
Ostróg (miasto)
| |||||
Zamek Ostrogskich | |||||
| |||||
Państwo | ![]() | ||||
Obwód | równieński | ||||
Rejon | ostrogski | ||||
Prawa miejskie | 1528 | ||||
Powierzchnia | 10,9 km² | ||||
Populacja (2017) • liczba ludności |
15 642[1] | ||||
Nr kierunkowy | +380 3654 | ||||
Kod pocztowy | 35800 – 35807 | ||||
![]() | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal ![]() |
Ostróg[2] (ukr. Острог Ostroh) – miasto na Ukrainie, w obwodzie rówieńskim, siedziba rejonu ostrogskiego, do 1945[3] w Polsce, w województwie wołyńskim, w powiecie zdołbunowskim, położone nad Horyniem, u ujścia Wilii.
Ostróg był gniazdem rodowym książąt Ostrogskich. Prywatne miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w województwie wołyńskim[4]. Miejsce pierwszych wręczeń Orderu Virtuti Militari.
Spis treści
Położenie[edytuj | edytuj kod]

Ostróg położony jest na Wyżynie Wołyńskiej. Historycznie przynależy do Wołynia. Najbliższymi dużymi miastami (min. 200 tys. mieszkańców) są:
Łuck 110 km |
Równe 45 km |
|
Lwów 220 km |
![]() |
Żytomierz 170 km |
Tarnopol 135 km |
Chmielnicki 125 km |
Winnica 210 km |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Stary gród ruski, wzmiankowany już w 1100; od drugiej połowy XII wieku w Księstwie Wołyńskim; w XIV wieku był przedmiotem walk pomiędzy wojskami polskimi a litewskimi; 1386 przyłączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego; własność m.in. Ostrogskich, Zasławskich, Wiśniowieckich, Sanguszków, Jabłonowskich, Dubieńskich.
W I Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]

Od XV wieku liczne skupisko Żydów, jedna z 4 gmin żydowskich Wołynia posiadająca przedstawicieli w Sejmie Żydów Korony. Żydzi w XVI wieku zbudowali w mieście murowaną synagogę z renesansową attyką. Wojewoda kijowski Konstanty Wasyl Ostrogski przebudował w stylu renesansowym zamek i bramy miejskie, a w 1579 roku została przez niego założona Akademia Ostrogska, dzięki czemu miasto na przełomie XVI i XVII wieku stało się ważnym ośrodkiem kulturalnym, do czasu zniszczenia Akademii przez Kozaków w latach 40. XVII wieku. W 1577 roku Iwan Fedorowicz założył Drukarnię Ostrogską. Pod jego kierownictwem zostały wydane następujące księgi: nowe wydanie „Bukwara” (1578), „Nowy Testament” z indeksem i „Psałterz” (1580), „Chronologia” Andrzeja Rymszy (1581), „Biblia Ostrogska” (1581).
Wojewoda Ostrogski wystarał się też o prawa miejskie magdeburskie, które Ostróg otrzymał w 1585 roku. W II poł. XVI w. Ostróg był znaczącym ośrodkiem prawosławnym z dziewięcioma cerkwiami - Objawienia Pańskiego, św. Bazylego, św. Mikołaja (dwie świątynie tego wezwania), Zaśnięcia Matki Bożej, Zmartwychwstania Pańskiego, św. św. Borysa i Gleba, św. Jana, św. Onufrego oraz monasterem Trójcy Świętej. Fundatorem tejże wspólnoty był Konstanty Wasyl Ostrogski[6].
W XVII wieku od zachodu miasto otrzymało dodatkowe ziemne umocnienia z wałem, fosą i pięcioma bastionami.
W latach 1609–1753 Ostróg stał się ośrodkiem ordynacji założonej przez wojewodę wołyńskiego Janusza Ostrogskiego, który po przejściu, jako pierwszy z rodu, z prawosławia na katolicyzm sprowadził do miasta bernardynów. W mieście działała też szkoła ariańska, w której uczył kaznodzieja Andrzej Węgierski, który we wrześniu 1622 r. został na synodzie w Ostrorogu ordynowany na diakona i katechetę kalwińskiego. W tym samym roku Anna Alojza Chodkiewicz wzniosła w Ostrogu kolegium jezuickie. W 1648 oraz w 1649 roku miasto i kolegium jezuickie zostały spalone przez Kozaków, a ludność katolicka wymordowana. Nastąpił upadek miasta. Ponowny pomyślny etap w historii miasta miał miejsce w XVIII wieku dzięki wysokiemu poziomowi tutejszej szkoły jezuickiej.
W 1792 roku w czasie wojny z Rosją w mieście stacjonował książę Józef Poniatowski. Tydzień po zwycięskiej bitwie pod Zieleńcami w Ostrogu 25 czerwca 1792 po raz pierwszy w historii wręczono Ordery Virtuti Militari.
