, jedynego przedstawiciela monotypowej rodziny gołogłowów (Pityriasidae)[a][6][7], enigmatyczny i rzadki mieszkaniec lasów deszczowych Borneo[8].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Pokrewieństwo tego gatunku przez długi czas było dyskusyjne. Umieszczano go między innymi w rodzinach: Prionopidae (czołoczuby), Cracticidae (srokacze), Artamidae (ostroloty), Corvidae (krukowate)[9][10]. Według najnowszych badań najbliżej spokrewniony jest z paskownikami (Aegithinidae), z którymi tworzy takson siostrzany w stosunku do dzierzbików (Malaconotidae)[6]. Nie wyróżnia się podgatunków[7][11].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Gołogłów osiąga długość ciała 22–26 cm, oraz masę ciała 115–150 g[11]. Jest czarnym lub ciemnoszarym ptakiem, z czerwonymi udami i czerwoną głową, gardłem i szyją z szarymi pokrywami usznymi i pozbawionym piór, żółtym czubem. Na skrzydle występuje biała plama widoczna w locie, a samice mają także czerwone plamki po bokach ciała. Mają masywny, czarny, hakowato zakończony dziób i krótki ogon, nadający im krępy wygląd. Czub głowy pokrywają krótkie (3–4 mm) żółte lub koloru słomkowego wybrzuszenia skórne, wyglądające jak szczecina. Osobniki młodociane mają czarne uda, czerwone pokrywy uszne i obrączki oczne, kilka czerwonych piór na głowie i nierozwiniętą „szczecinę”[12].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Gołogłów jest hałaśliwym ptakiem, wydającym różnorodne odgłosy, wliczając w to przeraźliwe nosowe wycie, występujące na przemian z odgłosami szorstkimi, ćwierkaniem, gwizdaniem, chichotaniem[8][9].

Gołogłów żywi się głównie dużymi bezkręgowcami, szczególnie prostoskrzydłymi, straszykami, chrząszczami, motylami, cykadami, karaczanami, termitami, pająkami, na które poluje na drzewach. Żywi się także małymi kręgowcami i owocami[8][9].

Status

[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje gołogłowa za gatunek narażony na wyginięcie (VU – vulnerable) od 2022 roku; wcześniej, od 1988 był uznawany za gatunek bliski zagrożenia (NT – near threatened). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale opisywany jest jako ptak rzadki. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy ze względu na postępujące niszczenie lasów w obrębie zasięgu występowania[5].

  1. Często stosowany był zapis: Pityriaseidae.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Pityriasis gymnocephala, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. E. Mayr & D. Amadon. A classification of Recent birds. „American Museum novitates”. 1496, s. 37, 1951. (ang.). 
  3. Pityriasis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2012-06-24] (ang.).
  4. Bristlehead (Pityriasis gymnocephala). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2012-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
  5. a b Pityriasis gymnocephala, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  6. a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Pityriasidae Mayr & Amadon, 1951 - gołogłowy - Bristlehead (wersja: 2022-05-22). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-05-22].
  7. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Lyrebirds, scrubbirds, bowerbirds, Australasian wrens. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-19]. (ang.).
  8. a b c MacKinnon, John & Phillipps, Karen. (1993). A Field Guide to the Birds of Borneo, Sumatra, Java and Bali. OUP: Oxford. ISBN 0-19-854035-3.
  9. a b c Smythies, B.E. & Davison, G.W.H.: The Birds of Borneo. Kota Kinabalu: Natural History Publications (Borneo), 1999, s. 606–608. ISBN 983-812-028-6.
  10. Pityriaseidae – Bristlehead. [w:] Discover Life [on-line]. [dostęp 2022-01-06]. (ang.).
  11. a b F. Sheldon, R. Moyle: Bristlehead (Pityriasis gymnocephala). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).
  12. S. Colenutt. Little known Oriental bird: Bornean Bristlehead. „Oriental Bird Club Bulletin”. 35, 2002. (ang.). 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]