Otto Hahn

Otto Hahn
Data i miejsce urodzenia	8 marca 1879 Frankfurt nad Menem
Data i miejsce śmierci	28 lipca 1968 Getynga
Zawód	fizykochemik
Narodowość	niemiecka
Tytuł naukowy	profesor
Alma Mater	Uniwersytet w Marburgu
Uczelnia	Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Odznaczenia

Otto Hahn (ur. 8 marca 1879 we Frankfurcie nad Menem, zm. 28 lipca 1968 w Getyndze) – niemiecki fizykochemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1944 roku za prace nad rozszczepieniem jądra atomu. Jest czasem uważany za „ojca” współczesnej technologii jądrowej.

Życie i kariera

Dorastał w Monachium, studiował chemię i mineralogię na Uniwersytecie Marburskim oraz na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Otrzymał doktorat na Uniwersytecie Marburskim w 1901 roku. Od roku 1904 pracował w University College London (z Wiliamem Ramsayem). W 1905 roku przeniósł się na McGill University w Montrealu, gdzie pracował z Ernestem Rutherfordem. W 1906 roku powrócił do Niemiec, gdzie pracował na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie, z Emilem Fischerem.

W czerwcu 1911, podczas konferencji w Szczecinie, Otto poznał Edith Junghans (1887–1968), studentkę sztuki. Pobrali się 22 marca 1913 w Szczecinie (rodzinnym mieście Edith). Ich jedyny potomek, Hanno Hahn (1922–1960), był znanym historykiem sztuki i badaczem architektury do momentu śmierci (razem ze swoją żoną) w wypadku samochodowym. Zostawili 14-letniego syna Dietricha Hahna.

W 1910 roku został mianowany profesorem, a od 1912 kierował Departamentem Jądrowym w nowo utworzonym Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft. W roku 1924 Hahn został pełnym członkiem Pruskiej Akademii Nauk (jego kandydatura została zaproponowana przez Einsteina, Plancka, Fritza Habera, Wilhelma Schlenka, i von Lauego). Od roku 1928 Otto Hahn został dyrektorem Kaiser-Wilhelm-Institut w Berlinie.

W 1913 roku jego współpracownicą została 35-letnia Austriaczka Lise Meitner, również fizyk, która wyjaśniła teoretycznie, na czym polega zjawisko rozpadu promieniotwórczego, i z którą Hahn badał zjawisko rozszczepienia jąder atomowych. Po zajęciu Austrii przez nazistowskie Niemcy Meitner musiała w 1938 roku, z powodu swego żydowskiego pochodzenia, wyemigrować do Danii. Na jej miejsce nowym współpracownikiem Ottona Hahna został mianowany 36-letni chemik, Fritz Straßmann (uczeń Hahna).

Znaczek pocztowy Otto Hahn, Republika Federalna Niemiec, 1979.

Po drugiej wojnie światowej (1945) Hahn był podejrzany (jak się okazało niesłusznie) o pracę nad konstrukcją niemieckiego reaktora jądrowego albo bomby atomowej. Hahn (wraz z 9 innymi uczonymi, w tym Maxem von Lauem, Wernerem Heisenbergiem i Carlem Friedrichem von Weizsäckerem) został internowany w Farm Hall koło Cambridge. Przyznanie Hahnowi nagrody Nobla za 1944 rok zostało ogłoszone 15 listopada 1945, w czasie jego pobytu w Farm Hall. Hahn odebrał tę nagrodę 10 grudnia 1946.

W latach 1946–1960 był przewodniczącym Towarzystwa Maxa Plancka a od 1960 prezydentem honorowym tej organizacji.

Otto Hahn był członkiem Akademii Nauk w: Berlinie, Getyndze, Monachium, Halle, Sztokholmie, Wiedniu, Bostonie, Madrycie, Helsinkach, Lizbonie, Moguncji, Rzymie (Watykanie), Allahabadzie, Kopenhadze oraz Indyjskiej Akademii Nauk.

Osiągnięcia naukowe i spuścizna

Zestaw eksperymentalny do pierwszego sztucznego rozczepienia jądra atomowego (odtworzony w Muzeum Niemieckim w Monachium)

W roku 1905 Hahn odkrył mezotor 1 (MsThI lub MsTh₁, ²²⁸Ra; naturalny izotop promieniotwórczy radu, produkt przemiany promieniotwórczej toru w szeregu torowym, T_1/2=6,7 a) oraz mezotor 2 (MsThII lub MsTh₂, ²²⁸Ac; naturalny izotop promieniotwórczy aktynu; produkt przemiany promieniotwórczej mezotoru 1 w szeregu torowym T_1/2=6,13 h) oraz radiotor ²²⁸Th (RdTh, ²²⁸Th; naturalny izotop promieniotwórczy toru; produkt przemiany promieniotwórczej mezotoru II w szeregu torowym, T_1/2=1,910 a). Za odkrycie mezotoru 1, Hahn był nominowany do Nagrody Nobla (przez Adolfa von Baeyera).

W roku 1917 odkrył pierwiastek protaktyn (niezależnie od Fredericka Soddy'ego).

W 1921 roku wykrył zjawisko izomerii jądrowej. Za to odkrycie Hahn był powtórnie nominatem do Nagrody Nobla (m.in. przez Maxa Plancka).

W 1938 roku wspólnie z Fritzem Strassmannem przeprowadził pierwszą reakcję rozszczepienia jądra atomu. Za to okrycie Hahn otrzymał nagrodę Nobla datowaną za rok 1944.

Następnie (10 lutego 1939) Hahn i Strassmann przewidzieli wyzwolenie dodatkowych neutronów w czasie rozpadu atomowego (reakcja łańcuchowa została udowodniona przez Frédérica Joliot i jego współpracowników w marcu 1939 roku).

Podczas II wojny światowej Otto Hahn (i jego asystenci: Hans-Joachim Born, Siegfried Flügge, Hans Götte, Walter Seelmann-Eggebert oraz Strassmann) pracowali nad reakcjami rozczepienia jądra uranu. Do końca 1945 roku skompilowali listę 25 pierwiastków i około 100 udowodnionych przez nich izotopów.

W roku 1955 Hahn był współtwórcą tzw. Deklaracji Mainau, a w 1957 Manifestu z Göttingen. Od 1957 roku był wielokrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla (np. przez francuski związek zawodowy Confederation Generale du Travail). Linus Pauling pisał o Otto Hahnie jako "swojej inspiracji".

W roku 1971 amerykańscy chemicy nazwali pierwiastek numer 105 hahnium na cześć Ottona Hahna. Po latach wojen o nazwy szeregu pierwiastków, IUPAC ostatecznie nazwała ten pierwiastek dubnium w roku 1997.

W 1999 roku niemiecki magazyn „Focus” opublikował wyniki sondy wśród 500 czołowych naukowców w dziedzinie nauk przyrodniczych, inżynierów i fizyków na temat największych naukowców XX wieku. Hahn zajął 3 miejsce (za Albertem Einsteinem i Maxem Planckiem) i był pierwszym wśród uczonych empiryków (nieteoretyków).