II powstanie śląskie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
lit. |
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z aplikacji mobilnej |
||
Linia 9: | Linia 9: | ||
* rozpoczął się strajk szkolny, w którym młodzież domagała się równouprawnienia dla języka polskiego w szkołach na Górnym Śląsku; |
* rozpoczął się strajk szkolny, w którym młodzież domagała się równouprawnienia dla języka polskiego w szkołach na Górnym Śląsku; |
||
* 27/[[28 maja]] [[1920]] doszło do ataku niemieckich bojówek na [[Polski Komisariat Plebiscytowy]] mieszczący się w [[Hotel Lomnitz|Hotelu Lomnitz]] w Bytomiu oraz do zdemolowania lokali powiatowych Polskich Komitetów Plebiscytowych m.in. w [[Głogówek|Głogówku]] i [[Koźle (Kędzierzyn-Koźle)|Koźlu]]; |
* 27/[[28 maja]] [[1920]] doszło do ataku niemieckich bojówek na [[Polski Komisariat Plebiscytowy]] mieszczący się w [[Hotel Lomnitz|Hotelu Lomnitz]] w Bytomiu oraz do zdemolowania lokali powiatowych Polskich Komitetów Plebiscytowych m.in. w [[Głogówek|Głogówku]] i [[Koźle (Kędzierzyn-Koźle)|Koźlu]]; |
||
* [[17 sierpnia]] [[1920]] r. po fałszywej informacji w prasie niemieckiej o [[wojna polsko-bolszewicka#Bitwa warszawska|zdobyciu Warszawy]] przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]], w Katowicach bojówki |
* [[17 sierpnia]] [[1920]] r. po fałszywej informacji w prasie niemieckiej o [[wojna polsko-bolszewicka#Bitwa warszawska|zdobyciu Warszawy]] przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]], w Katowicach bojówki niemieckie zaatakowały przy ul. Warszawskiej siedzibę powiatowego inspektora Międzysojuszniczej Komisji – pułkownika Blancharda. Żołnierze francuscy zmuszeni byli użyć broni, zabijając 10 atakujących. W odwecie doszło do zlinczowania znanego polskiego lekarza dra [[Andrzej Mielęcki|Andrzeja Mielęckiego]], który opatrywał rannych, a potem zdemolowania siedziby polskiego komitetu plebiscytowego w Katowicach w hotelu „Deutsches Haus” (na rogu ul. Plebiscytowej i Wojewódzkiej), w trakcie którego pobito dr [[Henryk Jarczyk|Henryka Jarczyka]]. |
||
== Przebieg powstania == |
== Przebieg powstania == |
Wersja z 22:52, 27 lis 2015
II powstanie śląskie – wystąpienie zbrojne trwające od 19/20 sierpnia do 25 sierpnia 1920, mające na celu usunięcie z obszaru plebiscytowego niemieckich organów bezpieczeństwa oraz utworzenie mieszanej policji polsko-niemieckiej opartej na zasadzie parytetu. II powstanie śląskie to jedna z czterech zakończonych sukcesem polskich insurekcji, obok wielkopolskiego (1806), sejneńskiego (1919) i wielkopolskiego (1920).
Przed II powstaniem śląskim
Przed wybuchem powstania na Górnym Śląsku stopniowo narastało napięcie:
- 25 kwietnia 1920 r. doszło w Bytomiu, Gliwicach, Katowicach, Chorzowie, Mysłowicach, Pszczynie, Radzionkowie, Rudzie, Rybniku, Wirku, Wodzisławiu, Zaborzu i Zabrzu do wieców protestacyjnych ludności zorientowanej propolsko przeciwko antypolskiemu terrorowi niemieckiemu. W trakcie wieców domagano się likwidacji Sicherheitspolizei[1] (w liczbie 5 tys. uzbrojonych Niemców, którzy po wycofaniu innych oddziałów mieli w założeniu strzec porządku – tzw. „Sipo”), która wspomagała i ochraniała niemieckie bojówki rozbijające polskie wiece;
- niemieckie bojówki zaatakowały polskie pochody świętujące obchody Konstytucji 3 Maja;
- rozpoczął się strajk szkolny, w którym młodzież domagała się równouprawnienia dla języka polskiego w szkołach na Górnym Śląsku;
- 27/28 maja 1920 doszło do ataku niemieckich bojówek na Polski Komisariat Plebiscytowy mieszczący się w Hotelu Lomnitz w Bytomiu oraz do zdemolowania lokali powiatowych Polskich Komitetów Plebiscytowych m.in. w Głogówku i Koźlu;
- 17 sierpnia 1920 r. po fałszywej informacji w prasie niemieckiej o zdobyciu Warszawy przez Armię Czerwoną, w Katowicach bojówki niemieckie zaatakowały przy ul. Warszawskiej siedzibę powiatowego inspektora Międzysojuszniczej Komisji – pułkownika Blancharda. Żołnierze francuscy zmuszeni byli użyć broni, zabijając 10 atakujących. W odwecie doszło do zlinczowania znanego polskiego lekarza dra Andrzeja Mielęckiego, który opatrywał rannych, a potem zdemolowania siedziby polskiego komitetu plebiscytowego w Katowicach w hotelu „Deutsches Haus” (na rogu ul. Plebiscytowej i Wojewódzkiej), w trakcie którego pobito dr Henryka Jarczyka.
