Leśnica (miasto)

Leśnica (dodatkowa nazwa w j. niem. Leschnitz) – miasto na Górnym Śląsku, w woj. opolskim, w powiecie strzeleckim, położone na południowo-wschodnim zboczu Góry Świętej Anny, na wysokości ok. 205 m n.p.m., siedziba gminy miejsko-wiejskiej Leśnica. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. opolskiego.

Według danych GUS z 30 czerwca 2008, miasto liczyło 2897 mieszkańców.

Części miasta: Kowalików, Księża Wieś, Stoki.

Nazwa

Leśnica wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie.

Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy las. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia nazwę miejscowości Leznitz podając jej znaczenie "Ort im Walde" czyli po polsku "Miejscowość w lesie". Po raz pierwszy Leśnicę wymieniono w dokumencie księcia opolskiego Kazimierza I z 1217 r. jako "Lesnicie".

W dziele "Silesiographia" z roku 1613 miejscowość opisana jest z nazwą łacińską Lesnitivm i z nazwą Leßnitz jako nazwą właściwą. W Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae z roku 1650 miejscowość była wzmiankowana jako Leschnitz lub Leßnitz.

W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego jako nazwa polska miasta jest wymieniona Leśnice.

Polską nazwę w formie Leźnica w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa.

Ze względu na słowiańskie brzmienie historycznej nazwy niemieckiej Leschnitz, nazistowska administracja przemianowała w 1936 r. miasto na Bergstadt.

Historia

Rynek i kościół

W dokumencie księcia opolskiego Kazimierza I z 1217 r. udzielił Leśnicy, należącej do kapelana książęcego Sebastiana i jego brata Grzegorza, zwolnienia od ciężarów prawa książęcego na tych samych warunkach, jakie uzyskali "goście" (hospitels), tzn. osadnicy niemieccy osiedleni poprzednio przez tego samego księcia w Opolu i Raciborzu. Prawo niemieckie poprzez mniejsze obciążenia i większe swobody umożliwiało szybszy rozwój miejscowości. We wspomnianym dokumencie mowa jest o Leśnicy jako osadzie targowej. Dokument ten pozwala uznać Leśnicę za jedną z najstarszych miejscowości w tej części Śląska. Książęta opolscy nadali miastu herb przedstawiający złotego orła górnośląskiego na błękitnym tle. Z dokumentu z 20 stycznia 1257 wydanego przez księcia Władysława I wynika, ze istniał już wtedy w Leśnicy drewniany kościół parafialny pod wezwaniem Trójcy Świętej. W 1384 r. Leśnica była otoczona murami z trzema bramami: lichyńską, kozielską i żyrowską. W 1386 r. wójtostwo w Leśnicy oddano Pakoszowi z Bierawy. W tym samym roku wymieniono w dokumentach leśnicką łaźnię miejską, ławę piekarską, rzeźniczą i szewską.

W 1429 r. Leśnica została spalona przez husytów podczas ich wyprawy na Śląsk. Z dokumentu z 1439 r. wynika, że wójtem w Leśnicy był Strala. W 1451 r. spaliło się całe miasto wraz z kościołem i 17 domami poza miastem. Dopiero w 1498 r. wybudowano nowy kościół św. Marcina.

Od 1638 r. Leśnica stanowiła własność rodziny Promnitz. W latach 1650-1807 miasto należało do rodziny Colonna, która miała swoją siedzibę w Strzelcach Opolskich. W 1807 r. Leśnica przestała być miastem prywatnym i uzyskała samorząd.

W okresie I wojny światowej zginęło 165 mieszkańców Leśnicy, głównie mężczyzn walczących w szeregach armii niemieckiej. Kapitulacja Niemiec i proklamowanie państwowości polskiej w 1918 r. podniosły temat nowego wytyczenia granic na Górnym Śląsku. W Leśnicy, położonej na obszarze mieszanego etnicznie powiatu strzeleckiego, od 1919 r. działała komórka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska pod kierownictwem Antoniego Panteroka. Wśród mieszkańców miasta wyraźnie przeważała jednak ludność niemiecka: w plebiscycie górnośląskim 20 marca 1921 r. 899 osób opowiedziało się za pozostaniem w granicach Niemiec, a 101 za przyłączeniem do Polski.

