Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Turcji
Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Turcji – lista miejsc w Turcji wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972[1] i ratyfikowanej przez Turcję 16 marca 1983 roku[2].
Obecnie (stan w 2023 roku) na liście znajdują się 21 obiektów: 19 dziedzictwa kulturowego i 2 o charakterze kulturowo–przyrodniczym[2].
Na tureckiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Turcja zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajdują się 82 obiekty (stan w roku 2023)[2].
Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO
[edytuj | edytuj kod]Poniższa tabela przedstawia tureckie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:
- Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
- Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem[2];
- Położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;
- Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa[3]:
- kulturowe (K),
- przyrodnicze (P),
- kulturowo–przyrodnicze (K,P);
- Rok wpisu – rok wpisu na listę;
- Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
Nr ref. | Obiekt | Zdjęcie | Położenie | Typ | Rok | Opis |
---|---|---|---|---|---|---|
356 | Zabytkowe dzielnice Stambułu Historic Areas of Istanbul |
Stambuł 41°00′00″N 29°00′00″E/41,000000 29,000000 |
K (i)(ii)(iii)(iv) |
1985 | Stambuł z uwagi na swoje położenie geograficzne i ponad dwutysięczną historię ma wiele unikalnych zabytków, m.in. meczet Sulejmana, Błękitny Meczet, pałac Topkapı, Hagia Sophia, kościół Chora czy pozostałości murów Konstantynopola[4]. | |
357 | Park Narodowy Göreme i zabytki skalne w Kapadocji Göreme National Park and the Rock Sites of Cappadocia |
Nevşehir 38°40′00″N 34°51′00″E/38,666667 34,850000 |
K, P (i)(iii)(v)(vii) |
1985 | W dolinie Göreme, której skały trawi erozja, znajdują się wykute w skale sanktuaria – unikalne świadectwo sztuki bizantyjskiej z okresu post-ikonoklastycznego, a także wydrążone w skale całe miasta i wioski – pozostałości tradycyjnego osadnictwa od IV w.[5] | |
358 | Wielki meczet i szpital Divriği Great Mosque and Hospital of Divriği |
Divriği, Sivas 39°22′16,5″N 38°07′18,3″E/39,371250 38,121750 |
K (i)(iv) |
1985 | Meczet i kompleks szpitalny założone w latach 1228–1229[6]. Meczet miał pojedynczą salę modlitw i był przekryty dwiema kopułami[6]. Architektura meczetu charakteryzuje się wymyślną techniką konstrukcji sklepień i pomysłową dekoracją rzeźbiarską – zwłaszcza na trzech portalach, w kontraście do surowych ścian wewnętrznych[6]. | |
377 | Hattusa Hattusha: the Hittite Capital |
Çorum 40°00′50,0″N 34°37′14,0″E/40,013889 34,620560 |
K (i)(ii)(iii)(iv) |
1986 | Hattusa – dawna stolica państwa Hetytów, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami świątyń, rezydencji królewskich i fortyfikacji, ruinami bram miejskich: Bramy Lwów i Bramy Królewskiej oraz zespołem skalnym Yazilikaya[7]. | |
448 | Nemrut Nemrut Dağ |
Adıyaman 37°58′54,0″N 38°44′28,0″E/37,981667 38,741111 |
K (i)(iii)(iv) |
1987 | Kompleks świątynno-sepulkralny (hierotezjon) wzniesiony na górze Nemrut przez króla Kommageny Antiocha I Theosa Dikajosa Epifanesa Filoromajosa Filhellena (69–34 p.n.e.) – świadectwo jednego z największych przedsięwzięć budowlanych epoki hellenistycznej[8]. | |
484 | Ksantos-Letoon Xanthos-Letoon |
Antalya Muğla 36°20′06″N 29°19′13″E/36,335000 29,320278 |
K (ii)(iii) |
1988 | Ksantos – starożytna stolica Licji, rozbudowana w okresie hellenistyczno-rzymskim, obecnie stanowisko archeologiczne[9]. Do dziś zachowały się pozostałości grobowców filarowych z cellą i sarkofagiem na szczycie, na monolitowych słupach, bogato zdobione reliefami, pochodzące z V–II wieku p.n.e.[9] Letoon – starożytne sanktuarium i wyrocznia, najważniejsze miejsce kultu religijnego w Licji, sanktuarium związkowe Federacji Licyjskiej, obecnie stanowisko archeologiczne, z pozostałościami świątyń Latony, Artemidy i Apollona[9]. | |
485 | Hierapolis-Pamukkale Hierapolis-Pamukkale |
Denizli 37°55′26,8″N 29°07′29,2″E/37,924111 29,124778 |
K,P (iii)(iv)(vii) |
1988 | Pamukkale – gorące źródła wody bogatej w związki wapnia i dwutlenek węgla, z której po ochłodzeniu na powierzchni, wytrąca się węglan wapnia, tworząc unikalny krajobraz z lasów mineralnych, skamieniałych wodospadów oraz rozległych, piętrowych tarasów[10]. Hierapolis – starożytne uzdrowisko położone na zboczu góry Cökelez, powyżej wapiennych tarasów Pamukkale, założone ok. II w. p.n.e. przez królów Pergamonu z dynastii Attalidów[10]. Współcześnie zachowały się tu ruiny urządzeń termalnych, świątyń i innych zabudowań greckich[10]. | |
614 | Miasto Safranbolu City of Safranbolu |
Karabük 41°14′57,8″N 32°40′59,5″E/41,249389 32,683194 |
K (ii)(iv)(v) |
1994 | Główny ośrodek na szlaku handlowym między Wschodem i Zachodem od XIII w. do początku XX w., z wieloma zabytkami z okresu największej świetności miasta, m.in. Starym Meczetem, łaźniami i medresą Sulejmana Paszy (1316–1357) z XIV w.[11] | |
849 | Troja – stanowisko archeologiczne Archaeological Site of Troy |
Çanakkale 39°57′27,0″N 26°14′20,0″E/39,957500 26,238889 |
K (ii)(iii)(vi) |
1998 | Starożytne miasto, znane z wojny, opisanej w starogreckim poemacie epickim Iliada przypisywanemu Homerowi[12]. Obecnie stanowisko archeologiczne, odkryte w 1870 roku przez Heinricha Schliemanna (1822–1890)[12]. Pozostałości Troi stanowią najbardziej znaczące świadectwo pierwszych kontaktów między cywilizacjami Anatolii i basenu Morza Śródziemnego[12]. | |
