Przejdź do zawartości

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Turcji

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Turcji – lista miejsc w Turcji wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972[1] i ratyfikowanej przez Turcję 16 marca 1983 roku[2].

Obecnie (stan w 2023 roku) na liście znajdują się 21 obiektów: 19 dziedzictwa kulturowego i 2 o charakterze kulturowo–przyrodniczym[2].

Na tureckiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Turcja zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajdują się 82 obiekty (stan w roku 2023)[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia tureckie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem[2];
Położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa[3]:
  • kulturowe (K),
  • przyrodnicze (P),
  • kulturowo–przyrodnicze (K,P);
Rok wpisu – rok wpisu na listę;
Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
356 Zabytkowe dzielnice Stambułu
Historic Areas of Istanbul
TrStambuł
41°00′00″N 29°00′00″E/41,000000 29,000000
KTr
(i)(ii)(iii)(iv)
1985 Stambuł z uwagi na swoje położenie geograficzne i ponad dwutysięczną historię ma wiele unikalnych zabytków, m.in. meczet Sulejmana, Błękitny Meczet, pałac Topkapı, Hagia Sophia, kościół Chora czy pozostałości murów Konstantynopola[4].
357 Park Narodowy Göreme i zabytki skalne w Kapadocji
Göreme National Park and the Rock Sites of Cappadocia
TrNevşehir
38°40′00″N 34°51′00″E/38,666667 34,850000
K, PTr
(i)(iii)(v)(vii)
1985 W dolinie Göreme, której skały trawi erozja, znajdują się wykute w skale sanktuaria – unikalne świadectwo sztuki bizantyjskiej z okresu post-ikonoklastycznego, a także wydrążone w skale całe miasta i wioski – pozostałości tradycyjnego osadnictwa od IV w.[5]
358 Wielki meczet i szpital Divriği
Great Mosque and Hospital of Divriği
TrDivriği, Sivas
39°22′16,5″N 38°07′18,3″E/39,371250 38,121750
KTr
(i)(iv)
1985 Meczet i kompleks szpitalny założone w latach 1228–1229[6]. Meczet miał pojedynczą salę modlitw i był przekryty dwiema kopułami[6]. Architektura meczetu charakteryzuje się wymyślną techniką konstrukcji sklepień i pomysłową dekoracją rzeźbiarską – zwłaszcza na trzech portalach, w kontraście do surowych ścian wewnętrznych[6].
377 Hattusa
Hattusha: the Hittite Capital
TrÇorum
40°00′50,0″N 34°37′14,0″E/40,013889 34,620560
KTr
(i)(ii)(iii)(iv)
1986 Hattusa – dawna stolica państwa Hetytów, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami świątyń, rezydencji królewskich i fortyfikacji, ruinami bram miejskich: Bramy Lwów i Bramy Królewskiej oraz zespołem skalnym Yazilikaya[7].
448 Nemrut
Nemrut Dağ
TrAdıyaman
37°58′54,0″N 38°44′28,0″E/37,981667 38,741111
KTr
(i)(iii)(iv)
1987 Kompleks świątynno-sepulkralny (hierotezjon) wzniesiony na górze Nemrut przez króla Kommageny Antiocha I Theosa Dikajosa Epifanesa Filoromajosa Filhellena (69–34 p.n.e.) – świadectwo jednego z największych przedsięwzięć budowlanych epoki hellenistycznej[8].
484 Ksantos-Letoon
Xanthos-Letoon

TrAntalya
Muğla
36°20′06″N 29°19′13″E/36,335000 29,320278
KTr
(ii)(iii)
1988 Ksantos – starożytna stolica Licji, rozbudowana w okresie hellenistyczno-rzymskim, obecnie stanowisko archeologiczne[9]. Do dziś zachowały się pozostałości grobowców filarowych z cellą i sarkofagiem na szczycie, na monolitowych słupach, bogato zdobione reliefami, pochodzące z V–II wieku p.n.e.[9] Letoon – starożytne sanktuarium i wyrocznia, najważniejsze miejsce kultu religijnego w Licji, sanktuarium związkowe Federacji Licyjskiej, obecnie stanowisko archeologiczne, z pozostałościami świątyń Latony, Artemidy i Apollona[9].
485 Hierapolis-Pamukkale
Hierapolis-Pamukkale

TrDenizli
37°55′26,8″N 29°07′29,2″E/37,924111 29,124778
K,PTr
(iii)(iv)(vii)
1988 Pamukkale – gorące źródła wody bogatej w związki wapnia i dwutlenek węgla, z której po ochłodzeniu na powierzchni, wytrąca się węglan wapnia, tworząc unikalny krajobraz z lasów mineralnych, skamieniałych wodospadów oraz rozległych, piętrowych tarasów[10]. Hierapolis – starożytne uzdrowisko położone na zboczu góry Cökelez, powyżej wapiennych tarasów Pamukkale, założone ok. II w. p.n.e. przez królów Pergamonu z dynastii Attalidów[10]. Współcześnie zachowały się tu ruiny urządzeń termalnych, świątyń i innych zabudowań greckich[10].
614 Miasto Safranbolu
City of Safranbolu
TrKarabük
41°14′57,8″N 32°40′59,5″E/41,249389 32,683194
KTr
(ii)(iv)(v)
1994 Główny ośrodek na szlaku handlowym między Wschodem i Zachodem od XIII w. do początku XX w., z wieloma zabytkami z okresu największej świetności miasta, m.in. Starym Meczetem, łaźniami i medresą Sulejmana Paszy (1316–1357) z XIV w.[11]
849 Troja – stanowisko archeologiczne
Archaeological Site of Troy
TrÇanakkale
39°57′27,0″N 26°14′20,0″E/39,957500 26,238889
KTr
(ii)(iii)(vi)
1998 Starożytne miasto, znane z wojny, opisanej w starogreckim poemacie epickim Iliada przypisywanemu Homerowi[12]. Obecnie stanowisko archeologiczne, odkryte w 1870 roku przez Heinricha Schliemanna (1822–1890)[12]. Pozostałości Troi stanowią najbardziej znaczące świadectwo pierwszych kontaktów między cywilizacjami Anatolii i basenu Morza Śródziemnego[12].
1366 Zespół zabytkowy z meczetem Selimiye w Edirne
Selimiye Mosque and its Social Complex
TrEdirne
Edirne
41°40′41″N 26°33′34″E/41,678056 26,559444
KTr
(i)(iv)
2011 Zespół budowli külliye w Edirne (pierwszej stolicy Imperium Osmańskiego), wzniesiony dla sułtana Selima II w latach 1569–1575 przez tureckiego architekta Sinana obejmujący m.in. meczet, dwie medresy (szkoła koraniczna i szkoła prawnicza) oraz halę targową[13].
1405 Çatalhöyük
Neolithic Site of Çatalhöyük
TrKonya
Konya
37°39′59,4″N 32°49′31,7″E/37,666500 32,825472
KTr
(iii)(iv)
2012 Pozostałości osady neolitycznej, stanowisko archeologiczne obejmujące dwa kopce: wschodni kopiec z osiemnastoma warstwami zawierającymi ślady działalności człowieka z epoki neolitu, z okresu 7400–6200 p.n.e., m.in. malowidła, płaskorzeźby, rzeźby oraz inne obiekty artystyczne lub o charakterze symbolicznym; oraz kopiec zachodni ze śladami działalności człowieka z okresu 6200–5200 p.n.e. Znajdują się tu pozostałości unikalnych osad bez ulic, złożonych ze skupisk domostw przylegających do siebie tylnymi ścianami, do których wejścia prowadziły przez dach[14].
1452 Bursa i Cumalıkızık: narodziny Imperium Osmańskiego
Bursa and Cumalıkızık: the Birth of the Ottoman Empire

