Paul Crutzen
| |
| Data i miejsce urodzenia |
3 grudnia 1933 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 stycznia 2021 |
| Zawód, zajęcie |
chemik |
| Nagrody | |
 Nagroda Nobla w dziedzinie chemii | |
Paul Josef Crutzen (ur. 3 grudnia 1933 w Amsterdamie, zm. 28 stycznia 2021 w Moguncji[1]) – holenderski chemik atmosfery i meteorolog. W 1995 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za pracę nad zmianami ilości ozonu.
Pracował przez wiele lat w amerykańskim Narodowym Centrum Badań Atmosferycznch. Był dyrektorem wydziału chemii atmosfery w Instytucie Maxa Plancka w Moguncji, a od 2006 pracował w Instytucie Oceanografii Scrippsów.
W 1999 był jednym z szefów klimatycznego projektu badawczego Indian Ocean Experiment, prowadzonego na Oceanie Indyjskim.
W 2000 zaproponował, by uznać, że od 200 lat żyjemy w nowej epoce geologicznej: antropocenie. Jako dowód wymienił gwałtowną urbanizację świata, szybkie wyczerpywanie przez człowieka paliw kopalnych gromadzonych przez setki milionów lat, a także zanieczyszczenie środowiska i emisję gazów cieplarnianych[2].
Nagrody i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Crutzen, razem z Mario J. Moliną i F. Sherwood Rowlandem zostali odznaczeni Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii w 1995 "za badania w dziedzinie chemii atmosfery, w szczególności dotyczące powstawania i rozpadu ozonu"[3]. Wśród innych wyróżnień Crutzena są m.in.:
- 1976: Outstanding Publication Award, Environmental Research Laboratories, National Oceanic and Atmospheric Administration[4]
- 1984: Rolex-Discover Scientist of the Year[4]
- 1985: Leó Szilárd Award od American Physical Society[4]
- 1986: członkostwo w American Geophysical Union[4]
- 1989: Nagroda Tylera za osiągnięcia w dziedzinie ochrony środowiska[5]
- 1990: członkostwo w Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences[6]
- 1995: Global Ozone Award za "wybitny wkład w ochronę warstwy ozonowej" od United Nations Environment Programme[4].
- 1999: członkostwo w Russian Academy of Sciences.[7]
- 2006: członkostwo w Royal Society (ForMemRS)[8]
- 2017: członek honorowy Royal Netherlands Chemical Society[9]
- 2019: Lomonosov Gold Medal[10]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Paul Crutzen, who shared Nobel for ozone work, has died. [dostęp 2021-01-28].
- ↑ Homo sapiens, pan i władca świata, gazeta.pl
- ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1995, NobelPrize.org [dostęp 2021-02-05] (ang.).
- ↑ a b c d e The Nobel Prize in Chemistry 1995, NobelPrize.org [dostęp 2021-02-05] (ang.).
- ↑ Past Laureates, Tyler Prize for Environmental Achievement [dostęp 2021-02-05] (ang.).
- ↑ Crutzen, Prof. dr. P.J. — KNAW, web.archive.org, 21 lipca 2015 [dostęp 2021-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-21].
- ↑ Крутцен П.. - Общая информация, www.ras.ru [dostęp 2021-02-05].
- ↑ Paul Crutzen | Royal Society, web.archive.org, 5 października 2015 [dostęp 2021-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2015-10-05].
- ↑ Honorary members - KNCV English, en.kncv.nl [dostęp 2021-02-05].
- ↑ Paul J. Crutzen (1933 – 2021) :: ChemViews Magazine :: ChemistryViews, www.chemistryviews.org [dostęp 2021-02-05] (ang.).
- ISNI: 0000 0001 0923 7520
- VIAF: 90722427
- LCCN: n88060471
- GND: 124174256
- NDL: 00665345
- LIBRIS: ljx00vz43q703pc
- BnF: 12418538b
- SUDOC: 033305803
- NKC: xx0259977
- DBNL: crut001
- NTA: 071776621
- BIBSYS: 90669288
- CiNii: DA07471956
- NUKAT: n01721032
- J9U: 987007440474905171
- LNB: 000306715
- KRNLK: KAC2018O6996
- WorldCat: lccn-n88060471