Baborów

Baborów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Kościół św. Józefa
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	głubczycki
Gmina	Baborów
Burmistrz	Tomasz Krupa
Powierzchnia	11,73 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 2954; 249,1 os./km²
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-120
Tablice rejestracyjne	OGL
	Położenie na mapie gminy Baborów Baborów
	Położenie na mapie Polski Baborów
	Położenie na mapie województwa opolskiego Baborów
	Położenie na mapie powiatu głubczyckiego Baborów
	50°09′28″N 17°58′48″E/50,157778 17,980000
TERC (TERYT)	1602014
SIMC	0965200
	Urząd miejskiul. Ratuszowa 2a; 48-120 Baborów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Baborów (daw. Baworów, niem. Bauerwitz, cz. Bavorov) – miasto w południowej Polsce, województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Baborów. Geograficzne leży na Przedgórzu Sudeckim nad rzeką Psiną (śl. Cyna). Lokalny ośrodek usługowy, wytwórnia pasz. Według danych z 30 czerwca 2008 roku miasto miało 3114 mieszkańców^[2].

Baborów uzyskał lokację miejską przed 1340 rokiem, zdegradowany przed 1575 rokiem, powtórnie lokowany w 1718 roku^[3].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa dzierżawcza Baborowa pochodzi od imienia Bawor, które jest etymologicznym synoninem Bawara, czyli Bawarczyka^[4].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Bauerwitz oraz polską Baborow^[5]. Spis geograficzno-topograficzny miejscowości leżących w Prusach z 1835 roku wymienia polską nazwę miejscowości Baborow oraz niemiecką Bauerwitz^[6].

Polską nazwę Baborów w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[7].

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946^[8].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Przepływająca przez Baborów rzeka Psina stała się rzeką graniczną pomiędzy Polską a Morawami, być może już w ramach pokoju kłodzkiego w 1137, być może później, jednak przed końcem XII wieku. Początkowo lewy, północny brzeg, znajdował się po stronie polskiej (raciborskiej). Miała tu, na obszarze późniejszego Baborowa, znajdować się miejscowość Lichan, wzmiankowana w 1223 roku. Skrawek ziemi na lewym brzegu Psiny w jej górnym i środkowym biegu stracił książę Władysław opolski w 1253 po nieudanej wyprawie przeciw późniejszemu królowi czeskiemu Przemysłowi Ottokarowi II^[9]. Prawdopodobnie po tym wydarzeniu Czesi wybudowali na miejscu Lichania nową osadę, którego pierwszym znanym właścicielem miał być zmarły w 1291 czeski możnowładca i dygnitarz Przemysła Ottokara II Bawor II ze Strakonic^[9] (przez historię znany także jako Bavor III). Pierwsza wzmianka o samym mieście pochodzi z dokumentu datowanego na rok 1296. Wymieniony w nim został wójt baborowski Jarosław (Jeroslaum advocatum de Baurwitz). Wzmianka o wójcie wskazywać może na lokację na prawie niemieckim. Początkowo większość z około 200 do 300 mieszkańców miasta była pochodzenia słowiańskiego^[9]. Lokacja Baborowa była jednym z elementów ekspansywnej polityki czeskiej na Płaskowyżu Głubczyckim. W tym samym czasie na południowym brzegu joannici z Grobników mieli założyć Jaroniów (niem. Jernau). W 1337 połączono wydzielone wcześniej z Moraw księstwo opawskie ze śląskim księstwem raciborskim. Otworzyło to drogę do ekspansji raciborskiej w okolicach Baborowa. W XIV w. miasteczko zostało kupione przez konwent dominikanek św. Ducha w Raciborzu. Kościół parafialny wzmiankowany w 1386 r., powstał najprawdopodobniej w momencie lokacji. Proboszczem był niejaki ks. Leerbeth, z pochodzenia Niemiec, po nim niejaki Wacław^[9]. W 1405 r. Baborów był już miasteczkiem zarządzanym przez magistrat.

W XVIII wieku Baborów podlegało inspekcji podatkowej w Prudniku^[10]. Po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus i powiatu głubczyckiego. W 1746 w Baborowie znajdowała się wartownia pocztowa, podlegająca pod urząd pocztowy w Prudniku^[11]. W 1750 r. w mieście działały cechy szewców, kuśnierzy, tkaczy l kowali. Jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku w mieście nasiliły się wpływy czeskie, w języku tym były msze (niemieckie kazanie odbywało się raz na 6 tygodni) i uczono nim w szkołach, podczas gdy w pobliskich wioskach miejscowi Morawcy posługiwali się dialektem sułkowskim, zaliczanym do polskiego dialektu śląskiego. Dla pełnego rozkwitu miasta decydujące znaczenie miała budowa kolei żelaznej. Uroczyste otwarcie linii kolejowej Głubczyce - Racibórz nastąpiło w dniu 15 października 1856. Pod koniec XIX wieku powstały tu cukrownia i cementownia: w 1909 r. otwarto w Baborowie 3 cegielnie, 2 parowe młyny, słodownię, mleczarnię i fabrykę kafli. W mieście pojawiła się społeczność żydowska, przyśpieszyło to również proces asymiliacji do kultury niemieckiej aż do pełnej germanizacji miasta w latach 20. XX wieku^[12].