Okres zaborów[edytuj | edytuj kod]
Od 1793 w zaborze rosyjskim, siedziba powiatu ostrogskiego. W XIX wieku rozebrano kościół i klasztor jezuitów oraz kościół i klasztor karmelitów. Pod koniec XIX wieku miasto traciło na znaczeniu z uwagi na oddalenie od linii kolejowych. Liczyło wtedy około 8 tys. mieszkańców.
W II Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]
W latach 1919–39 ponownie w granicach Polski, w ówczesnym pow. zdołbunowskim, w dawnym województwie wołyńskim. 7 lipca 1920 roku doszło pod miastem do starć pomiędzy wojskami polskimi gen. Wincentego Krajowskiego i bolszewickimi z 1 Armii Konnej Budionnego. Miasto było garnizonem macierzystym batalionu KOP „Ostróg” i 19 Pułku Ułanów Wołyńskich.
W dwudziestoleciu międzywojennym, ze względu na położenie Ostroga w strefie nadgranicznej, część miasta była dostępna tylko za okazaniem specjalnej przepustki. Od 17 sierpnia 1934 do 17 września 1939 burmistrzem miasta był Stanisław Żurakowski[7].
Okupacja wojenna i rzeź wołyńska[edytuj | edytuj kod]
Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 zajęty przez ZSRR i włączony do Ukraińskiej SRR. W 1939 10 500 Żydów (czyli około 61% mieszkańców) wywieziono na Syberię. Wywożono także Polaków.
W latach 1941–44 Ostróg był pod okupacją niemiecką. Niemcy przystąpili do eksterminacji Żydów, których pozostało około 7 tysięcy. Łącznie w Ostrogu przeprowadzono 4 akcje eksterminacyjne, w których rozstrzelano 6,5 tysiąca Żydów miejscowych i z okolicznych wsi. We wszystkich eksterminacjach udział brała ukraińska policja pod dowództwem Stepana Tkaczenki. Ostatnia masakra, 15 października 1942 roku, oznaczała likwidację getta powstałego 4 miesiące wcześniej[8].
Podczas rzezi wołyńskiej w 1943 roku Ostróg stał się schronieniem dla polskich uciekinierów z eksterminowanych przez UPA wsi. Polacy mieli nadzieję na ochronę załogi niemieckiej i węgierskiej. Duchowy przywódca Polaków, miejscowy proboszcz o. Remigiusz Kranc, organizował obronę i pomoc dla ludności polskiej. Pomagał mu pluton „Borszczówka” pod dowództwem Tadeusza Koblańskiego, który przybył do Ostroga, posiadał broń i doświadczenie bojowe. Ochronę zapewniał także oddział polskiej policji utworzony przez Niemców. Na cmentarzu rzymskokatolickim grzebano zwłoki zabitych przywiezione przez uchodźców; według obliczeń o. Kranca pochowano około 560 osób w 3 miesiące (na 1280 wiernych w parafii)[9].
Po wycofaniu się Niemców i Węgrów z Ostroga oraz po wymarszu oddziału AK Franciszka Pukackiego „Gzymsa” na koncentrację sił 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty na początku stycznia 1944, ludność polska w Ostrogu broniła się przed UPA przez dwa tygodnie w klasztorze i budynku więzienia. W latach 1943-45 ukraińscy nacjonaliści zamordowali w mieście ponad 118 Polaków[9].
Polacy oblężeni w Ostrogu złożyli broń w ręce Armii Czerwonej, która wkroczyła do miasta 5 lutego 1944. O. Remigiusz Kranc ofiarował wtedy okryty chwałą sztandar Armii Polskiej. Uroczyste przekazanie sztandaru w ręce zastępcy dowódcy AP w ZSRR gen. dywizji Karola Świerczewskiego odbyło się 17 IV 1944. O. Remigiusz Kranc w nagrodę za patriotyczną i społeczną postawę został mianowany przez władze radzieckie zastępcą przewodniczącego MRN miasta Ostroga, a następnie zesłany na katorgę do łagrów Kołymy.
Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1945–1991 miasto znajdowało się w Ukraińskiej SRR, następnie na Ukrainie.
Od 2005 r. Ostróg jest miastem partnerskim Sandomierza. Od 10 września 2005 r. również Bierunia.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]

- ruiny zamku książąt Ostrogskich z XV w., XVI w., w tym monumentalna baszta z renesansową attyką
- cerkiew zamkowa Objawienia Pańskiego, pierwotnie gotycka z XVI w., po 1891 roku odbudowana w stylu bizantyńsko-rosyjskim; dzwonnica powstała w 1905 roku na miejscu dawnej bramy wjazdowej
- kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (początkowo dominikanów) (XV, XVII, XVIII wiek), XIX wiek
- fragment murów miejskich z XVI wieku
- klasztor i kościół kapucynów (XVIII wiek) - obecnie cerkiew pw. św. Teodora na terenie Uniwersytetu Narodowego Akademia Ostrogska
- kaplica Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (odbudowana w latach 90.XX wieku)
- Muzeum krajoznawcze
- Brama Łucka z XVI wieku - obecnie Muzeum Książki i Drukarstwa
- Brama Tatarska z XVI wieku
- synagoga z XVII w., renesansowa, dawniej z attyką
- cmentarz żydowski na ul. Papanina
- cmentarz tatarski
- dawny klasztor franciszkanów, obecnie klasztor prawosławny w Międzyrzeczu Ostrogskim, 3 km od Ostroga.