1366 | Zespół zabytkowy z meczetem Selimiye w Edirne Selimiye Mosque and its Social Complex |
Edirne Edirne 41°40′41″N 26°33′34″E/41,678056 26,559444 |
K (i)(iv) |
2011 | Zespół budowli külliye w Edirne (pierwszej stolicy Imperium Osmańskiego), wzniesiony dla sułtana Selima II w latach 1569–1575 przez tureckiego architekta Sinana obejmujący m.in. meczet, dwie medresy (szkoła koraniczna i szkoła prawnicza) oraz halę targową[13]. | |
1405 | Çatalhöyük Neolithic Site of Çatalhöyük |
Konya Konya 37°39′59,4″N 32°49′31,7″E/37,666500 32,825472 |
K (iii)(iv) |
2012 | Pozostałości osady neolitycznej, stanowisko archeologiczne obejmujące dwa kopce: wschodni kopiec z osiemnastoma warstwami zawierającymi ślady działalności człowieka z epoki neolitu, z okresu 7400–6200 p.n.e., m.in. malowidła, płaskorzeźby, rzeźby oraz inne obiekty artystyczne lub o charakterze symbolicznym; oraz kopiec zachodni ze śladami działalności człowieka z okresu 6200–5200 p.n.e. Znajdują się tu pozostałości unikalnych osad bez ulic, złożonych ze skupisk domostw przylegających do siebie tylnymi ścianami, do których wejścia prowadziły przez dach[14]. | |
1452 | Bursa i Cumalıkızık: narodziny Imperium Osmańskiego Bursa and Cumalıkızık: the Birth of the Ottoman Empire |
Bursa Bursa 40°11′00″N 29°04′00″E/40,183333 29,066667 40°10′36″N 29°10′20″E/40,176667 29,172222 |
K (i)(ii)(iv)(vi) |
2014 | Osiem miejsc na terenie miasta Bursy i pobliskiej wioski Cumalıkızık, które są świadectwem rozwoju systemu miejskiego i wiejskiego stanowiącego podstawę Imperium Osmańskiego, m.in. handlowe dzielnice chanów, kompleksy külliye z meczetami, szkołami religijnymi, publicznymi łaźniami i kuchnią dla ubogich, a także grobowiec Orchana, założyciela dynastii osmańskiej[15]. | |
1457 | Krajobraz kulturowy – świadectwo różnych epok w Pergamonie Pergamon and its Multi-Layered Cultural Landscape |
Izmir 39°08′00″N 27°11′00″E/39,133333 27,183333 |
K (i)(ii)(iii)(iv)(vi) |
2014 | Dawna stolica starożytnego państwa pergamońskiego, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami akropolu – centrum władzy Attalidów i głównego ośrodka życia intelektualnego w świecie starożytnym[16]. Znajdują się tu ruiny monumentalnych świątyń, teatrów, propylei, gimnazjonu oraz Biblioteki Pergamońskiej[16]. Ponadto znajduje się tu wiele zabytków z czasów rzymskich, bizantyjskich i osmańskich[16]. Wielki Ołtarz Zeusa, stojący pośrodku dziedzińca na drugim tarasie pergameńskiego akropolu, znajduje się obecnie w Muzeum Pergamońskim w Berlinie[17]. | |
1488 | Cytadela w Diyarbakır i ogrody Hevsel – krajobraz kulturowy Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape |
Diyarbakır 37°54′11,2″N 40°14′21,5″E/37,903100 40,239308 37°54′39,1″N 40°13′38,2″E/37,910861 40,227278 |
K (iv) |
2015 | Kilka obiektów na terenie miasta Diyarbakır: cytadela wraz z murami obronnymi o długości 5,8 km z licznymi wieżami, bramami, przyporami i 63 inskrypcjami, ogrody Hevsel położone u stóp cytadeli nad rzeką Tygrys, źródło Anzele i most Dicle Köprüsü[18]. | |
1018 | Efez Ephesus |
Izmir 37°56′23,0″N 27°20′55,0″E/37,939719 27,348611 |
K (iii)(iv)(vi) |
2015 | Starożytne miasto, ośrodek cywilizacji helleńskiej i rzymskiej, obecnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami monumentalnych budowli z okresu Cesarstwa Rzymskiego m.in. Biblioteki Celsusa i teatru[19]. W Efezie znajdowała się również Świątynia Artemidy w Efezie, uznawana za jeden z siedmiu cudów świata, po której nie zostało jednak wiele śladów[19]. | |
1518 | Stanowisko archeologiczne Ani Archaeological Site of Ani |
Kars 40°30′27″N 43°34′22″E/40,507500 43,572778 |
K (ii)(iii)(iv) |
2016 | Miasto przy granicy Turcji z Armenią, dawna stolica Ani (państwo) – królestwa Bagratydów, przeżywające swój rozkwit w X–XI w., kiedy kontrolowało handel na jednym z odcinków Jedwabnego szlaku. Upadło po inwazji Mongołów i potężnym trzęsieniu ziemi w 1319 roku. Współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami zabudowy średniowiecznej, będącej świadectwem ewolucji architektury epoki w okresie od VII do XIII w.[20] | |
1519 | Afrodyzja Aphrodisias |
Aydın 37°42′30″N 28°43′25″E/37,708333 28,723611 |
K (ii)(iii)(iv)(vi) |
2017 | Starożytne miasto w Karii z III w. p.n.e., lokalny ośrodek kultu bogini-matki utożsamianej przez starożytnych Greków z Afrodytą. Współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami świątyni Afrodyty, buleuterionu, sebastejonu, odeonu, stadionu itd.[21] Wpis obejmuje także kamieniołomy marmuru na północny wschód od miasta[21]. | |
1572 | Göbekli Tepe The Archaeological Site of Göbeklitepe |
Şanlıurfa 37°13′23,7″N 38°55′20,5″E/37,223242 38,922364 |
K (i)(ii)(iv) |
2018 | Stanowisko archeologiczne kryjące pozostałości prehistorycznego sanktuarium z neolitu[22]. | |
1622 | Arslantepe Arslantepe Mound |
Malatya 38°22′55,5″N 38°21′39,7″E/38,382083 38,361028 |
K (iii) |
2021 | Starożytne miasto Melid, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami monumentalnego kompleksu pałacowego z gliny datowanego na IV w. p.n.e.[23] | |
1694 | Drewniane hypostylowe meczety średniowiecznej Anatolii Wooden Hypostyle Mosques of Medieval Anatolia |
K (ii)(iv) |
2023 | Meczety o drewnianych dachach, wsparte na drewnianych kolumnach, budowane w Anatolii od XIII w.[24] | ||
1669 | Gordion Gordion |
Ankara 39°39′18″N 31°59′39″E/39,655000 31,994167 |
K (iii) |
2023 | Starożytne miasto, stolica Frygii – współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami cytadeli[25]. W pobliżu znajdują się liczne kurhany[25]. |