W lutym 1919 roku na konferencji paryskiej Czechosłowacja wysunęła roszczenie terytorialne do Baborowa^[13].

W 1928 przyłączono wioskę Jaroniów^[14], w której urodził się Carl Ulitzka.

Baborów został zajęty 29 marca 1945 roku przez oddziały 60 armii i 5 korpusu zmechanizowanego gwardii z 4 armii pancernej gwardii z 1 Frontu ukraińskiego. Podczas walk z hitlerowcami zginęło ok. 200 żołnierzy radzieckich^[15].

30 września 2012 r. odsłonięto w Baborowie pomnik pomordowanych na Kresach Wschodnich w latach 1939 - 1946, zawierający herby Lwowa, Tarnopola, Stanisławowa i Łucka^[16]^[17].

3 lutego 2018 r. na ścianie dawnego ratusza odsłonięto tablicę upamiętniającą więźniów niemieckiego obozu śmierci Auschwitz-Birkenau, którzy zostali zamęczeni i zamordowani podczas Marszu Śmierci w 1945 r^[18].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Baborów podlega pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku^[19].

Piramida wieku mieszkańców Baborowa w 2014 roku^[1].

Urodzeni[edytuj | edytuj kod]

August Adolph Anastasius Bargiel(inne języki) - muzyk rodzinnie związany z Woldemarem, a pośrednio związany z Clarą Schumann
Carl Ulitzka (w części obecnego Baworowa)

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[20]:

stare miasto
kościół par. pw. Narodzenia NMP, z poł. XIX w., 1922 r.
kościół cmentarny pw. św. Józefa, barokowy, drewniany z l. 1700-1702 - XVIII w.
kaplica pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Opawska 17, z 1889 r.
ratusz, z pocz. XIX w., drugiej poł. XIX w.
dom, ul. Kozielska 15, z 1820 r.
domy, ul. Raciborska 12, d. 97, 15 d. 88, z XIX w.
domy, Rynek 13, 17, z poł. XIX w.
dom, ul. Wiejska 7, z pocz. XIX w.
spichrz, ul. Wiejska 3.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Miasto Baborów jest udziałowcem Powiatowo-Gminnego Związku Transportu „Pogranicze”, który organizuje publiczne przewozy pasażerskie w powiatach prudnickim i głubczyckim^[21].

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Grodziec nad Morawicą, Czechy
Teublitz, Niemcy

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Baborów (stacja kolejowa)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Baborów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2008 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.).
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 18-19.
↑ Magdalena Janus, Iwona Kopaniecka, Monika Prześlakiewicz, Tomasz Duchnowski, Dagmara Duchnowska: Analiza kulturowo-historyczna gminy Baborów. Baborów: Starostwo Powiatowe, 2013, s. 10.
↑ Knie 1830 ↓, s. 898.
↑ J.E. Muller 1835 ↓, s. 154.
↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.33.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ ^a ^b ^c ^d Magdalena Janus, Iwona Kopaniecka, Monika Prześlakiewicz, Tomasz Duchnowski, Dagmara Duchnowska: Analiza kulturowo-historyczna gminy Baborów. Baborów: Starostwo Powiatowe, 2013, s. 8–10.
↑ Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku [online], www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2020-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16] .
↑ Kasza 2020 ↓, s. 790.
↑ Analiza..., 2015, s. 20, 23
↑ Franz Choholatý Gröger: Připojení Hlučínska k ČSR 4. 2. 1920. 19 lutego 2010. [dostęp 2018-12-30]. (cz.).
↑ Analiza..., 2015, s. 23
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 489
↑ Baborów - Pamięci zamordowanych na Kresach.. Atrakcje turystyczne Baborowa. Ciekawe miejsca Baborowa [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2022-09-22] .
↑ Niezależna GazetaN.G. Obywatelska Niezależna GazetaN.G., Odsłonięcie pomnika w Baborowie z ks. Isakowiczem-Zaleskim [online], Niezależna Gazeta Obywatelska [dostęp 2022-09-22] (pol.).
↑ W Baborowie upamiętniono ofiary Marszu Śmierci [online], dzieje.pl [dostęp 2022-09-22] (pol.).
↑ Czy wiesz, że..., [w:] AndrzejA. Dereń AndrzejA., Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X .
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 19. [dostęp 2012-11-25].
↑ Samorządowcy podzielili między siebie funkcje w związku celowym, obejmującym przygraniczne powiaty

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
B. Cimała, S. Senft, Baborów 1296 – 1996. Dzieje miasta i gminy, Opole 1996.
W. Dziewulski, Przeszłość Baborowa (do r. 1945), „Kwartalnik Opolski”, nr 3, 1958, s. 67 - 79.
D. Halmer, Kilka uwag o lokalizacji i powstaniu miasta Baborów, (w:) Europa, Śląsk, Świat najmniejszy, red. H. Honysz, J. Mokrosz, Katowice - Rybnik 2007.
A. Tschauder, Kurze Geschichte der Stadt Bauerwitz, Leobschütz 1881.
Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Strona Miasta i Gminy Baborów
Baborów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 75 .