TrBursa
Bursa
40°11′00″N 29°04′00″E/40,183333 29,066667
40°10′36″N 29°10′20″E/40,176667 29,172222
KTr
(i)(ii)(iv)(vi)
2014 Osiem miejsc na terenie miasta Bursy i pobliskiej wioski Cumalıkızık, które są świadectwem rozwoju systemu miejskiego i wiejskiego stanowiącego podstawę Imperium Osmańskiego, m.in. handlowe dzielnice chanów, kompleksy külliye z meczetami, szkołami religijnymi, publicznymi łaźniami i kuchnią dla ubogich, a także grobowiec Orchana, założyciela dynastii osmańskiej[15].
1457 Krajobraz kulturowy – świadectwo różnych epok w Pergamonie
Pergamon and its Multi-Layered Cultural Landscape
TrIzmir
39°08′00″N 27°11′00″E/39,133333 27,183333
KTr
(i)(ii)(iii)(iv)(vi)
2014 Dawna stolica starożytnego państwa pergamońskiego, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami akropolu – centrum władzy Attalidów i głównego ośrodka życia intelektualnego w świecie starożytnym[16]. Znajdują się tu ruiny monumentalnych świątyń, teatrów, propylei, gimnazjonu oraz Biblioteki Pergamońskiej[16]. Ponadto znajduje się tu wiele zabytków z czasów rzymskich, bizantyjskich i osmańskich[16]. Wielki Ołtarz Zeusa, stojący pośrodku dziedzińca na drugim tarasie pergameńskiego akropolu, znajduje się obecnie w Muzeum Pergamońskim w Berlinie[17].
1488 Cytadela w Diyarbakır i ogrody Hevsel – krajobraz kulturowy
Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape

TrDiyarbakır
37°54′11,2″N 40°14′21,5″E/37,903100 40,239308
37°54′39,1″N 40°13′38,2″E/37,910861 40,227278
KTr
(iv)
2015 Kilka obiektów na terenie miasta Diyarbakır: cytadela wraz z murami obronnymi o długości 5,8 km z licznymi wieżami, bramami, przyporami i 63 inskrypcjami, ogrody Hevsel położone u stóp cytadeli nad rzeką Tygrys, źródło Anzele i most Dicle Köprüsü[18].
1018 Efez
Ephesus
TrIzmir
37°56′23,0″N 27°20′55,0″E/37,939719 27,348611
KTr
(iii)(iv)(vi)
2015 Starożytne miasto, ośrodek cywilizacji helleńskiej i rzymskiej, obecnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami monumentalnych budowli z okresu Cesarstwa Rzymskiego m.in. Biblioteki Celsusa i teatru[19]. W Efezie znajdowała się również Świątynia Artemidy w Efezie, uznawana za jeden z siedmiu cudów świata, po której nie zostało jednak wiele śladów[19].
1518 Stanowisko archeologiczne Ani
Archaeological Site of Ani
TrKars
40°30′27″N 43°34′22″E/40,507500 43,572778
KTr
(ii)(iii)(iv)
2016 Miasto przy granicy Turcji z Armenią, dawna stolica Ani (państwo) – królestwa Bagratydów, przeżywające swój rozkwit w X–XI w., kiedy kontrolowało handel na jednym z odcinków Jedwabnego szlaku. Upadło po inwazji Mongołów i potężnym trzęsieniu ziemi w 1319 roku. Współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami zabudowy średniowiecznej, będącej świadectwem ewolucji architektury epoki w okresie od VII do XIII w.[20]
1519 Afrodyzja
Aphrodisias
TrAydın
37°42′30″N 28°43′25″E/37,708333 28,723611
KTr
(ii)(iii)(iv)(vi)
2017 Starożytne miasto w Karii z III w. p.n.e., lokalny ośrodek kultu bogini-matki utożsamianej przez starożytnych Greków z Afrodytą. Współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami świątyni Afrodyty, buleuterionu, sebastejonu, odeonu, stadionu itd.[21] Wpis obejmuje także kamieniołomy marmuru na północny wschód od miasta[21].
1572 Göbekli Tepe
The Archaeological Site of Göbeklitepe
TrŞanlıurfa
37°13′23,7″N 38°55′20,5″E/37,223242 38,922364
KTr
(i)(ii)(iv)
2018 Stanowisko archeologiczne kryjące pozostałości prehistorycznego sanktuarium z neolitu[22].
1622 Arslantepe
Arslantepe Mound
TrMalatya
38°22′55,5″N 38°21′39,7″E/38,382083 38,361028
KTr
(iii)
2021 Starożytne miasto Melid, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami monumentalnego kompleksu pałacowego z gliny datowanego na IV w. p.n.e.[23]
1694 Drewniane hypostylowe meczety średniowiecznej Anatolii
Wooden Hypostyle Mosques of Medieval Anatolia
KTr
(ii)(iv)
2023 Meczety o drewnianych dachach, wsparte na drewnianych kolumnach, budowane w Anatolii od XIII w.[24]
1669 Gordion
Gordion
TrAnkara
39°39′18″N 31°59′39″E/39,655000 31,994167
KTr
(iii)
2023 Starożytne miasto, stolica Frygii – współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami cytadeli[25]. W pobliżu znajdują się liczne kurhany[25].