Niezachowane:
- kościół oo. jezuitów z 1624 r., fundacji Anny Chodkiewiczowej, zburzony w 1875 r.
- dwór Jabłonowskich z XVIII w
- kościół i klasztor oo. karmelitów z 1779 r., rokokowy, zburzony w połowie XIX w.
- koszary KOP Batalionu Ostróg
- cmentarz rzymskokatolicki zniszczony z polecenia ukraińskich komunistów na przełomie lat 60-70. XX w. Na jego miejscu wybudowano stadion. Na cmentarzu pochowani byli m. in. Jan Latosz, polski lekarz i astronom, wykładowca Akademii Krakowskiej, oraz Stanisław Kardaszewicz, polski sędzia i badacz historii miasta Ostroga.
Przemysł[edytuj | edytuj kod]
Przemysł spożywczy (mleczarski, cukrowniczy, rozlewnia wód mineralnych), materiałów budowlanych, fabryka mebli.
Osoby związane z Ostrogiem[edytuj | edytuj kod]
- Giacomo Briano - włoski architekt.[10]
Urodzeni w Ostrogu[edytuj | edytuj kod]
- Anna Ciepielewska - polska aktorka filmowa i teatralna,
- Bolesław Drobiński - polski dowódca wojskowy, major pilot Wojska Polskiego
- Jerzy Gebert - polski radiowy dziennikarz sportowy
- Barbara (Grosser), imię świeckie: Wiera Grosser zd. Dubińska - polska mniszka prawosławna, przełożona monasteru Świętych Marty i Marii na górze Grabarce,
- Kazimierz Kardaszewicz - polski lekarz, generał brygady Wojska Polskiego,
- Witalij Kosowski - ukraiński piłkarz
- Bogusław Litwiniec - polski reżyser teatralny, działacz kulturalny, polityk, senator IV i V kadencji,
- Mirosława Lombardo - polska aktorka teatralna i filmowa,
- Elżbieta Ostrogska - polska magnatka,
- Konstanty Wasyl Ostrogski - ruski magnat, książę, wojewoda kijowski,
- Wołodymyr Salśkyj - ukraiński wojskowy, generał armii Ukraińskiej Republiki Ludowej
- Filip Felicjan Szumborski - greckokatolicki duchowny, biskup unickiej diecezji chełmskiej w latach 1828 - 1851,
- Włodzimierz Tiunin - polski artysta malarz i pedagog.
Zmarli i pochowani[edytuj | edytuj kod]
- Samuel Eidels - żydowski uczony, rabin, komentator talmudu,
- Stanisław Kardaszewicz - polski sędzia i badacz historii miasta Ostroga,
- Jan Latosz - polski lekarz i astronom, wykładowca Akademii Krakowskiej,
- Michał Rychlicki - prawosławny duchowny, etatowy katecheta szkół miasta Ostroga w latach 1921-1939.
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Akademia Ostrogska
- Uniccy (greckokatoliccy) biskupi łucko-ostrogscy
- Batalion KOP „Ostróg”
- Ostrogscy
- Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Ostrogu
- Międzyrzecz Ostrogski
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Численность населения на 1 апреля 2017 года / Головне управління статистики у Рівненській області
- ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. Nr 69, poz. 104).
- ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. Nr 2, poz. 5).
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 163.
- ↑ (fragment), 1571, wyd. 2Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna
- ↑ S. Horin, Prawosławni monastyri na Wołyni u druhij połowyni XV - perszij połowyni XVI stolittia [w:] red. J. Skarbek, Samoidentyfikacja mniejszości narodowych i religijnych w Europie Środkowo-Wschodniej. Problematyka atlasowa, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1998, ISBN 83-85854-34-7, s.96-97
- ↑ Ks. Witold Józef Kowalów. Ostrogska Lista Katyńska. Mieszkańcy Ostroga i okolicy, którzy zginęli z rąk NKWD w Katyniu, Charkowie, Miednoje i innych miejscach kaźni. „Wołanie z Wołynia”, s. 40, Nr 2 (93), marzec – kwiecień 2010. Kościół rzymskokatolicki na Ukrainie / Diecezja łucka.
- ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s.706
- ↑ a b Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, Warszawa 2000, ISBN 83-87689-34-3, s. 985-988.
- ↑ Brykowska Maria: Kościół Jezuitów w Łucku i architektura zakonu Jezuitów na Wołyniu i Podolu w 1. połowie XVII wieku] [w] Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej 1996. T. 2. s. 69. [dostęp 2017-06-20]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ostróg w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.
- Wydawnictwo "Wołanie z Wołynia" - parafia rzymskokatolicka w Ostrogu
- Sowiecka mapa topograficzna.
- Zdjęcia z Ostroga
|
|
|
|