Obiekty na tureckiej Liście Informacyjnej UNESCO
[edytuj | edytuj kod]Poniższa tabela przedstawia obiekty na tureckiej Liście Informacyjnej UNESCO:
- Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
- Obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na tureckiej Liście Informacyjnej[2];
- Położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;
- Typ – klasyfikacja według zgłoszenia[3]:
- kulturowe (K),
- przyrodnicze (P),
- kulturowo–przyrodnicze (K,P);
- Rok wpisu – rok wpisu na Listę Informacyjną;
- Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
Nr ref. | Obiekt | Zdjęcie | Położenie | Typ | Rok | Opis |
---|---|---|---|---|---|---|
666 | Jaskinia Karain Karain Cave |
Antalya 37°04′40″N 30°34′15″E/37,077778 30,570833 |
K (iii)(vi) |
1994 | Jaskinia w skale wapiennej, z licznymi stalaktytami i stalagmitami, w której znaleziono ślady bytności ludzi z okresu paleolitu[26]. Na zewnątrz jaskini znajdują się nisze z inskrypcjami w języku greckim[26]. | |
1397 | Monaster Sumela Sümela Monastery (The Monastery of Virgin Mary) |
Trabzon 40°41′24″N 39°39′30″E/40,690000 39,658333 |
K (i)(iii) |
2000 | Kompleks klasztorny wzniesiony na skałach Doliny Altmdere w Górach Pontyjskich[27]. Budowa kompleksu rozpoczęła się w 385 roku i a ostatnie prace przeprowadzono w XIX w.[27] Klasztor przeżywał swoje największe lata rozkwitu za panowania Aleksego III Komnena (1338–1390) i Michała Wielkiego Komnena (1284–1349)[27]. Monaster został splądrowany i spalony przez wojska bizantyjskie w 650 roku, a później odbudowany przez Komnenów[27]. | |
1398 | Klasztor Alahan Alahan Monastery |
Mersin 36°47′29″N 33°21′13″E/36,791389 33,353611 |
K (i)(iii)(iv) |
2000 | Ruiny wczesnośredniowiecznego kompleksu klasztornego[28]. | |
1399 | Kościół św. Mikołaja w Mirze St. Nicholas Church |
Antalya 36°14′41,4″N 29°59′07,3″E/36,244822 29,985347 |
K (i)(iii)(iv) |
2000 | Kościół z IV w. w Mirze poświęcony Mikołajowi z Miry[29]. | |
1400 | Harran i Şanlıurfa Harran and Sanliurfa |
Şanlıurfa 36°51′52,5″N 39°01′52,2″E/36,864583 39,031167 37°09′30″N 38°47′30″E/37,158333 38,791667 |
K (i)(ii)(iii)(iv) |
2000 | Şanlıurfa znana jest jako „miasto proroków”; mieli żyć tu Abraham, Hiob, Jetro i święty Jerzy[30]. W mieście znajduje się wiele zabytków o charakterze religijnym[30]. Harran, wzmiankowane w Biblii i w tekstach z Mari z XVIII w. p.n.e., było ważnym ośrodkiem cywilizacji starożytnej – współcześnie zachowały się jedynie ruiny miasta z charakterystycznymi, stożkowatymi domami z gliny przypominającymi kształtem ule[30]. | |
1401 | Grobowce w Ahlacie, cytadeli z okresu Urartu i Imperium Osmańskiego The Tombstones of Ahlat the Urartian and Ottoman citadel |
Bitlis 38°45′10″N 42°29′40″E/38,752778 42,494444 |
K (i)(iii) |
2000 | Grobowce z XII–XV w. – świadectwo ewolucji islamskiej tradycji funeralnej[31]. | |
1403 | Karawanseraje z okresu Seldżukidów pomiędzy Denizli a Doğubayazıt Seljuk Caravanserais on the route from Denizli to Dogubeyazit |
K (ii)(iii)(iv) |
2000 | Pomiędzy Denizli a Doğubayazıt znajdowało się ok. 40 karawanserajów wzniesionych dla podróżnych za panowania Seldżukidów, z czego 10 zachowało się do XXI w.[32] | ||
1404 | Konya – dawna stolica Sułtanatu Seldżuków Konya-A capital of Seljuk Civilization |
Konya 37°52′00″N 32°29′00″E/37,866667 32,483333 |
K (i)(ii)(iv) |
2000 | Konya była stolicą Sułtanatu Seldżuków w XII–XIII w.[33] W mieście zachowało się wiele budynków w charakterystycznym stylu architektury kamiennej Seldżuków, m.in. Meczet Alladyna czy medrasa Sircali[33]. | |
1405 | Alanya Alanya |
Antalya 36°32′50,0″N 31°59′41,5″E/36,547222 31,994850 |
K (iii)(iv) |
2000 | Miasto z wieloma zabytkami architektury średniowiecznej, m.in. twierdzą seldżucką i XIII-wieczną Czerwoną Wieżą[34]. | |
1406 | Krajobraz kulturowy Mardinu Mardin Cultural Landscape |
Mardin 37°19′00″N 40°44′16″E/37,316667 40,737778 |
K (ii)(iii)(iv) |
2000 | Średniowieczne miasto na zboczach wzgórza, na którego szczycie znajduje się twierdza[35]. W mieście zachowało się wiele zabytków średniowiecznej architektury kamiennej, m.in. kompleks klasztorny Deyrulzafaran[35]. | |
1409 | Kościół św. Pawła i studnia św. Pawła wraz z historyczną dzielnicą w Tarsie St.Paul Church, St.Paul’s Well and surrounding historic quarters |
Mersin 36°54′51″N 34°53′52″E/36,914167 34,897778 |
K (ii)(iii)(iv) |
2000 | Kościół św. Pawła i studnia św. Pawła w Tarsie – rodzinnym mieście św. Pawła[36]. | |
1410 | Pałac Ishaka Paszy Ishak Pasha Palace |
Ağrı 39°31′14″N 44°07′44″E/39,520556 44,128889 |
K (i)(iii)(iv) |
2000 | Pałac znajduje się na jedwabnym szlaku a jego architektura charakteryzuje się wieloma stylami: seldżuckim, osmańskim i perskim[37]. | |
1411 | Kekova Kekova |
Antalya 36°11′00″N 29°53′00″E/36,183333 29,883333 |
K,P | 2000 | Region z wieloma wyspami, zatokami i częściowo zatopionym starożytnym miastem[38]. | |
1412 | Park Narodowy Güllük Dagi-Termessos Güllük Dagi-Termessos National Park |
Antalya 36°58′57″N 30°27′53″E/36,982500 30,464722 |
K,P | 2000 | Na terenie Parku Narodowego Güllük Dagi na wysokości 1050 m n.p.m. znajduje się starożytne miasto Termessos wspominane w starogreckim poemacie epickim Iliada przypisywanemu Homerowi[39]. Do dziś zachowały się pozostałości murów obronnych, teatru, gimnazjonu, agory, odeonu, grobowców, cystern itd. W granicach parku występują kozioł śnieżny, daniel zwyczajny i orzeł przedni[39]. | |
5408 | Starożytne miasta cywilizacji liceńskiej Ancient Cities of Lycian Civilization |
Antalya Muğla |
K (iii)(iv) |