Obiekty na tureckiej Liście Informacyjnej UNESCO

[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia obiekty na tureckiej Liście Informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na tureckiej Liście Informacyjnej[2];
Położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według zgłoszenia[3]:
  • kulturowe (K),
  • przyrodnicze (P),
  • kulturowo–przyrodnicze (K,P);
Rok wpisu – rok wpisu na Listę Informacyjną;
Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
666 Jaskinia Karain
Karain Cave
TrAntalya
37°04′40″N 30°34′15″E/37,077778 30,570833
KTr
(iii)(vi)
1994 Jaskinia w skale wapiennej, z licznymi stalaktytami i stalagmitami, w której znaleziono ślady bytności ludzi z okresu paleolitu[26]. Na zewnątrz jaskini znajdują się nisze z inskrypcjami w języku greckim[26].
1397 Monaster Sumela
Sümela Monastery (The Monastery of Virgin Mary)
TrTrabzon
40°41′24″N 39°39′30″E/40,690000 39,658333
KTr
(i)(iii)
2000 Kompleks klasztorny wzniesiony na skałach Doliny Altmdere w Górach Pontyjskich[27]. Budowa kompleksu rozpoczęła się w 385 roku i a ostatnie prace przeprowadzono w XIX w.[27] Klasztor przeżywał swoje największe lata rozkwitu za panowania Aleksego III Komnena (1338–1390) i Michała Wielkiego Komnena (1284–1349)[27]. Monaster został splądrowany i spalony przez wojska bizantyjskie w 650 roku, a później odbudowany przez Komnenów[27].
1398 Klasztor Alahan
Alahan Monastery
TrMersin
36°47′29″N 33°21′13″E/36,791389 33,353611
KTr
(i)(iii)(iv)
2000 Ruiny wczesnośredniowiecznego kompleksu klasztornego[28].
1399 Kościół św. Mikołaja w Mirze
St. Nicholas Church
TrAntalya
36°14′41,4″N 29°59′07,3″E/36,244822 29,985347
KTr
(i)(iii)(iv)
2000 Kościół z IV w. w Mirze poświęcony Mikołajowi z Miry[29].
1400 Harran i Şanlıurfa
Harran and Sanliurfa

