Język bośniacki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
... Znacznik: Anulowanie edycji |
|||
| Linia 33: | Linia 33: | ||
== Kontrowersje wokół nazewnictwa == |
== Kontrowersje wokół nazewnictwa == |
||
Nazwa "język bośniacki" ({{w języku|sh|bosanski / босански}}) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten standard językiem boszniackim ({{w języku|sh|bošnjački / бошњачки}}). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie |
Nazwa "język bośniacki" ({{w języku|sh|bosanski / босански}}) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten standard językiem boszniackim ({{w języku|sh|bošnjački / бошњачки}}). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie ma nieść promowany przez Boszniaków termin. Określenie "język bośniacki" sugeruje bowiem, że odmiana bośniacka jest językiem wszystkich Bośniaków, podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje mowy określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Pål Kolstø | url = http://books.google.com/books?id=qY7eCwAAQBAJ | tytuł = Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe | rok = 2016 | język=en}}</ref>. |
||
Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy „język bośniacki” za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dalibor Brozović | url = https://hrcak.srce.hr/76514 | tytuł = Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika | rok = 1999 | strony=13-16 | język=sh}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | nazwisko = | imię = | url = http://www.rastko.rs/filologija/odbor/odluka001_c.html | tytuł = Odbor za standardizaciju srpskog jezika | data dostępu = 2018-01-19 | język=sh}}</ref> i zalecają używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu „język boszniacki”<ref>{{cytuj książkę | autor = Ronelle Alexander | url = https://books.google.com/books?id=6HTdZ5rxJ-cC | tytuł = Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary | wydawca=Univ of Wisconsin Press|isbn=978-0-299-21193-6 | strony=426-427 | język=en}}</ref>. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast przekonanie, że jedyne właściwe określenie to „język bośniacki”<ref>{{Cytuj książkę | autor = Ranko Bugarski | url = http://www.helsinki.fi/slavicahelsingiensia/preview/sh41/pdf/2.pdf | tytuł = Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina | rok = 2012 | strony=38 | data dostępu = 2018-01-19 | język=en}}</ref>, i że tą nazwą powinni posługiwać się również Chorwaci i Serbowie. |
Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy „język bośniacki” za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dalibor Brozović | url = https://hrcak.srce.hr/76514 | tytuł = Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika | rok = 1999 | strony=13-16 | język=sh}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | nazwisko = | imię = | url = http://www.rastko.rs/filologija/odbor/odluka001_c.html | tytuł = Odbor za standardizaciju srpskog jezika | data dostępu = 2018-01-19 | język=sh}}</ref> i zalecają używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu „język boszniacki”<ref>{{cytuj książkę | autor = Ronelle Alexander | url = https://books.google.com/books?id=6HTdZ5rxJ-cC | tytuł = Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary | wydawca=Univ of Wisconsin Press|isbn=978-0-299-21193-6 | strony=426-427 | język=en}}</ref>. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast przekonanie, że jedyne właściwe określenie to „język bośniacki”<ref>{{Cytuj książkę | autor = Ranko Bugarski | url = http://www.helsinki.fi/slavicahelsingiensia/preview/sh41/pdf/2.pdf | tytuł = Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina | rok = 2012 | strony=38 | data dostępu = 2018-01-19 | język=en}}</ref>, i że tą nazwą powinni posługiwać się również Chorwaci i Serbowie. |
||
Wersja z 18:22, 16 paź 2018
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
{{{klasyfikacja}}} | |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| Ethnologue | 1 narodowy↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | bs | ||||||
| ISO 639-2 | bos | ||||||
| ISO 639-3 | bos | ||||||
| IETF | bs | ||||||
| Glottolog | bosn1245 | ||||||
| Ethnologue | bos | ||||||
| WALS | bos | ||||||
| SIL | BOS | ||||||
| Występowanie | |||||||
| |||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Język bośniacki (bośn. bosanski / босански) – język standardowy z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich, używany głównie przez Boszniaków. Z punktu widzenia lingwistyki stanowi jedną z czterech ustandaryzowanych odmian języka serbsko-chorwackiego[4][5][6][7].
Standard bośniacki ma status języka urzędowego w Bośni i Hercegowinie, obok odmian chorwackiej i serbskiej. Odmiana bośniacka jest również objęta statusem języka regionalnego w Serbii[8] i Kosowie[9] i dopuszcza się ją do użytku urzędowego w Czarnogórze[10].
Standaryzacja
Nazwa "język bośniacki" została przyjęta w 1995 roku po rozpadzie Jugosławii, stosuje się ją również w standardzie ISO 639. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ dialekty języka serbsko-chorwackiego, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i standardowego.
W latach 90. XX w. rozpoczął się proces kodyfikacji oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy słownik i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika, Sarajewo 1995; Jahić, Školski rječnik bosanskoga jezika, Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych.
