Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Słowenii
Lesbijki, geje, osoby biseksualne i osoby transpłciowe oraz osoby queer mogą się spotkać w Słowenii z trudnościami, których nie spotykają osoby heteroseksualne, mimo tego, iż prawodawstwo w tym zakresie czyni ze Słowenii najbardziej postępowy kraj byłej Jugosławii i jedno z najbardziej postępowych państw słowiańskich.
Prawo wobec kontaktów homoseksualnych[edytuj | edytuj kod]
Kontakty seksualne pomiędzy osobami tej samej płci są legalne od 1977 roku. W tym samym roku zrównano wiek osób legalnie dopuszczających się kontaktów homo- i heteroseksualnych – wynosi on 14 lat.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z Kodeksem karnym z 30 czerwca 1959 kontakty seksualne między mężczyznami były nielegalne w całej (obecnie byłej) Jugosławii. Prawo nie odnosiło się w żaden sposób do seksualnych interakcji między kobietami. W pierwszej połowie lat 70. XX wieku obowiązek wykonania kary za to przestępstwo został przekazany przez Republikę Federalną ośmiu poszczególnym częściom państwa. Nowy kodeks karny zdekryminalizował stosunki homoseksualne – prawo przyjęto w 1976 roku, a weszło ono w życie w roku 1977.
Krwiodawstwo[edytuj | edytuj kod]
Mężczyźni mający kontakty seksualne z mężczyznami nie mogą być w Słowenii dawcami krwi.
Ochrona prawna przed dyskryminacją[edytuj | edytuj kod]
W roku 1998 dyskryminacja z powodu orientacji seksualnej została zakazana w miejscach pracy. To samo dotyczy osób poszukujących pracy[1]. Dyskryminacja na podstawie orientacji seksualnej jest również zabroniona na wielu innych płaszczyznach, takich jak edukacja, prawo mieszkaniowe oraz dostęp do towarów i usług. Słowenia posiada jedno z najbardziej rozwiniętych praw antydyskryminacyjnych w Unii Europejskiej.
Azyl[edytuj | edytuj kod]
Słoweńskie przepisy prawne nie przyznają prawa osobom do ubiegania się o azyl polityczny z powodu prześladowań przez wzgląd na orientację seksualną we własnym kraju. Była jednak już jedna sprawa, w której słoweński sąd przyznał takie prawo.
Służba wojskowa[edytuj | edytuj kod]
Osoby homoseksualne nie są wykluczone ze służby wojskowej z powodu swojej orientacji seksualnej. Słowenia zniosła obowiązkową służbę wojskową w 2003 roku.
Uznanie związków osób tej samej płci[edytuj | edytuj kod]
Związek partnerski[edytuj | edytuj kod]
Projekt ustawy o związkach partnerskich, zaproponowany przez opozycję, niemal zrównujący prawa par jednopłciowych z małżeństwami (pozbawiający jednak możliwości adopcji, taką możliwość miał dawać osobny projekt), został odrzucony w kwietniu 2005. Nie był to jednak pierwszy projekt ustawy tego typu – poprzedni zaproponowano w 1996.
W lipcu 2005 roku w Słowenii umożliwiono rejestrację związków partnerskich par tej samej płci[2]. Ustawa ta została przyjęta przez konserwatywny rząd, który nie konsultował się w tej sprawie ze środowiskami homoseksualnymi. Rząd został poddany również krytyce opozycji, która na znak protestu opuściła salę obrad podczas głosowania nad projektem. Rejestrowane związki partnerskie dla osób tej samej płci (registrirana istospolna partnerska skupnost) weszły w życie 23 lipca 2006 roku. Obejmowały one ograniczone prawo spadkowe, system składek i ubezpieczeń; odwoływały się one także do najbliższych krewnych obu stron związku.
W lipcu 2009 Trybunał Konstytucyjny Słowenii orzekł, iż artykuł 22 o rejestrowanych związkach partnerskich narusza artykuł 14 Konstytucji Słowenii mówiący o zakazie dyskryminacji z powodu orientacji seksualnej, a powstała niezgodność powinna zostać usunięta przez prawodawców w ciągu sześciu miesięcy. Mowa była o poszerzeniu praw osób pozostających w związkach jednopłciowych.