2009 | Pozostałości cywilizacji liceńskiej, m.in. gmach parlamentu w Patarze, grobowce z inskrypcjami, twierdze, świątynie, domy itd.[40] | |
5409 | Sagalassos Archaeological Site of Sagalassos |
Burdur 37°40′41″N 30°31′10″E/37,678056 30,519444 |
K (ii)(iii) |
2009 | Starożytne miasto – „pierwsze miasto Pizydii”, wyludniło się wskutek epidemii w VI w. i najazdów Arabów w VII w.; współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami klasycznych budowli[41]. | |
5411 | Perge Archaeological Site of Perge |
Antalya 36°57′39″N 30°51′12″E/36,960833 30,853333 |
K (ii) |
2009 | Ruiny starożytnego miasta Pamfilii z pozostałościami zabudowy z późnego okresu klasycznego[42] | |
5613 | Kościół św. Piotra w Hatay Hatay, St. Pierre Church |
Hatay 36°12′31,9″N 36°10′43,5″E/36,208864 36,178764 |
K (iii)(vi) |
2011 | Kościół z I w. koło Antiochii, wykuty w skale w miejscu gdzie św. Piotr miał wygłaszać po raz pierwszy kazania[43]. | |
5724 | Aizanoi Aizanoi Antique City |
Kütahya 39°12′00″N 29°37′00″E/39,200000 29,616667 |
K (ii)(iv) |
2012 | Starożytne miasto odkryte w 1824 roku z pozostałościami m.in. świątyni Zeusa i jednej z pierwszej na świecie giełdy[44]. | |
5726 | Zeugma Archeological Site of Zeugma |
Gaziantep 37°03′31″N 37°51′57″E/37,058611 37,865833 |
K (ii)(iii)(iv) |
2012 | Antyczne miasto na pograniczu Azji Mniejszej, Syrii i Mezopotamii, nazwane „Seleucją” na cześć jej założyciela Seleukosa I Nikatora[45]. Współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami greckiej i rzymskiej agory, stadionu, teatru, łaźni, budynków administracyjnych rzymskich legionów, murów obronnych i nekropoli[45]. | |
5728 | Birgi Historic Town of Birgi |
Izmir 38°15′00″N 28°03′00″E/38,250000 28,050000 |
K (ii)(iv) |
2012 | Starożytne miasto z zabytkami z okresu średniowiecza, m.in. z Wielkim Meczetem z XIV w. oraz z tradycyjną zabudową z XIX w.[46] | |
5729 | Mauzoleum Hekatomnosa Mausoleum and Sacred area of Hecatomnus |
Muğla 37°18′00″N 27°46′00″E/37,300000 27,766667 |
K (i)(iii)(iv) |
2012 | Mauzoleum datowane na IV w. p.n.e., wzniesione dla Hekatomnosa, władcy Karii, i jego rodziny[47]. | |
5730 | Beçin Medieval City of Beçin |
Muğla 37°16′30″N 27°47′21″E/37,275000 27,789167 |
K (ii) |
2012 | Historyczne miasto z wieloma zabytkami z okresu średniowiecza, m.in. twierdzą[48]. | |
5731 | Niğde Historical Monuments of Niğde |
Niğde 37°58′00″N 34°40′45″E/37,966667 34,679167 |
K (ii) |
2012 | Miasto z wieloma zabytkami z okresu średniowiecza, m.in. cytadelą, Meczetem Alladyna, bazarem, fontanna Nalbantlara oraz wieloma kościołami ormiańskimi i greckimi[49]. | |
5732 | Kamieniołom i warsztat kamieniarski Yesemek Yesemek Quarry and Sculpture Workshop |
Gaziantep 36°53′35″N 36°44′40″E/36,893056 36,744444 |
K (ii)(iii) |
2012 | Stanowisko archeologiczne z pozostałościami warsztatu kamieniarskiego z okresu Hetytów (900–800 p.n.e.), m.in. z pozostałościami rzeźb w różnych stadiach ich tworzenia[50]. | |
5733 | Odunpazarı Odunpazari Historical Urban Site |
Eskişehir 39°46′00″N 30°32′00″E/39,766667 30,533333 |
K (iii)(vi) |
2012 | Historyczna dzielnica Odunpazarı z zabytkami z okresu Seldżukidów, Imperium Osmańskiego i czasów Republiki Tureckiej, m.in. Meczetem Alladyna (1271), XIII-wiecznym Meczetem Haci Hasan, kompleksem meczetu Kursunlu (1525), XIII-wiecznym Meczetem Haci Hasan oraz wieloma konakami[51]. | |
5734 | Zamek Mamure Mamure Castle |
Anamur Mersin 36°04′51″N 32°53′40″E/36,080833 32,894444 |
K (iv)(v) |
2012 | Jeden z największych zamków Turcji, prawdopodobnie początki zamku sięgają czasów Rzymian (III–IV w.); zamek był później rozbudowywany w okresie Bizancjum i wypraw krzyżowych oraz za panowania Seldżukidów, zamek remontowano kilkakrotnie w okresie Imperium Osmańskiego w XV, XVI i XVIII w.[52] | |
5735 | Kompleks Hadżdżiego Bektasza Waliego Haci Bektas Veli Complex |
Hacibektaş Nevşehir 38°56′00″N 34°33′00″E/38,933333 34,550000 |
K (iii)(vi) |
2012 | Wzniesiony w XIV w. kompleks filozofa i mistyka Hadżdżiego Bektasza Waliego (1209–1271), centrum bektaszytów[53]. | |
5823 | Laodycea Archaeological site of Laodikeia |
Denizli 37°50′09″N 29°06′27″E/37,835833 29,107500 |
K (ii)(iii)(iv) |
2013 | Starożytne miasto na terenie Frygii, współcześnie stanowisko archeologiczne z zachowanymi m.in. pozostałościami stadionu gimnazjonu, łaźni rzymskich i dwóch teatrów[54]. | |
5824 | Tuz Lake Tuz Special Environmental Protection Area (SEPA) |
Ankara 38°44′00″N 33°23′00″E/38,733333 33,383333 |
P (vii)(viii)(x) |
2013 | Słone jezioro w środkowej Turcji; drugie pod względem wielkości jeziorem Turcji[55]. | |
5829 | Sardes The Ancient City of Sardis and the Lydian Tumuli of Bin Tepe |
Manisa 38°29′18″N 28°02′25″E/38,488333 28,040278 |
K (i)(ii)(iii) |
2013 | Starożytne miasto w Azji Mniejszej, stolica Lidii, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami m.in. świątyni Artemidy[56]. | |
5900 | İznik İznik |
Bursa 40°25′44″N 29°43′10″E/40,428889 29,719444 |
K (ii)(iii)(v) |
2014 | W starożytności i średniowieczu „Nicea”, centrum chrześcijaństwa – odbyły się tu dwa sobory: sobór nicejski I w roku 325 i sobór nicejski II w roku 787[57]. W mieście zachowało się wiele zabytków średniowiecznych[57]. | |
5901 | Kompleks meczetu Zeynel Abidin i Kościół św. Jakuba w Nisibis Zeynel Abidin Mosque Complex and Mor Yakup (Saint Jacob) Church |
Nusaybin Mardin 37°04′00″N 41°13′00″E/37,066667 41,216667 |
K (iii)(iv) |
2014 | Kompleks meczetu Zeynel Abidin i kościół św. Jakuba – oddalone od siebie o 100 m średniowieczne świątynie stanowią świadectwo koegzystencji dwóch religii w Nisibis[58]. | |
