Otto Hahn
| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 8 marca 1879 Frankfurt nad Menem | |
Data i miejsce śmierci | 28 lipca 1968 Getynga | |
Zawód, zajęcie | fizykochemik | |
Narodowość | niemiecka | |
Tytuł naukowy | profesor | |
Alma Mater | Uniwersytet w Marburgu | |
Uczelnia | Uniwersytet Humboldtów w Berlinie | |
![]() | ||
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Otto Hahn (ur. 8 marca 1879 we Frankfurcie nad Menem, zm. 28 lipca 1968 w Getyndze) – niemiecki fizykochemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1944 roku za prace nad rozszczepieniem jądra atomu[1]. Jest często uważany za „ojca” współczesnej technologii jądrowej.
Życie i kariera[edytuj | edytuj kod]
Dorastał w Monachium, studiował chemię i mineralogię na Uniwersytecie Marburskim oraz na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Otrzymał doktorat na Uniwersytecie Marburskim w 1901 roku. Od roku 1904 pracował w University College London (z Wiliamem Ramsayem). W 1905 roku przeniósł się na McGill University w Montrealu, gdzie pracował z Ernestem Rutherfordem. W 1906 roku powrócił do Niemiec, gdzie pracował na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie, z Emilem Fischerem.
W czerwcu 1911 roku, podczas konferencji w Szczecinie, Otto poznał Edith Junghans (1887–1968), studentkę sztuki. Pobrali się 22 marca 1913 w Szczecinie (rodzinnym mieście Edith). Ich jedyny potomek, Hanno Hahn (1922–1960), był znanym historykiem sztuki i badaczem architektury do momentu śmierci (razem ze swoją żoną) w wypadku samochodowym. Zostawili 14-letniego syna Dietricha Hahna.
W 1910 roku został mianowany profesorem, a od 1912 kierował Departamentem Jądrowym w nowo utworzonym Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft. W roku 1924 Hahn został pełnym członkiem Pruskiej Akademii Nauk (jego kandydatura została zaproponowana przez Einsteina, Plancka, Fritza Habera, Wilhelma Schlenka, i von Lauego). Od roku 1928 Otto Hahn został dyrektorem Kaiser-Wilhelm-Institut w Berlinie.
W 1913 roku jego współpracownicą została austriacka fizyk Lise Meitner, z którą Hahn badał zjawisko rozszczepienia jąder atomowych. Meitner wspólnie z Ottonem Frischem rozwinęła teoretyczne podstawy tego zjawiska. Po zajęciu Austrii przez nazistowskie Niemcy Meitner musiała w 1938 roku, z powodu swego żydowskiego pochodzenia, wyemigrować do Danii. Nowym współpracownikiem Ottona Hahna został mianowany 36-letni chemik – uczeń Hahna – Fritz Straßmann.
Po drugiej wojnie światowej (1945) Hahn był podejrzany (jak się okazało niesłusznie) o pracę nad konstrukcją niemieckiego reaktora jądrowego albo bomby atomowej[potrzebny przypis]. Hahn (wraz z 9 innymi uczonymi, w tym Maxem von Lauem, Wernerem Heisenbergiem i Carlem Friedrichem von Weizsäckerem) został internowany w Farm Hall koło Cambridge. Przyznanie Hahnowi nagrody Nobla za 1944 rok zostało ogłoszone 15 listopada 1945, w czasie jego pobytu w Farm Hall. Hahn odebrał tę nagrodę 10 grudnia 1946.
W latach 1946–1960 był przewodniczącym Towarzystwa Maxa Plancka, a od 1960 prezydentem honorowym tej organizacji.
Otto Hahn był członkiem Akademii Nauk w: Berlinie, Getyndze, Monachium, Halle, Sztokholmie, Wiedniu, Bostonie, Madrycie, Helsinkach, Lizbonie, Moguncji, Rzymie (Watykanie), Allahabadzie, Kopenhadze oraz Indyjskiej Akademii Nauk[2].
Osiągnięcia naukowe i spuścizna[edytuj | edytuj kod]

W roku 1905 Hahn odkrył mezotor 1[a] i mezotor 2[b] oraz radiotor[c]. Za odkrycie mezotoru 1 Hahn był nominowany do Nagrody Nobla (przez Adolfa von Baeyera).
W roku 1917 odkrył pierwiastek protaktyn (niezależnie od Fredericka Soddy’ego).
W 1921 roku wykrył zjawisko izomerii jądrowej. Za to odkrycie Hahn był powtórnie nominatem do Nagrody Nobla (m.in. przez Maxa Plancka).
W 1938 roku wspólnie z Fritzem Strassmannem przeprowadził pierwszą reakcję rozszczepienia jądra atomu[4]. Za to okrycie Hahn otrzymał nagrodę Nobla w 1944 roku.