W grudniu 2009 centrolewicowy rząd zaproponował nowy kodeks rodzinny przewidujący pełne równouprawnienie par jednopłciowych i różnopłciowych, małżeństwo osób tej samej płci i adopcję dla par homoseksualnych. Projekt wysłano do Zgromadzenia Państwowego. Po długim okresie oczekiwania i leżenia projektu odłogiem, kompromisowa wersja kodeksu rodzinnego została przyjęta w czerwcu 2011 roku. Wprowadzono dla par jednopłciowych niemalże wszystkie prawa przysługujące małżeństwom – łącznie z adopcją biologicznego dziecka partnera – jednakże adopcja dziecka niespokrewnionego z parą jednopłciową oraz sama instytucja małżeństwa pozostały dostępne jedynie dla związków kobiety i mężczyzny[3]. Tak czy inaczej, wprowadzone zmiany zostały anulowane na podstawie przeprowadzonego w 2012 referendum, w wyniku którego został przywrócony stan prawny z 2006.
W grudniu 2015 roku deputowany Jani Möderndorfer z Partii Nowoczesnego Centrum złożył projekt ustawy przyznający parom jednopłciowym takie same prawa jakie mają małżeństwa różnopłciowe, z wyjątkiem prawa do wspólnej adopcji oraz praw związanych ze wspomaganiem rozrodu (in vitro)[4]. Projekt uzyskał poparcie rządu w marcu 2016, a 21 kwietnia 2016 został przyjęty przez parlament, stosunkiem głosów 53 do 15[5]. Ustawa weszła w życie w dniu 24 maja 2016, ale art. 10 przewidywał 9 miesięczny okres przejściowy, dlatego mogła być stosowana od 24 lutego 2017[6]. Ustawa ta wprowadza nową instytucję związku partnerskiego (partnerska zveza), umożliwiając zawieranie takich związków w urzędzie w procedurze identycznej jak małżeństwo. Zarejestrowane dotychczas związki partnerskie przestaną istnieć w ciągu 6 miesięcy – i zostaną zamienione na tę nową formę prawną, która daje prawa równe małżeństwom (zakonska zveza) z dwoma wyjątkami, a więc bez prawa do adopcji i prawa do wspomagania rozrodu (in vitro).
W światowych mediach przepisy ustawy o związkach partnerskich mylnie przedstawiono jako umożliwiające małżeństwa jednopłciowe[7][8].
Małżeństwo osób tej samej płci[edytuj | edytuj kod]
W grudniu 2014 opozycyjna partia Zjednoczona Lewica przedstawiła projekt nowelizujący ustawę z 1976 o małżeństwie i relacjach rodzinnych, który wprowadzi małżeństwa osób tej samej płci[9]. 29 stycznia 2015 rząd nie wyraził sprzeciwu wobec projektu[10]. 10 lutego 2015 komitet ds. pracy, rodziny, polityki społecznej i niepełnosprawności przyjął w drugim czytaniu ustawę głosami 11 za, 2 przeciw[11]. Trzecie czytanie ustawy zostało zaplanowane na marzec 2015[12]. 3 marca 2015 słoweński parlament uchwalił ustawę ustanawiającą małżeństwa osób tej samej płci. Za przyjęciem tej ustawy głosowało 51 deputowanych, zaś 28 było przeciw[13].
Partie polityczne, takie jak socjaldemokraci – ZLSD, liberałowie – LDS oraz inne popierają prawa gejów i lesbijek. Partie prawicowe: SDS, czy NSi są im zdecydowanie przeciwne.
Adopcja dzieci przez pary jednopłciowe[edytuj | edytuj kod]
Pary jednopłciowe nie mają w Słowenii prawa do adopcji dzieci – zarówno tych z domu dziecka, jak i tych, których jedna z osób jest rodzicem biologicznym. Tę drugą opcję Słoweńcy odrzucili w referendum w 2012.
Prawa osób transpłciowych[edytuj | edytuj kod]
Osoby transpłciowe mają w Słowenii możliwość prawnej korekty płci.
Życie osób LGBT w kraju[edytuj | edytuj kod]
Gejowskie i lesbijskie ruchy społeczne są w Lublanie aktywne od 1984. Wtedy MAGNUS, gejowski oddział ŠKUC (Studenckiego Centrum Kulturalnego w Lublanie) został założony jako „organizacja kulturalna na rzecz socjalizacji homoseksualizmu”. Prolesbijska grupa feministyczna, Lilit, rozpoczęła działalność w 1985. Jej kontynuatorem jest założone w 1987 LL, lesbijska grupa działająca w ramach ŠKUC. W 1990 MAGNUS i LL założyły wspólnie narodową organizację gejów i lesbijek o nazwie Roza Klub.
W innych częściach kraju nie istnieją – lub są bardzo nieliczne – organizacje zajmujące się prawami mniejszości seksualnych.
W Lublanie znajduje się wiele klubów i barów gay-friendly. Początkowo niewielka ich liczba wzrasta z roku na rok. W klubie K4 w Lublanie organizowane są imprezy dla gejów i lesbijek (K4 ROZA) w jedną sobotę w miesiącu. W klubach Factory i Bolivar gejowsko-lesbijskie imprezy organizuje grupa Jing Jang. Odbywają się one średnio raz w miesiącu. Inne gay-friendly lokale w Lublanie to Lan, Tiffany i Galerija.
Odnotowano liczne przypadki przemocy wobec mniejszości seksualnych w całym kraju, w tym słynny atak, który miał miejsce podczas spotkania literackiego w jednym ze znanych gejowskich barów w Lublanie. Sprawcami byli młodzi mężczyźni trzymający pochodnie w rękach. Gejowski działacz Mitja Blažič został ranny.
Podczas parady mniejszości seksualnych w 2007 w Mariborze kilka osób zostało pobitych przez młodych mężczyzn. Na wiejskich terenach Słowenii wiele osób ledwo co kojarzy terminy takie jak gej, lesbijka, feminizm czy transpłciowość.
Sondaże[edytuj | edytuj kod]
Sondaż Eurobarometru opublikowany w 2006 pokazuje, iż 31% Słoweńców popiera małżeństwa osób tej samej płci, a 17% nadanie parom jednopłciowym praw adopcyjnych (średnia Unii Europejskiej to 44% i 33%)[14].
| Poparcie Słoweńców wobec: | Za | Przeciw |
|---|---|---|
| Małżeństw homoseksualnych (2003) | 40 | 55 |
| Małżeństw homoseksualnych (2006) | 31 | – |
| Adopcji dzieci przez homoseksualistów (2003) | 30 | 67 |
| Adopcji dzieci przez homoseksualistów (2006) | 17 | – |
| Równego traktowania homoseksualistów (2001) | 44 | 18 |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- sytuacja prawna i społeczna osób LGBT na świecie
- referendum w Słowenii w 2012 roku
- referendum w Słowenii w 2015 roku
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ales Pecnik of Roza Klub Ljubljana.
- ↑ Słowenia pozwala rejestrować się parom homoseksualnym.
- ↑ Slowenien schreckt vor Ehe-Öffnung zurück.
- ↑ STA: After referendum, new bill submitted to protect gay couples [online], english.sta.si [dostęp 2017-02-24].
- ↑ STA: Same-sex partnership act passed [online], english.sta.si [dostęp 2017-02-24].
- ↑ Uradni list – Vsebina Uradnega lista [online], uradni-list.si [dostęp 2017-04-03].
- ↑ Slovenia allows same-sex marriage, but not adoption, „Reuters”, 24 lutego 2017 [dostęp 2017-04-03].
- ↑ Reuters, Slovenia Legalizes Same-Sex Marriage, But Not Adoption, „Huffington Post”, 24 lutego 2017 [dostęp 2017-04-03] (ang.).
- ↑ Time to bestow marriage equality to same-sex couples?
- ↑ The government issues opinion on the Act Amending the Marriage and Family Relations Act. vlada.si. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-12)]..
- ↑ Green light for the debate about the amendment to the law on marriage and family.
- ↑ Redefinicija družine v smer enakosti dobila zeleno luč.
- ↑ Sprememba zakonske zveze potrjena, istospolni pari se lahko poročijo.
- ↑ Eight EU Countries Back Same-Sex Marriage. Angus Reid, 24 grudnia 2006. [dostęp 2017-09-17]. (ang.).