5902 | Grób Ahiego Ewrena Tomb of Ahi Evran |
Kırşehir Kırşehir 39°08′53″N 34°09′33″E/39,148056 34,159167 |
K (iii)(vi) |
2014 | Grób tureckiego kaznodziei bektaszytówAhiego Ewrena (1169–1261)[59]. | |
5903 | Tunel Wespazjana Tytusa Vespasianus Titus Tunnel |
Samandağ Hatay 36°07′14″N 35°55′19″E/36,120556 35,921944 |
K (i)(iv) |
2014 | Rzymski tunel do odprowadzania wody, która spływając z Gór Nur zagrażała miastu i portowi; jego budowa rozpoczęła się za panowania cesarza Wespazjana, a zakończona została za panowania jego syna Tytusa[60]. | |
5905 | Kanesz Archaeological Site of Kültepe-Kanesh |
Kayseri 38°51′00″N 35°38′00″E/38,850000 35,633333 |
K (ii)(iii) |
2014 | Stanowisko archeologiczne na wzgórzu Kültepe[61]. Odkryto tu tysiące glinianych tabliczek (tzw. „tabliczki kapadockie”), pokrytych pismem klinowym w dialekcie staroasyryjskim[61]. Ich odczytanie pozwoliło ustalić, że w Kanesz na początku II tysiąclecia znajdowała się asyryjska kolonia handlowa[61]. | |
5906 | Kaunos Ancient City of Kaunos |
Muğla 36°49′35″N 28°37′17″E/36,826389 28,621389 |
K (i)(ii)(iii)(iv) |
2014 | Starożytne miasto portowe Kaunos, współcześnie stanowisko archeologiczne z zachowanymi pozostałościami budowli z okresu rzymskiego i bizantyjskiego[62]. | |
5907 | Anatolijskie medresy Seldżuków Medresa İnce Minareli |
37°52′22″N 32°29′23″E/37,872778 32,489722 37°52′29″N 32°29′34″E/37,874722 32,492778 39°54′20″N 41°16′42″E/39,905556 41,278333 39°54′23″N 41°16′19″E/39,906389 41,271944 39°44′56″N 37°00′55″E/39,748889 37,015278 39°44′54″N 37°00′50″E/39,748333 37,013889 39°44′39″N 37°01′00″E/39,744167 37,016667 38°43′24″N 35°29′12″E/38,723333 35,486667 38°43′26″N 35°29′02″E/38,723889 35,483889 39°08′42″N 34°09′41″E/39,145000 34,161389 |
K (ii)(iv) |
2014 | 10 medres z XII–XIII w. wzniesionych w Anatolii przez Seldżuków[63]. | |
5909 | Korykos Ancient City of Korykos |
Mersin 36°27′55″N 34°09′15″E/36,465278 34,154167 |
K (ii)(iii)(iv) |
2014 | Starożytne miasto z pozostałościami zamku wzniesionego na skałach 200 m od brzegu, grobowcami władców Korykosu[64]. | |
5910 | Anazarbus Ancient City of Anazarbos |
Adana 37°15′24″N 35°54′03″E/37,256667 35,900833 |
K (iii)(iv)(vi) |
2014 | Starożytne miasto w Cylicji, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami głównej ulicy miasta z kolumnadą, rzymskiego łuku triumfalnego, amfiteatru, stadionu, teatru, akweduktów i kilku bizantyjskich kościołów[65]. | |
5911 | Miejsca bitwy o Gallipoli: Çanakkale i Gallipoli Çanakkale (Dardanelles) and Gelibolu (Gallipoli) Battles Zones in the First World War |
Çanakkale 40°22′02″N 26°27′18″E/40,367222 26,455000 |
K (vi) |
2014 | Miejsca walk podczas I wojny światowej na półwyspie Gallipoli[66]. | |
5912 | Eflatun Pınar Eflatun Pinar: The Hittite Spring Sanctuary |
Konya 37°49′22″N 31°41′21″E/37,822778 31,689167 |
K (iii)(iv)(vi) |
2014 | Hetyckie sanktuarium źródeł wody z pozostałościami monumentu zdobionego reliefami[67]. | |
6035 | Kościół św. Krzyża na Ahtamarze Akdamar Church |
Wan 38°20′25″N 43°02′13″E/38,340278 43,036944 |
K (i)(ii)(iii)(iv)(vi) |
2015 | Ormiański kościół św. Krzyża z X w. z zabytkowymi freskami[68]. | |
6036 | Aspendos The Theatre and Aqueducts of the Ancient City of Aspendos |
Antalya 36°56′20″N 31°10′20″E/36,938889 31,172222 |
K (i)(ii)(iv) |
2015 | Starożytne greckie miasto w Azji Mniejszej, znane ze starożytnego teatru na 8500 miejsc, również obecnie wykorzystywanego do różnego rodzaju przedstawień i pokazów oraz pozostałości akweduktów[69]. | |
6037 | Eshab-ı Kehf külliye Eshab-ı Kehf Kulliye (Islamic-Ottoman Social Complex) |
Kahramanmaraş 38°14′54″N 36°51′19″E/38,248333 36,855278 |
K (iii)(vi) |
2015 | Średniowieczny kompleks külliye, gdzie według legendy w jaskini przez 309 lat spało „Siedmiu Śpiących”[70]. | |
6038 | Mudurnu Historic Guild Town of Mudurnu |
Bursa 40°28′00″N 31°13′00″E/40,466667 31,216667 |
K (ii)(iv) |
2015 | Miasto gildii kupieckich na jedwabnym szlaku z zachowaną średniowieczną zabudową[71]. | |
6039 | Góra Harşena i skalne grobowce władców Pontu Mount Harşena and the Rock-tombs of the Pontic Kings |
Amasya 40°39′00″N 35°50′00″E/40,650000 35,833333 |
K,P (iii)(vi)(vii) |
2015 | Skalne groby królów Pontu z czasów hellenistycznych (III–I w. p.n.e.)[72]. | |
6040 | Górzysta Frygia Mountainous Phrygia |
39°12′03″N 30°42′57″E/39,200833 30,715833 |
Turcja zachodniaK (ii)(iii)(iv) |
2015 | Frygia – starożytna kraina w zachodniej części Azji Mniejszej, z pozostałościami osad, twierdz, świątyń, monumentalnych skalnych grobowców, inskrypcji i reliefów naskalnych – świadectw kultury frygijskiej[73]. | |
6041 | Stratonikeja Ancient City of Stratonikeia |
Muğla 37°18′53″N 28°03′57″E/37,314722 28,065833 |
K (ii)(iv) |
2015 | Starożytne miasto z pozostałościami architektury rzymskiej, m.in. gimnazjonu, świątyń, łaźni, teatru, kolumnady[74]. | |
6042 | Most w Uzunköprü The Bridge of Uzunköprü |
Edirne 41°16′41″N 26°40′29″E/41,278056 26,674722 |
K (iii)(iv) |
2015 | XV-wieczny kamienny most w Uzunköprü, uznawany ówcześnie za najdłuższy most na świecie (1392 m)[75]. | |
6043 | Grób Izmaila Fakirullaha i jego mechanizm refrakcji światła Ismail Fakirullah Tomb and its Light Refraction Mechanism |
Siirt 37°57′56″N 42°00′35″E/37,965556 42,009722 |
K (iv)(vi) |
2015 | Grób Izmaila Fakirullaha z XVIII w.[76] | |
6044 | Pałac Gwiazd Yıldız Palace Complex |
Stambuł 41°02′58,9″N 29°00′41,4″E/41,049691 29,011488 |
K (ii)(iii)(iv) |
2015 | Kompleks pałacowy z XVIII–XIX w.[77] | |
6113 | Most Malabadi The Malabadi Bridge |
Diyarbakır 38°09′13″N 41°12′14″E/38,153611 41,203889 |
K (iii)(iv)(vi) |
2016 | Kamienny most z XII w. z okresu Artukidów – najdłuższy most łukowy na świecie[78]. | |
6114 | Forteca w Tuszpie i stare miasto Wan Tushpa/Van Fortress, the Mound and the Old City of Van |
Wan 38°30′10″N 43°20′22″E/38,502778 43,339444 |
K (iii)(iv)(vi) |
2016 | Pozostałości twierdzy – rezydencji królów urartyjskich z IX w. p.n.e. w Tuszpie i średniowieczne stare miasto w Wanie[79]. | |
6117 | Kompleks sułtana Bajazyda II Sultan Bayezid II Complex: A Center of Medical Treatment |
Edirne Edirne 41°41′09″N 26°32′38″E/41,685833 26,543889 |
K (ii)(iv)(vi) |
2016 | Külliye ufundowany przez sułtana Bajazyda II z ośrodkiem medycznym[80]. | |
6119 | Minaret Yivli Yivli Minaret Mosque |
Antalya Antalya 36°53′11″N 30°42′16″E/36,886389 30,704444 |
K (ii)(iv) |
2016 | Meczet z minaretem z XIII w.[81] | |
6120 | Wielki Meczet w Sivrihisarze Sivrihisar Great Mosque |
Sivrihisar Eskişehir 39°27′03″N 31°32′14″E/39,450833 31,537222 |
K (ii)(iv) |
2016 | XIII-wieczny meczet z drewnianym dachem i drewnianymi kolumnami[82]. | |
6121 | Zamek Bodrum The Bodrum Castle |
Bodrum Muğla 37°01′54″N 27°25′46″E/37,031667 27,429444 |
K (ii)(iii)(iv) |
2016 | XV-wieczny zamek Zakonu Szpitalników Świętego Jana z Jerozolimy, zdobyty przez Sulejmana Wspaniałego w 1522 roku, odbudowany z materiałów pozyskanych z Mauzoleum w Halikarnasie[83]. | |
6122 | Kompleks meczetu Nuruosmaniye Nuruosmaniye Complex |
Stambuł 41°00′36,8″N 28°58′13,9″E/41,010233 28,970539 |
K (ii)(iii)(iv) |
2016 | Zespół budowli wokół XVIII-wiecznego meczetu, przy którego budowie zastosowano europejskie style architektoniczne, m.in. barokowy[84]. | |
6123 | Kibyra Ancient city of Kibyra |
Burdur 37°10′00″N 29°29′00″E/37,166667 29,483333 |
K (iii)(iv) |
2016 | Starożytne miasto, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami architektury rzymskiej, m.in. stadionu, agory, teatru, odeonu, świątyń itd.[85] | |
6124 | Meczet Hacı Bayram Camii Haci Bayram Mosque and its Surrounding Area (the Haci Bayram District) |
Ankara 39°56′39″N 32°51′28″E/39,944167 32,857778 |
K (iv)(vi) |
2016 | XV-wieczny meczet[86]. | |
6125 | Mokradła delty Kızılırmaku Kızılırmak Delta Wetland and Bird Sanctuary |
41°40′00″N 36°05′00″E/41,666667 36,083333 | P (vii)(x) |
2016 | Mokradła delty Kızılırmaku o powierzchni 21.700 ha są ostoją dla 352 gatunków ptaków[87]. | |
6242 | Assos Archaeological Site of Assos |
Çanakkale 39°29′16″N 26°20′13″E/39,487778 26,336944 |
K (iii)(iv)(vi) |
2017 | Starożytne miasto greckie, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami architektury greckiej, m.in. teatru, świątyń, agory[88]. | |
6243 | Krajobraz przemysłowy Ayvalıku Ayvalık Industrial Landscape |
Balıkesir 39°19′10″N 26°41′40″E/39,319444 26,694444 |
K (iii)(v) |
2017 | Centrum produkcji oliwy z oliwek[89]. | |
6244 | Krajobraz kulturowy İvriz Ivriz Cultural Landscape |
Konya 37°24′35″N 34°10′21″E/37,409722 34,172500 |
K (ii)(iii)(iv) |
2018 | Dwa neo-hetyckie reliefy wykute w skale z XVIII w. p.n.e.[90] | |
6344 | Wczesny okres anatolijsko-tureckiego dziedzictwa: Niksar, stolica Daniszmendydów Early Period of Anatolian Turkish Heritage: Niksar, The Capital of Danishmend Dynasty |
Tokat 40°35′00″N 36°58′00″E/40,583333 36,966667 |
K (ii)(iv)(vi) |
2018 | Dawna stolica Daniszmendydów, z dobrze zachowanymi zabudowaniami z okresu ich panowania[91]. | |
6345 | Podziemne struktury wodne w Gaziantep; „livas” i „kastels” The Underground Water Structures in Gaziantep; Livas’ and Kastels |
Gaziantep Gaziantep 37°04′00″N 37°23′00″E/37,066667 37,383333 |
K (iii)(iv) |
2018 | Historyczny system wodny składa się z podziemnych tuneli wodnych („livas”), które dostarczają wodę do miasta oraz struktur wodnych („kastels”), które udostępniają wodę pochodzącą z tych tuneli do użycia[92]. | |
Meczet Eşrefoğlu | Konya 37°41′00,4″N 31°43′07,1″E/37,683442 31,718647 |
|||||
Meczet Mahmuta Beya | Kastamonu 41°28′49,5″N 33°41′17,6″E/41,480419 33,688231 |
|||||
Wielki Meczet Sivrihisar | Eskişehir 39°27′03,2″N 31°32′14,6″E/39,450881 31,537375 |
|||||
Wielki Meczet Afyon | Afyonkarahisar 38°45′18,1″N 30°31′47,0″E/38,755028 30,529714 |
|||||
Meczet Arslanhane | Ankara 39°56′12,1″N 32°51′54,9″E/39,936697 32,865253 |
|||||
6347 | Most Justyniana The Bridge of Justinian |
Sakarya 40°44′15″N 30°22′22″E/40,737500 30,372778 |
K (iii)(iv) |
2018 | Most Justyniana z okresu rzymskiego, o długości 350 m, łączący brzegi rzeki Sakaryi[93]. | |
6348 | Stanowisko archeologiczne Priene Archaeological Site of Priene |
Aydın 37°39′31,6″N 27°17′51,3″E/37,658792 27,297594 |
K (ii)(iii)(iv)(vi) |
2018 | Antyczne miasto jońskie, obecnie stanowisko archeologiczne[94]. | |
6349 | Historyczne miasto Harput Historic City of Harput |
Elazığ 38°42′18″N 39°15′05″E/38,705000 39,251389 |
K (iii)(iv)(vi) |
2018 | Antyczne miasto z zamkiem obronnym[95]. | |
6350 | Basilica Therma Basilica Therma (Sarıkaya Roma Hamamı) |
Yozgat 39°29′42″N 35°22′34″E/39,495000 35,376111 |
K (iv) |
2018 | Kompleks rzymskich łaźni Basilica Therma z II w. n.e. nieprzerwanie czynny do dziś[96]. | |
6403 | Park Krajobrazowy Jaskini Ballıca Nature Park of Ballıca Cave |
Tokat 40°13′38″N 36°18′05″E/40,227222 36,301389 |
P (vii)(viii) |
2019 | Jaskinia o powierzchni 6500 m² charakteryzująca się licznymi formami krasowymi[97]. | |
5825 | Punkty handlowe i fortyfikacje na genueńskim szlaku handlowym pomiędzy Morzem Śródziemnym a Morzem Czarnym Zamek Yoros |