TrŞanlıurfa
36°51′52,5″N 39°01′52,2″E/36,864583 39,031167
37°09′30″N 38°47′30″E/37,158333 38,791667
KTr
(i)(ii)(iii)(iv)
2000 Şanlıurfa znana jest jako „miasto proroków”; mieli żyć tu Abraham, Hiob, Jetro i święty Jerzy[30]. W mieście znajduje się wiele zabytków o charakterze religijnym[30]. Harran, wzmiankowane w Biblii i w tekstach z Mari z XVIII w. p.n.e., było ważnym ośrodkiem cywilizacji starożytnej – współcześnie zachowały się jedynie ruiny miasta z charakterystycznymi, stożkowatymi domami z gliny przypominającymi kształtem ule[30].
1401 Grobowce w Ahlacie, cytadeli z okresu Urartu i Imperium Osmańskiego
The Tombstones of Ahlat the Urartian and Ottoman citadel
TrBitlis
38°45′10″N 42°29′40″E/38,752778 42,494444
KTr
(i)(iii)
2000 Grobowce z XII–XV w. – świadectwo ewolucji islamskiej tradycji funeralnej[31].
1403 Karawanseraje z okresu Seldżukidów pomiędzy Denizli a Doğubayazıt
Seljuk Caravanserais on the route from Denizli to Dogubeyazit
Tr KTr
(ii)(iii)(iv)
2000 Pomiędzy Denizli a Doğubayazıt znajdowało się ok. 40 karawanserajów wzniesionych dla podróżnych za panowania Seldżukidów, z czego 10 zachowało się do XXI w.[32]
1404 Konya – dawna stolica Sułtanatu Seldżuków
Konya-A capital of Seljuk Civilization
TrKonya
37°52′00″N 32°29′00″E/37,866667 32,483333
KTr
(i)(ii)(iv)
2000 Konya była stolicą Sułtanatu Seldżuków w XII–XIII w.[33] W mieście zachowało się wiele budynków w charakterystycznym stylu architektury kamiennej Seldżuków, m.in. Meczet Alladyna czy medrasa Sircali[33].
1405 Alanya
Alanya
TrAntalya
36°32′50,0″N 31°59′41,5″E/36,547222 31,994850
KTr
(iii)(iv)
2000 Miasto z wieloma zabytkami architektury średniowiecznej, m.in. twierdzą seldżucką i XIII-wieczną Czerwoną Wieżą[34].
1406 Krajobraz kulturowy Mardinu
Mardin Cultural Landscape
TrMardin
37°19′00″N 40°44′16″E/37,316667 40,737778
KTr
(ii)(iii)(iv)
2000 Średniowieczne miasto na zboczach wzgórza, na którego szczycie znajduje się twierdza[35]. W mieście zachowało się wiele zabytków średniowiecznej architektury kamiennej, m.in. kompleks klasztorny Deyrulzafaran[35].
1409 Kościół św. Pawła i studnia św. Pawła wraz z historyczną dzielnicą w Tarsie
St.Paul Church, St.Paul’s Well and surrounding historic quarters
TrMersin
36°54′51″N 34°53′52″E/36,914167 34,897778
KTr
(ii)(iii)(iv)
2000 Kościół św. Pawła i studnia św. Pawła w Tarsie – rodzinnym mieście św. Pawła[36].
1410 Pałac Ishaka Paszy
Ishak Pasha Palace
TrAğrı
39°31′14″N 44°07′44″E/39,520556 44,128889
KTr
(i)(iii)(iv)
2000 Pałac znajduje się na jedwabnym szlaku a jego architektura charakteryzuje się wieloma stylami: seldżuckim, osmańskim i perskim[37].
1411 Kekova
Kekova
TrAntalya
36°11′00″N 29°53′00″E/36,183333 29,883333
K,PTr 2000 Region z wieloma wyspami, zatokami i częściowo zatopionym starożytnym miastem[38].
1412 Park Narodowy Güllük Dagi-Termessos
Güllük Dagi-Termessos National Park
TrAntalya
36°58′57″N 30°27′53″E/36,982500 30,464722
K,PTr 2000 Na terenie Parku Narodowego Güllük Dagi na wysokości 1050 m n.p.m. znajduje się starożytne miasto Termessos wspominane w starogreckim poemacie epickim Iliada przypisywanemu Homerowi[39]. Do dziś zachowały się pozostałości murów obronnych, teatru, gimnazjonu, agory, odeonu, grobowców, cystern itd. W granicach parku występują kozioł śnieżny, daniel zwyczajny i orzeł przedni[39].
5408 Starożytne miasta cywilizacji liceńskiej
Ancient Cities of Lycian Civilization
TrAntalya
Muğla
KTr
(iii)(iv)
2009 Pozostałości cywilizacji liceńskiej, m.in. gmach parlamentu w Patarze, grobowce z inskrypcjami, twierdze, świątynie, domy itd.[40]
5409 Sagalassos
Archaeological Site of Sagalassos
TrBurdur
37°40′41″N 30°31′10″E/37,678056 30,519444
KTr
(ii)(iii)
2009 Starożytne miasto – „pierwsze miasto Pizydii”, wyludniło się wskutek epidemii w VI w. i najazdów Arabów w VII w.; współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami klasycznych budowli[41].
5411 Perge
Archaeological Site of Perge
TrAntalya
36°57′39″N 30°51′12″E/36,960833 30,853333
KTr
(ii)
2009 Ruiny starożytnego miasta Pamfilii z pozostałościami zabudowy z późnego okresu klasycznego[42]
5613 Kościół św. Piotra w Hatay
Hatay, St. Pierre Church
TrHatay
36°12′31,9″N 36°10′43,5″E/36,208864 36,178764
KTr
(iii)(vi)
2011 Kościół z I w. koło Antiochii, wykuty w skale w miejscu gdzie św. Piotr miał wygłaszać po raz pierwszy kazania[43].
5724 Aizanoi
Aizanoi Antique City
TrKütahya
39°12′00″N 29°37′00″E/39,200000 29,616667
KTr
(ii)(iv)
2012 Starożytne miasto odkryte w 1824 roku z pozostałościami m.in. świątyni Zeusa i jednej z pierwszej na świecie giełdy[44].
5726 Zeugma
Archeological Site of Zeugma
TrGaziantep
37°03′31″N 37°51′57″E/37,058611 37,865833
KTr
(ii)(iii)(iv)
2012 Antyczne miasto na pograniczu Azji Mniejszej, Syrii i Mezopotamii, nazwane „Seleucją” na cześć jej założyciela Seleukosa I Nikatora[45]. Współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami greckiej i rzymskiej agory, stadionu, teatru, łaźni, budynków administracyjnych rzymskich legionów, murów obronnych i nekropoli[45].
5728 Birgi
Historic Town of Birgi
