Janusz Meissner

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Janusz Gniewomir Meissner
Porucznik Herbert
Ilustracja
kapitan kapitan
Data i miejsce urodzenia 21 stycznia 1901
Warszawa
Data i miejsce śmierci 28 lutego 1978
Kraków
Przebieg służby
Lata służby od listopada 1918
Siły zbrojne Roundel of Poland (1921–1993).svg Lotnictwo Wojska Polskiego,
RAF roundel.svg RAF
Stanowiska d-ca eskadry w CWOL w Dęblinie, d-ca Eskadry Treningowej w Krakowie
Główne wojny i bitwy wojna polsko-bolszewicka,
III powstanie śląskie,
II wojna światowa
Odznaczenia
Polowa Odznaka Pilota,
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Walecznych (1920-1941, dwukrotnie) Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I stopnia Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Grób Janusza Meissnera na Cmentarzu Salwatorskim
Janusz Meissner i Leonard Buczkowski na planie filmu "Gwiaździsta eskadra"

Janusz Gniewomir Meissner, ps. literacki „Porucznik Herbert” (ur. 21 stycznia 1901 w Warszawie, zm. 28 lutego 1978 w Krakowie) – kapitan pilot Wojska Polskiego, pisarz i dziennikarz.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Warszawie w rodzinie rzeźbiarza Jana Wiktora Meissnera, jego bratem był kapitan żeglugi wielkiej Tadeusz Meissner. Od 1915 uczył się w Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie. Od lipca 1917 działał w POW, przez kilka tygodni osadzony był w Cytadeli w X Pawilonie przez władze okupacyjne, lecz został zwolniony. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego, służąc początkowo jako mechanik lotniczy w 2 eskadrze w Lublinie i 7 eskadrze we Lwowie.

Pod koniec 1919 ukończył kurs pilotażu w Niższej Szkole Pilotów w Krakowie, a w marcu 1920 w Wyższej Szkole Pilotów w Poznaniu. Od lipca 1920 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w składzie nowo sformowanej Toruńskiej Eskadry Wywiadowczej, w stopniu sierżanta pilota. Za lot bojowy 16 lipca 1920 został odznaczony Krzyżem Walecznych, awansował też w sierpniu na podchorążego pilota. Po zakończeniu wojny wziął udział w przygotowaniach do III powstania śląskiego i działaniach bojowych od 3 maja 1921[1], dowodząc oddziałem dywersyjnym z grupy „Wawelberg”. Został odznaczony za to Orderem Virtuti Militari oraz Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Po powstaniu powrócił do lotnictwa wojskowego; od lutego 1922 służył w 12 eskadrze wywiadowczej w Warszawie jako podporucznik rezerwy zatrzymany w służbie czynnej. 1 października 1923 został odkomenderowany z 1 pułku lotniczego do Szkoły Podchorążych Piechoty na pięciomiesięczny kurs doszkolenia[2]. 9 maja 1924 roku został awansowany z dniem 1 kwietnia 1924 roku na porucznika ze starszeństwem z 1 lutego 1924 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych[3]. W tym samym roku ukończył studia w Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. W listopadzie 1924 został przydzielony do Szkoły Pilotów w Bydgoszczy na stanowisko instruktora[4]. Następnie pełnił służbę w 11 pułku myśliwskim w Lidzie i Departamencie Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych jako referent prasowy (1928). Od 1930 służył jako instruktor-pilot w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie, w 1931 – został dowódcą eskadry w CWOL[5]. 12 marca 1933 został mianowany kapitanem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 37. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych[6]. W tym samym roku został przeniesiony do 2 pułku lotniczego w Krakowie[7], w którym pełnił służbę na stanowisku adiutanta pułku, a następnie oficera taktycznego III/2 dywizjonu myśliwskiego, dowódcy eskadry treningowej i pułkowej szkoły pilotów przy eskadrze treningowej. Brał także udział w sporcie lotniczym, miał licencję pilota sportowego i ukończony kurs szybowcowy. Z dniem 31 lipca 1939 przeniesiony w stan spoczynku[8]. Do 1939 wylatał na samolotach 7920 godzin.