41°10′43″N 29°05′40″E/41,178611 29,094444 41°01′32″N 28°58′27″E/41,025556 28,974167 38°40′09″N 26°45′02″E/38,669167 26,750556 38°56′01″N 26°56′01″E/38,933611 26,933611 38°19′24,6″N 26°18′12,5″E/38,323500 26,303469 37°51′48,8″N 27°14′51,8″E/37,863556 27,247719 41°45′02″N 32°23′03″E/41,750556 32,384167 41°05′10″N 31°05′32″E/41,086111 31,092222 42°01′28″N 35°08′35″E/42,024444 35,143056 |
K (ii)(iv) |
2020 | Dziewięć punktów na genueńskim szlaku handlowym pomiędzy Morzem Śródziemnym a Morzem Czarnym[98]. | |
6469 | Historyczne miasto Beypazarı Historic City of Beypazarı |
Ankara 40°10′13″N 31°55′16″E/40,170278 31,921111 |
K (iii) |
2020 | Antyczne miasto na szlaku jedwabnym[99]. | |
6470 | Stanowisko archeologiczne Karatepe-Aslantaş Karatepe-Aslantaş Archaeological Site |
Osmaniye 37°15′33″N 36°14′09″E/37,259167 36,235833 |
K (ii)(iii)(iv) |
2020 | Stanowisko archeologiczne z pozostałościami cytadeli Karatepe-Aslantaş z epoki żelaza oraz stanowiska z pozostałościami z okresu od brązu do neolitu[100]. | |
6471 | Historyczne miasto portowe Izmir The Historical Port City of Izmir |
Izmir 38°26′00″N 27°09′00″E/38,433333 27,150000 |
K (ii)(iii)(iv) |
2020 | Historyczne miasto portowe założone w III w. p.n.e.[101] | |
6472 | Zamek Zerzevan i mitreum Zerzevan Castle and Mithraeum |
Diyarbakır 37°36′30,1″N 40°29′57,2″E/37,608353 40,499228 |
K (iii)(iv)(vi) |
2020 | Ruiny rzymskiego zamku[102] | |
6473 | Dolina Koramaz Koramaz Valley |
Kayseri 38°48′09,8″N 35°41′02,4″E/38,802731 35,684006 |
K (v) |
2020 | Zabytki rzymskie, m.in. 42 kościoły skalne, 21 kolumbariów[103]. | |
6534 | Średniowieczne kościoły i klasztory w Midyat i okolicach (Tur ʿAbdin) Late Antique and Medieval Churches and Monasteries of Midyat and Surrounding Area (Tur ʿAbdin) |
Mardin | K (iii)(iv)(vi) |
2021 | Dziewięċ obiektów skralnych, kościołów i klasztorów w Tur Abdin[104] | |
6535 | Historyczne miasto Kemaliye Historic Town of Kemaliye[105] |
Erzincan 38°30′00″N 39°16′00″E/38,500000 39,266667 |
K (v)(viii) |
2021 |
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ UNESCO: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b c d e UNESCO: Turkey. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: The Criteria for Selection. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Areas of Istanbul. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Göreme National Park and the Rock Sites of Cappadocia. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Great Mosque and Hospital of Divriği. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Hattusha: the Hittite Capital. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Nemrut Dağ. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Xanthos-Letoon. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Hierapolis-Pamukkale. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: City of Safranbolu. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Archaeological Site of Troy. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Selimiye Mosque and its Social Complex. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Neolithic Site of Çatalhöyük. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Bursa and Cumalıkızık: the Birth of the Ottoman Empire. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Pergamon and its Multi-Layered Cultural Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ Pergamonmuseum: Antikensammlung – 3D-Modell des Pergamonaltars. [dostęp 2017-05-25]. (niem.).
- ↑ UNESCO: Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Ephesus. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Ani. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Aphrodisias. [dostęp 2019-12-26]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Göbekli Tepe. [dostęp 2019-12-26]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Arslantepe Mound. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Wooden Hypostyle Mosques of Medieval Anatolia. [dostęp 2023-09-19]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Gordion. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Karain Cave. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b c d UNESCO: Sümela Monastery (The Monastery of Virgin Mary). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Alahan Monastery. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: St. Nicholas Church. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Harran and Sanliurfa. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Tombstones of Ahlat the Urartian and Ottoman citadel. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Seljuk Caravanserais on the route from Denizli to Dogubeyazit. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Konya-A capital of Seljuk Civilization. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Alanya. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Mardin Cultural Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: St.Paul Church, St.Paul’s Well and surrounding historic quarters. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ishak Pasha Palace. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Kekova. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Güllük Dagi-Termessos National Park. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ancient Cities of Lycian Civilization. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Sagalassos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Perge. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Hatay, St. Pierre Church. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Aizanoi Antique City. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Archeological Site of Zeugma. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Town of Birgi. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Mausoleum and Sacred area of Hecatomnus. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Medieval City of Beçin. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historical Monuments of Niğde. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Yesemek Quarry and Sculpture Workshop. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Odunpazari Historical Urban Site. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Mamure Castle. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Haci Bektas Veli Complex. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological site of Laodikeia. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Lake Tuz Special Environmental Protection Area (SEPA). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Ancient City of Sardis and the Lydian Tumuli of Bin Tepe. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: İznik. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Zeynel Abidin Mosque Complex and Mor Yakup (Saint Jacob) Church. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Tomb of Ahi Evran. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Vespasianus Titus Tunnel. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Archaeological Site of Kültepe-Kanesh. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ancient City of Kaunos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Anatolian Seljuks Madrasahs. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ancient City of Korykos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ancient City of Anazarbos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Çanakkale (Dardanelles) and Gelibolu (Gallipoli) Battles Zones in the First World War. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Eflatun Pinar: The Hittite Spring Sanctuary. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Akdamar Church. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Theatre and Aqueducts of the Ancient City of Aspendos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Eshab-ı Kehf Kulliye (Islamic-Ottoman Social Complex). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Guild Town of Mudurnu. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Mount Harşena and the Rock-tombs of the Pontic Kings. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Mountainous Phrygia. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ancient City of Stratonikeia. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Bridge of Uzunköprü. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ismail Fakirullah Tomb and its Light Refraction Mechanism. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Yıldız Palace Complex. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Malabadi Bridge. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Tushpa/Van Fortress, the Mound and the Old City of Van. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Sultan Bayezid II Complex: A Center of Medical Treatment. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Yivli Minaret Mosque. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Sivrihisar Great Mosque. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Bodrum Castle. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Nuruosmaniye Complex. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ancient city of Kibyra. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Haci Bayram Mosque and its Surrounding Area (the Haci Bayram District). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Kızılırmak Delta Wetland and Bird Sanctuary. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Assos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ayvalık Industrial Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Ivriz Cultural Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Early Period of Anatolian Turkish Heritage: Niksar, The Capital of Danishmend Dynasty. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Underground Water Structures in Gaziantep; Livas’ and Kastels. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Bridge of Justinian. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Priene. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic City of Harput. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Basilica Therma (Sarıkaya Roma Hamamı). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Nature Park of Ballıca Cave. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Trading Posts and Fortifications on Genoese Trade Routes from the Mediterranean to the Black Sea. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Town of Beypazarı. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Karatepe-Aslantaş Archaeological Site. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
- ↑ UNESCO: The Historical Port City of Izmir. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Zerzevan Castle and Mithraeum. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Koramaz Valley. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Late Antique and Medieval Churches and Monasteries of Midyat and Surrounding Area (Tur ʿAbdin). [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Town of Kemaliye. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).