Przebieg powstania
Powstanie wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920. Zaraz po wezwaniu do walki wygłoszonym przez Wojciecha Korfantego, w poparciu dla działań powstańców rozpoczął się na Górnym Śląsku strajk generalny. Dowództwo Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, na czele którego stał Alfons Zgrzebniok, nakazało niezwłoczne rozpoczęcie działań bojowych w 5 okręgach wojskowych. Natychmiastowe zniszczenie na całym terenie sieci łączności sparaliżowało przeciwdziałanie niemieckie i przedwczesne wkroczenie wojsk okupacyjnych[2]. Dowództwo drugiego powstania miało siedzibę w Dąbrówce Małej.
W dniach 20–21 sierpnia 1920[3] dwa tysiące kilkuset powstańców śląskich[4] pod dowództwem ppor. Stanisława Krzyżowskiego[5], powiatowego komendanta POW G.Śl. w Pszczynie[6], opanowało cały powiat pszczyński (z wyjątkiem Pszczyny, której celowo nie zajęto ze względu na zakaz Dowództwa POW G.Śl.)[7].
Na Górnym Śląsku powstańcy śląscy zdobyli w toku walk m.in. miejscowości: Szopienice, Mikołów, Murcki, Hołdunów, Dąbrówka Mała, Janów, Nikiszowiec, Giszowiec, Ochojec oraz Hutę Baildon, Rozbark, Brzeziny Śląskie, Dąbrówka Wielka, Brzozowice-Kamień, Piekary Śląskie, Miechowice, Bogucice, Bytom (opuszczony wkrótce przez powstańców na żądanie koalicji).
W powiecie rybnickim powstańcy pod dowództwem Jana Wyglendy, Józefa i Mikołaja Witczaka, opanowali teren do linii Pszów – Wodzisław Śląski – Godów.
Powstańcy śląscy nie zaatakowali większych miast, w których stacjonowały wojska alianckie, jednak, wzbudzając panikę wśród niemieckiej ludności, prowadzono walki w rejonie Mysłowic, Katowic-Wełnowca, Siemianowic, Łagiewnik, Maciejkowic, Chorzowa, Hajduk Wielkich i Nowego Bytomia.
Rząd polski w Warszawie nie wspomógł powstania, ponieważ w tym czasie w pełnym toku znajdowała się rozpoczęta 16 sierpnia 1920 r. kontrofensywa polska przeciw nacierającej na Warszawę Armii Czerwonej (bitwa warszawska).
Zakończenie powstania
W związku z tym, że 24 sierpnia Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku nakazała rozwiązać niemiecką Sicherheitspolizei, uznano, że należy zakończyć działania powstańcze, co nastąpiło w dniu 25 sierpnia 1920. W ten sposób podstawowy postulat strony polskiej został spełniony.
Po II powstaniu Międzysojusznicza Komisja na miejsce policji niemieckiej wprowadziła mieszane jednostki polsko-niemieckie o nazwie Abstimmungspolizei – Apo czyli „Policja Plebiscytowa”. Obiecano też ukaranie sprawców antypolskich napadów. Strona polska z kolei oficjalnie nakazała rozwiązać Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska (w rzeczywistości działała nadal pod nazwą Centrala Wychowania Fizycznego) i wydała odezwę do zaprzestania strajku.
Upamiętnienie
Walki w II powstaniu śląskim zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic w okresie po 1989 r. - "KATOWICE 19 VIII 1920".
- ↑ Policja Bezpieczeństwa (Republiki Weimarskiej) powstała pod koniec 1919.
- ↑ A. Przybylski Wojna Polska 1918-1921, Wojskowy Instytut Naukowo Wydawniczy, Warszawa 1930, s. 204.
- ↑ J. Ludyga-Laskowski, Zarys historii trzech powstań śląskich 1919–1920–1921, Warszawa – Wrocław 1973, s. 174.
- ↑ L. Musioł, Pszczyna. Monografia historyczna, Katowice 1936, s. 476.
- ↑ Encyklopedia Powstań Śląskich, red. F. Hawranek (i in.), Opole 1982, s. 104.
- ↑ Tamże, s. 260.
- ↑ J. Ludyga-Laskowski, Zarys historii trzech powstań..., s. 174–175.
Filmy
- reż. Kazimierz Kutz, Sól ziemi czarnej, Premiera: 6 marca 1970
Literatura
- T. Jędruszczak, Górny Śląsk w 1920 r. Drugie powstanie Śląskie w: Historia Polski, T. IV, cz. 1, PAN, Warszawa 1984 ISBN 83-01-03865-9
- K. Popiołek, Historia Śląska. Od pradziejów do 1945 roku, Śląski Inst. Naukowy 1984.
- H. Zieliński, Rola powstania wielkopolskiego oraz powstań śląskich w walce o zjednoczenie ziem zachodnich z Polską (1918-1921), w: Droga przez Półwiecze, Warszawa 1969, PIW.
- Encyklopedia Powstań Śląskich, red. F. Hawranek (i in.), Opole 1982.
- J. Ludyga-Laskowski, Zarys historii trzech powstań śląskich 1919–1920–1921, Warszawa – Wrocław 1973.
- L. Musioł, Pszczyna. Monografia historyczna, Katowice 1936.
Zobacz też
- powstania śląskie
- I powstanie śląskie – od 16 sierpnia do 26 sierpnia 1919
- III powstanie śląskie – od 2/3 maja (już po plebiscycie) do 5 lipca 1921