TrIzmir
38°15′00″N 28°03′00″E/38,250000 28,050000
KTr
(ii)(iv)
2012 Starożytne miasto z zabytkami z okresu średniowiecza, m.in. z Wielkim Meczetem z XIV w. oraz z tradycyjną zabudową z XIX w.[46]
5729 Mauzoleum Hekatomnosa
Mausoleum and Sacred area of Hecatomnus
TrMuğla
37°18′00″N 27°46′00″E/37,300000 27,766667
KTr
(i)(iii)(iv)
2012 Mauzoleum datowane na IV w. p.n.e., wzniesione dla Hekatomnosa, władcy Karii, i jego rodziny[47].
5730 Beçin
Medieval City of Beçin
TrMuğla
37°16′30″N 27°47′21″E/37,275000 27,789167
KTr
(ii)
2012 Historyczne miasto z wieloma zabytkami z okresu średniowiecza, m.in. twierdzą[48].
5731 Niğde
Historical Monuments of Niğde
TrNiğde
37°58′00″N 34°40′45″E/37,966667 34,679167
KTr
(ii)
2012 Miasto z wieloma zabytkami z okresu średniowiecza, m.in. cytadelą, Meczetem Alladyna, bazarem, fontanna Nalbantlara oraz wieloma kościołami ormiańskimi i greckimi[49].
5732 Kamieniołom i warsztat kamieniarski Yesemek
Yesemek Quarry and Sculpture Workshop
TrGaziantep
36°53′35″N 36°44′40″E/36,893056 36,744444
KTr
(ii)(iii)
2012 Stanowisko archeologiczne z pozostałościami warsztatu kamieniarskiego z okresu Hetytów (900–800 p.n.e.), m.in. z pozostałościami rzeźb w różnych stadiach ich tworzenia[50].
5733 Odunpazarı
Odunpazari Historical Urban Site
TrEskişehir
39°46′00″N 30°32′00″E/39,766667 30,533333
KTr
(iii)(vi)
2012 Historyczna dzielnica Odunpazarı z zabytkami z okresu Seldżukidów, Imperium Osmańskiego i czasów Republiki Tureckiej, m.in. Meczetem Alladyna (1271), XIII-wiecznym Meczetem Haci Hasan, kompleksem meczetu Kursunlu (1525), XIII-wiecznym Meczetem Haci Hasan oraz wieloma konakami[51].
5734 Zamek Mamure
Mamure Castle
TrAnamur
Mersin
36°04′51″N 32°53′40″E/36,080833 32,894444
KTr
(iv)(v)
2012 Jeden z największych zamków Turcji, prawdopodobnie początki zamku sięgają czasów Rzymian (III–IV w.); zamek był później rozbudowywany w okresie Bizancjum i wypraw krzyżowych oraz za panowania Seldżukidów, zamek remontowano kilkakrotnie w okresie Imperium Osmańskiego w XV, XVI i XVIII w.[52]
5735 Kompleks Hadżdżiego Bektasza Waliego
Haci Bektas Veli Complex
TrHacibektaş
Nevşehir
38°56′00″N 34°33′00″E/38,933333 34,550000
KTr
(iii)(vi)
2012 Wzniesiony w XIV w. kompleks filozofa i mistyka Hadżdżiego Bektasza Waliego (1209–1271), centrum bektaszytów[53].
5823 Laodycea
Archaeological site of Laodikeia
TrDenizli
37°50′09″N 29°06′27″E/37,835833 29,107500
KTr
(ii)(iii)(iv)
2013 Starożytne miasto na terenie Frygii, współcześnie stanowisko archeologiczne z zachowanymi m.in. pozostałościami stadionu gimnazjonu, łaźni rzymskich i dwóch teatrów[54].
5824 Tuz
Lake Tuz Special Environmental Protection Area (SEPA)
TrAnkara
38°44′00″N 33°23′00″E/38,733333 33,383333
PTr
(vii)(viii)(x)
2013 Słone jezioro w środkowej Turcji; drugie pod względem wielkości jeziorem Turcji[55].
5829 Sardes
The Ancient City of Sardis and the Lydian Tumuli of Bin Tepe
TrManisa
38°29′18″N 28°02′25″E/38,488333 28,040278
KTr
(i)(ii)(iii)
2013 Starożytne miasto w Azji Mniejszej, stolica Lidii, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami m.in. świątyni Artemidy[56].
5900 İznik
İznik
TrBursa
40°25′44″N 29°43′10″E/40,428889 29,719444
KTr
(ii)(iii)(v)
2014 W starożytności i średniowieczu „Nicea”, centrum chrześcijaństwa – odbyły się tu dwa sobory: sobór nicejski I w roku 325 i sobór nicejski II w roku 787[57]. W mieście zachowało się wiele zabytków średniowiecznych[57].
5901 Kompleks meczetu Zeynel Abidin i Kościół św. Jakuba w Nisibis
Zeynel Abidin Mosque Complex and Mor Yakup (Saint Jacob) Church
TrNusaybin
Mardin
37°04′00″N 41°13′00″E/37,066667 41,216667
KTr
(iii)(iv)
2014 Kompleks meczetu Zeynel Abidin i kościół św. Jakuba – oddalone od siebie o 100 m średniowieczne świątynie stanowią świadectwo koegzystencji dwóch religii w Nisibis[58].
5902 Grób Ahiego Ewrena
Tomb of Ahi Evran
TrKırşehir
Kırşehir
39°08′53″N 34°09′33″E/39,148056 34,159167
KTr
(iii)(vi)
2014 Grób tureckiego kaznodziei bektaszytówAhiego Ewrena (1169–1261)[59].
5903 Tunel Wespazjana Tytusa
Vespasianus Titus Tunnel
TrSamandağ
Hatay
36°07′14″N 35°55′19″E/36,120556 35,921944
KTr
(i)(iv)
2014 Rzymski tunel do odprowadzania wody, która spływając z Gór Nur zagrażała miastu i portowi; jego budowa rozpoczęła się za panowania cesarza Wespazjana, a zakończona została za panowania jego syna Tytusa[60].
5905 Kanesz
Archaeological Site of Kültepe-Kanesh
TrKayseri
38°51′00″N 35°38′00″E/38,850000 35,633333
KTr
(ii)(iii)
2014 Stanowisko archeologiczne na wzgórzu Kültepe[61]. Odkryto tu tysiące glinianych tabliczek (tzw. „tabliczki kapadockie”), pokrytych pismem klinowym w dialekcie staroasyryjskim[61]. Ich odczytanie pozwoliło ustalić, że w Kanesz na początku II tysiąclecia znajdowała się asyryjska kolonia handlowa[61].
5906 Kaunos
Ancient City of Kaunos
TrMuğla
36°49′35″N 28°37′17″E/36,826389 28,621389
KTr
(i)(ii)(iii)(iv)
2014 Starożytne miasto portowe Kaunos, współcześnie stanowisko archeologiczne z zachowanymi pozostałościami budowli z okresu rzymskiego i bizantyjskiego[62].
5907 Anatolijskie medresy Seldżuków