Po wybuchu II wojny światowej został 1 września 1939 zmobilizowany i przydzielony do CWOL w Dęblinie. Uczestniczył w jednym locie bojowym podczas kampanii wrześniowej. 19 września 1939 ewakuował się do Rumunii, gdzie został komendantem oddziału 300 lotników polskich, głównie podchorążych, internowanych w Tulczy, następnie obozie we wsi Sarighiol. Został następnie pełnomocnikiem Brytyjskiego Funduszu Pomocy i Opieki nad Internowanymi Żołnierzami Polskimi działającego przy ambasadzie brytyjskiej, pracując przy ewakuacji polskich żołnierzy do Francji. Jesienią 1939 przedostał się do Francji, a po jej upadku – do Wielkiej Brytanii. Nie otrzymując przydziału bojowego został redaktorem i współautorem czasopisma satyrycznego „Polski Spitfire”, którego jedyny numer ukazał się 5 września 1940 w dwóch egzemplarzach. Zamieszczone w nim teksty i krytyka nie spotkały się z uznaniem polskich władz wojskowych, które wszczęły dochodzenie i skierowały go do rezerwy, „zsyłając” na Wyspę Węży (Bute)[9]. Mimo to, Meissner został następnie kierownikiem Wojskowej Rozgłośni Radiowej przy Biurze Propagandy Naczelnego Wodza, nadającej krótki program na falach BBC. Odmawiano jego prośbom o przydział do personelu latającego, powołując się na wiek. Od 1 kwietnia 1941 został jednak lotniczym korespondentem wojennym, uczestnicząc m.in. w lotach bojowych z załogami polskich bombowców, co wykorzystał w wydanej w 1943 popularnej książce Żądło Genowefy oraz w stanowiącej jej kontynuację L jak Lucy. 22 października 1942 zwolniony ze służby wojskowej, został dyrektorem Radia Polskiego – działu Ministerstwa Informacji i Dokumentacji rządu na uchodźstwie. W styczniu 1945 został szefem wydziału propagandy, prasy i informacji Polskich Sił Powietrznych.

Po wojnie, jesienią 1946 powrócił do Polski i zamieszkał w Zakopanem w willi Texas. W 1954 został tam wybrany na radnego Miejskiej Rady Narodowej[10], od 1956 zamieszkał w Krakowie, gdzie zmarł 28 lutego 1978. Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie w 1978 roku. Pozostawił po sobie 2 synów: Andrzeja i Jerzego Lecha.

Jego pierwsza żona – Stanisława Jajkowska (we wspomnieniach występuje jako „Myszka”) zginęła tragicznie w 1923 roku i jest pochowana w Warszawie (dane z akt parafialnych wyszukiwarki genealogicznej)[potrzebny przypis], z tego związku miał syna Andrzeja. Jego druga żona Zofia, zmarła w 1955 roku, jest pochowana na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie – z tego związku miał syna Jerzego Lecha (we wspomnieniach występuje jako Leszek), urodzonego w 1927 roku, a zmarłego w 2000 roku i pochowanego w grobowcu rodzinnym z ojcem. Jego trzecia żona Krystyna zmarła w 2009 roku i jest pochowana w grobowcu rodzinnym wraz z Januszem Meissnerem[11].

Matka Janusza Meissnera – Anna Meissner z domu Braun zmarła z wycieńczenia w IX 1944 roku w Warszawie w trakcie Powstania Warszawskiego. Brat Janusza Meissnera - kpt. ż.w. Tadeusz Meissner zmarł w 1966 roku i jest pochowany na Cmentarzu Witomino w Gdyni[12].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Janusza Meissnera.

Meissner napisał wiele popularnych utworów o tematyce lotniczej i marynistycznej, korzystając częściowo z własnych doświadczeń i przeżyć. Pierwszym z nich było opowiadanie Czerwone widmo, opublikowane w tygodniku "Na Fali" w 1926. W kolejnych latach publikował powieści, opowiadania, audycje radiowe. Pierwszą powieścią była Eskadra oparta na przeżyciach z wojny 1920 roku; z kolei na tle zdarzeń I wojny światowej powstała sensacyjno-przygodowa powieść o sterowcu L-59.

Łącznie wydał 48 książek, z czego 33 o tematyce lotniczej, pozostałe o tematyce marynistycznej, sportowej, wojskowej lub myśliwskiej – np. Opowieść pod psem (a nawet pod dwoma) (1963), a także wspomnienia: Pierwsze kroki (1956), Jak dziś pamiętam (1967), Wiatr w podeszwach (1971) i Pióro ze skrzydeł (1973). Do najbardziej znanych powieści należą Szkoła orląt (1929) – poświęcona szkoleniu lotniczemu, Żądło Genowefy (1943) i L jak Lucy (1945) – poświęcone polskim lotnikom bombowym z czasu II wojny światowej, Wraki – powieść inspirowana autentycznym zdarzeniem wydobycia wraku niemieckiego transportowca «MS Seeburg», który później (największy statek Polskiej Marynarki Handlowej) pływał jako MS Dzierżyński, oraz historyczno-przygodowa trylogia Opowieść o korsarzu Janie Martenie (Czarna bandera, Czerwone krzyże, Zielona Brama). Książki te przez całe dziesięciolecia pobudzały (głównie wśród młodzieży) zainteresowania lotnicze i marynistyczne. W 1973 otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w dziedzinie literatury za całokształt twórczości.

