Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2024-02

2024-02-01

Biała Kompania – oddział najemników, działający w północnej i centralnej części Półwyspu Apenińskiego w II połowie XIV wieku. Utworzony został w 1360 roku przez żołnierzy, którzy uczestniczyli w pierwszym etapie wojny stuletniej, a zostali zwolnieni ze służby po zawarciu traktatu w Brétigny. Razem z innymi wolnymi kompaniami najemników spustoszył Langwedocję oraz Prowansję, po czym został zaciągnięty przez papieża Innocentego VI i wyruszył do północnej Italii. W Białej dominowali Anglicy, z czasem wstępowali do niej także Niemcy, Węgrzy oraz Włosi. Spośród jej żołnierzy największy rozgłos zdobył John Hawkwood, który z nią przybył do Italii. Przez pewien czas sprawował dowództwo nad kompanią aż do momentu przejścia jej większej części na stronę Florencji. Sam, razem z mniejszą liczbą żołnierzy z tego oddziału, pozostał lojalny wobec Pizy. W historiografii używa się niekiedy nazwy „Biała Kompania” jako nazwy jednostek, którymi później dowodził. Formacja wyróżniała się dużymi walorami w walce, jak również wielką brutalnością wobec ludności na terenach, gdzie toczyła wojny. Wykorzystywała przy tym metody wypracowane podczas walk angielsko-francuskich, które upowszechniały się za jej pośrednictwem w armiach krajów włoskich. Geneza nazwy oddziału nie jest w pełni jasna. Najprawdopodobniej pochodziła od elementu wyposażenia: polerowanych zbroi białych lub ubiorów, kurt albo opończy. Czytaj więcej…

2024-02-02

Operacja Bulmus 6 – izraelska operacja wojskowa przeprowadzona przez komandosów Sajjeret Matkal oraz Szajetet 13 w nocy z 19 na 20 lipca 1969 roku podczas wojny na wyczerpanie na ufortyfikowanej egipskiej wyspie, która znajduje się na Zatoce Sueskiej. Operacja ta miała stanowić odwet za przeprowadzony wcześniej egipski atak na izraelskie pozycje na wschód od Port Tawfik. Uderzenie na ufortyfikowaną Zieloną Wyspę miało mieć efekt psychologiczny oraz propagandowy. Operacja zakończyła się sukcesem, zniszczono znaczną części infrastruktury wyspy, Egipcjanie stracili ok. 70-80 żołnierzy, jednak Siły Obronne Izraela również poniosły straty: 6 zabitych i 11 rannych żołnierzy. Operacja ukazała, że Zielona Wyspa nie była żadną przeszkodą dla izraelskich Sił Powietrznych, a atak na nią można było przeprowadzić przy pomocy lotnictwa. W związku z tym, 20 lipca, przy zachowanej ciszy radiowej izraelskie samoloty rozpoczęły operację Bokser. Zakładała ona serię ataków, w wyniku których doszło do zbombardowania strategicznych celów wzdłuż Kanału Sueskiego. W jej wyniku zrzucono 159 ton bomb i 72 pojemniki z napalmem. Czytaj więcej…

2024-02-03

Skoki narciarskie na Mistrzostwach Świata w Narciarstwie Klasycznym 1929 – zawody w skokach narciarskich rozgrywane w ramach mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym, przeprowadzone 10 lutego 1929 roku na Wielkiej Krokwi w Zakopanem, w celu wyłonienia czwartego mistrza świata w skokach narciarskich. Do zawodów zgłoszonych zostało 57 zawodników z 11 państw. Ostatecznie w konkursie zaprezentowało się 49 skoczków, spośród których 41 zostało sklasyfikowanych. Pierwsze trzy miejsca zajęli reprezentanci Norwegii – zwyciężył Sigmund Ruud, drugie miejsce zajął Kristian Johansson, a trzeci był Hans Kleppen. Najdłuższy skok zawodów, oddany na 58,5 metra w drugiej serii konkursowej, uzyskał Hans Kleppen. Zawody formalnie miały charakter mistrzostw Europy, jednak Międzynarodowa Federacja Narciarska i Snowboardowa od kongresu w 1965 roku uznaje ich wyniki jako rezultaty czwartych mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym. Były to pierwsze międzynarodowe zawody narciarskie rangi mistrzowskiej zorganizowane na terenie Polski. Czytaj więcej…