Standardowa forma bośniackiego oparta została na dialekcie sztokawskim, a dokładniej na poddialekcie wschodniohercegowińskim[11][12], który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego[13][14], głównie ze względu na wpływy tamtejszych kultur. Do zapisu wykorzystuje się zwykle alfabet łaciński, ale sankcjonowany jest również zapis cyrylicą serbską[a].
Współcześnie język bośniacki wraz z pozostałymi trzema odmianami normatywnymi dialektu sztokawskiego podciąga się pod pojęcie "język serbsko-chorwacki". Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w powszechnym użyciu wśród językoznawców i określa się nim wspólną podstawę, na której oparte zostały współczesne cztery standardy. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjolingwistycznych standardy te bywają również klasyfikowane jako odrębne języki[15][16], należące do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim[17].
Kontrowersje wokół nazewnictwa
Nazwa "język bośniacki" (serb.-chorw. bosanski / босански) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten standard językiem boszniackim (serb.-chorw. bošnjački / бошњачки). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie ma nieść promowany przez Boszniaków termin. Określenie "język bośniacki" sugeruje bowiem, że odmiana bośniacka jest językiem wszystkich Bośniaków, podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje mowy określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego[18].
Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy „język bośniacki” za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH[19][20] i zalecają używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu „język boszniacki”[21]. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast przekonanie, że jedyne właściwe określenie to „język bośniacki”[22], i że tą nazwą powinni posługiwać się również Chorwaci i Serbowie.
Zobacz też
- język serbsko-chorwacki (obszerniejsze przedstawienie pisowni, fonetyki i gramatyki języka)
- język chorwacki
- język czarnogórski
- język serbski
Przypisy
- ↑ a b Fatima Pelešić-Muminović: Bosanski jezik. 1. Bemust, s. 5. (serb.-chorw.).
- ↑ Senahid Halilović: Pravopis bosanskoga jezika. Preporod, 1996, s. 15. (serb.-chorw.).
- ↑ Ronelle Alexander: Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press, s. 1-2. ISBN 978-0-299-21193-6. (ang.).
- ↑ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
- ↑ Daniel Bunčić: Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards. W: Sebastian Kempgen: Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008. Monachium: Otto Sagner, 2008, s. 93, seria: Welt der Slaven. OCLC 238795822. (niem.).
- ↑ Snježana Kordić: Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati?. W: Saša Gavrić: Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu. Sarajewo: Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije, 2011, s. 61–62. ISBN 978-9958-1959-0-7. (serb.-chorw.).
- ↑ Enisa Kafadar: Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina?. W: Beate Henn-Memmesheimer, Joachim Franz: Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse. T. 1. Frankfurt nad Menem: Peter Lang, 2009, s. 103. OCLC 699514676. (niem.).
- ↑ European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia. Rada Europy, 2009. [dostęp 2018-01-19].
- ↑ Driton Muharremi, Samedin Mehmeti: Handbook on Policing in Central and Eastern Europe. Springer, 2013, s. 129. [dostęp 2018-01-19].
- ↑ Ustav Crne Gore. [dostęp 2018-01-19].
- ↑ Branka Magaš: Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu. Promocult, 1998. (serb.-chorw.).
- ↑ Senahid Halilović: Bosanski jezik. 1991, s. 182. (serb.-chorw.).
- ↑ Emil Tokarz: Język wobec przemian kultury. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1997, s. 65. (pol.).
- ↑ Uniwersytet Jagielloński: Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56). G. Gebenther i Spółka, 2004, s. 145. (pol.).
- ↑ Graeme Trousdale: Introduction to English Sociolinguistics. Edinburgh University Press, 2010, s. 7. (ang.).
- ↑ Mirjana N. Dedaić, Daniel N. Nelson: At War with Words. Walter de Gruyter, 2012, s. 248-249. (ang.).
- ↑ Dževad Jahić, Senahid Halilović, Ismail Palić: Gramatika bosanskoga jezika. 2000. (serb.-chorw.).
- ↑ Pål Kolstø: Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe. 2016. (ang.).
- ↑ Dalibor Brozović: Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika. 1999, s. 13-16. (serb.-chorw.).
- ↑ Odbor za standardizaciju srpskog jezika. [dostęp 2018-01-19]. (serb.-chorw.).
- ↑ Ronelle Alexander: Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press, s. 426-427. ISBN 978-0-299-21193-6. (ang.).
- ↑ Ranko Bugarski: Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina. 2012, s. 38. [dostęp 2018-01-19]. (ang.).
Uwagi
- ↑ a b Cyrylica serbska jest równoprawnym sposobem zapisu standardu bośniackiego, ale w praktyce używa się jej prawie wyłącznie w Republice Serbskiej. W Federacji Bośni i Hercegowiny dominuje alfabet łaciński[1][2][3].