Był ponadto autorem scenariusza do filmu Leonarda Buczkowskiego Gwiaździsta eskadra z 1930 r. Współtworzył także scenariusze filmowe (Orzeł, Sprawa pilota Maresza, Wraki), a na podstawie jego powieści S/t Samson wychodzi w morze (1953) powstał film Skarb kapitana Martensa. Meissner był również autorem książki Żwirko i Wigura – zbeletryzowanej opowieści o dokonaniach pilota Franciszka Żwirki i inż. Stanisława Wigury. Niektóre z książek przetłumaczono na języki obce.

„Sprawa Orłosia”[edytuj | edytuj kod]

W książkach Wiatr w podeszwach i Pilot gwiaździstego szlaku Meissner opisał w sposób wyjątkowo stronniczy jedną z największych wojskowych katastrof lotniczych w przedwojennej Polsce. Całą winą za wypadek z 25 lipca 1931 w Dęblinie oskarżył szefa pilotażu szkoły, pilota kpt. Karola Orłosia. W rzeczywistości Meissner, który podobno miał być świadkiem tej katastrofy, wymyślił po prostu wersję przedstawioną w książce, mszcząc się na swoim przełożonym, z którym był wcześniej skonfliktowany. Świadkiem wypadku był jeden z najlepszych polskich pilotów, późniejszy dowódca słynnego Dywizjonu 303, Witold Urbanowicz, który – w liście z 1 listopada 1974 r. do rodziny Karola Orłosia – dokładnie opisał całe zdarzenie i haniebną rolę Meissnera, zdyskwalifikował ponadto tego ostatniego jako pilota. List był przeznaczony do publikacji właśnie w celu obrony dobrego imienia Karola Orłosia, ale Wydawnictwo Iskry (wydawca Meissnera) odmówiło wówczas opublikowania samego listu czy też sprostowania i nie chciało angażować się w tę sprawę. Broniący honoru swego stryja pisarz Kazimierz Orłoś był wówczas (w 1974 r.) szykanowany przez komunistyczne władze, ponadto jego nazwisko objęto zapisem PRL-owskiej cenzury. Ostatecznie list ten opublikowano dopiero w 2015 r.[13]

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Jego imię nosi m.in. ulica w Warszawie, w dzielnicy Praga-Południe (Gocław)[16], ulica w Poznaniu, w dzielnicy Wola, ulica w Krakowie, w dzielnicy Prądnik Czerwony, w gdańskiej dzielnicy Zaspa, na kieleckim osiedlu Pod Dalnią, w Bolesławcu Śląskim oraz na wrocławskim Muchoborze Wielkim, a także w Nowym Sączu na Osiedlu Św. Heleny.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W źródle Mała encyklopedia lotników polskich (dz. cyt. w bibliogr.) najwyraźniej błędna data 3 marca 1921.
  2. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 60 z 18 września 1923 roku, s. 564.
  3. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 47 z 13 maja 1924 roku, s. 268.
  4. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 118 z 5 listopada 1924 roku, s. 659.
  5. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 238, 818.
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 14 marca 1933 roku, s. 48.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 85.
  8. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 956.
  9. ↑ Pismo współredagowali Zygmunt Wasilewski i Artur Horowicz; według Mała encyklopedia... ukazały się cztery numery. Zawarte w nim teksty satyryczne krytykujące stosunki panujące na uchodźstwie i zbyt duży wpływ oficerów sztabowych stały się przyczyną odsunięcia Meissnera przez władze.
  10. ↑ W okręgu wyborczym nr 5. Ogłoszenie Miejskiej Komisji Wyborczej w Zakopanem z dnia 6. grudnia 1954 r.; w.: Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie, 1955, nr 1, poz 6.
  11. ↑ Wyszukiwarka Grobonet Kraków Salwator
  12. ↑ Wyszukiwarka Grobonet Gdynia Witomino
  13. ↑ Kazimierz Orłoś, Dzieje dwóch rodzin. Mackiewiczów z Litwy i Orłosiów z Ukrainy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015 r., s. 299.
  14. ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100.
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 238.
  16. ↑ Uchwała nr 49 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 31 stycznia 1979 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy", Warszawa, dnia 2 kwietnia 1979 r., nr 5, poz. 21, s. 2

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Janusz_Meissner&oldid=57757965”