10 lutego 1939 Hahn i Strassmann przewidzieli wyzwolenie dodatkowych neutronów w czasie rozpadu atomowego (reakcja łańcuchowa została udowodniona przez Frédérica Joliot i jego współpracowników w marcu 1939 roku).
Podczas II wojny światowej Otto Hahn (i jego asystenci: Hans-Joachim Born, Siegfried Flügge, Hans Götte, Walter Seelmann-Eggebert oraz Strassmann) pracowali nad reakcjami rozczepienia jądra uranu. Do końca 1945 roku skompilowali listę 25 pierwiastków i około 100 udowodnionych przez nich izotopów.
W roku 1955 Hahn był współtwórcą tzw. Deklaracji Mainau, a w 1957 Manifestu z Göttingen. Od 1957 roku był wielokrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla (np. przez francuski związek zawodowy Confederation Generale du Travail). Linus Pauling pisał o Ottonie Hahnie jako "swojej inspiracji".
W roku 1971 amerykańscy chemicy nazwali pierwiastek numer 105 hahnium na cześć Ottona Hahna. Po latach wojen o nazwy szeregu pierwiastków, IUPAC ostatecznie nazwała ten pierwiastek dubnium w roku 1997.
W 1999 roku niemiecki magazyn „Focus” opublikował wyniki sondy wśród 500 czołowych naukowców w dziedzinie nauk przyrodniczych, inżynierów i fizyków na temat największych naukowców XX wieku[5]. Hahn zajął 3 miejsce (za Albertem Einsteinem i Maxem Planckiem) i był pierwszym wśród uczonych empiryków (nie-teoretyków).
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ MsThI lub MsTh1[3], 228Ra; naturalny izotop promieniotwórczy radu, produkt przemiany promieniotwórczej toru w szeregu torowym, T1/2=6,7 a.
- ↑ MsThII lub MsTh2[3], 228Ac; naturalny izotop promieniotwórczy aktynu; produkt przemiany promieniotwórczej mezotoru 1 w szeregu torowym T1/2=6,13 h.
- ↑ RdTh[3], 228Th; naturalny izotop promieniotwórczy toru; produkt przemiany promieniotwórczej mezotoru II w szeregu torowym, T1/2=1,910 a
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1944, nobelprize.org [dostęp 2019-01-23] (ang.).
- ↑ Otto Hahn. Biographical, nobelprize.org [dostęp 2019-01-23] (ang.).
- ↑ a b c Nazwy i symbole zwyczajowe izotopów według: Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 402, 614–615.
- ↑ Hahn, O., Strassmann, F.. Über den Nachweis und das Verhalten der bei der Bestrahlung des Urans mittels Neutronen entstehenden Erdalkalimetalle. „Naturwissenschaften”. 27 (1), s. 11–15, 1939. DOI: 10.1007/BF01488241 (niem.). Praca wysłana do publikacji 22 grudnia 1938.
- ↑ Die Allmacht der Unschärfe. „Focus”. 52, s. 103–108, 1999 (niem.). [dostęp 2019-01-23].
- ISNI: 0000 0001 0902 412X
- VIAF: 54231313
- LCCN: n50019693
- GND: 118544853
- NDL: 00442158
- LIBRIS: fcrtxlbz1s23zjr
- BnF: 12391759n
- SUDOC: 033006547
- NLA: 35161583
- NKC: nlk20000087441
- NTA: 069010811
- BIBSYS: 90075248
- Open Library: OL119480A
- PLWABN: 9810582797305606
- NUKAT: n98029842
- NLI: 000058915
- PTBNP: 40448
- CANTIC: a1099807x
- CONOR: 93636451
- WorldCat: lccn-n50019693
- Absolwenci Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium
- Niemieccy fizykochemicy
- Niemieccy fizycy XX wieku
- Niemieccy fizycy jądrowi
- Niemieccy odkrywcy
- Odkrywcy pierwiastków chemicznych
- Nobliści – chemia
- Oficerowie Legii Honorowej
- Odznaczeni Krzyżem Żelaznym
- Odznaczeni cywilnym Orderem Pour le Mérite
- Odznaczeni Krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice
- Odznaczeni Odznaką Honorową za Naukę i Sztukę (Austria)
- Odznaczeni Orderem Imperium Brytyjskiego
- Odznaczeni Orderem Hohenzollernów
- Odznaczeni Orderem Zasługi Kulturalnej (Rumunia)
- Odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
- Członkowie Pruskiej Akademii Nauk
- Członkowie Royal Society
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu w Cambridge
- Wykładowcy Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie
- Absolwenci Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie
- Urodzeni w 1879
- Zmarli w 1968
- Internowani w Wielkiej Brytanii
- Odznaczeni Orderem Alberta
- Ludzie urodzeni we Frankfurcie nad Menem