Medresa İnce Minareli
Medresa Karatay
Medresa Çifte Minareli w Erzurum
Medresa Yakutiye
Medresa Buruciye
Medresa Çifte Minareli w Sivas
Medresa Gök w Sivas
Medresa Sahibiye w Kayseri
Medresa Çifte w Kayseri
Medresa Cacabey
Anatolian Seljuks Madrasahs






Tr

37°52′22″N 32°29′23″E/37,872778 32,489722 37°52′29″N 32°29′34″E/37,874722 32,492778 39°54′20″N 41°16′42″E/39,905556 41,278333 39°54′23″N 41°16′19″E/39,906389 41,271944 39°44′56″N 37°00′55″E/39,748889 37,015278 39°44′54″N 37°00′50″E/39,748333 37,013889 39°44′39″N 37°01′00″E/39,744167 37,016667 38°43′24″N 35°29′12″E/38,723333 35,486667 38°43′26″N 35°29′02″E/38,723889 35,483889 39°08′42″N 34°09′41″E/39,145000 34,161389

KTr
(ii)(iv)
2014 10 medres z XII–XIII w. wzniesionych w Anatolii przez Seldżuków[63].
5909 Korykos
Ancient City of Korykos
TrMersin
36°27′55″N 34°09′15″E/36,465278 34,154167
KTr
(ii)(iii)(iv)
2014 Starożytne miasto z pozostałościami zamku wzniesionego na skałach 200 m od brzegu, grobowcami władców Korykosu[64].
5910 Anazarbus
Ancient City of Anazarbos
TrAdana
37°15′24″N 35°54′03″E/37,256667 35,900833
KTr
(iii)(iv)(vi)
2014 Starożytne miasto w Cylicji, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami głównej ulicy miasta z kolumnadą, rzymskiego łuku triumfalnego, amfiteatru, stadionu, teatru, akweduktów i kilku bizantyjskich kościołów[65].
5911 Miejsca bitwy o Gallipoli: Çanakkale i Gallipoli
Çanakkale (Dardanelles) and Gelibolu (Gallipoli) Battles Zones in the First World War
TrÇanakkale
40°22′02″N 26°27′18″E/40,367222 26,455000
KTr
(vi)
2014 Miejsca walk podczas I wojny światowej na półwyspie Gallipoli[66].
5912 Eflatun Pınar
Eflatun Pinar: The Hittite Spring Sanctuary
TrKonya
37°49′22″N 31°41′21″E/37,822778 31,689167
KTr
(iii)(iv)(vi)
2014 Hetyckie sanktuarium źródeł wody z pozostałościami monumentu zdobionego reliefami[67].
6035 Kościół św. Krzyża na Ahtamarze
Akdamar Church
TrWan
38°20′25″N 43°02′13″E/38,340278 43,036944
KTr
(i)(ii)(iii)(iv)(vi)
2015 Ormiański kościół św. Krzyża z X w. z zabytkowymi freskami[68].
6036 Aspendos
The Theatre and Aqueducts of the Ancient City of Aspendos
TrAntalya
36°56′20″N 31°10′20″E/36,938889 31,172222
KTr
(i)(ii)(iv)
2015 Starożytne greckie miasto w Azji Mniejszej, znane ze starożytnego teatru na 8500 miejsc, również obecnie wykorzystywanego do różnego rodzaju przedstawień i pokazów oraz pozostałości akweduktów[69].
6037 Eshab-ı Kehf külliye
Eshab-ı Kehf Kulliye (Islamic-Ottoman Social Complex)
TrKahramanmaraş
38°14′54″N 36°51′19″E/38,248333 36,855278
KTr
(iii)(vi)
2015 Średniowieczny kompleks külliye, gdzie według legendy w jaskini przez 309 lat spało „Siedmiu Śpiących”[70].
6038 Mudurnu
Historic Guild Town of Mudurnu
TrBursa
40°28′00″N 31°13′00″E/40,466667 31,216667
KTr
(ii)(iv)
2015 Miasto gildii kupieckich na jedwabnym szlaku z zachowaną średniowieczną zabudową[71].
6039 Góra Harşena i skalne grobowce władców Pontu
Mount Harşena and the Rock-tombs of the Pontic Kings
TrAmasya
40°39′00″N 35°50′00″E/40,650000 35,833333
K,PTr
(iii)(vi)(vii)
2015 Skalne groby królów Pontu z czasów hellenistycznych (III–I w. p.n.e.)[72].
6040 Górzysta Frygia
Mountainous Phrygia
TrTurcja zachodnia
39°12′03″N 30°42′57″E/39,200833 30,715833
KTr
(ii)(iii)(iv)
2015 Frygiastarożytna kraina w zachodniej części Azji Mniejszej, z pozostałościami osad, twierdz, świątyń, monumentalnych skalnych grobowców, inskrypcji i reliefów naskalnych – świadectw kultury frygijskiej[73].
6041 Stratonikeja
Ancient City of Stratonikeia
TrMuğla
37°18′53″N 28°03′57″E/37,314722 28,065833
KTr
(ii)(iv)
2015 Starożytne miasto z pozostałościami architektury rzymskiej, m.in. gimnazjonu, świątyń, łaźni, teatru, kolumnady[74].
6042 Most w Uzunköprü
The Bridge of Uzunköprü
TrEdirne
41°16′41″N 26°40′29″E/41,278056 26,674722
KTr
(iii)(iv)
2015 XV-wieczny kamienny most w Uzunköprü, uznawany ówcześnie za najdłuższy most na świecie (1392 m)[75].
6043 Grób Izmaila Fakirullaha i jego mechanizm refrakcji światła
Ismail Fakirullah Tomb and its Light Refraction Mechanism
TrSiirt
37°57′56″N 42°00′35″E/37,965556 42,009722
KTr
(iv)(vi)
2015 Grób Izmaila Fakirullaha z XVIII w.[76]
6044 Pałac Gwiazd
Yıldız Palace Complex
TrStambuł
41°02′58,9″N 29°00′41,4″E/41,049691 29,011488
KTr
(ii)(iii)(iv)
2015 Kompleks pałacowy z XVIII–XIX w.[77]
6113 Most Malabadi
The Malabadi Bridge
TrDiyarbakır
38°09′13″N 41°12′14″E/38,153611 41,203889
KTr
(iii)(iv)(vi)
2016 Kamienny most z XII w. z okresu Artukidów – najdłuższy most łukowy na świecie[78].
6114 Forteca w Tuszpie i stare miasto Wan
Tushpa/Van Fortress, the Mound and the Old City of Van
TrWan
38°30′10″N 43°20′22″E/38,502778 43,339444
KTr
(iii)(iv)(vi)
2016 Pozostałości twierdzy – rezydencji królów urartyjskich z IX w. p.n.e. w Tuszpie i średniowieczne stare miasto w Wanie[79].
