Tiosiarczan sodu
| ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
Na2S2O3 | |||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
158,10 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
bezbarwne kryształy (bezwodny i pentahydrat)[1] | |||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS |
7772-98-7 (bezwodny) | |||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||
Tiosiarczan sodu (Na
2S
2O
3) – nieorganiczny związek chemiczny, sól sodowa nietrwałego kwasu tiosiarkowego. Zwykle występuje w postaci pentahydratu, Na
2S
2O
3·5H
2O.
W temperaturze pokojowej jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym o gęstości 1,69 g/cm³[1].
Rozpuszcza się w wodzie: w temperaturze 20 °C jest to 68,4 g w 100 cm³, a w temperaturze 100 °C – 255 g w 100 cm³[potrzebny przypis].
Po zakwaszeniu roztwór tiosiarczanu sodu natychmiast mętnieje wskutek rozkładu powstającego kwasu tiosiarkowego do siarki, dwutlenku siarki i wody:
- S
2O2−
3 + 2H+
→ [H
2S
2O
3] → S↓ + SO
2 + H
2O
Wydzielająca się siarka tworzy zawiesinę koloidalną.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Ogrzewacze
Pentahydrat w temperaturze 48 °C rozpuszcza się w swojej wodzie krystalizacyjnej, a po schłodzeniu jest w stanie roztworu przesyconego. Po wrzuceniu do cieczy jednego kryształka tiosiarczanu sodu lub innego zarodka krystalizacji, całość natychmiast ulega krystalizacji, przy czym wydziela się ciepło i roztwór ogrzewa się do temperatury około 45 °C. Zjawisko to wykorzystywane jest w turystycznych ogrzewaczach dłoni.
W tradycyjnej fotografii jest stosowany jako utrwalacz, ponieważ tworzy trwałe kompleksy z jonami srebra, co pozwala usunąć po wywołaniu nienaświetlony bromek srebra z kliszy.
- 2S
2O2−
3 + AgBr → [Ag(S
2O
3)
2]3−
+ Br−
- Usuwanie chloru
Występuje pod nazwą „antychlor” jako środek usuwający chlor, na przykład po bieleniu. Stosowany jest również do zmniejszania ilości chloru w basenach.
Jest używany w nieorganicznej analizie jakościowej do wykrywania jonów Co2+
(błękitne zabarwienie)[2] i CN−
(zachodzi reakcja 2S
2O2−
3 + CN−
→ NCS−
+ SO2−
3, po czym jony NCS−
w reakcji z FeCl
3 dają krwistoczerwone zabarwienie)[3]. W analizie ilościowej wykorzystywany jest jako reduktor w jodometrii[4]:
- 2S
2O2−
3 + I
2 → 2I−
+ S
4O2−
6
Zanik jodu skutkuje odbarwieniem wskaźnika, najczęściej zawiesiny skrobi. Metodę tę można stosować do oznaczania stężeń wielu utleniaczy, np. Cr
2O2−
7, MnO−
4, BrO−
3, Fe3+
i Cu2+
[4].
- Medycyna
Jest jedną z odtrutek w zatruciach cyjankami[5].
Badania sugerują, że podawanie tiosiarczanu sodu podczas terapii nowotworowej przy użyciu cisplatyny (np. w leczeniu wątrobiaka zarodkowego) zmniejsza liczbę powikłań prowadzących do utraty słuchu[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-91, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
- ↑ Szmal i Lipiec 1988 ↓, s. 249.
- ↑ Szmal i Lipiec 1988 ↓, s. 275.
- ↑ a b Szmal i Lipiec 1988 ↓, s. 506.
- ↑ Ophir Lavon, Amit Avrahami, Arik Eisenkraft, Effectiveness of isosorbide dinitrate in cyanide poisoning as a function of the administration timing, „BMC Pharmacology & Toxicology”, 18, 2017, DOI: 10.1186/s40360-017-0122-0, ISSN 2050-6511, PMID: 28288687, PMCID: PMC5348846 [dostęp 2018-03-03] (ang.).
- ↑ Penelope R. Brock i inni, Sodium Thiosulfate for Protection from Cisplatin-Induced Hearing Loss, „The New England Journal of Medicine”, 378 (25), 2018, s. 2376–2385, DOI: 10.1056/NEJMoa1801109, PMID: 29924955, PMCID: PMC6117111 (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zdzisław Stefan Szmal, Tadeusz Lipiec: Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1988, s. 413-420. ISBN 83-200-1177-9.