2024-02-04

Peszitta – przekład całej Biblii na język syryjski. Peszitta traktowana bywa jako odpowiednik łacińskiej Wulgaty, jednak pochodzenie tej nazwy jest odmienne. Ten sam termin odnosi się do dwóch osobnych dzieł: przekładów Starego i Nowego Testamentu, które mają odrębne procesy genezy oraz czasy powstania. Stary Testament został przełożony z języka hebrajskiego, ale w niektórych partiach zrewidowany został w oparciu o Septuagintę. Nowy Testament został przełożony z języka greckiego. Przekład Starego Testamentu powstał prawdopodobnie jeszcze w II wieku n.e., kiedy chrześcijaństwo zaczęło odgrywać istotną rolę na pograniczu rzymsko-partyjskim w Edessie oraz Adiabene. Był i do dzisiaj jest oficjalnym przekładem chrześcijan syryjskich. Przekład Nowego Testamentu powstał w V wieku i ma inną, bardziej skomplikowaną historię. Tekst Starego Testamentu na ogół jest bliższy tekstowi masoreckiemu niż Septuagincie, niemniej w niektórych księgach tekst jest bliższy Septuagincie. Spekulowano także na temat zależności tekstualnej od targumów, dziś jednak większość uczonych przyjmuje, że ewentualna zależność musiałaby być pośrednią, polegającą na korzystaniu ze wspólnych wcześniejszych źródeł. Czytaj więcej…

2024-02-05

Jan Jakub Kolski (ur. 29 stycznia 1956 we Wrocławiu) – polski reżyser, scenarzysta, operator oraz producent, autor filmów dokumentalnych, fabularnych, sztuk teatralnych, książek i piosenek. Sławę zdobył jako realizator utrzymanych w estetyce realizmu magicznego filmów o jego rodzinnej wsi Popielawy. Był też adaptatorem dzieł literackich – Daleko od okna według Hanny Krall, Pornografia według Witolda Gombrowicza, Wenecja na podstawie opowiadań Włodzimierza Odojewskiego. Na ogół jego filmy były przeciętnie oceniane przez krytyków, lecz cieszyły się stałym zainteresowaniem publiczności. Laureat licznych wyróżnień, w tym Nagrody Specjalnej Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za Jańcia Wodnika, Paszportu „Polityki”, Złotych Lwów oraz Orła dla najlepszego filmu polskiego za Historię kina w Popielawach. Od 1994 roku, z inspiracji twórczością Kolskiego, festiwal Prowincjonalia przyznaje corocznie najlepszym filmom polskim Grand Prix „Jańcio Wodnik”. Czytaj więcej…

2024-02-06

Prorok, widzący i objawiciel – tytuł kościelny używany w wyznaniach zaliczanych do ruchu świętych w dniach ostatnich. Osadzony w mormońskich pismach świętych, stanowi odzwierciedlenie wiary w ciągłość Bożego objawienia. Przyznawany różnym grupom i jednostkom, najczęściej wiązany jednak z Pierwszym Prezydium oraz Kworum Dwunastu Apostołów Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Jako integralna część mormońskiej historii występuje także w innych denominacjach ruchu świętych w dniach ostatnich. Używany był już w początkach mormońskiej historii, tak wobec Josepha Smitha, pierwszego prezydenta, jak i wobec Hyruma Smitha, drugiego przewodniczącego patriarchy Kościoła. Do formalnego użytku wprowadzony został w marcu 1836 roku, podczas ceremonii poświęcenia świątyni w Kirtland. Czytaj więcej…

2024-02-07

U-574 – niemiecki okręt podwodny typu VIIC z okresu II wojny światowej. Okręt wypierał 769 ton w położeniu nawodnym i 871 ton pod wodą, a jego główną bronią było 14 torped kalibru 533 mm wystrzeliwanych z pięciu wewnętrznych wyrzutni. Jednostka rozwijała na powierzchni prędkość ponad 17 węzłów, osiągając zasięg 8500 Mm przy prędkości 10 węzłów. Jednostka została zwodowana w kwietniu 1941 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, a w czerwcu 1941 roku wcielono ją do służby w Kriegsmarine. Pływając w składzie 1. Flotylli U-Bootów, okręt podczas pierwszego atlantyckiego patrolu 19 grudnia 1941 roku zatopił na zachód od Lizbony brytyjski niszczyciel HMS „Stanley” o wyporności 1190 ton, po czym niedługo po tym sam został zatopiony przez brytyjski slup HMS „Stork”. Z liczącej 44 osoby załogi zginęło 28 marynarzy, w tym dowódca por. mar. Dietrich Gengelbach, a pozostałych 16 trafiło do niewoli. Czytaj więcej…

2024-02-08

Biała Kompania – oddział najemników, działający w północnej i centralnej części Półwyspu Apenińskiego w II połowie XIV wieku. Utworzony został w 1360 roku przez żołnierzy, którzy uczestniczyli w pierwszym etapie wojny stuletniej, a zostali zwolnieni ze służby po zawarciu traktatu w Brétigny. Razem z innymi wolnymi kompaniami najemników spustoszył Langwedocję oraz Prowansję, po czym został zaciągnięty przez papieża Innocentego VI i wyruszył do północnej Italii. W Białej dominowali Anglicy, z czasem wstępowali do niej także Niemcy, Węgrzy oraz Włosi. Spośród jej żołnierzy największy rozgłos zdobył John Hawkwood, który z nią przybył do Italii. Przez pewien czas sprawował dowództwo nad kompanią aż do momentu przejścia jej większej części na stronę Florencji. Sam, razem z mniejszą liczbą żołnierzy z tego oddziału, pozostał lojalny wobec Pizy. W historiografii używa się niekiedy nazwy „Biała Kompania” jako nazwy jednostek, którymi później dowodził. Formacja wyróżniała się dużymi walorami w walce, jak również wielką brutalnością wobec ludności na terenach, gdzie toczyła wojny. Wykorzystywała przy tym metody wypracowane podczas walk angielsko-francuskich, które upowszechniały się za jej pośrednictwem w armiach krajów włoskich. Geneza nazwy oddziału nie jest w pełni jasna. Najprawdopodobniej pochodziła od elementu wyposażenia: polerowanych zbroi białych lub ubiorów, kurt albo opończy. Czytaj więcej…

2024-02-09

Operacja Bulmus 6 – izraelska operacja wojskowa przeprowadzona przez komandosów Sajjeret Matkal oraz Szajetet 13 w nocy z 19 na 20 lipca 1969 roku podczas wojny na wyczerpanie na ufortyfikowanej egipskiej wyspie, która znajduje się na Zatoce Sueskiej. Operacja ta miała stanowić odwet za przeprowadzony wcześniej egipski atak na izraelskie pozycje na wschód od Port Tawfik. Uderzenie na ufortyfikowaną Zieloną Wyspę miało mieć efekt psychologiczny oraz propagandowy. Operacja zakończyła się sukcesem, zniszczono znaczną części infrastruktury wyspy, Egipcjanie stracili ok. 70-80 żołnierzy, jednak Siły Obronne Izraela również poniosły straty: 6 zabitych i 11 rannych żołnierzy. Operacja ukazała, że Zielona Wyspa nie była żadną przeszkodą dla izraelskich Sił Powietrznych, a atak na nią można było przeprowadzić przy pomocy lotnictwa. W związku z tym, 20 lipca, przy zachowanej ciszy radiowej izraelskie samoloty rozpoczęły operację Bokser. Zakładała ona serię ataków, w wyniku których doszło do zbombardowania strategicznych celów wzdłuż Kanału Sueskiego. W jej wyniku zrzucono 159 ton bomb i 72 pojemniki z napalmem. Czytaj więcej…

2024-02-10

Skoki narciarskie na Mistrzostwach Świata w Narciarstwie Klasycznym 1929 – zawody w skokach narciarskich rozgrywane w ramach mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym, przeprowadzone 10 lutego 1929 roku na Wielkiej Krokwi w Zakopanem, w celu wyłonienia czwartego mistrza świata w skokach narciarskich. Do zawodów zgłoszonych zostało 57 zawodników z 11 państw. Ostatecznie w konkursie zaprezentowało się 49 skoczków, spośród których 41 zostało sklasyfikowanych. Pierwsze trzy miejsca zajęli reprezentanci Norwegii – zwyciężył Sigmund Ruud, drugie miejsce zajął Kristian Johansson, a trzeci był Hans Kleppen. Najdłuższy skok zawodów, oddany na 58,5 metra w drugiej serii konkursowej, uzyskał Hans Kleppen. Zawody formalnie miały charakter mistrzostw Europy, jednak Międzynarodowa Federacja Narciarska i Snowboardowa od kongresu w 1965 roku uznaje ich wyniki jako rezultaty czwartych mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym. Były to pierwsze międzynarodowe zawody narciarskie rangi mistrzowskiej zorganizowane na terenie Polski. Czytaj więcej…

2024-02-11

Peszitta – przekład całej Biblii na język syryjski. Peszitta traktowana bywa jako odpowiednik łacińskiej Wulgaty, jednak pochodzenie tej nazwy jest odmienne. Ten sam termin odnosi się do dwóch osobnych dzieł: przekładów Starego i Nowego Testamentu, które mają odrębne procesy genezy oraz czasy powstania. Stary Testament został przełożony z języka hebrajskiego, ale w niektórych partiach zrewidowany został w oparciu o Septuagintę. Nowy Testament został przełożony z języka greckiego. Przekład Starego Testamentu powstał prawdopodobnie jeszcze w II wieku n.e., kiedy chrześcijaństwo zaczęło odgrywać istotną rolę na pograniczu rzymsko-partyjskim w Edessie oraz Adiabene. Był i do dzisiaj jest oficjalnym przekładem chrześcijan syryjskich. Przekład Nowego Testamentu powstał w V wieku i ma inną, bardziej skomplikowaną historię. Tekst Starego Testamentu na ogół jest bliższy tekstowi masoreckiemu niż Septuagincie, niemniej w niektórych księgach tekst jest bliższy Septuagincie. Spekulowano także na temat zależności tekstualnej od targumów, dziś jednak większość uczonych przyjmuje, że ewentualna zależność musiałaby być pośrednią, polegającą na korzystaniu ze wspólnych wcześniejszych źródeł. Czytaj więcej…

2024-02-12

Karnawał w Wenecji – karnawał odbywający się w Wenecji we Włoszech, słynący z niezwykłych masek oraz kolorowych kostiumów, na który składają się maskarady, uliczne pokazy i jarmarki, ekskluzywne bale, przedstawienia teatralne ora muzyczne, parady, w których biorą udział wenecjanie i turyści. W czasie trwania karnawału w historycznym centrum miasta przechadzają się osoby przebrane w karnawałowe stroje i z maskami na twarzy. Historia imprezy zaczyna się w końcu XI wieku, rozkwit przypadł na XVII i XVIII wiek, a w obecnej postaci karnawał jest obchodzony od 1979 roku. Dokładne pochodzenie karnawału nie jest znane. Pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 1094 roku z dokumentu, sygnowanego przez dożę Vitale Faliero, który gwarantował prawo do obchodzenia karnawału w okresie poprzedzającym wielki post, lecz dopiero zwycięstwo Republiki Weneckiej pod rządami doży Vitale I Michiela nad patriarchą Akwilei Ulrichem II w 1162 roku zapoczątkowało jedną z głównych karnawałowych tradycji. Czytaj więcej…

2024-02-13

Masakra Sook Ching – masowe aresztowania i egzekucje członków chińskiej diaspory przeprowadzone przez Cesarską Armię Japońską w Singapurze i na innych obszarach Malajów Brytyjskich w lutym oraz marcu 1942 roku, podczas wojny na Pacyfiku. Celem „czystki” było zastraszenie chińskiej społeczności, którą uważano za potencjalnie główny ośrodek oporu wobec japońskich rządów. Była to również zemsta za antyjapońską działalność diaspory w okresie przedwojennym. Co do zasady Sook Ching była wymierzona przede wszystkim w chińskich działaczy politycznych i społecznych, ochotników walczących po stronie aliantów, a także w przedstawicieli świata przestępczego. W praktyce aresztowania i egzekucje były jednak przeprowadzane przez Japończyków w sposób całkowicie arbitralny. Dokładna liczba ofiar Sook Ching nie jest znana. Prawdopodobnie od 5 tys. do 10 tys. Chińczyków zostało zamordowanych w Singapurze, a kolejnych 20 tys. na obszarze Półwyspu Malajskiego. Czytaj więcej…

2024-02-14

Halina Chmielewska (ur. 15 lipca 1899 w Cwiglinie, zm. 14 lutego 1982 w Warszawie) – polska lekarka zasłużona w czasie oblężenia Warszawy w 1939 roku, służby medycznej na Starówce w czasie powstania warszawskiego i w obozie w Pruszkowie. W okresie od kapitulacji Warszawy do wybuchu powstania dr Chmielewska leczyła swoich przedwojennych pacjentów na Starym Mieście. Była rozpoznawalna i ceniona. Chmielewska była również związana z ruchem oporu. Uczestniczyła m.in. w organizacji dostaw leków dla potrzeb więźniów na Pawiaku. Od roku 1944 przez dziesięć lat organizowała służbę zdrowia w powojennym Szczecinie. Jako delegatka Polskiego Czerwonego Krzyża dr Chmielewska wraz z pracownikami Państwowego Urzędu Repatriacyjnego uzgadniała w Berlinie warunki powrotu repatriantów z Zachodu przez Szczecin do Polski centralnej. Czytaj więcej…

2024-02-15

Torfowiec nastroszony – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych. Rozpowszechniony na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego i okołobiegunowego. W Polsce pospolity, ale też objęty ochroną gatunkową. Rośnie na torfowiskach niskich, na siedliskach średnio żyznych, zwykle w lasach, zarówno iglastych, jak i liściastych. Poza północną częścią zasięgu występuje najczęściej w miejscach silnie wilgotnych w borealnych lasach iglastych. Częsty jest na obszarach źródliskowych w lasach iglastych, także występuje na bagnistych brzegach jezior. Gatunek w typowej postaci tj. zielono zabarwiony i z nastroszonymi końcami listków gałązkowych jest stosunkowo łatwy do identyfikacji. Gatunek jest szeroko rozprzestrzeniony i na wielu obszarach pospolity. W skali kontynentalnej w Europie jest zasoby określane są jako stabilne i gatunek ma status najmniejszej troski na czerwonej liście IUCN. Czytaj więcej…

2024-02-16

Islandia na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 2010 – występ kadry sportowców reprezentujących Islandię na igrzyskach olimpijskich w Vancouver w 2010 roku. W kadrze znalazło się czworo zawodników – trzech mężczyzn i jedna kobieta. Reprezentanci Islandii wystąpili w pięciu konkurencjach w narciarstwie alpejskim. Islandczycy nie zdobyli w Vancouver medalu, ich najlepszym rezultatem była 43. lokata Björgvina Björgvinssona w slalomie gigancie. Pod tym względem był to najsłabszy występ reprezentacji Islandii na zimowych igrzyskach olimpijskich od igrzysk w Grenoble w 1968 roku. W Vancouver ponadto na 45. miejscu w supergigancie uplasował się Stefán Jón Sigurgeirsson. W pozostałych startach islandzcy sportowcy nie zostali sklasyfikowani. Björgvin Björgvinsson pełnił funkcję chorążego islandzkiej reprezentacji podczas ceremonii otwarcia igrzysk. Był to 16. start reprezentacji Islandii na zimowych igrzyskach olimpijskich. Czytaj więcej…

2024-02-17

Aziziye – turecki okręt pancerny z lat 60. XIX wieku, jedna z czterech zbudowanych jednostek typu Osmaniye. Okręt wypierał 6400 ton, a jego główne uzbrojenie stanowiło jedno działo kalibru 229 mm i 14 dział kalibru 203 mm, wsparte lżejszą artylerią. Napędzana maszyną parową oraz żaglami jednostka rozwijała maksymalną prędkość ponad 13 węzłów, a jej załoga liczyła od 356 do 362 osób. Okręt został zwodowany w grudniu 1864 roku w brytyjskiej stoczni Robert Napier and Sons w Glasgow, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wcielono go w sierpniu 1865 roku. Nazwę otrzymał na cześć ówcześnie panującego sułtana Abdülaziza. „Aziziye” uczestniczył w stłumieniu powstania kreteńskiego oraz wziął ograniczony udział w wojnie rosyjsko-tureckiej i grecko-tureckiej. Jednostka została rozbrojona w 1897 roku, a w lipcu 1909 roku wycofano ją ze służby. „Aziziye” został złomowany w 1923 roku. Czytaj więcej…

2024-02-18

Kabassu północny – gatunek ssaka z rodziny Chlamyphoridae. Żyje w Ameryce Centralnej i Południowej. Jest to niewielki pancernikowiec. Jego długość głowy i tułowia wynosi między 30 a 38 cm. Ciało pancernikowców pokrywa pancerz. Tworzą go duże kostne płyty, czyli osteodermy oraz mniejsze łuski. Powstają one przez wapnienie szczytowej warstwy skóry właściwej. Zwierzę chodzi na koniuszkach pazurów kończyn przednich. Wszystkie kabassu wiodą nocny tryb życia, są skryte i niełatwo je zaobserwować. Sprawnie kopie nory, obracając swym ciałem. Należy do najbardziej podziemnych pancernikowców. Większość czasu spędza w wydrążonych przez siebie tunelach. Żyje samotnie. Rozród kabassu północnego nie został dobrze poznany. Po kopulacji samica zachodzi w ciążę, po której rodzi pojedynczego noworodka. Jest to gatunek owadożerny, konsumujący głównie owady społeczne, jak mrówkowate oraz termity. Czytaj więcej…

2024-02-19

Karnawał w Wenecji – karnawał odbywający się w Wenecji we Włoszech, słynący z niezwykłych masek oraz kolorowych kostiumów, na który składają się maskarady, uliczne pokazy i jarmarki, ekskluzywne bale, przedstawienia teatralne ora muzyczne, parady, w których biorą udział wenecjanie i turyści. W czasie trwania karnawału w historycznym centrum miasta przechadzają się osoby przebrane w karnawałowe stroje i z maskami na twarzy. Historia imprezy zaczyna się w końcu XI wieku, rozkwit przypadł na XVII i XVIII wiek, a w obecnej postaci karnawał jest obchodzony od 1979 roku. Dokładne pochodzenie karnawału nie jest znane. Pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 1094 roku z dokumentu, sygnowanego przez dożę Vitale Faliero, który gwarantował prawo do obchodzenia karnawału w okresie poprzedzającym wielki post, lecz dopiero zwycięstwo Republiki Weneckiej pod rządami doży Vitale I Michiela nad patriarchą Akwilei Ulrichem II w 1162 roku zapoczątkowało jedną z głównych karnawałowych tradycji. Czytaj więcej…

2024-02-20

Masakra Sook Ching – masowe aresztowania i egzekucje członków chińskiej diaspory przeprowadzone przez Cesarską Armię Japońską w Singapurze i na innych obszarach Malajów Brytyjskich w lutym oraz marcu 1942 roku, podczas wojny na Pacyfiku. Celem „czystki” było zastraszenie chińskiej społeczności, którą uważano za potencjalnie główny ośrodek oporu wobec japońskich rządów. Była to również zemsta za antyjapońską działalność diaspory w okresie przedwojennym. Co do zasady Sook Ching była wymierzona przede wszystkim w chińskich działaczy politycznych i społecznych, ochotników walczących po stronie aliantów, a także w przedstawicieli świata przestępczego. W praktyce aresztowania i egzekucje były jednak przeprowadzane przez Japończyków w sposób całkowicie arbitralny. Dokładna liczba ofiar Sook Ching nie jest znana. Prawdopodobnie od 5 tys. do 10 tys. Chińczyków zostało zamordowanych w Singapurze, a kolejnych 20 tys. na obszarze Półwyspu Malajskiego. Czytaj więcej…

2024-02-21

Halina Chmielewska (ur. 15 lipca 1899 w Cwiglinie, zm. 14 lutego 1982 w Warszawie) – polska lekarka zasłużona w czasie oblężenia Warszawy w 1939 roku, służby medycznej na Starówce w czasie powstania warszawskiego i w obozie w Pruszkowie. W okresie od kapitulacji Warszawy do wybuchu powstania dr Chmielewska leczyła swoich przedwojennych pacjentów na Starym Mieście. Była rozpoznawalna i ceniona. Chmielewska była również związana z ruchem oporu. Uczestniczyła m.in. w organizacji dostaw leków dla potrzeb więźniów na Pawiaku. Od roku 1944 przez dziesięć lat organizowała służbę zdrowia w powojennym Szczecinie. Jako delegatka Polskiego Czerwonego Krzyża dr Chmielewska wraz z pracownikami Państwowego Urzędu Repatriacyjnego uzgadniała w Berlinie warunki powrotu repatriantów z Zachodu przez Szczecin do Polski centralnej. Czytaj więcej…

2024-02-22

Torfowiec nastroszony – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych. Rozpowszechniony na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego i okołobiegunowego. W Polsce pospolity, ale też objęty ochroną gatunkową. Rośnie na torfowiskach niskich, na siedliskach średnio żyznych, zwykle w lasach, zarówno iglastych, jak i liściastych. Poza północną częścią zasięgu występuje najczęściej w miejscach silnie wilgotnych w borealnych lasach iglastych. Częsty jest na obszarach źródliskowych w lasach iglastych, także występuje na bagnistych brzegach jezior. Gatunek w typowej postaci tj. zielono zabarwiony i z nastroszonymi końcami listków gałązkowych jest stosunkowo łatwy do identyfikacji. Gatunek jest szeroko rozprzestrzeniony i na wielu obszarach pospolity. W skali kontynentalnej w Europie jest zasoby określane są jako stabilne i gatunek ma status najmniejszej troski na czerwonej liście IUCN. Czytaj więcej…

2024-02-23

Islandia na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 2010 – występ kadry sportowców reprezentujących Islandię na igrzyskach olimpijskich w Vancouver w 2010 roku. W kadrze znalazło się czworo zawodników – trzech mężczyzn i jedna kobieta. Reprezentanci Islandii wystąpili w pięciu konkurencjach w narciarstwie alpejskim. Islandczycy nie zdobyli w Vancouver medalu, ich najlepszym rezultatem była 43. lokata Björgvina Björgvinssona w slalomie gigancie. Pod tym względem był to najsłabszy występ reprezentacji Islandii na zimowych igrzyskach olimpijskich od igrzysk w Grenoble w 1968 roku. W Vancouver ponadto na 45. miejscu w supergigancie uplasował się Stefán Jón Sigurgeirsson. W pozostałych startach islandzcy sportowcy nie zostali sklasyfikowani. Björgvin Björgvinsson pełnił funkcję chorążego islandzkiej reprezentacji podczas ceremonii otwarcia igrzysk. Był to 16. start reprezentacji Islandii na zimowych igrzyskach olimpijskich. Czytaj więcej…

2024-02-24

Aziziye – turecki okręt pancerny z lat 60. XIX wieku, jedna z czterech zbudowanych jednostek typu Osmaniye. Okręt wypierał 6400 ton, a jego główne uzbrojenie stanowiło jedno działo kalibru 229 mm i 14 dział kalibru 203 mm, wsparte lżejszą artylerią. Napędzana maszyną parową oraz żaglami jednostka rozwijała maksymalną prędkość ponad 13 węzłów, a jej załoga liczyła od 356 do 362 osób. Okręt został zwodowany w grudniu 1864 roku w brytyjskiej stoczni Robert Napier and Sons w Glasgow, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wcielono go w sierpniu 1865 roku. Nazwę otrzymał na cześć ówcześnie panującego sułtana Abdülaziza. „Aziziye” uczestniczył w stłumieniu powstania kreteńskiego oraz wziął ograniczony udział w wojnie rosyjsko-tureckiej i grecko-tureckiej. Jednostka została rozbrojona w 1897 roku, a w lipcu 1909 roku wycofano ją ze służby. „Aziziye” został złomowany w 1923 roku. Czytaj więcej…

2024-02-25

Kabassu północny – gatunek ssaka z rodziny Chlamyphoridae. Żyje w Ameryce Centralnej i Południowej. Jest to niewielki pancernikowiec. Jego długość głowy i tułowia wynosi między 30 a 38 cm. Ciało pancernikowców pokrywa pancerz. Tworzą go duże kostne płyty, czyli osteodermy oraz mniejsze łuski. Powstają one przez wapnienie szczytowej warstwy skóry właściwej. Zwierzę chodzi na koniuszkach pazurów kończyn przednich. Wszystkie kabassu wiodą nocny tryb życia, są skryte i niełatwo je zaobserwować. Sprawnie kopie nory, obracając swym ciałem. Należy do najbardziej podziemnych pancernikowców. Większość czasu spędza w wydrążonych przez siebie tunelach. Żyje samotnie. Rozród kabassu północnego nie został dobrze poznany. Po kopulacji samica zachodzi w ciążę, po której rodzi pojedynczego noworodka. Jest to gatunek owadożerny, konsumujący głównie owady społeczne, jak mrówkowate oraz termity. Czytaj więcej…

2024-02-26

Klerykal fiction – określenie podgatunku polskiej fantastyki naukowej oraz szerszej fantastyki religijnej podejmującego tematykę chrześcijańską. Termin został ukuty we wczesnych latach 90. XX wieku. Okres ten charakteryzował się m.in. spadkiem społecznego zaufania do instytucji Kościoła w połączeniu z wejściem Kościoła w politykę, co spowodowało powstanie ruchów antykościelnych. Według niektórych definicji, nurt ten jest zwykle krytyczny wobec religii – zwłaszcza zorganizowanych struktur kościelnych, jednak wobec innych do tego nurtu zaliczają się opowiadanie neutralnie do niej podchodzące lub wręcz pozytywnie do niej nastawione. Za utwory formatywne do powstania tego gatunku uważane są opowiadania Złota Galera Jacka Dukaja oraz Jawnogrzesznica Rafała Ziemkiewicza, a do najwybitniejszych przedstawicieli tego gatunku zalicza się Marek S. Huberath. Czytaj więcej…

2024-02-27

Akademiola w Tarnowie – zabytkowy budynek znajdujący przy placu Katedralnym 5 w Tarnowie. Nieznana jest dokładna data powstania budowli. Powstał prawdopodobnie z połączenia dwóch innych obiektów – budynków szkoły parafialnej oraz infirmerii wikariuszy kolegiackich, wzniesionych około połowy XVI wieku. W swojej historii użytkowany był m.in. jako siedziba instytucji szkolnych. Kamienica jest przykładem renesansowego budownictwa XVI wieku. Murowana, dwukondygnacyjna, jednotraktowa, zbudowana na planie wydłużonego trapezu ze skośnie poprowadzoną ścianą tylną. W 1991 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków. Współcześnie wykorzystywany jest przez tarnowskie Muzeum Diecezjalne, mieści się w nim galeria małopolskiej sztuki gotyckiej, eksponowane są tu dzieła malarskie oraz rzeźbiarskie. Czytaj więcej…

2024-02-28

Michał II Kwiek (ur. 1878, zm. w XX wieku) – polski działacz romski oraz rzemieślnik, znany głównie ze swojej aktywności z przełomu lat 20. i 30. XX wieku. Kełderasz, należał do wpływowego klanu Kwieków. Pochodził z Małopolski, młodość spędził w Wielkiej Brytanii, Niemczech oraz Francji. Po powrocie do Polski osiadł w Poznaniu. Kotlarz, dzięki działalności gospodarczej zdobył znaczny majątek. W 1930 oraz 1934 roku wybierany na króla Cyganów polskich. Reformista, zwolennik utworzenia odrębnego państwa romskiego. O wpływy i władzę rywalizował z innymi przywódcami romskimi, po II wojnie światowej osiedlił się na zachodzie Europy. Cieszył się także wpływami wśród Romów czechosłowackich, węgierskich oraz rumuńskich. Jego postać i poczynania pozostają przedmiotem debat wśród badaczy romskiej historii. Czytaj więcej…

2024-02-29

Sandro Marcos (ur. 7 marca 1994 w Laoagu) – filipiński polityk. Potomek wpływowej i ustosunkowanej rodziny, syn oraz wnuk filipińskich prezydentów. Studia odbył na uczelniach brytyjskich, po powrocie do kraju pracował dla rządu prowincjonalnego oraz dla filipińskiego parlamentu. Zyskał znaczną rozpoznawalność, głównie dzięki umiejętnie budowanej obecności w mediach społecznościowych. Od 2022 roku deputowany do Izby Reprezentantów oraz starszy zastępca lidera większości parlamentarnej. Sama obecność młodego polityka w Kongresie interpretowana bywa raczej jako przejaw przemożnych wpływów dynastycznych w filipińskiej polityce niż jako dowód na wzmocnienie pozycji legislatywy wewnątrz systemu. Uznawany za idola nastolatek, jego popularność przyczyniła się do zmian w postrzeganiu klanu Marcosów przez młodych Filipińczyków. Sandro Marcos od wielu lat przygotowywany jest przez rodzinę do przejęcia odpowiedzialności za jej polityczną spuściznę. Czytaj więcej…