6117 Kompleks sułtana Bajazyda II
Sultan Bayezid II Complex: A Center of Medical Treatment
TrEdirne
Edirne
41°41′09″N 26°32′38″E/41,685833 26,543889
KTr
(ii)(iv)(vi)
2016 Külliye ufundowany przez sułtana Bajazyda II z ośrodkiem medycznym[80].
6119 Minaret Yivli
Yivli Minaret Mosque
TrAntalya
Antalya
36°53′11″N 30°42′16″E/36,886389 30,704444
KTr
(ii)(iv)
2016 Meczet z minaretem z XIII w.[81]
6120 Wielki Meczet w Sivrihisarze
Sivrihisar Great Mosque
TrSivrihisar
Eskişehir
39°27′03″N 31°32′14″E/39,450833 31,537222
KTr
(ii)(iv)
2016 XIII-wieczny meczet z drewnianym dachem i drewnianymi kolumnami[82].
6121 Zamek Bodrum
The Bodrum Castle
TrBodrum
Muğla
37°01′54″N 27°25′46″E/37,031667 27,429444
KTr
(ii)(iii)(iv)
2016 XV-wieczny zamek Zakonu Szpitalników Świętego Jana z Jerozolimy, zdobyty przez Sulejmana Wspaniałego w 1522 roku, odbudowany z materiałów pozyskanych z Mauzoleum w Halikarnasie[83].
6122 Kompleks meczetu Nuruosmaniye
Nuruosmaniye Complex
TrStambuł
41°00′36,8″N 28°58′13,9″E/41,010233 28,970539
KTr
(ii)(iii)(iv)
2016 Zespół budowli wokół XVIII-wiecznego meczetu, przy którego budowie zastosowano europejskie style architektoniczne, m.in. barokowy[84].
6123 Kibyra
Ancient city of Kibyra
TrBurdur
37°10′00″N 29°29′00″E/37,166667 29,483333
KTr
(iii)(iv)
2016 Starożytne miasto, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami architektury rzymskiej, m.in. stadionu, agory, teatru, odeonu, świątyń itd.[85]
6124 Meczet Hacı Bayram Camii
Haci Bayram Mosque and its Surrounding Area (the Haci Bayram District)
TrAnkara
39°56′39″N 32°51′28″E/39,944167 32,857778
KTr
(iv)(vi)
2016 XV-wieczny meczet[86].
6125 Mokradła delty Kızılırmaku
Kızılırmak Delta Wetland and Bird Sanctuary
Tr41°40′00″N 36°05′00″E/41,666667 36,083333 PTr
(vii)(x)
2016 Mokradła delty Kızılırmaku o powierzchni 21.700 ha są ostoją dla 352 gatunków ptaków[87].
6242 Assos
Archaeological Site of Assos
TrÇanakkale
39°29′16″N 26°20′13″E/39,487778 26,336944
KTr
(iii)(iv)(vi)
2017 Starożytne miasto greckie, współcześnie stanowisko archeologiczne z pozostałościami architektury greckiej, m.in. teatru, świątyń, agory[88].
6243 Krajobraz przemysłowy Ayvalıku
Ayvalık Industrial Landscape
TrBalıkesir
39°19′10″N 26°41′40″E/39,319444 26,694444
KTr
(iii)(v)
2017 Centrum produkcji oliwy z oliwek[89].
6244 Krajobraz kulturowy İvriz
Ivriz Cultural Landscape
TrKonya
37°24′35″N 34°10′21″E/37,409722 34,172500
KTr
(ii)(iii)(iv)
2018 Dwa neo-hetyckie reliefy wykute w skale z XVIII w. p.n.e.[90]
6344 Wczesny okres anatolijsko-tureckiego dziedzictwa: Niksar, stolica Daniszmendydów
Early Period of Anatolian Turkish Heritage: Niksar, The Capital of Danishmend Dynasty
TrTokat
40°35′00″N 36°58′00″E/40,583333 36,966667
KTr
(ii)(iv)(vi)
2018 Dawna stolica Daniszmendydów, z dobrze zachowanymi zabudowaniami z okresu ich panowania[91].
6345 Podziemne struktury wodne w Gaziantep; „livas” i „kastels”
The Underground Water Structures in Gaziantep; Livas’ and Kastels
TrGaziantep
Gaziantep
37°04′00″N 37°23′00″E/37,066667 37,383333
KTr
(iii)(iv)
2018 Historyczny system wodny składa się z podziemnych tuneli wodnych („livas”), które dostarczają wodę do miasta oraz struktur wodnych („kastels”), które udostępniają wodę pochodzącą z tych tuneli do użycia[92].
Meczet Eşrefoğlu TrKonya
37°41′00,4″N 31°43′07,1″E/37,683442 31,718647
Meczet Mahmuta Beya TrKastamonu
41°28′49,5″N 33°41′17,6″E/41,480419 33,688231
Wielki Meczet Sivrihisar TrEskişehir
39°27′03,2″N 31°32′14,6″E/39,450881 31,537375
Wielki Meczet Afyon TrAfyonkarahisar
38°45′18,1″N 30°31′47,0″E/38,755028 30,529714
Meczet Arslanhane TrAnkara
39°56′12,1″N 32°51′54,9″E/39,936697 32,865253
6347 Most Justyniana
The Bridge of Justinian
TrSakarya
40°44′15″N 30°22′22″E/40,737500 30,372778
KTr
(iii)(iv)
2018 Most Justyniana z okresu rzymskiego, o długości 350 m, łączący brzegi rzeki Sakaryi[93].
6348 Stanowisko archeologiczne Priene
Archaeological Site of Priene
TrAydın
37°39′31,6″N 27°17′51,3″E/37,658792 27,297594
KTr
(ii)(iii)(iv)(vi)
2018 Antyczne miasto jońskie, obecnie stanowisko archeologiczne[94].
6349 Historyczne miasto Harput
Historic City of Harput
TrElazığ
38°42′18″N 39°15′05″E/38,705000 39,251389
KTr
(iii)(iv)(vi)
2018 Antyczne miasto z zamkiem obronnym[95].
6350 Basilica Therma
Basilica Therma (Sarıkaya Roma Hamamı)
TrYozgat
39°29′42″N 35°22′34″E/39,495000 35,376111
KTr
(iv)
2018 Kompleks rzymskich łaźni Basilica Therma z II w. n.e. nieprzerwanie czynny do dziś[96].
6403 Park Krajobrazowy Jaskini Ballıca
Nature Park of Ballıca Cave
TrTokat
40°13′38″N 36°18′05″E/40,227222 36,301389
PTr
(vii)(viii)
2019 Jaskinia o powierzchni 6500 m² charakteryzująca się licznymi formami krasowymi[97].
5825 Punkty handlowe i fortyfikacje na genueńskim szlaku handlowym pomiędzy Morzem Śródziemnym a Morzem Czarnym

Zamek Yoros
Wieża Galata
Forteca Foça
Zamek w Çandarlı
Zamek w Çeşme
Zamek w Amasrsze
Zamek w Akçakocy
Forteca w Sinopie
Güvercinada i mury miejskie Kuşadası
Trading Posts and Fortifications on Genoese Trade Routes from the Mediterranean to the Black Sea



Tr

41°10′43″N 29°05′40″E/41,178611 29,094444 41°01′32″N 28°58′27″E/41,025556 28,974167 38°40′09″N 26°45′02″E/38,669167 26,750556 38°56′01″N 26°56′01″E/38,933611 26,933611 38°19′24,6″N 26°18′12,5″E/38,323500 26,303469 37°51′48,8″N 27°14′51,8″E/37,863556 27,247719 41°45′02″N 32°23′03″E/41,750556 32,384167 41°05′10″N 31°05′32″E/41,086111 31,092222 42°01′28″N 35°08′35″E/42,024444 35,143056

KTr
(ii)(iv)
2020 Dziewięć punktów na genueńskim szlaku handlowym pomiędzy Morzem Śródziemnym a Morzem Czarnym[98].
6469 Historyczne miasto Beypazarı
Historic City of Beypazarı
TrAnkara
40°10′13″N 31°55′16″E/40,170278 31,921111
KTr
(iii)
2020 Antyczne miasto na szlaku jedwabnym[99].
6470 Stanowisko archeologiczne Karatepe-Aslantaş
Karatepe-Aslantaş Archaeological Site
TrOsmaniye
37°15′33″N 36°14′09″E/37,259167 36,235833
KTr
(ii)(iii)(iv)
2020 Stanowisko archeologiczne z pozostałościami cytadeli Karatepe-Aslantaş z epoki żelaza oraz stanowiska z pozostałościami z okresu od brązu do neolitu[100].
6471 Historyczne miasto portowe Izmir
The Historical Port City of Izmir
TrIzmir
38°26′00″N 27°09′00″E/38,433333 27,150000
KTr
(ii)(iii)(iv)
2020 Historyczne miasto portowe założone w III w. p.n.e.[101]
6472 Zamek Zerzevan i mitreum
Zerzevan Castle and Mithraeum
TrDiyarbakır
37°36′30,1″N 40°29′57,2″E/37,608353 40,499228
KTr
(iii)(iv)(vi)
2020 Ruiny rzymskiego zamku[102]
6473 Dolina Koramaz
Koramaz Valley
TrKayseri
38°48′09,8″N 35°41′02,4″E/38,802731 35,684006
KTr
(v)
2020 Zabytki rzymskie, m.in. 42 kościoły skalne, 21 kolumbariów[103].
6534 Średniowieczne kościoły i klasztory w Midyat i okolicach (Tur ʿAbdin)
Late Antique and Medieval Churches and Monasteries of Midyat and Surrounding Area (Tur ʿAbdin)
TrMardin KTr
(iii)(iv)(vi)
2021 Dziewięċ obiektów skralnych, kościołów i klasztorów w Tur Abdin[104]
6535 Historyczne miasto Kemaliye
Historic Town of Kemaliye[105]
TrErzincan
38°30′00″N 39°16′00″E/38,500000 39,266667
KTr
(v)(viii)
2021
  1. Na mapie nie zaznaczono wszystkich średniowiecznych kościołów i klasztorów w Midyat i okolicach.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. UNESCO: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  2. a b c d e UNESCO: Turkey. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  3. a b UNESCO: The Criteria for Selection. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  4. UNESCO: Historic Areas of Istanbul. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  5. UNESCO: Göreme National Park and the Rock Sites of Cappadocia. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  6. a b c UNESCO: Great Mosque and Hospital of Divriği. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  7. UNESCO: Hattusha: the Hittite Capital. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  8. UNESCO: Nemrut Dağ. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  9. a b c UNESCO: Xanthos-Letoon. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  10. a b c UNESCO: Hierapolis-Pamukkale. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  11. UNESCO: City of Safranbolu. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  12. a b c UNESCO: Archaeological Site of Troy. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  13. UNESCO: Selimiye Mosque and its Social Complex. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  14. UNESCO: Neolithic Site of Çatalhöyük. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  15. UNESCO: Bursa and Cumalıkızık: the Birth of the Ottoman Empire. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  16. a b c UNESCO: Pergamon and its Multi-Layered Cultural Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  17. Pergamonmuseum: Antikensammlung – 3D-Modell des Pergamonaltars. [dostęp 2017-05-25]. (niem.).
  18. UNESCO: Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  19. a b UNESCO: Ephesus. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  20. UNESCO: Archaeological Site of Ani. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  21. a b UNESCO: Aphrodisias. [dostęp 2019-12-26]. (ang.).
  22. UNESCO: Göbekli Tepe. [dostęp 2019-12-26]. (ang.).
  23. UNESCO: Arslantepe Mound. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
  24. UNESCO: Wooden Hypostyle Mosques of Medieval Anatolia. [dostęp 2023-09-19]. (ang.).
  25. a b UNESCO: Gordion. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
  26. a b UNESCO: Karain Cave. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  27. a b c d UNESCO: Sümela Monastery (The Monastery of Virgin Mary). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  28. UNESCO: Alahan Monastery. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  29. UNESCO: St. Nicholas Church. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  30. a b c UNESCO: Harran and Sanliurfa. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  31. UNESCO: The Tombstones of Ahlat the Urartian and Ottoman citadel. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  32. UNESCO: Seljuk Caravanserais on the route from Denizli to Dogubeyazit. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  33. a b UNESCO: Konya-A capital of Seljuk Civilization. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  34. UNESCO: Alanya. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  35. a b UNESCO: Mardin Cultural Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  36. UNESCO: St.Paul Church, St.Paul’s Well and surrounding historic quarters. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  37. UNESCO: Ishak Pasha Palace. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  38. UNESCO: Kekova. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  39. a b UNESCO: Güllük Dagi-Termessos National Park. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  40. UNESCO: Ancient Cities of Lycian Civilization. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  41. UNESCO: Archaeological Site of Sagalassos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  42. UNESCO: Archaeological Site of Perge. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  43. UNESCO: Hatay, St. Pierre Church. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  44. UNESCO: Aizanoi Antique City. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  45. a b UNESCO: Archeological Site of Zeugma. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  46. UNESCO: Historic Town of Birgi. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  47. UNESCO: Mausoleum and Sacred area of Hecatomnus. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  48. UNESCO: Medieval City of Beçin. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  49. UNESCO: Historical Monuments of Niğde. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  50. UNESCO: Yesemek Quarry and Sculpture Workshop. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  51. UNESCO: Odunpazari Historical Urban Site. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  52. UNESCO: Mamure Castle. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  53. UNESCO: Haci Bektas Veli Complex. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  54. UNESCO: Archaeological site of Laodikeia. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  55. UNESCO: Lake Tuz Special Environmental Protection Area (SEPA). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  56. UNESCO: The Ancient City of Sardis and the Lydian Tumuli of Bin Tepe. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  57. a b UNESCO: İznik. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  58. UNESCO: Zeynel Abidin Mosque Complex and Mor Yakup (Saint Jacob) Church. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  59. UNESCO: Tomb of Ahi Evran. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  60. UNESCO: Vespasianus Titus Tunnel. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  61. a b c UNESCO: Archaeological Site of Kültepe-Kanesh. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  62. UNESCO: Ancient City of Kaunos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  63. UNESCO: Anatolian Seljuks Madrasahs. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  64. UNESCO: Ancient City of Korykos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  65. UNESCO: Ancient City of Anazarbos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  66. UNESCO: Çanakkale (Dardanelles) and Gelibolu (Gallipoli) Battles Zones in the First World War. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  67. UNESCO: Eflatun Pinar: The Hittite Spring Sanctuary. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  68. UNESCO: Akdamar Church. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  69. UNESCO: The Theatre and Aqueducts of the Ancient City of Aspendos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  70. UNESCO: Eshab-ı Kehf Kulliye (Islamic-Ottoman Social Complex). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  71. UNESCO: Historic Guild Town of Mudurnu. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  72. UNESCO: Mount Harşena and the Rock-tombs of the Pontic Kings. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  73. UNESCO: Mountainous Phrygia. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  74. UNESCO: Ancient City of Stratonikeia. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  75. UNESCO: The Bridge of Uzunköprü. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  76. UNESCO: Ismail Fakirullah Tomb and its Light Refraction Mechanism. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  77. UNESCO: Yıldız Palace Complex. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  78. UNESCO: The Malabadi Bridge. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  79. UNESCO: Tushpa/Van Fortress, the Mound and the Old City of Van. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  80. UNESCO: Sultan Bayezid II Complex: A Center of Medical Treatment. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  81. UNESCO: Yivli Minaret Mosque. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  82. UNESCO: Sivrihisar Great Mosque. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  83. UNESCO: The Bodrum Castle. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  84. UNESCO: Nuruosmaniye Complex. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  85. UNESCO: Ancient city of Kibyra. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  86. UNESCO: Haci Bayram Mosque and its Surrounding Area (the Haci Bayram District). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  87. UNESCO: Kızılırmak Delta Wetland and Bird Sanctuary. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  88. UNESCO: Archaeological Site of Assos. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  89. UNESCO: Ayvalık Industrial Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  90. UNESCO: Ivriz Cultural Landscape. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  91. UNESCO: Early Period of Anatolian Turkish Heritage: Niksar, The Capital of Danishmend Dynasty. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  92. UNESCO: The Underground Water Structures in Gaziantep; Livas’ and Kastels. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  93. UNESCO: The Bridge of Justinian. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  94. UNESCO: Archaeological Site of Priene. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  95. UNESCO: Historic City of Harput. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  96. UNESCO: Basilica Therma (Sarıkaya Roma Hamamı). [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  97. UNESCO: Nature Park of Ballıca Cave. [dostęp 2017-05-25]. (ang.).
  98. UNESCO: Trading Posts and Fortifications on Genoese Trade Routes from the Mediterranean to the Black Sea. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
  99. UNESCO: Historic Town of Beypazarı. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
  100. UNESCO: Karatepe-Aslantaş Archaeological Site. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
  101. UNESCO: The Historical Port City of Izmir. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
  102. UNESCO: Zerzevan Castle and Mithraeum. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
  103. UNESCO: Koramaz Valley. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
  104. UNESCO: Late Antique and Medieval Churches and Monasteries of Midyat and Surrounding Area (Tur ʿAbdin). [dostęp 2021-08-09]. (ang.).
  105. UNESCO: Historic Town of Kemaliye. [dostęp 2021-08-09]. (ang.).