[populacja2016-1] Baborów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[pl-gus5-2] Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2008 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.).

[3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 18-19.

[4] Magdalena Janus, Iwona Kopaniecka, Monika Prześlakiewicz, Tomasz Duchnowski, Dagmara Duchnowska: Analiza kulturowo-historyczna gminy Baborów. Baborów: Starostwo Powiatowe, 2013, s. 10.

[CITEREFKnie1830898-5] Knie 1830 ↓, s. 898.

[CITEREFJ.E._Muller1835154-6] J.E. Muller 1835 ↓, s. 154.

[7] Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.33.

[MP-8] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[bab10-9] Magdalena Janus, Iwona Kopaniecka, Monika Prześlakiewicz, Tomasz Duchnowski, Dagmara Duchnowska: Analiza kulturowo-historyczna gminy Baborów. Baborów: Starostwo Powiatowe, 2013, s. 8–10.

[10] Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku [online], www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2020-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16] .

[CITEREFKasza2020790-11] Kasza 2020 ↓, s. 790.

[12] Analiza..., 2015, s. 20, 23

[13] Franz Choholatý Gröger: Připojení Hlučínska k ČSR 4. 2. 1920. 19 lutego 2010. [dostęp 2018-12-30]. (cz.).

[14] Analiza..., 2015, s. 23

[15] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 489

[16] Baborów - Pamięci zamordowanych na Kresach.. Atrakcje turystyczne Baborowa. Ciekawe miejsca Baborowa [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2022-09-22] .

[17] Niezależna GazetaN.G. Obywatelska Niezależna GazetaN.G., Odsłonięcie pomnika w Baborowie z ks. Isakowiczem-Zaleskim [online], Niezależna Gazeta Obywatelska [dostęp 2022-09-22] (pol.).

[18] W Baborowie upamiętniono ofiary Marszu Śmierci [online], dzieje.pl [dostęp 2022-09-22] (pol.).

[19] Czy wiesz, że..., [w:] AndrzejA. Dereń AndrzejA., Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X .

[20] Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 19. [dostęp 2012-11-25].

[21] Samorządowcy podzielili między siebie funkcje w związku celowym, obejmującym przygraniczne powiaty

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

Miasta na prawach powiatu	Opole
Miasta powiatowe	Brzeg Głubczyce Kędzierzyn-Koźle Kluczbork Krapkowice Namysłów Nysa Olesno Prudnik Strzelce Opolskie
Miasta gminne	Baborów Biała Byczyna Dobrodzień Głogówek Głuchołazy Gogolin Gorzów Śląski Grodków Kietrz Kolonowskie Korfantów Leśnica Lewin Brzeski Niemodlin Otmuchów Ozimek Paczków Praszka Prószków Strzeleczki Tułowice Ujazd Wołczyn Zawadzkie Zdzieszowice

Miasto	Baborów
Wsie	Babice Boguchwałów Czerwonków Czerwonków-Osiedle Dziećmarów Dzielów Księże Pole Langowo Raków Sucha Psina Sułków Szczyty Tłustomosty
Część miasta	Jaroniów
Przysiółki wsi	Rogów Wierzbno

Miasta	Baborów Głubczyce Kietrz
Gminy miejsko-wiejskie	Baborów Głubczyce Kietrz
Gminy wiejskie	Branice

Przynależność wojewódzka	woj. śląskie (1945–50) woj. opolskie (1950–75)
Miasta (1945–75)	Baborów (Baworów) Głubczyce Kietrz
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Baborów (Baworów-Wieś) Branice Głubczyce (Głubczyce-Wieś) Kietrz (Kietrz-Wieś) Klisino (do 1954) Lisięcice (Łysosice/Łysocice) Mokre (do 1954) Pilszcz (do 1954) Włodzienin (Władzienin) (do 1954) Zubrzyce (Żubrzyce) (do 1954)
Gromady (1954–72)	Babice (1954–59) Baborów (1959–72) Bogdanowice (1954–61) Branice (1954–72) Dobieszów (1954–59) Dzierżysław (1954–72) Głubczyce (1961–72) Gołuszowice (1954–68) Grobniki (1954–61) Kazimierz (1954–59) Kietlice (1954–59) Klisino (1954–59) Kolonia Mokre (1954–72) Krasne Pole (1954–61) Lisięcice (1954–72) Nasiedle (1954–72) Nowa Cerekwia (1954–72) Pilszcz (1954–72) Posucice (1954–61) Raków (1954–59) Rozumice (1954–59) Sucha Psina (1954–68) Szonów (1959–72) Ściborzyce Małe (1954–72) Włodzienin (1954–72) Wysoka (1954–59) Zubrzyce (1954–61)