Jesion wyniosły: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m ort. |
m ort. - http://sjp.pwn.pl/zasady/Gdy-liczebnik-I-pol-I-jest-elementem-wyrazu-zlozonego;629468.html |
||
Linia 46: | Linia 46: | ||
=== Inne zastosowania === |
=== Inne zastosowania === |
||
* Ma bardzo cenne drewno wykorzystywane w [[meblarstwo|meblarstwie]], do produkcji parkietów, części maszyn, przyrządów gimnastycznych, [[wiosło|wioseł]] i innych. |
* Ma bardzo cenne drewno wykorzystywane w [[meblarstwo|meblarstwie]], do produkcji parkietów, części maszyn, przyrządów gimnastycznych, [[wiosło|wioseł]] i innych. |
||
* Do karmienia papug – |
* Do karmienia papug – półdojrzałe nasiona można zamrażać. Jeszcze w zimie można zbierać z drzew nasiona. Najlepiej wieszać papugom całe gałęzie z nasionami<ref>[http://web.archive.org/web/20130910035801/http://www.papugi.resnet.pl:80/ Cockatiel czyli Nimfa – specjalistyczny serwis o papugach nimfach<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>. |
||
== Ciekawostki == |
== Ciekawostki == |
Wersja z 00:00, 16 maj 2016
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Klad | |
Klad | |
Klad | |
Klasa | |
Klad | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
jesion wyniosły |
Nazwa systematyczna | |
{{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 2:1057. 1753 | |
Zasięg | |
Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.) – gatunek drzewa należący do rodziny oliwkowatych. Występuje naturalnie na większości obszaru Europy i w Azji Zachodniej (Liban, Syria oraz Kaukaz i Zakaukazie)[2]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze.
Morfologia
- Pokrój
- Jajowato stożkowa korona.
- Pień
- Często rozwidlony, osiąga wysokość do 40 m (wyjątkowo 45 metrów)[3]. Kora u młodych drzew gładka, jasnozielonkawo szara, u starszych spękana, szorstka, ciemnobrązowa.
- Drewno
- Ciężkie, twarde i elastyczne z żółtawą bielą i jasną twardzielą.
- Liście[4]
- Liść składa się z listków o długości ok. 6 cm i szerokości 3 cm. Każdy listek jest bezogonkowy lub z krótkim ogonkiem, podługowaty, lancetowaty, nieco nierówny u podstawy, na szczycie ostry, z nieco ostrym ząbkowaniem na brzegach. Górna powierzchnia jest ciemnozielona, dolna szarawozielona. Nerw główny i nerwy boczne są białawe i wystają na stronie dolnej.
- Kwiaty
- Wyrastają z pąków bocznych zeszłorocznych pędów, tworząc wiechę.
- Owoce
- Jednonasienne podłużne, spłaszczone orzeszki ze skrzydełkiem umożliwiającym rozsiewanie przez wiatr.
- Korzeń
- Głęboki, palowy.
Biologia i ekologia
Początkowo rośnie szybko, w wieku ok. 100 lat przestaje rosnąć na wysokość, żyć może 300 lat. Kwiaty są jednopłciowe, albo obupłciowe, wiatropylne lub owadopylne, kwitną przed rozwojem liści – od kwietnia do maja. Nasiona opadają z drzewa od późnej jesieni przez całą zimę. Muszą przeleżeć jeszcze rok w ziemi, zanim zaczną kiełkować. Drzewo zaczyna owocować dopiero w wieku 30-40 lat.Najliczniej występuje w wilgotnych lasach łęgowych oraz w górach, gdzie rośnie do 1000 m n.p.m. Siewki i młode rośliny wybitnie cieniolubne, duże drzewa są roślinami światłolubnymi. Wymagają głębokich, żyznych gleb. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Querco-Fagetea[5].
Zastosowanie
Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski[4]
- Liść jesionu (Fraxini folium) – wysuszony liść jesionu wyniosłego lub jesionu wąskolistnego lub mieszańców tych dwóch gatunków. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 2,5% sumy pochodnych kwasu hydroksycynamonowego w przeliczeniu na kwas chlorogenowy.
- Działanie
- Żółciopędne, moczopędne. W medycynie ludowej napary z liści używano jako środka przeczyszczającego i poprawiającego przemianę materii, a w mieszance z innymi ziołami wykorzystywano do leczenia reumatyzmu.
Roślina ozdobna
Sadzony jako drzewo użytkowe, czasami także w parkach jako roślina ozdobna.
Inne zastosowania
- Ma bardzo cenne drewno wykorzystywane w meblarstwie, do produkcji parkietów, części maszyn, przyrządów gimnastycznych, wioseł i innych.
- Do karmienia papug – półdojrzałe nasiona można zamrażać. Jeszcze w zimie można zbierać z drzew nasiona. Najlepiej wieszać papugom całe gałęzie z nasionami[6].
Ciekawostki
- Jesion wyniosły o najgrubszym pniu w Polsce rośnie w Kalnikowie, drzewo miało 756 cm obwodu oraz 29 metrów wysokości (w 2013)[7].
- Słowianie (i inne ludy) otaczali jesiony kultem, podobnie jak dęby.
- Górale sadzą to drzewo przy domostwach celem ochrony przed wiatrem halnym, stąd tak dużo jesionów w Zakopanem (Bystre, Kuźnice).
- Kiedy wikingowie dopłynęli do Anglii, nazwano ich tam ashmen – od drewna jesionu, z którego wykonywali łuki i lance[8].
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-03-24]. (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
- ↑ Common ash in the National Park of Białowieża, Białowieża. www.monumentaltrees.com. [dostęp 2015-09-19].
- ↑ a b Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne: Farmakopea Polska X. Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276. ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Cockatiel czyli Nimfa – specjalistyczny serwis o papugach nimfach
- ↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s.312
- ↑ Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
Bibliografia
- W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
- Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
- Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.