W trakcie III powstania śląskiego w maju i czerwcu 1921 Leśnica oraz sąsiednie miejscowości były miejscem krwawych walk. 7 maja 1921 r. została zdobyta przez baon strzelecki Pawła Dziewiora z podgrupy "Bogdan", po czym 9 maja odparto kontrnatarcie z rejonu Zdzieszowic. Gwardian z pobliskiej Góry Świętej Anny wspominał, że w tym czasie doszło w mieście do poważnych ekscesów ze strony powstańców - rabunków i kradzieży, które nie ominęły także miejscowego proboszcza. 21 maja Leśnica została zdobyta przez niemieckie SSOS nacierające od strony Gogolina. Odzyskane przejściowo w krwawych walkach przez oddziały katowickiego pułku Walentego Fojkisa. Ostatecznie podział Górnego Śląska w 1922 r. pozostawił miasto po stronie niemieckiej.

W 1934 r. Leśnica uzyskała połączenie kolejowe z Kędzierzynem-Koźlem i Strzelcami Opolskimi. W okresie II wojny światowej w rejonie Leśnicy Niemcy założyli obozy pracy dla Żydów i jenieckie oddziały robocze. Ofiary niemieckiego obozu pracy pochowano w rejonie Muzeum. Wojna pociągnęła za sobą liczne ofiary spośród mieszkańców Leśnicy. W styczniu 1945 do miasta zbliżył się front, który przyniósł śmierć także wielu jego cywilnym mieszkańcom, m.in. żołnierze radzieccy zamordowali ok. 100 pacjentów zakładu leczniczego. Wiele budynków uległo wtedy zniszczeniu.

Po przejściu frontu pierwszym burmistrzem Leśnicy został Paweł Lelonek. Leśnica pozostając w cieniu potężnych przemysłowych sąsiadów, jak Kędzierzyn-Koźle i Zdzieszowice, przeżywała w okresie powojennym słaby rozwój. Brak przemysłu i upadek rzemiosła groził nawet w 1950 r. odebraniem jej praw miejskich.

Demografia

Zmiany liczby mieszkańców

Zmiana liczby mieszkańców na przestrzeni ostatnich 220 lat:

Pomniki i zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• osiedle zabytkowe, wypisane z księgi rejestru
• kościół par. pw. Świętej Trójcy, z 1717 r., 1843 r.
• kościół cmentarny pw. Najśw. Marii Panny, z XVI/XVII w., XIX w.
• mogiła zbiorowa Powstańców Śląskich, na cmentarzu par., z 1981 r.
• dworzec kolejowy, ul. Dworcowa 20-22, z l. 1933-36
• dom, ul. Bolesława Chrobrego 11, z poł. XIX w., nie istnieje
• dom, ul. Bolesława Chrobrego 15 (d. 17), z poł. XIX w.
• dom, ul. Ligonia 2, z pocz. XIX w.
• domy, ul. Ludowa 1, 3, 5, 7, 9, z poł. XIX w.
• dom, ul. Młyńska 2, z poł. XIX w.
• domy, Rynek 4, 7, 8, 12, 22 nie istnieje , 23, 24, 25 (d. pl. Narutowicza), z XVIII/XIX w.
• dom, ul. Strzelecka 3, z pocz. XIX w., nie istnieje
• młyn wodny, ul. Porębska 6, z XIX w., nie istnieje

inne zabytki:

• pomnik Powstańców Śląskich wykuty z wapienia pińczowskiego stojący na placu Narutowicza
• Pomnik ofiar I wojny światowej w postaci głazu narzutowego granitognejsu z inskrypcją
• cmentarz żydowski

Sport i rekreacja

W mieście od 1947 roku działa klub piłkarski LZS Leśnica, w sezonie 2011/2012 występujący w III lidze, w grupie opolsko-śląskiej.

Miasta partnerskie

• Cernosice, Czechy
• Crostwitz, Niemcy
• Gerbrunn, Niemcy
• Voitsberg, Austria

{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta