Kolejka górska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Kolejka górska (także: roller coaster, coaster) – urządzenie rozrywkowe instalowane w parkach rozrywki.

Klasyczna kolejka górska to konstrukcja z wysokimi wzniesieniami, stromymi spadkami i gwałtownymi zakrętami, po której poruszają się pociągi z pasażerami. Doznają oni silnych wrażeń powodowanych szybko następującymi po sobie zmianami prędkości i wysokości, a także poddawani są działaniu przeciążeń, nieważkości i niedociążeń oraz związanych z nimi zaburzeń pracy błędnika i doświadczają poczucia zagrożenia.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Gravity Switchback Railway
Gravity Switchback Railway
Batman The Ride – SFGA
Batman The Ride (Six Flags Great America) – pierwsza kolejka odwrócona (B&M).
Kingda Ka
Kingda Ka (Six Flags Great Adventure) – najwyższa kolejka górska świata (139 m, Intamin).
Hyperion (Energylandia, Polska) – druga najwyższa i najszybsza kolejka górska Europy (Intamin).

Za pierwsze kolejki górskie uznaje się lodowe rynny budowane w Rosji już w XVI wieku. Zjeżdżano po nich na specjalnych sankach, przypominały więc tory bobslejowe. Sięgały one wysokości ok. 20 metrów. Ponieważ zjazdy te mogły być budowane tylko podczas mroźnej zimy, wprowadzono rynny drewniane[1]. Ślad historii pochodzenia pozostał w nazwach, ponieważ w wielu językach kolejkę górską nazywa się rosyjskimi górkami: franc. montagnes russes, hiszp. montaña rusa, port. montanha-russa, wł. montagne russe. Z kolei w języku rosyjskim i innych językach wschodnioeuropejskich kolejkę nazywa się amerykańskimi górkami: ros. американские горки, ukr. американські гірки, białorus. амерыканскія горкі, est. Ameerika mäed, gdyż współcześnie popularność tych urządzeń trafiła do Europy Wschodniej właśnie z USA.

Pierwsze urządzenie przypominające dzisiejsze kolejki górskie z inwersją powstało w 1848 roku w Paryżu – kolejka posiadała pierwszy spadek o wysokości 13 m oraz jedną pionową pętlę o średnicy 4 m[2][3].

W sierpniu 1883 roku Alanson Wood opatentował swój projekt urządzenia pod nazwą Gravity Circular Railway. Urządzenie wybudowane w Toledo w stanie Ohio składało się z kolistego toru o wysokości 6,1 m (20 ft) oraz obwodzie 121,9 m (400 ft). A. Wood podjął następnie współpracę z Philo M. Stevensem oraz Josephem A. Cahoonem. W wyniku tej współpracy podobne urządzenia otwarte zostały we wrześniu 1883 roku w Chicago (The Roller Coaster, 6,7 m wysokości oraz 131,1 m obwodu) oraz w Nowym Orleanie (kolejka uległa zniszczeniu w dniu 26 listopada 1883 w wyniku przejścia huraganu). Również we wrześniu kolejka z Toledo została przeniesiona do Saint Louis. W grudniu 1883 roku kolejną kolejkę wybudowano w San Antonio. P. M. Stevens ulepszył następnie projekt A. Wooda i opatentował go w maju 1884 roku[4].

W 1884 roku LaMarcus A. Thompson zbudował na Coney Island w Nowym Jorku kolejkę Gravity Switchback Railway[1].

Pierwszą kolejkę z łańcuchem wyciągowym zaprojektował w 1885 roku Phillip Hinkle[5]. Kolejki te były budowane z drewna. Do dziś istnieją nieliczne funkcjonujące stare drewniane kolejki[6].

W 1959 roku park Disneyland w Stanach Zjednoczonych zapoczątkował erę kolejek stalowych budując we współpracy z firmą Arrow Dynamics kolejkę Matterhorn Bobsleds[7][8]. Wprowadzenie stali, jako głównego materiału konstrukcyjnego, umożliwiło tworzenie znacznie bardziej zaawansowanych kolejek górskich.

W sierpniu 1966 roku w parku Six Flags over Texas (USA) otwarto pierwszą kolejkę „kopalnianą” (ang. mine train coaster) – Runaway Mine Train. Zadaniem tego typu kolejki było symulowanie przejazdu wózkiem kopalnianym, który wymknął się spod kontroli[9]. Kolejka ta działa do dziś[10], a sam model stał się popularny i powstał łącznie w 21 odsłonach[11].

21 maja 1978 roku w parku Knott’s Berry Farm (USA) otwarto Montezooma’s Revenge – pierwszą kolejkę typu launched coaster, pozbawioną tradycyjnego wyciągu na rzecz napędu opartego o koło zamachowe[12].

26 kwietnia 1981 roku w parku Kings Island (USA) otwarto kolejkę Bat – pierwszą kolejkę odwróconą, której pociągi poruszają się podwieszone pod torem[13]. Kolejka ta nie posiadała żadnych inwersji. Została zamknięta w 1983 roku[14].

W 1982 roku dokonano modyfikacji pociągów znajdującej się w parku Yomiuriland (Japonia) kolejki Momonga Standing and Loop Coaster tworząc pierwszą kolejkę górską do jazdy na stojąco[15]. Pierwszą kolejką górską zbudowaną od razu z przeznaczeniem do jazdy w pozycji stojącej była wybudowana w 1984 roku w parku Kings Island kolejka King Cobra[16]. Obydwie kolejki zbudowała japońska firma TOGO.

9 maja 1992 roku w parku Six Flags Great America otwarto kolejkę Batman The Ride (B&M) – pierwszą kolejkę odwróconą z inwersjami[17][18].

W październiku 1997 roku w parku Granada Studios otwarto kolejkę Skytrak – pierwszą kolejkę „latającą” (ang. flying coaster), której pasażerowie znajdują się w pozycji leżącej[19].

26 maja 2000 roku w parku Kings Island (USA) otwarto kolejkę Son of Beast (RCCA) – pierwszą nowoczesną drewnianą kolejkę z inwersją[20].

12 stycznia 2002 roku w parku Six Flags Magic Mountain (USA) otwarto kolejkę X – prototypowy model 4th Dimension Rollercoaster firmy Arrow Dynamics – pierwszą kolejkę, która posiada siedzenia mające możliwość obrotu o 360° w osi poziomej. Oznacza to, że siedzenie może odwrócić pasażera „do góry nogami”. Kolejkę tę ulepszono w 2008 roku dodając efekty specjalne (mgła i ogień) oraz zmieniono nazwę na X2[21][22].

4 maja 2003 roku w parku rozrywki Cedar Point (USA) oddano do użytku kolejkę Top Thrill Dragster (Intamin), która pobiła dotychczasowe rekordy prędkości (198 km/h) oraz wysokości (128 m)[23].

21 maja 2005 roku w parku Six Flags Great Adventure (Jackson, New Jersey, USA) otwarto jeszcze szybszą i wyższą kolejkę Kingda Ka (Intamin), która osiąga prędkość 206 km/h w ciągu 3,5 s (napęd hydrauliczny, przyspieszenie 1,7 g) oraz wysokość 139 m[24][25].

5 czerwca 2007 roku w parku PortAventura (Hiszpania) otwarto kolejkę Furius Baco – prototypowy model Wing Rider Coaster firmy Intamin – pierwszą kolejkę z siedzeniami umieszczonymi po bokach toru, zamiast bezpośrednio ponad lub pod nim, dzięki czemu przejazd sprawia wrażenie lotu na skrzydle. W czasie otwarcia Furius Baco była najszybszą kolejką górską w Europie[26][27].

9 lipca 2009 roku w niemieckim Nürburgring została otwarta kolejka Ring Racer (S&S Worldwide), odbierając kolejce Kingda Ka tytuł najszybszej kolejki górskiej świata, a kolejce Furius Baco (135 km/h) tytuł najszybszej kolejki Europy. Pociąg kolejki wybudowanej przez S&S Power rozpędzany był sprężonym powietrzem. Po przyspieszeniu do 217 km/h w ciągu 2,5 sekundy (przyspieszenie 2,46 g) pokonywał on tor składający się z pojedynczego zakrętu w kształcie ósemki o wysokości 35 m, zwalniając tuż przed nim do 110 km/h. Ze względu na problemy techniczne kolejka pozostawała zamknięta aż do października 2013 roku. W tym samym czasie zdecydowano się zmniejszyć prędkość maksymalną do 160 km/h[28]. Od 2014 roku roller coaster pozostaje nieczynny[29] – tytuł najszybszej działającej kolejki Europy powrócił do Furius Baco, a Kingda Ka odzyskała tytuł najszybszej kolejki świata.

28 października 2010 roku w parku Ferrari World Abu Dhabi w Zjednoczonych Emiratach Arabskich została otwarta kolejka Formula Rossa (Intamin). Pociąg kolejki za pomocą napędu hydraulicznego osiąga prędkość 240 km/h w ciągu 4 s (przyspieszenie 1,7 g). Tor kolejki ma 2000 metrów długości i w najwyższym punkcie 52 metry wysokości. Formula Rossa została najszybszą kolejką górską na świecie[30]. Ze względu na często występujące duże zapylenie atmosfery w miejscu, w którym jeździ kolejka, pasażerowie obowiązkowo muszą używać okularów ochronnych podczas jazdy[31].

22 kwietnia 2011 roku w parku Six Flags Over Texas otwarto kolejkę New Texas Giant – pierwszą kolejkę o hybrydowej konstrukcji łączącej elementy drewniane i stalowe[32]. Kolejkę zbudowała firma Rocky Mountain Construction na podstawie technologii opracowanej w 2008 roku przez Alana Schilkego i Freda Grubba[33].

16 czerwca 2012 roku w parku Mirabilandia (Włochy) otwarto kolejkę Divertical – najwyższy roller coaster wodny na świecie[34][35].

W parku Ferrari Land, zbudowanym w pobliżu parku PortAventura w Hiszpanii, w 2017 roku otwarto roller coaster Red Force – najwyższą i najszybszą kolejkę górską w Europie w kategorii giga coaster o wysokości 112 metrów i przyspieszeniu od 0 do 180 km/h w 5 sekund. Kolejkę zbudowała firma Intamin[36][37].

2 kwietnia 2018 roku w parku Energylandia otwarto kopię najwyższej i najszybszej wodnej kolejki górskiej świata Divertical – Speed[38][39].

5 maja 2018 roku w parku Cedar Point otwarto najwyższą, najdłuższą i najszybszą hybrydową kolejkę górską świata Steel Vengeance firmy Rocky Mountain Construction. Roller coaster ten posiadał też najbardziej stromy spadek na kolejce hybrydowej o kącie równym 90°[40][41].

12 maja 2018 roku w parku Six Flags Fiesta Texas otwarto pierwszą jednoszynową kolejkę górską pod nazwą Wonder Woman Golden Lasso Coaster firmy Rocky Mountain Construction[42].

14 lipca 2018 roku park Energylandia otworzył stalową kolejkę górską typu hyper coaster Hyperion wybudowaną przez firmę Intamin – ówcześnie dziesiątą najszybszą kolejkę górską świata o prędkości 142 km/h i ósmą pod względem wysokości pierwszego spadku, która wynosi 82 m (ówcześnie druga co do wysokości i najszybsza kolejka górska w Europie po Red Force)[43][44][45].

24 czerwca 2019 roku park Bobbejaanland w Belgii otworzył kolejkę górską Fury firmy Gerstlauer – pierwszy roller coaster pozwalający pasażerom wybrać kierunek jazdy (przodem lub tyłem) drogą głosowania[46][47]. W zależności od wyboru pasażerów, obrotowy element toru ustawia pociąg kolejki we właściwym kierunku na segmencie startowym (jest to kolejka typu launched coaster)[48].

22 sierpnia 2019 roku park Energylandia otworzył hybrydowy roller coaster Zadra, który odebrał rekordy wysokości i szybkości dla roller coasterów tego typu kolejce Steel Vengeance w parku Cedar Point w USA oraz wyrównał rekord kąta pierwszego na kolejce hybrydowej równy 90°. Obie kolejki zbudowało amerykańskie przedsiębiorstwo Rocky Mountain Construction[49].

25 października 2019 roku otwarto roller coaster TMNT Shellraiser w amerykańskim parku Nickelodeon Universe Theme Park. Kolejka posiada rekordowy kąt pierwszego spadku wynoszący 121,5° i tym samym odebrała rekord najbardziej stromego spadku kolejce Takabisha w japońskim parku Fuji-Q Highland[50].

17 września 2020 roku park Phantasialand w Niemczech otworzył kolejkę górską F.L.Y – pierwszy roller coaster typu launched coaster do jazdy w pozycji leżącej (flying coaster)[51][52].

W sezonie 2022 park Busch Gardens Tampa w Stanach Zjednoczonych zakończył przebudowę drewnianego roller coastera Gwazi, prowadzoną przez Rocky Mountain Construction. Po przebudowie kolejka została otwarta pod nazwą Iron Gwazi, ma wysokość 62,8 m, prędkość maksymalną 122,3 km/h oraz pierwszy spadek pod kątem 91° i tym samym pobiła ówczesne rekordy świata prędkości (Zadra, 121 km/h) oraz kąta pierwszego spadku (Zadra i Steel Vengeance, po 90°) dla kolejek hybrydowych[53][54][55].

W styczniu 2023 rozpoczęła się rozbiórka dotychczasowej najdłuższej kolejki górskiej Europy o długości 2 268,3 m, Ultimate w parku Lightwater Valley w Wielkiej Brytanii. Tym samym najdłuższą kolejką górską Europy został roller coaster Big One w parku Blackpool Pleasure Beach, również w Wielkiej Brytanii, o długości 1 675,5 m[56].

W dniu 8 kwietnia 2023 roku francuski park Parc Astérix otworzył Toutatis, pierwszą na świecie kolejkę typu launched coaster o czterech segmentach przyspieszających pociąg w trakcie przejazdu. Kolejkę zbudowała firma Intamin[57][58].

Przyszłość[edytuj | edytuj kod]

Po roku 2023 planowane jest otwarcie w Arabii Saudyjskiej parku Six Flags Qiddiya, a wraz z nim najwyższej, najszybszej i najdłuższej kolejki górskiej świata – Falcon's Flight – o wysokości 195 m, długości 4 250 m i prędkości 250 km/h. Kolejkę zaprojektuje firma Intamin[59][60]. Falcon's Flight będzie pierwszym roller coasterem na świecie w kategorii exa coaster, tj. przekraczających wysokość 600 ft / 182,9 m[61].

Zasada działania[edytuj | edytuj kod]

Napęd[edytuj | edytuj kod]

Koła kolejki górskiej
Pojedynczy zestaw kół pociągu kolejki górskiej
Napęd hydrauliczny kolejki górskiej.
Napęd hydrauliczny – Kingda Ka
Wyciąg linowy – Expedition GeForce.
Wyciąg linowy – Expedition GeForce
Hamulce cierne na kolejce górskiej
Hamulce cierne
Hamulce magnetyczne na kolejce górskiej
Hamulce magnetyczne

Klasyczna kolejka górska napędzana jest wyłącznie siłą grawitacji[62]. Pociąg za pomocą wyciągu łańcuchowego, linowego lub kół ciernych wciągany jest na szczyt pierwszego wzniesienia – najwyższego ze wszystkich. Następnie pociąg zjeżdża i nabiera prędkości, po czym pokonuje różne elementy swojej trasy, jak wzniesienia czy inwersje, bez dodatkowego napędu. Każdy następny element musi być niższy od poprzedniego, ponieważ pociąg traci część energii kinetycznej wskutek tarcia i oporu powietrza[63].

Launched coaster[edytuj | edytuj kod]

Launched coaster stanowi rodzaj kolejki górskiej, w której pierwsze wzniesienie z wyciągiem zastąpiono torem startowym, na którym pociąg jest przyspieszany za pomocą innego napędu w krótkim czasie do dużej prędkości. Pozostałą część trasy pociąg pokonuje bez własnego napędu, choć kolejka może posiadać kilka odcinków przyspieszających na swojej trasie (multi launched coaster). Stosuje się następujące napędy[64][65]:

Zjawiskiem charakterystycznym dla tego typu kolejek jest tzw. roll back, polegające na tym, że pociąg po starcie nie posiada wystarczającej prędkości, by pokonać najwyższe wzniesienie. Układ sterujący pracą kolejki jest zaprojektowany z myślą o bezpiecznym wyhamowaniu pociągu na sekcji startowej i przeprowadzeniu ponownej próby startu[66].

Hamulce[edytuj | edytuj kod]

Hamulce służące wyhamowaniu rozpędzonego pociągu kolejki projektowane są zgodnie z zasadą uszkodzenia w kierunku bezpiecznym[67][68][69]. W przypadku hamulców wymagających zasilania oznacza to, że dopływ prądu konieczny jest do zwolnienia hamulców, natomiast ustanie zasilania powoduje ich automatyczne włączenie. Stosuje się następujące rodzaje hamulców[70]:

  • hamulce cierne – ruchome elementy z okładzinami umieszczone w torze kolejki zaciskane są, najczęściej za pomocą sprężonego powietrza, na pasującym elemencie ciernym umieszczonym w podwoziu pociągu[65];
  • hamulce magnetyczne – ruch metalowych płyt w podwoziu względem magnesów stałych lub elektromagnesów umieszczonych w torze (lub na odwrót) indukuje w metalu prądy wirowe wytwarzające pole magnetyczne przeciwdziałające ruchowi pociągu (prawo Lenza). Hamulce na bazie magnesów stałych nie wymagają zasilania i są niezawodne pod warunkiem dobrego stanu technicznego elementów. Ponieważ ze spadkiem prędkości pociągu prądy wirowe słabną, hamulce tego rodzaju nie mogą zostać użyte do całkowitego unieruchomienia pociągu – w tym celu konwencjonalne hamulce cierne wciąż są konieczne[71][72].
  • hamulce wodne – pociąg hamowany jest w wyniku kontaktu umieszczonych po obu stronach pociągu dysz ze zbiornikiem wodnym, czemu towarzyszy wyrzut strumieni wody, stanowiący dodatkowy efekt specjalny. Opatentowane przez B&M[73].

Hamulce mogą spełniać dwie funkcje:

  • hamulce sekcyjne (ang. block brakes) – dzielą tor na odcinki, w których może przebywać tylko jeden pociąg naraz (patrz niżej)[69][74];
  • hamulce kontrolne (ang. trim brakes) – umieszczane w różnych miejscach toru; zwalniają pociąg do prędkości projektowej, jeśli porusza się za szybko[69][75].

Sterowanie pracą i zabezpieczenia[edytuj | edytuj kod]

Sterowanie[edytuj | edytuj kod]

Nad bezpieczną pracą nowoczesnych kolejek górskich czuwają układy sterujące oparte o sterowniki PLC. Ich zadaniem jest m.in. kontrola położenia pociągów na trasie kolejki, sterowanie hamulcami, wyciągiem lub innym napędem przyspieszającym pociąg, przetaczanie pociągów między sekcjami hamulców, torami odstawczymi i stacją oraz kontrola blokady urządzeń zabezpieczających pasażerów w ich fotelach. Do zadań pracowników stacji kolejki należy jedynie sprawne rozładowywanie i załadowywanie pociągów, kontrola zabezpieczeń oraz podawanie do sterownika sygnału odjazdu pociągu ze stacji lub awaryjnego zatrzymania[76]. Do zadań obsługi technicznej należy natomiast m.in. kontrola stanu technicznego wszystkich podzespołów kolejki oraz przeprowadzanie jazd próbnych bez pasażerów. W przypadku dużych kolejek kontrola może być przeprowadzana kilkukrotnie w ciągu dnia[77].

Podział toru na sekcje[edytuj | edytuj kod]

W celu osiągnięcia jak największej przepustowości i obsłużenia dużej liczby osób, kolejki górskie często posiadają kilka pociągów poruszających się jednocześnie po torze. By zapobiec kolizjom, tor kolejki górskiej podzielony jest na odcinki, w których może przebywać tylko jeden pociąg naraz. Układ sterujący pracą kolejki za pomocą sensorów bada położenie każdego z nich. Jeśli pociąg zbliża się do początku sekcji, w której wciąż przebywa inny pociąg, zostanie on zatrzymany za pomocą hamulców sekcyjnych (ang. Mid-Course Brake Run, MCBR), czy też na szczycie wyciągu. Kolejka górska musi posiadać przynajmniej jedną sekcję więcej, niż obsługuje pociągów[74]. Uruchomienie hamulców sekcyjnych w wyniku błędu zgłaszanego przez sterownik (często mało poważnego) jest jedną z najczęstszych przyczyn przestojów w pracy roller coasterów[66].

Zabezpieczenia[edytuj | edytuj kod]

Pociąg nie ulega wykolejeniu, ponieważ jego wagony połączone są z torem za pomocą kół toczących się zarówno z góry, jak i dołu oraz boku szyn[78]. Koła pokryte są warstwą tworzywa sztucznego dla amortyzacji drgań i zwiększenia komfortu jazdy[79]. Zsunięciu się pociągu z wyciągu zapobiega system zezwalający na ruch tylko w jednym kierunku – w górę (ang. anti-rollback device)[80].

Pasażer kolejki górskiej jest odpowiednio zabezpieczony przed wypadnięciem z pociągu[81]. Obecnie stosuje się najczęściej zabezpieczenia należące do jednego z następujących rodzajów[78][82]:

  • zabezpieczenie zamykane z góry nad ramionami (ang. over the shoulder restraints, OTSR) – przytrzymuje tylko górną połowę ciała;
  • poprzeczny drążek na dwóch bocznych wspornikach opuszczany z góry ponad nogami (ang. lap bar) – przytrzymuje tylko dolną połowę ciała:
    • wariant z jednym centralnym wspornikiem (ang. T-bar);
    • wariant z jednym wspornikiem położonym z boku (ang. L-bar);
  • zabezpieczenie hybrydowe, którego głównym elementem jest lap bar z dodatkową miękką kamizelką stabilizującą górną połowę ciała (ang. vest restraints).

Zabezpieczenia posiadają mechanizm, najczęściej zapadkowy lub hydrauliczny, utrzymujący je automatycznie w pozycji zamkniętej po opuszczeniu. Może on zostać zwolniony tylko za pomocą łączącego się z nim mechanizmu umieszczonego na stacji i sterowanego przez operatora kolejki lub przy pomocy urządzenia zwalniającego blokadę umieszczonego w pociągu, w miejscu niedostępnym dla pasażerów. Zabezpieczenia mogą też posiadać dodatkowy pas bezpieczeństwa na wypadek uszkodzenia oraz uchwyty, których pasażer może się przytrzymywać w trakcie jazdy[81].

Dla zwiększenia intensywności doznań, producenci kolejek coraz częściej minimalizują stopień ograniczenia swobody ruchów pasażerów, rezygnując z zabezpieczeń typu OTSR na rzecz zabezpieczeń typu lap bar, z zachowaniem bezpieczeństwa[83].

Celem ochrony osób znajdujących się w pobliżu działającej kolejki górskiej stosuje się wygrodzenia terenu, na którym istnieje zagrożenie ze strony poruszających się pociągów. Stosuje się także osłony w pobliżu alejek przebiegających pod torami, których zadaniem jest zatrzymywanie wszelkich przedmiotów, które mogą wypaść z pociągu podczas jazdy.

Wpływ na organizm człowieka i bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Reakcja organizmu[edytuj | edytuj kod]

Przeciążenia[edytuj | edytuj kod]

Obrót wokół osi toru (z lewej) oraz wokół tzw. heartline (po prawej).
Obrót wokół osi toru (z lewej) oraz wokół tzw. heartline (po prawej)

Pasażerowie pociągu nieruchomego lub poruszającego się ruchem jednostajnym prostoliniowym odczuwają wypadkowe przyspieszenie równe 1 g ≈ 9,81 m/s2, pochodzące wyłącznie od przyciągania grawitacyjnego Ziemi[84].

Na pociąg kolejki poruszający się po zakrzywionych odcinkach toru oraz jego pasażerów działają dodatkowe siły odśrodkowe generujące przeciążenia, które wyrażane są wielokrotnością przyspieszenia grawitacyjnego na Ziemi[84].

Najczęściej siły te działają pionowo w dół lub w górę (w układzie odniesienia związanym z pasażerem). Zbyt długotrwałe i silne pionowe przeciążenie dodatnie (w dół, +Gz) powoduje odpływanie krwi z mózgu i może prowadzić do chwilowej utraty przytomności poprzedzonej pociemnieniem i zwężeniem pola widzenia (blackout)[85]. Nadmierne i długotrwałe przeciążenie ujemne (w górę, −Gz) powoduje napływ krwi do mózgu oraz oczu i również może prowadzić do utraty przytomności, poprzedzonej poczerwienieniem pola widzenia (redout)[86][87].

Stan przeciążeń ujemnych i nieważkości (tj. przeciążenia równe lub mniejsze 0 g) na kolejce górskiej występuje pod nazwą airtime i wiąże się z uczuciem swobodnego szybowania lub wypadania z fotela pociągu[88].

Przeciążenia boczne (Gy) pojawiają się gdy pociąg porusza się po łukach o zbyt małym lub dużym bocznym pochyleniu toru, a także podczas szybkich zmian pochylenia bocznego. Celem minimalizacji przeciążeń bocznych stosuje się w nowoczesnych kolejkach zmianę przechyłu toru z obrotem wokół tzw. osi serca (ang. heartline) położonej ponad torem, w przybliżeniu na wysokości serc pasażerów, zamiast wokół osi toru. W ten sposób przeciążenia boczne zmieniane są na przeciążenia pionowe[89].

Przeciążenia podłużne (Gx) pojawiają się, gdy pociąg jest wyhamowywany lub rozpędzany (launched coaster).

Intensywność kolejki zależna jest nie tylko od wielkości przeciążeń, ale także od czasu ich trwania. Każdy człowiek posiada indywidualny próg wytrzymałości na pionowe przeciążenia[90]. U jednych ludzi podane wyżej objawy mogą pojawić się przy mniejszych przeciążeniach, niż u innych.

Przeciwwskazania do jazdy

  • czynniki zmniejszające tolerancję organizmu na duże przeciążenia[90]:
    • stan po spożyciu alkoholu i innych używek;
    • zmęczenie;
    • przegrzanie i odwodnienie organizmu;
    • hipoglikemia;
    • tendencja do hiperwentylacji i ataków paniki w stresującej sytuacji;
    • wiek – małe dzieci oraz osoby w podeszłym wieku są mniej odporne na działanie przeciążeń;
  • wady i choroby serca – podwyższone tętno może doprowadzić do zaburzeń rytmu serca[91];
  • tętniaki – w wyniku działania dużych przeciążeń i podwyższonego ciśnienia krwi może dojść do pęknięcia tętniaka[92];
  • choroby kręgosłupa – zwiększają ryzyko urazów, np. przy szybkich zmianach kierunku ruchu[93];
  • ciąża[94][95];
  • niestandardowe gabaryty ciała – zbyt mały lub duży wzrost, nadmierna lub zbyt mała masa i wymiary ciała, czy brak niektórych kończyn, mogą utrudnić prawidłową pracę mechanizmów zabezpieczających przed wypadnięciem pasażera[81][96].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

W latach 1994–2004 w Stanach Zjednoczonych, w wypadkach związanych z kolejkami górskimi, zginęło łącznie 40 osób, z czego 11 przypadków dotyczyło pracowników obsługi, natomiast 29 gości parku, w tym: 11 w związku z obrażeniami doznanymi w wyniku upadku lub kolizji i 18 w związku z problemami zdrowotnymi, które mogły być wywołane lub zaostrzone przez przejazd kolejką[97]. Przy łącznej liczbie odwiedzin amerykańskich parków rozrywki wynoszącej w tych latach ok. 3,36 miliarda[98], prawdopodobieństwo poniesienia śmierci przez odwiedzającego park rozrywki jest niewielkie i wynosi ok. 1 do 116 milionów.

Do wypadku związanego z kolejką górską może dojść m.in. z powodu[97][99][100][101]:

  • awarii kolejki,
  • zaniedbań ze strony pracowników obsługi:
    • brak należytej kontroli stanu technicznego kolejki,
    • wejście na teren zamknięty kolejki i zderzenie z pociągiem[102],
  • zaniedbań ze strony pasażera (niedostosowanie się do zasad bezpieczeństwa):
    • próba poluzowania lub otwarcia zabezpieczeń,
    • próba wstawania podczas jazdy,
    • wejście na teren zamknięty kolejki i zderzenie z pociągiem[102],
    • wnoszenie przedmiotów mogących wypaść podczas jazdy[103],
  • problemów zdrowotnych utajonych lub nieznanych pasażerowi.

W celu zmniejszenia ryzyka wypadków, wiele parków rozrywki stosuje restrykcyjne zasady ograniczające możliwość wnoszenia przez pasażerów na pokład kolejki przedmiotów, jak torby, plecaki, okulary czy telefony komórkowe, oddając do ich dyspozycji bezpieczne szafki, w których można je zostawić na czas przejazdu.

Niektóre wypadki[edytuj | edytuj kod]

# Data Kolejka Park Opis i przyczyna Źródło
1 24 lipca 1930 Big Dipper Stany Zjednoczone Krug Park 4 osoby giną w wyniku wykolejenia się pociągu. [104]
2 30 maja 1972 Big Dipper Wielka Brytania Battersea Fun Fair 5 dzieci ginie w wyniku zderzenia dwóch pociągów. Pociąg wciągany na szczyt wzniesienia odłączył się przedwcześnie od łańcucha wyciągowego i zjechał tyłem, uderzając w drugi pociąg stojący na stacji. [105]
3 29 marca 1980 Willard’s Whizzer Stany Zjednoczone California’s Great America 1 osoba ginie, a 8 zostaje rannych w zderzeniu dwóch pociągów. Do wypadku doszło w wyniku awarii hamulców sekcyjnych. [106]
4 16 sierpnia 1981 Rolling Thunder Stany Zjednoczone Six Flags Great Adventure Pracownik obsługi technicznej ginie w wyniku upadku z dużej wysokości podczas przejazdu testowego. Ofiara prawdopodobnie nie zajmowała prawidłowej pozycji w trakcie jazdy. Mechanizmy zabezpieczeń działały prawidłowo. [107]
5 14 czerwca 1986 Mindbender Kanada Galaxyland W wyniku wykolejenia pociągu i zderzenia z podporą zginęły 3 osoby. Do wypadku doszło w wyniku awarii, do której doprowadziło zaniedbanie ze strony obsługi technicznej. [108]
6 17 czerwca 1987 Lighnin’ Loops Stany Zjednoczone Six Flags Great Adventure 19-letnia kobieta ginie wyrzucona z pociągu na jednej z pętli. Pracownik obsługi zezwolił na przejazd, nie upewniwszy się wcześniej, że zabezpieczenia typu OTSR są prawidłowo zamknięte. [109][110]
7 30 czerwca 1995 Timber Wolf Stany Zjednoczone Worlds of Fun 14-latka ginie w wyniku upadku z wysokości. [111]
8 30 maja 1996 Revolution Stany Zjednoczone Six Flags Magic Mountain 25-letnia pracownica obsługi ginie w zderzeniu z pociągiem podczas próby przejścia przez torowisko. [112][110]
9 7 września 1998 Flight Deck Stany Zjednoczone California’s Great America 25-letni mężczyzna ginie w zderzeniu z pociągiem po wejściu na teren zamknięty, podczas próby odzyskania zgubionej podczas przejazdu czapki. Ofiara nie znała angielskiego i nie potrafiła przeczytać napisów ostrzegawczych zakazujących wejścia na ogrodzony teren. [113]
10 23 sierpnia 1999 Shockwave Stany Zjednoczone Kings Dominion 20-letni mężczyzna ginie wyrzucony z pociągu. Przeprowadzone śledztwo nie wykazało awarii zabezpieczeń. Za przyczynę wypadku podano niedostosowanie się pasażera do zasad bezpieczeństwa. [114]
11 21 lipca 2000 Space Invader Wielka Brytania Blackpool Pleasure Beach 11-latek ginie w wyniku upadku z wysokości na torowisko i zderzenia z pociągiem. [115]
12 21 czerwca 2001 Treetop Twister Wielka Brytania Lightwater Valley 20-letnia kobieta ginie w wyniku zderzenia dwóch wagonów. Do wypadku doszło częściowo z winy pracownika obsługi, a częściowo w wyniku błędnego montażu kolejki, uniemożliwiającego prawidłową pracę hamulców sekcyjnych w przypadku błędów w obsłudze panelu sterowania. [116]
13 22 października 2001 The Gauntlet Wielka Brytania Camelot 59-letni pracownik obsługi technicznej wykonujący prace konserwacyjne ginie w zderzeniu z pociągiem. [117][118]
14 16 kwietnia 2004 Hydro Wielka Brytania Oakwood 16-letnia dziewczyna ginie w wyniku upadku z wysokości około 30 metrów. [119]
15 1 maja 2004 Superman: Ride of Steel Stany Zjednoczone Six Flags New England 55-letni mężczyzna ginie wyrzucony z pociągu na ostatnim łuku prowadzącym do sekcji hamulców. Do wypadku doszło w wyniku zaniedbania ze strony obsługi, która dopuściła do przejazdu kolejką osobę o znacznej otyłości utrudniającej pracę zabezpieczeń. [120][121]
16 14 lipca 2004 Top Thrill Dragster Stany Zjednoczone Cedar Point 4 osoby zostały niegroźnie ranne w wyniku zderzenia z metalowymi odłamkami powstałymi w wyniku zerwania się stalowej liny będącej częścią napędu hydraulicznego kolejki. [122][123]
17 20 lipca 2006 Runaway Mine Train Wielka Brytania Alton Towers 29 osób zostaje rannych w wyniku częściowego wykolejenia pociągu. Wykolejeniu uległa tylna część pociągu. Część przednia wytraciła prędkość, nie pokonała następnego wzniesienia i zjechała tyłem, zderzając się z resztą wagonów. [124]
18 29 kwietnia 2007 Xtreme Racer Dania Legoland Billund 21-letnia pracownica parku ginie w zderzeniu z pociągiem podczas próby odnalezienia portfela zgubionego w trakcie przejazdu kolejką przez jednego z gości parku. [125]
19 5 maja 2007 Fujin Raijin II Japonia Expoland W wyniku wykolejenia pociągu zginęła 1 osoba. [126]
20 16 lipca 2007 The Rat Wielka Brytania Loudoun Castle 18-letni pracownik obsługi ginie w wyniku upadku z dużej wysokości podczas próby uwolnienia wagonu, który utknął na szczycie wzniesienia. [127]
21 18 sierpnia 2007 Katun Włochy Mirabilandia Mężczyzna ginie w zderzeniu z pociągiem po wejściu na teren zamknięty kolejki. Ranna zostaje też pasażerka przedniego wagonu. [128]
22 28 czerwca 2008 Batman The Ride Stany Zjednoczone Six Flags Over Georgia Nastolatek ginie w zderzeniu z pociągiem kolejki po wejściu na teren zamknięty w poszukiwaniu zgubionej podczas przejazdu czapki. [129]
23 4 lipca 2008 Cobra Dania Tivoli Friheden 4 osoby zostają ranne w wyniku częściowego wykolejenia pociągu. [130]
24 18 maja 2009 Tomahawk Hiszpania PortAventura 55-letni pracownik obsługi ginie w zderzeniu z pociągiem podczas wykonywania prac konserwacyjnych. [131]
25 7 sierpnia 2009 Firehawk Stany Zjednoczone Kings Island 38-letni mężczyzna wrócił z przejazdu na stację z poważnymi problemami z oddychaniem. Został przewieziony do szpitala, gdzie zmarł. [132]
26 22 sierpnia 2009 Formule 1 Francja Parc Saint Paul 35-letnia kobieta zginęła w wyniku upadku z wysokości. [133]
27 28 kwietnia 2010 Expedition GeForce Niemcy Holiday Park Jeden z pociągów ulega częściowemu wykolejeniu i zatrzymuje się na wysokości około 20 metrów. Nikt nie został ranny – wszyscy pasażerowie (26) zostali ewakuowani. [134]
28 14 maja 2011 Black Mamba Niemcy Phantasialand 48-letni mężczyzna umiera na zawał serca w czasie przejazdu kolejką. [135]
29 8 lipca 2011 Superman: Ride of Steel Stany Zjednoczone Darien Lake 29-letni mężczyzna ginie wyrzucony z pociągu. Do wypadku doszło w wyniku zaniedbania ze strony obsługi, która dopuściła do przejazdu kolejką osobę o amputowanych kończynach dolnych – kolejka posiadała zabezpieczenia typu lap bar, przytrzymujące nogi pasażerów. [96][136]
30 13 sierpnia 2011 Roller Coaster Francja Naudières 24-letni pracownik obsługi ginie zmiażdżony pomiędzy dwoma wagonami. Pracownik opuścił stanowisko operatora, podczas gdy kolejka wciąż była w ruchu. [137]
31 20 lipca 2012 Dominator Stany Zjednoczone Kings Dominion 48-letnia kobieta po przejeździe wróciła na stację z objawami napadu drgawek. Została przewieziona do szpitala, gdzie zmarła. Sekcja zwłok wykazała obecność tętniaka mózgu. [138]
32 18 lipca 2013 New Texas Giant Stany Zjednoczone Six Flags Over Texas 52-letnia kobieta ginie wyrzucona z pociągu. Do wypadku doszło w wyniku zaniedbania ze strony obsługi stacji, która zignorowała jej wątpliwości dotyczące prawidłowego zamknięcia się zabezpieczeń. [139]
33 7 kwietnia 2014 Inferno Hiszpania Terra Mítica 18-letni pasażer ginie wyrzucony z pociągu w wyniku awarii zabezpieczeń. [140]
34 27 maja 2015 Dragon Polska Energylandia 35-letni pracownik wykonujący prace ogrodowe na terenie kolejki zostaje ciężko ranny w wyniku zderzenia z pociągiem podczas przeprowadzania przejazdu testowego. [141]
35 2 czerwca 2015 The Smiler Wielka Brytania Alton Towers 16 osób zostaje rannych, w tym 5 poważnie, w wyniku zderzenia dwóch pociągów. Operator kolejki zwolnił ręcznie hamulec sekcyjny pozwalając na obecność dwóch pociągów na jednej sekcji toru. [142]
36 13 czerwca 2015 Flight Deck Stany Zjednoczone California’s Great America Pracownik obsługi zostaje ciężko ranny w wyniku zderzenia z pociągiem na stacji kolejki, podczas próby podniesienia upuszczonego telefonu komórkowego. Lekko ranny zostaje też pasażer pierwszego wagonu. [143]
37 13 sierpnia 2015 Raptor Stany Zjednoczone Cedar Point 45-letni mężczyzna ginie w zderzeniu z pociągiem kolejki po wejściu na teren zamknięty w poszukiwaniu zgubionego podczas przejazdu telefonu komórkowego. [144]
38 26 czerwca 2016 Tsunami Wielka Brytania M&D’s 7 osób zostaje rannych w wyniku wykolejenia pociągu. Pociąg spadł na położoną niżej inną atrakcję. [145]
39 7 sierpnia 2016 Top Thrill Dragster Stany Zjednoczone Cedar Point 2 pasażerów zostało ewakuowanych po awarii napędu hydraulicznego kolejki. [146]
40 14 marca 2017 Winja's Fear/Force Niemcy Phantasialand 58-letni pracownik parku ginie w wyniku odniesionych obrażeń, których doznał będąc przygniecionym przez mechanizm windy transportującej wagony kolejki na pierwsze wzniesienie. [147]
41 16 lipca 2017 TNT Tren de la Mina Hiszpania Parque de Atracciones 26 osób zostaje lekko rannych w wyniku zderzenia pociągu kończącego przejazd z drugim pociągiem, czekającym na odjazd ze stacji. [148]
42 9 sierpnia 2017 Volare Austria Wiener Prater 26-letni pracownik obsługi ginie w zderzeniu z pociągiem kolejki po wejściu na teren zamknięty. [149]
43 12 sierpnia 2017 Jupiter Japonia Kijima Kogen 44-letni pracownik obsługi ginie, a drugi zostaje poważnie ranny w zderzeniu z pociągiem podczas przeglądu technicznego toru kolejki. Do wypadku doszło w wyniku błędu obsługi stacji kolejki, która rozpoczęła przejazd testowy przed opuszczeniem terenu kolejki przez pracowników przeglądających tor. [150]
44 19 sierpnia 2017 Scary Toys Factory Polska Legendia 4 osoby zostają lekko ranne w wyniku zderzenia wagonu kończącego przejazd z wagonami stojącymi na stacji. [151]
45 28 października 2017 Rock & Roller Coaster Szwajcaria Basler Herbstmesse 5 osób zostaje lekko rannych w wyniku zderzenia wagonu kończącego przejazd z wagonami stojącymi na stacji. [152]
46 5 maja 2018 Steel Vengeance Stany Zjednoczone Cedar Point W wyniku zbyt słabego hamowania doszło do zderzenia z niewielką prędkością pociągu kończącego przejazd z pociągiem stojącym na stacji. Nikt nie został ranny. [153]
47 12 maja 2018 Slingshot Stany Zjednoczone Camden Park Pracownik obsługi zostaje ranny po zderzeniu z pociągiem niewielkiej kolejki. W wyniku zdarzenia został on uwięziony na ok. 20–25 minut pod konstrukcją kolejki. [154]
48 23 maja 2018 ? Irak Majidi Land 3 osoby zginęły, a 2 zostały ciężko ranne w wyniku zderzenia pociągu kolejki z ramieniem dźwigu ustawionego zbyt blisko torowiska tuż przed zamknięciem parku w celu przeprowadzenia prac konserwacyjnych. [155]
49 14 czerwca 2018 Sand Blaster Stany Zjednoczone Boardwalk Amusements W wyniku wykolejenia pojedynczego wagonu 2 osoby zostały uwięzione w wagonie, a 2 doznały upadku z wysokości ok. 10 metrów. [156]
50 16 sierpnia 2018 Hyperion Polska Energylandia 37-letni pracownik parku ginie w zderzeniu z pociągiem po wejściu na teren zamknięty w celu odzyskania telefonu komórkowego zgubionego podczas jazdy przez jednego z gości parku. [157][158]
51 8 listopada 2018 Alpen Coaster Niemcy Winterdom 44-letni pracownik wykonujący prace techniczne przy torze kolejki ginie w zderzeniu z pociągiem wykonującym przejazd testowy. [159]
52 28 marca 2019 El Loco Stany Zjednoczone Adventuredome Kobieta zostaje ciężko ranna w wyniku upadku z wysokości. Przeprowadzone dochodzenie ujawniło, że miała ona amputowane dwie kończyny, co mogło negatywnie wpłynąć na działanie zabezpieczeń utrzymujących ją w fotelu kolejki. [160][161]
53 30 maja 2019 Twister Wielka Brytania Lightwater Valley 6-letni chłopiec zostaje ranny w wyniku upadku z wysokości ok. 6–9 m. [162]
54 27 czerwca 2019 Valravn Stany Zjednoczone Cedar Point W wyniku awarii systemu napędowego doszło do kolizji z niewielką prędkością pociągu kończącego przejazd z pociągiem stojącym na stacji. Nikt nie został ranny. [163]
55 28 czerwca 2019 Scary Toys Factory Polska Legendia 2 z 3 osób znajdujących się w wagonie zostają lekko ranne w wyniku zbyt gwałtownego hamowania. Z uwagi na miejsce zatrzymania konieczna była ewakuacja pasażerów z wysokości. [164]
56 7 sierpnia 2019 Minhocão Brazylia Cianorte 3 osoby zostały lekko ranne w wyniku wykolejenia się pociągu niewielkiej dziecięcej kolejki górskiej. [165]
57 28 września 2019 Quimera Meksyk La Feria 2 osoby zginęły, a 5 zostało ciężko rannych w wyniku wykolejenia ostatniego wagonu pociągu kolejki. Wypadek jest bliźniaczo podobny do wypadku na kolejce Mindbender tego samego producenta w parku Galaxyland w Kanadzie w 1986 roku. [166][167]
58 4 lipca 2020 Formule 1 Francja Parc Saint Paul 32-letnia kobieta zginęła w wyniku upadku z wysokości po tym, jak z nieznanego powodu wyśliznęła się ponad zabezpieczeniem typu lap bar. Podobny wypadek na tej samej kolejce górskiej miał miejsce w 2009 roku. [168]
59 4 czerwca 2021 Voyage Stany Zjednoczone Holiday World 47-letnia kobieta straciła przytomność podczas jazdy. Po przewiezieniu do szpitala zmarła. W wyniku sekcji zwłok ustalono, że do śmierci doszło w wyniku krwawienia wewnętrznego, do którego przyczyniły się prawdopodobnie nieprawidłowa budowa tętnicy oraz przeciążenia występujące podczas jazdy, normalnie nieszkodliwe dla zdrowej osoby. Kolejka została poddana inspekcji technicznej, która nie wykryła żadnych nieprawidłowości. [169][170]
60 15 sierpnia 2021 Top Thrill Dragster Stany Zjednoczone Cedar Point Kobieta stojąca w kolejce do wejścia na atrakcję została ugodzona w głowę metalowym odłamkiem napędu hydraulicznego kolejki, wskutek czego doznała poważnych obrażeń.

Kolejka została zamknięta do odwołania.

[171]
61 29 marca 2022 Olympia Looping Austria Wiener Prater 31-letnia kobieta, pracownik obsługi kolejki, zginęła w wyniku zderzenia z pociągiem, gdy znalazła się zbyt blisko toru pracującego urządzenia. Nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości technicznych na kolejce górskiej. [172]
62 14 lipca 2022 Cobra Dania Tivoli Friheden 14-letnia dziewczynka i 13-letni chłopiec zostali ranni w wyniku wykolejenia się ostatniego wagonu pociągu kolejki. Dziewczynka zmarła później w szpitalu w wyniku doznanych obrażeń.

Był to już drugi wypadek tego typu na tym roller coasterze. Został on najpierw zamknięty do odwołania, a następnie na początku 2023 roku podjęto decyzję o rozebraniu atrakcji.

[173][174]
63 6 sierpnia 2022 Heiße Fahrt Niemcy Freizeitpark Klotten 57-letnia kobieta ginie na miejscu po wypadnięciu z wagonu małej rodzinnej kolejki górskiej. Przyczyna wypadku pozostaje nieznana. [175]
64 11 sierpnia 2022 Feuerdrache Niemcy Legoland Deutschland 2 osoby zostały poważnie ranne, a kolejne 32 doznały lekkich obrażeń (głównie potłuczeń i otarć) w wyniku zderzenia się dwóch pociągów na stacji rodzinnej kolejki górskiej.

Spośród ponad trzydziestu łagodnie rannych osób 15 wymagało przetransportowania do szpitala celem obserwacji stanu ich zdrowia.

[176]
65 26 sierpnia 2022 El Toro Stany Zjednoczone Six Flags Great Adventure 14 osób zostało lekko rannych w wyniku przejazdu pociągu przez uszkodzony fragment drewnianego toru kolejki. 5 osób trafiło na obserwację do szpitala. [177]
66 24 października 2022 Treetops Rollercoaster Wielka Brytania Oakwood Theme Park Mężczyzna został ranny w wyniku upadku z niewielkiej wysokości w wyniku poluzowania zabezpieczenia typu lap-bar niewielkiej rodzinnej kolejki górskiej. [178]
67 25 czerwca 2023 Jetline Szwecja Gröna Lund 1 osoba zginęła, a 7 zostało rannych w wyniku częściowego wykolejenia się pociągu kolejki. [179]
68 28 października 2023 Snowy Eagle Happy Valley Shenzhen 8 osób zostało rannych gdy jeden z pociągów odłączył się od mechanizmu wyciągowego i uderzył w stojący na stacji drugi pociąg. [180]
69 25 marca 2024 Taron Niemcy Phantasialand 43-letni pracownik parku zginął w wyniku odniesionych obrażeń, gdy podczas przeprowadzania prac konserwacyjnych uległ zderzeniu z pociągiem kolejki, wykonującym przejazd testowy. [181]

Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na materiał[edytuj | edytuj kod]

Współczesne kolejki górskie, ze względu na materiał, który stanowi podstawę ich konstrukcji, mogą należeć do jednej z poniższych kategorii[182]:

  • kolejki drewniane – o drewnianych podporach i drewnianym torze pokrytym cienką warstwą stali (tzw. running steel),
  • kolejki stalowe – o stalowych podporach i torze,
  • kolejki hybrydowe – stanowią połączenie elementów drewnianych ze stalowymi (drewniane podpory i stalowy tor lub na odwrót).

Ze względu na układ toru[edytuj | edytuj kod]

  • kolejka z obiegiem zamkniętym (ang. full circuit coaster) – pociąg porusza się po zamkniętym torze tylko w jednym kierunku;
  • kolejka z obiegiem otwartym (ang. shuttle coaster) – pociąg porusza się przodem i tyłem po otwartym z obu końców torze[183].

Ze względu na wysokość[edytuj | edytuj kod]

Bardzo wysokie kolejki klasyfikuje się następująco[184][185][186][187]:

  • hyper coaster – o wysokości lub spadku między 200 a 299 ft (61 – 91,5 m)
  • giga coaster – o wysokości lub spadku między 300 a 399 ft (91,5 – 122 m)
  • strata coaster – o wysokości lub spadku równej lub większej niż 400 ft (122 m).

Ze względu na pozycję pasażerów[edytuj | edytuj kod]

  • kolejka do jazdy na siedząco
  • kolejka do jazdy na stojąco[188][189]
  • kolejka do jazdy na leżąco („latająca”, ang. flying coaster)[190]

Ze względu na rozwiązania techniczne i efekty specjalne[edytuj | edytuj kod]

  • kolejka tradycyjna z pociągiem poruszającym się ponad torem
  • inverted coaster – kolejka odwrócona z pociągiem podwieszonym pod torem[191]
  • wing coaster – z fotelami położonymi po bokach toru, symulująca lot na skrzydle[192][193]
  • 4th dimension coaster – z wagonami posiadającymi możliwość niezależnego obrotu w osi poziomej. Obrót może być kontrolowany[194] lub nie[195]
  • spinning coaster – z wagonami posiadającymi możliwość niezależnego obrotu w osi pionowej[196]
  • dive coaster – „kolejka nurkująca” o bardzo szerokich pociągach i pionowym pierwszym spadku[197][198]
  • floorless coaster – kolejka o pociągach pozbawionych podłogi[199][200]
  • indoor coaster – kolejka wybudowana w części lub w całości wewnątrz zamkniętego pomieszczenia[201]
  • wild mouse coaster – „dzika mysz”, kolejka o pojedynczych wagonach poruszających się po torze o dużej liczbie bardzo ostrych zakrętów[202]
  • side friction coaster rodzaj starej kolejki drewnianej, której wagony utrzymywane są na torze za pomocą bocznych prowadnic[203]
  • bobsled coaster – kolejka, której wagony nie są połączone z szynami, lecz toczą się wewnątrz rynny przypominającej tor bobslejowy[204]
  • water coaster – kolejka górska będąca połączeniem atrakcji wodnych z klasyczną stalową kolejką[205][206]

Elementy toru kolejek górskich[edytuj | edytuj kod]

Tor kolejki górskiej może zawierać liczne elementy urozmaicające przejazd i mające na celu wywoływanie poczucia zagrożenia.

Elementy nieodwracające[edytuj | edytuj kod]

  • wzniesienia – najczęściej o kształcie paraboli w celu wywołania efektu nieważkości lub przeciążeń ujemnych (airtime):
    • bunny hop (także: speed bump, camelback) – niskie wzniesienie pokonywane z dużą prędkością dające krótki, lecz silny airtime; często występuje po kilka, jeden po drugim, pod koniec przejazdu[207][208];
    • top hat – bardzo strome wzniesienie o pionowym wjeździe i spadku; występuje także w wersji z inwersją na szczycie[208];
  • łuki – zmieniające kierunek pociągu:
    • slalomy,
    • spirale,
    • overbanked turn – łuk z jednoczesnym silnym pochyleniem pociągu w bok do wewnątrz[208],
    • outward banked turn, wave turn – łuk z jednoczesnym silnym pochyleniem pociągu w bok na zewnątrz, dający krótki i silny airtime;
    • Stengel dive – rodzaj stromo pochylonego łuku połączonego z nurkowaniem w bok, pokonywany z dużą prędkością i nazwany od nazwiska projektanta, Wernera Stengela. Pierwszy element tego typu powstał na kolejce Goliath w Walibi World w Belgii[208].

Inwersje[edytuj | edytuj kod]

Inwersje stanowią elementy odwracające chwilowo pasażerów „do góry nogami”. Granica przechyłu toru, przy której dany element uznany zostanie za inwersję jest płynna i często zależna od decyzji parku, w którym znajduje się kolejka lub od jej producenta[3].

Do inwersji należą m.in.[207][208][209]:

  • pionowa pętla i pochylona pętla (ang. loop, inclined loop) – na wzór pętli w akrobacji lotniczej, obecnie o kształcie przypominającym fragment klotoidy, dawniej fragment okręgu[210];
  • korkociąg (ang. corkscrew);
  • immelmann – na wzór figury lotniczej o tej samej nazwie;
  • sidewinder – rodzaj immelmanna, w którym pociąg opuszcza element pod kątem zbliżonym do prostego względem kierunku wjazdu;
  • pętla nurkująca (ang. dive loop) – immelmann pokonywany w odwrotnym kierunku;
  • spadek nurkujący (ang. dive drop) – spadek przez obrót o 180° w postaci połowy beczki i zjazd połową pionowej pętli;
  • reverse sidewindersidewinder pokonywany w odwrotnym kierunku;
  • kobra (ang. cobra roll) – sidewinder i reverse sidewinder następujące bezpośrednio po sobie – pociąg wraca w kierunku przeciwnym do kierunku wjazdu; inwersja podwójna;
  • butterfly (roll over, sea serpent) – podobnie do kobry, lecz pociąg opuszcza element w tym samym kierunku, w którym wjechał; inwersja podwójna;
  • batwing – podobnie do kobry, lecz elementy występują w odwrotnej kolejności, tj. najpierw reverse sidewinder, następnie sidewinder – pociąg wraca w kierunku przeciwnym do kierunku wjazdu; inwersja podwójna.
  • beczka (ang. barrel roll, heartline roll, in-line twist) – na wzór lotniczej beczki;
  • precel (ang. pretzel loop) – na kolejkach typu flying coaster rodzaj szerokiej pionowej pętli, w której pociąg traci wysokość zamiast się wznosić; na kolejkach innego typu jak batwing, lecz tor wjazdowy i wyjazdowy krzyżują się, zamiast biec równolegle.
  • zero-g-roll – paraboliczne wzniesienie z beczką; łączy efekt nieważkości z obrotem o 360° w jednym kierunku;
  • zero-g-stall – paraboliczne wzniesienie pokonywane przez pociąg w pozycji odwróconej; łączy nieważkość z obrotem o 180°, przetrzymaniem w tej pozycji i obrotem do pozycji normalnej przez obrót o 180°, zazwyczaj w przeciwnym kierunku.

Efekty specjalne[edytuj | edytuj kod]

  • scenografia – liczne kolejki górskie posiadają temat przewodni, do którego nawiązują nazwa kolejki i rozbudowane dekoracje („tematyzacja”, ang. theming)[211];
  • iluzja zderzenia – tor poprowadzony blisko elementów wystroju, podpór kolejki i terenu stwarza iluzję nadchodzącego zderzenia:
    • headchopper (footchopper) – tor położony tuż pod lub ponad innymi elementami sprawia wrażenie nadchodzącego zderzenia z głowami (kolejka do jazdy na siedząco) lub stopami (kolejka odwrócona) pasażerów[212];
    • dziurka od klucza (ang. keyhole) – element w postaci niewiele większego od skrajni pociągu otworu w scenografii[213];
    • dueling coaster – kolejka, której dwa pociągi poruszające się po różnych torach zbliżają się do siebie na niewielką odległość[214][215];
    • terrain coaster – kolejka o torze ściśle wpasowanym w rzeźbę otaczającego ją terenu[216];
  • ogień, dym i mgła;
  • efekty wodne:
    • hamulce wodne;
    • fontanny;
  • efekty dźwiękowe – z głośników zainstalowanych w pobliżu toru lub w pociągu[217];
  • wirtualna rzeczywistość – pasażerowie za pomocą gogli VR oglądają stworzony specjalnie dla danej kolejki i zsynchronizowany z ruchem pociągu film[218].

Kolejki górskie w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1911 roku, z okazji Wystawy Wschodnioniemieckiej w Poznaniu, powstała pierwsza kolejka górska na terenach dzisiejszej Polski – drewniana kolejka Tip of the Tips[219][220][221].

W 1929 roku, z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, powstał lunapark z drewnianą kolejką górską[222][223][224].

W 1933 roku, w parku Praskim w Warszawie, otwarto lunapark „Sto Pociech”. Jedną z atrakcji była drewniana kolejka górska[225][226][227][228].

24 czerwca 2007 roku w Śląskim Wesołym Miasteczku otwarto kolejkę Tornado – pierwszą kolejkę w Polsce z inwersjami[229].

14 lipca 2014 roku, wraz z otwarciem parku Energylandia, otwarta została kolejka Viking – kolejka z obrotowymi wagonami (spinning coaster)[230][231].

4 czerwca 2015 roku, również w Energylandii, otwarto kolejkę Dragon – pierwszą w Polsce kolejkę odwróconą[232].

12 września 2015 roku w parku Energylandia otwarto kolejkę Mayan – model SLC 689m Standard przedsiębiorstwa Vekoma[233].

25 czerwca 2016 roku w parku Energylandia otwarta została kolejka Formula 1 – pierwsza w Polsce kolejka typu launched coaster. Kolejka w sezonie 2017 zmieniła nazwę na Formuła. Pociągi kolejki osiągają prędkość 78 km/h w 2 s (przyspieszenie 1,1 g)[234][235].

2 października 2016 roku park Energylandia ogłosił budowę rekordowego roller coastera wodnego Speed[236].

W listopadzie 2016 roku park Energylandia ogłosił na sezon 2018 budowę kolejki górskiej firmy Intamin typu hyper coaster o wysokości 77 m i spadku 82 m[237][238][239].

Na początku kwietnia 2017 roku w parku Energylandia otwarte zostały: dziecięca kolejka Circus Coaster[240] oraz Happy Loops[241].

29 kwietnia 2017 roku w parku Energylandia otwarty został roller coaster Boomerang – rodzinna kolejka typu shuttle coaster[240].

28 czerwca 2017 roku Rodzinny Park Rozrywki „Rabkoland” uruchomił niewielką dziecięcą kolejkę Vikingcoaster, będącą egzemplarzem modelu Kiddy Racer firmy Gerstlauer[242][243].

1 lipca 2017 roku w parku Legendia otwarto ówcześnie najwyższą, najdłuższą i najszybszą kolejkę górską w Polsce – Lech (Vekoma). Dzień wcześniej roller coaster został otwarty dla przedstawicieli mediów[244].

19 sierpnia 2017 roku – w związku z wypadkiem, w którym lekko ranne zostały 4 osoby – zamknięta została na czas nieokreślony mała rodzinna kolejka Scary Toys Factory w parku Legendia[151].

W październiku 2017 roku park Energylandia ogłosił przetargi na budowę do sezonu 2020 trzech kolejnych kolejek górskich: kolejki typu double launched coaster z inwersjami i kolejki kopalnianej (mine train) firmy Vekoma, a także drewniano-stalowej kolejki hybrydowej[245]. Wybór producentów park potwierdził na konferencji prasowej w dniu 6 kwietnia 2018 roku[246].

W lutym 2018 roku park Holiday Park Kownaty potwierdził rozpoczęcie budowy roller coastera drewnianego Wilkołak[247][248]. Kolejka będzie kopią roller coastera Heidi the Ride z belgijskiego parku Plopsaland De Panne[249].

2 kwietnia 2018 roku otwarty został wodny roller coaster Speed w parku Energylandia[38].

Od końca czerwca 2018 roku ponownie działa kolejka Scary Toys Factory w parku Legendia[250].

14 lipca 2018 roku park Energylandia otworzył drugą najwyższą i drugą najszybszą kolejkę Europy (po Red Force) – Hyperion[44][45].

W październiku 2018 roku park Energylandia potwierdził budowę nowej strefy tematycznej Smoczy Gród, którego główną atrakcję będzie stanowić najwyższa i najszybsza hybrydowa kolejka górska na świecie Zadra firmy RMC o trzech inwersjach[251][252], wysokości 62,8 m i długości 1 300 m[253].

W przerwie między sezonami 2018 i 2019 remont przeszła pierwsza kolejka górska w Polsce z inwersjami – Tornado. Kolejka zmieniła także nazwę na Diabelska pętla[254].

29 czerwca 2019 roku park Majaland Kownaty otworzył rodzinną drewnianą kolejkę Wilkołak firmy Great Coasters International[248].

21 lipca 2019 roku w parku Energylandia została otwarta strefa Smoczy Gród wraz z dwiema nowymi kolejkami rodzinnymi: Frida (Vekoma) oraz Draken (Preston & Barbieri)[255][256].

22 sierpnia 2019 w parku Energylandia otwarto najwyższy i najszybszy na świecie roller coaster hybrydowy – Zadra[49].

W dniach 17–19 września 2019 roku, w ramach targów IAAPA w Paryżu, zaprezentowana została przez twórcę tematyzacji, firmę Jora Vision, koncepcja nowej strefy parku Energylandia, Aqualantis, której otwarcie planowano ówcześnie na sezon 2020[257].

W dniu 26 października 2019 roku park Energylandia ogłosił, że główną atrakcją strefy Aqualantis będzie roller coaster Abyssus – stalowy multi-launched coaster firmy Vekoma[258].

W dniu 8 lipca 2021 otwarty został park rozrywki Mandoria, a wraz z nim dwie nowe rodzinne kolejki górskie: Merkant oraz Mroczny Dwór[259][260][261].

W dniu 14 lipca 2021 roku park Energylandia otworzył dwie nowe kolejki górskie – Abyssus oraz Light Explorers – w nowej strefie Aqualantis[262].

W dniu 2 lipca 2022 park Mandoria otworzył kolejkę typu Powered Coaster pod nazwą Carrara, będącą pierwszym egzemplarzem roller coastera firmy Mack Rides w kraju[263].

Przyszłość[edytuj | edytuj kod]

W roku 2024 park Energylandia planuje otwarcie kolejki górskiej typu mine train Choco Chip Creek oraz rodzinnej kolejki Honey Harbour w nowej strefie parku Sweet Valley[264][265].

W roku 2025 planowane jest otwarcie parku Hossoland, a wraz z nim kolejek górskich firm Vekoma oraz Mack Rides[266].

W roku 2025 park Mandoria planuje otwarcie rodzinnej kolejki typu launched coaster w pomieszczeniu zamkniętym, Aquila[267].

Zestawienie[edytuj | edytuj kod]

Kolejki czynne, planowane oraz w budowie

Poniższa tabela prezentuje kolejki górskie, które działają, są budowane lub planowane na terenie Polski. W tabeli znajdują się jedynie kolejki wybudowane na stałe – nie uwzględniono kolejek podróżujących wraz z przenośnymi lunaparkami.

# Nazwa Park Producent Typ Rok otwarcia Wysokość Szybkość Maks.

Przeciążenie

Liczba

Inwersji

Stan Źródło
1 Frutti Loop Energylandia SBF Visa stalowa rodzinna 2014 ? ? ? 0 działa [268]
2 Mars 2014 [269]
4 Circus Coaster 2017 [270]
3 Viking 2014 11 m 43 km/h [231][271]
5 Happy Loops 2017 7 m 30 km/h [241]
6 Energuś Vekoma 2015 13 m 46 km/h [272]
7 Boomerang 2017 25 m 70 km/h [240]
8 Dragon stalowa rodzinna

odwrócona

2015 19,3 m 75,6 km/h 3,5 g [273]
9 Mayan stalowa odwrócona 2015 33,3 m 80 km/h ok. 5 g 5 [233][274]
10 Formuła stalowy launched coaster 2016 24,8 m 79,2 km/h 3,8 g 3 [234]
11 Speed Intamin stalowy water coaster 2018 50 m 101 km/h ? 0 [39][275]
12 Hyperion stalowy hyper coaster 2018 77 m 142 km/h 4,8 g 1 [238][239]
13 Zadra RMC hybrydowy hyper coaster 2019 62,8 m 121 km/h ok. 4 g 3 [252][49][253]
14 Draken P&B stalowa rodzinna 2019 6 m ? ? 0 [255]
15 Frida Vekoma 2019 13 m 44,6 km/h [256]
16 Abyssus stalowy launched coaster 2021 38,5 m 100 km/h 4 [276]
17 Light Explorers stalowa rodzinna 24,2 m 60 km/h 2,8 g 0 [277]
18 Choco Chip Creek stalowy mine train 2024 16,5 m 55 km/h ? w budowie [278][264]
19 Honey Harbour stalowa rodzinna 11,7 m 46 km/h 2,9 g [265]
20 Dream Hunters Society Legendia Pinfari stalowa rodzinna 1992 15 m ? ? 0 działa [279]
21 Diabelska Pętla Soquet stalowa 2007 20 m 70 km/h 3 g 2 [229][254]
22 Lech Coaster Vekoma 2017 40 m 95 km/h ? 3 [280]
23 Rollercoaster Wikingów Majaland Kownaty Zierer stalowa rodzinna 2017 9 m 38,9 km/h 0 [281]
24 Wilkołak GCI drewniana 2019 22 m 71 km/h [249][248]
25 Rollercoaster Wikingów Majaland Warszawa Zierer stalowa rodzinna 2022 9 m 39 km/h [282]
26 ? Majaland Gdańsk stalowa rodzinna 2024 9 m 39 km/h w budowie [283]
27 Kopalnia Złota Rabkoland DPV Rides stalowa rodzinna 2015 ? ? działa [284]
28 Vikingcoaster Gerstlauer 2014 [242][243]
29 Merkant Mandoria 2021 7,3 m [260]
30 Mroczny Dwór SBF Visa 2021 ? [261]
31 Carrara Mack Rides 2022 4,7 m 36 km/h [263]
32 Aquila Vekoma stalowy rodzinny

launched coaster

2025 ? 70 km/h w budowie [285]
33 Jet Star 3 Lunapark Robland Schwarzkopf stalowa rodzinna 2009 13,5 m ? działa [286]
34 Tajfun Lunapark Sowiński ? 1997 ? 47 km/h [287][288][289]
35 Roller Coaster JuraPark Bałtów SBF Visa ? ? [290]
36 Family Coaster JuraPark Krasiejów 2010 [291]
37 JuraPark Solec 2011 [292]
38 TwinPigs 2012 [293]
39 Dragon Park Kolejowy Fun Rides

Tech

2014 [294]
40 Pomerania Fun Park 2017 [295]
41 Dinocoaster Zatorland 2016 [296]
42 RobalCoaster SBF Visa 2022 [297]
43 Kolejka Górska Park Rozrywki "Zaginiony Świat" ? 2013 15 m [298]
44 Roller Coaster F1 Family Park 2016 ? [299]
45 Dino Park Jurajski Park Dinozaurów 2018 [300]
46 Kolejka Dragon Farma Iluzji 2018 [301]
47 Egipt Spinning Coaster Park Miniatur „Świat Marzeń” SBF Visa 2020 [302]
48 Dragon Coaster Park Ewolucji ? 2021 40 km/h [303]

Kolejki nieczynne i usunięte

Poniższa tabela prezentuje polskie kolejki górskie, które zostały zdemontowane lub pozostają nieczynne na czas nieokreślony (SBNO[a]).

# Nazwa Park Producent Typ Rok otwarcia Rok zamknięcia Wysokość Szybkość Liczba

Inwersji

Stan Źródło
1 Tip of the Tips Wystawa Wschodnioniemiecka ? drewniana 1911 1911 ? ? 0 usunięta [219]
2 Kolejka tatrzańska Powszechna Wystawa Krajowa 1929 1929 [224]
3 Kolejka górska Lunapark „Sto Pociech” 1933 1939 [228]
4 Blizzard Legendia Top Fun stalowa rodzinna 2008 2010 [304]
5 Funny Mouse ? 2007 2010 [305]
6 Scary Toys Factory 2015 2019 SBNO [250]
7 Alpine Roadway Rabkoland 2004 2007 usunięta [306]
8 Speedy Gonzales 2004 2008 [307]
9 Thunderbolt Eos Rides 2009 2014 4,5 m 28,8 km/h [308]
10 Kolejka Dragon Rodzinny Park Atrakcji ? 2011 2013 ? ? SBNO [309]
11 Roller Coaster Park Miniatur „Świat Marzeń” stalowa 2010 2011 1 usunięta [310]
12 Jet Star Łódzki lunapark Schwarzkopf ? 2015 13,5 m 50 km/h 0 [311]
13 Roller Coaster F1 Family Park Pinfari 2009 2011 11 m ? 1 [312]
14 Bloody Dragon ? stalowa rodzinna 2011 2016 ? 0 [313]
15 Universal Sabat-Krajno Fun Rides Tech 2015 2018 SBNO [314]

Rekordy[edytuj | edytuj kod]

Rekordowe kolejki górskie[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela prezentuje rekordowe kolejki górskie świata, Europy i Polski. Uwzględniono tylko czynne kolejki, natomiast nie przedstawiono kolejek usuniętych, nieczynnych, w budowie i planowanych.

Rekord Świat Europa Polska
Najwyższa Stany Zjednoczone Kingda Ka 139 m [315] Hiszpania Red Force 112 m [316] Hyperion 77 m [317]
Najszybsza Zjednoczone Emiraty Arabskie Formula Rossa 240 km/h [318] 180 km/h [319] 142 km/h [320]
Najdłuższa Japonia Steel Dragon 2000 2 479 m [321] Wielka Brytania Big One 1 676 m [322] 1 450 m [323]
Najwyższy spadek Stany Zjednoczone Kingda Ka 127,4 m [324] Hiszpania Red Force 112 m [325] 82 m [43][317]
Największy kąt spadku[b] Stany Zjednoczone TMNT Shellraiser 121,5° [326] Francja Timber Drop 113° [327] Lech Coaster 105° [328][329]
Najwięcej inwersji Wielka Brytania The Smiler 14 [330] Mayan 5 [331]
Największe przeciążenie dodatnie Południowa Afryka Tower of Terror 6,3 g [332] Niemcy Olympia Looping 5,2 g [333] ok. 5 g [274]
Największe przyspieszenie[c] Stany Zjednoczone Maxx Force 1,97 g [334] Wielka Brytania Stealth 1,92 g [335][336] Formuła 1,12 g [235]

Najwyższe kolejki górskie[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia 10 czynnych kolejek górskich o największej wysokości konstrukcji mierzonej od poziomu gruntu[315]:

Miejsce Nazwa Park Producent Wysokość [m]
1 Kingda Ka Stany Zjednoczone Six Flags Great Adventure Intamin 139,0
2 Superman: Escape From Krypton Stany Zjednoczone Six Flags Magic Mountain Intamin 126,5
3 Red Force Hiszpania Ferrari Land Intamin 112,0
4 Fury 325 Stany Zjednoczone Carowinds B&M 97,5
5 Steel Dragon 2000 Japonia Nagashima Spa Land Morgan 97,0
6 Millennium Force Stany Zjednoczone Cedar Point Intamin 94,5
7 Leviathan Kanada Canada’s Wonderland B&M 93,3
8 Intimidator 305 Stany Zjednoczone Kings Dominion Intamin 93,0
9 Orion Stany Zjednoczone Kings Island B&M 87,5
10 Thunder Dolphin Japonia Tokyo Dome City Intamin 80,0

Kolejki górskie o największym pierwszym spadku[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia 10 czynnych kolejek górskich o największej różnicy wysokości między szczytem a dołem pierwszego spadku (tj. rzeczywista wysokość, z której zjeżdża pociąg kolejki). Tabela nie uwzględnia kolejek, dla których wartość ta nie jest znana[324]:

Miejsce Nazwa Park Producent Spadek [m]
1 Kingda Ka Stany Zjednoczone Six Flags Great Adventure Intamin 127,4
2 Superman: Escape From Krypton Stany Zjednoczone Six Flags Magic Mountain Intamin 100,0
3 Fury 325 Stany Zjednoczone Carowinds B&M 97,5
4 Steel Dragon 2000 Japonia Nagashima Spa Land Morgan 93,5
5 Leviathan Kanada Canada’s Wonderland B&M 93,3
6 Millennium Force Stany Zjednoczone Cedar Point Intamin 91,4
Intimidator 305 Stany Zjednoczone Kings Dominion Intamin
Orion Stany Zjednoczone Kings Island B&M
7 Hyperion Polska Energylandia Intamin 82,0
8 Shambhala Hiszpania PortAventura B&M 78,0
Coaster Through the Clouds Nanchang Wanda Park Intamin
9 Goliath Stany Zjednoczone Six Flags Magic Mountain Giovanola 77,7
Titan Stany Zjednoczone Six Flags Over Texas Giovanola
10 Yukon Striker Kanada Canada’s Wonderland B&M 74,7

Najszybsze kolejki górskie[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia 10 czynnych najszybszych kolejek górskich świata[318]:

Miejsce Nazwa Park Producent Prędkość [km/h]
1 Formula Rossa Zjednoczone Emiraty Arabskie Ferrari World Abu Dhabi Intamin 240,0
2 Kingda Ka Stany Zjednoczone Six Flags Great Adventure Intamin 206,0
3 Red Force Hiszpania Ferrari Land Intamin 180,0
4 Superman: Escape From Krypton Stany Zjednoczone Six Flags Magic Mountain Intamin 160,9
5 Fury 325 Stany Zjednoczone Carowinds B&M 152,9
Steel Dragon 2000 Japonia Nagashima Spa Land Morgan
6 Millennium Force Stany Zjednoczone Cedar Point Intamin 149,7
7 Leviathan Kanada Canada’s Wonderland B&M 148,1
8 Orion Stany Zjednoczone Kings Island B&M 146,5
9 Intimidator 305 Stany Zjednoczone Kings Dominion Intamin 144,8
10 Hyperion Polska Energylandia Intamin 142,0

Najdłuższe kolejki górskie[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia 10 czynnych kolejek górskich o największej całkowitej długości toru[321]:

Miejsce Nazwa Park Producent Długość [m]
1 Steel Dragon 2000 Japonia Nagashima Spa Land Morgan 2 479,0
2 Beast Stany Zjednoczone Kings Island PTC 2 243,0
3 Formula Rossa Zjednoczone Emiraty Arabskie Ferrari World Abu Dhabi Intamin 2 074,0
4 Fujiyama Japonia Fuji-Q Highland Togo 2 044,8
5 Fury 325 Stany Zjednoczone Carowinds B&M 2 012,3
6 Millennium Force Stany Zjednoczone Cedar Point Intamin 2 010,2
7 Voyage Stany Zjednoczone Holiday World PTC 1 963,5
8 Incredicoaster Stany Zjednoczone Disney California Adventure Park Intamin 1 850,7
9 Steel Vengeance Stany Zjednoczone Cedar Point RMC 1 749,6
10 Steel Force Stany Zjednoczone Dorney Park Morgan 1 706,9
Mamba Stany Zjednoczone Worlds of Fun Morgan

Najbardziej strome kolejki górskie[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela prezentuje czynne kolejki górskie o największym kącie pierwszego spadku (tabela nie uwzględnia tych, dla których kąt pierwszego spadku nie jest znany)[326]:

Miejsce Nazwa Park Producent Kąt [°]
1 TMNT Shellraiser Stany Zjednoczone Nickelodeon Universe Gerstlauer 121,5
2 Takabisha Japonia Fuji-Q Highland Gerstlauer 121,0
3 Green Lantern Coaster Australia Warner Bros. Movie World S&S 120,5
4 Crazy Bird Happy Valley Dongli S&S 120,0
5 Cannibal Stany Zjednoczone Lagoon ART Engineering 116,0
6 Timber Drop Francja Fraispertuis City S&S 113,0
7 Mumbo Jumbo Wielka Brytania Flamingo Land S&S 112,0
8 Steel Hawg Stany Zjednoczone Indiana Beach S&S 111,0
9 Defiance Stany Zjednoczone Glenwood Caverns Adventure Park Gerstlauer 102,3
10 Monster Stany Zjednoczone Adventureland Gerstlauer 101,0

Kolejki górskie o największej liczbie inwersji[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia czynne kolejki górskie o największej liczbie inwersji[330]:

Miejsce Nazwa Park Producent Liczba
1 The Smiler Wielka Brytania Alton Towers Gerstlauer 14
2 Eleventh Roller Coaster Great Xingdong Tourist World Hebei Zhongye 11
3 Colossus Wielka Brytania Thorpe Park Intamin 10
Sik Wielka Brytania Flamingo Land Intamin
10 Inversion Roller Coaster Chimelong Paradise Intamin
Crazy Coaster Loca Joy Holiday Theme Park Intamin
Altair Włochy Cinecittà World Intamin
Великолукский Мясокомбинат-2 Rosja Диво Остров Intamin

Najwięcej czynnych kolejek górskich w jednym parku[edytuj | edytuj kod]

Poniższe tabele prezentują parki o największej liczbie działających kolejek górskich (bez kolejek trwale lub tymczasowo zamkniętych oraz w budowie).

Świat[edytuj | edytuj kod]

Miejsce Park Liczba Źródło
1 Stany Zjednoczone Six Flags Magic Mountain 20 [337]
2 Kanada Canada’s Wonderland 18 [338]
3 Polska Energylandia 17 [339]
4 Stany Zjednoczone Cedar Point 16 [340]
5 Stany Zjednoczone Six Flags Great America 15 [341]
5 Austria Wiener Prater 14 [342]
Stany Zjednoczone Kings Island [343]
Stany Zjednoczone Carowinds [344]
Stany Zjednoczone Six Flags Great Adventure [345]
Stany Zjednoczone Hersheypark [346]
6 Stany Zjednoczone Six Flags Over Texas 13 [347]
Stany Zjednoczone Kings Dominion [348]
Japonia Nagashima Spa Land [349]

Europa[edytuj | edytuj kod]

Miejsce Park Liczba Źródło
1 Polska Energylandia 17 [339]
2 Austria Wiener Prater 14 [342]
3 Niemcy Europa-Park 12 [350]
4 Wielka Brytania Blackpool Pleasure Beach 10 [351]
Wielka Brytania Flamingo Land [352]
5 Wielka Brytania Alton Towers 9 [353]
Niemcy Heide Park Resort [354]
Belgia Walibi Belgium [355]

Przedsiębiorstwa[edytuj | edytuj kod]

Istniejące[edytuj | edytuj kod]

Zlikwidowane[edytuj | edytuj kod]

  • Arrow Dynamics (przejęta przez S&S Power w 2002 roku)
  • Bradley and Kaye
  • Custom Coasters International (CCI)
  • Dynamic Structures
  • Giovanola
  • Pinfari
  • Schwarzkopf

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Ang. „Standing But Not Operating”, dosł. „stoi, ale nie działa” – kolejka zamknięta na czas nieokreślony.
  2. Pod uwagę nie są brane spadki wchodzące w skład inwersji.
  3. Dotyczy tylko kolejek typu launched coaster.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Roller Coaster History [online], aceonline.org [dostęp 2016-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-14].
  2. Arrow Dynamics’ ‘Corkscrew’ Puts A New Spin on Roller Coaster Design – Entertainment Designer, „Entertainment Designer”, 26 września 2011 [dostęp 2016-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-02] (ang.).
  3. a b CoasterGlobe: Articles: The History of the Inversion [online], 28 września 2007 [dostęp 2016-12-09] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-28].
  4. Harry Michelson, Roller Coasters in 1883 [online], The Amusement Parkives, 26 maja 2017 [dostęp 2017-08-03].
  5. roller coaster, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  6. 10 Oldest Roller Coasters That Are Still Running Today, „TheRichest” [dostęp 2016-12-06].
  7. Roller Coaster History Timeline | Significant Milestones [online], ultimaterollercoaster.com [dostęp 2016-12-06].
  8. Matterhorn Bobsleds – Disneyland (Anaheim, California, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  9. What is a Mine Train Roller Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-28].
  10. Runaway Mine Train – Six Flags Over Texas (Arlington, Texas, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  11. Roller Coaster Search Results – Mine Train [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  12. Montezooma’s Revenge – Knott’s Berry Farm (Buena Park, California, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  13. What is a Suspended Roller Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-28].
  14. Bat – Kings Island (Mason, Ohio, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  15. Momonga Standing and Loop Coaster – Yomiuriland (Inagi, Tokyo, Japan) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  16. King Cobra – Kings Island (Mason, Ohio, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  17. Coaster Tech: An Insider’s look at inverted coasters [online], Theme Park Insider [dostęp 2016-12-06].
  18. Batman The Ride – Six Flags Great America (Gurnee, Illinois, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  19. Skytrak – Granada Studios (Manchester, Greater Manchester, England, UK) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  20. Son Of Beast – Kings Island (Mason, Ohio, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  21. X2 – Six Flags Magic Mountain (Valencia, California, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  22. X2 | Six Flags Magic Mountain [online], Six Flags Magic Mountain [dostęp 2016-12-06].
  23. Top Thrill Dragster – Cedar Point (Sandusky, Ohio, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  24. Kingda Ka – Six Flags Great Adventure (Jackson, New Jersey, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  25. Kingda Ka @ Six Flags Great Adventure | Coaster Reviews – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-02].
  26. Furius Baco – PortAventura Park (Salou, Tarragona, Spain) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  27. Wing Coaster > Roller Coasters > [online], 20 grudnia 2016 [dostęp 2017-09-01] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-20].
  28. Brady MacDonald, RingRacer: Top speed record now out of reach for oft-delayed German coaster, „Los Angeles Times”, 25 czerwca 2013, ISSN 0458-3035 [dostęp 2016-12-06] (ang.).
  29. Nuerburgring.de, ring°werk [online], nuerburgring.de [dostęp 2016-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-17].
  30. Formula Rossa – Ferrari World Abu Dhabi, „Ferrari World Abu Dhabi” [dostęp 2016-12-06] (ang.).
  31. Formula Rossa – Ferrari World Abu Dhabi (Abu Dhabi, United Arab Emirates) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  32. New Texas Giant – Six Flags Over Texas (Arlington, Texas, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  33. Rocky Mountain Construction, Home [online], rockymtnconstruction.com [dostęp 2016-12-06].
  34. Divertical – Mirabilandia (Savio, Emilia-Romagna, Italy) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  35. Divertical, „Mirabilandia Ravenna”, 26 stycznia 2016 [dostęp 2016-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-14].
  36. Motorpress, Ferrari Land y su acelerador vertical de 112 metros de altura (vídeos), „Autopista.es” [dostęp 2016-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-28].
  37. unknown – Ferrari Land (Salou, Tarragona, Spain) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  38. a b Energylandia: Oficjalne otwarcie Speed Water Coastera, najwyższego i najszybszego wodnego coastera na świecie!, „TVS.pl”, 3 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-03] (pol.).
  39. a b Speed – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  40. Steel Vengeance - Cedar Point (Sandusky, Ohio, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2018-11-26] (ang.).
  41. Steel Vengeance | Hyper-Hybrid Record-Breaking Coaster | Cedar Point [online], cedarpoint.com [dostęp 2018-11-26] (ang.).
  42. Wonder Woman Golden Lasso Coaster - Six Flags Fiesta Texas (San Antonio, Texas, USA) [online], rcdb.com [dostęp 2018-11-26] (ang.).
  43. a b Hyperion – Energylandia, Poland | Intamin | Rollercoaster Supplier & Amusement Ride Manufacturer, „Intamin”, 23 lipca 2018 [dostęp 2018-07-23] (ang.).
  44. a b Mega prędkość, mega wysokość. Nowy Roller Coaster HYPERION oficjalnie otwarty [VIDEO] [online] [dostęp 2018-07-14].
  45. a b Mega Coaster Hyperion – ENERGYLANDIA – Rodzinny Park Rozrywki w Zatorze, „ENERGYLANDIA – Rodzinny Park Rozrywki w Zatorze” [dostęp 2018-07-14] (pol.).
  46. Wereldprimeur voor Bobbejaanland: bezoekers bepalen zelf of nieuwe achtbaan voor- of achteruit gaat [online], Looopings, 3 maja 2019 [dostęp 2019-05-06] (niderl.).
  47. Fury - Bobbejaanland (Lichtaart, Antwerp, Flemish Region, Belgium) [online], rcdb.com [dostęp 2019-06-24].
  48. Bobbejaanland [online], screamscape.com [dostęp 2019-06-24].
  49. a b c Zadra – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2018-10-27] (ang.).
  50. TMNT Shellraiser - Nickelodeon Universe Theme Park (East Rutherford, New Jersey, United States) [online], rcdb.com [dostęp 2019-05-13].
  51. F.L.Y. - Phantasialand (Brühl, North Rhine-Westphalia, Germany) [online], rcdb.com [dostęp 2020-09-17].
  52. Phantasialand signe encore une très grande et très belle nouveauté! [online], StarParc.be, 17 września 2020 [dostęp 2020-09-17] (fr.).
  53. Iron Gwazi - Busch Gardens Tampa (Tampa, Florida, United States) [online], rcdb.com [dostęp 2019-09-14].
  54. Iron Gwazi at Busch Gardens, new SeaWorld coaster coming in 2020 [online], Tampa Bay Times [dostęp 2019-09-14] (ang.).
  55. Iron Gwazi | 2020 Hybrid Roller Coaster | Busch Gardens Tampa Bay [online], buschgardens.com [dostęp 2019-09-14].
  56. Megan Banner, Lightwater Valley's The Ultimate rollercoaster to close forever [online], YorkshireLive, 11 stycznia 2023 [dostęp 2023-05-13] (ang.).
  57. Toutatis - Parc Astérix (Plailly, Picardie, France) [online], rcdb.com [dostęp 2022-04-11] (ang.).
  58. New for 2021 Parc Asterix, Intamin Quadruple-Launch Coaster + POV, „Amusement Insider | Theme Park News and Rumors” [dostęp 2018-11-26].
  59. Specs Revealed for World’s Tallest, Fastest, Longest Coaster [online], Theme Park Insider [dostęp 2021-01-04].
  60. Falcon's Flight Officially Revealed As World's First Exa Coaster At 640ft, Coming To Six Flags Qiddiya! [online], Theme Park Tourist, 16 listopada 2023 [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  61. Falcon's Flight Officially Revealed As World's First Exa Coaster At 640ft, Coming To Six Flags Qiddiya! [online], Theme Park Tourist, 16 listopada 2023 [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  62. Amusement Park Physics -- Roller Coaster [online], learner.org [dostęp 2016-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-09].
  63. Coasters-101: Lift Hills [online], Coaster101, 25 września 2013 [dostęp 2016-12-06].
  64. Coasters-101: Launch Systems [online], Coaster101, 8 października 2013 [dostęp 2016-12-06].
  65. a b How do Roller Coasters Work? | Air Compressors, „Quincy Compressor”, 2 marca 2016 [dostęp 2016-12-09] (ang.).
  66. a b The 2 Major Causes Behind Almost All Roller Coaster Malfunctions, „Theme Park Tourist”, 4 maja 2015 [dostęp 2017-07-30].
  67. Automated Control Solutions, Inc. [online], www.acontrolsolution.com [dostęp 2016-12-10].
  68. Amusement Ride Safety Design and Techology [online], iaapa.org [dostęp 2016-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-14].
  69. a b c Coastersandmore.de – Roller coaster magazine: Highest concentration at the coaster-check [2/5] [online], www.coastersandmore.de [dostęp 2016-12-10].
  70. Joel A. Rogers, Coaster Braking Systems [online], www.coastergallery.com [dostęp 2016-12-09].
  71. How do eddy-current brakes work?, „Explain that Stuff” [dostęp 2016-12-09].
  72. Ann-Marie Pendrill, Magnus Karlsteen, Henrik Rödjegård, Stopping a Roller Coaster Train, „Physics Education”, 47 (6), 2012, DOI10.1088/0031-9120/47/6/728.
  73. Claude Mabillard, Brake, vehicle and roller coaster circuit [online], 2005 [dostęp 2016-12-09].
  74. a b Coasters-101: Brakes, Blocks, and Sensors [online], Coaster101, 23 listopada 2011 [dostęp 2016-12-07].
  75. Roller Coaster Glossary | Roller Coasters [online], ultimaterollercoaster.com [dostęp 2016-12-09].
  76. Verne G. Kopytoff, Roller Coasters Take a Ride From Wild To Wired, „The New York Times”, 20 sierpnia 1998, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-12-07].
  77. I Didn’t Know That: Roller Coaster Testing. [dostęp 2016-12-07].
  78. a b Roller Coaster Trains – CoasterForce, „CoasterForce” [dostęp 2016-12-10] (ang.).
  79. Coasters-101: Wheel Design [online], Coaster101, 24 października 2011 [dostęp 2016-12-07].
  80. Roller Coaster Mechanics: Amusement Park Accident Lawyers, „Amusement Park Accident Attorneys” [dostęp 2016-12-07] (ang.).
  81. a b c Containment and Restraint | Saferparks [online], saferparks.org [dostęp 2016-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  82. Comfortable Restraints Make A Difference [online], Coaster Addict, 19 maja 2016 [dostęp 2019-06-24] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-24] (ang.).
  83. Coastersandmore.de – Roller Coaster Magazine: SkyWheel and G-Force – X-Car fun by Maurer Söhne [online], coastersandmore.de [dostęp 2016-12-10].
  84. a b Roller Coaster G-Forces [online], physicsclassroom.com [dostęp 2016-12-10].
  85. Physiological Effects of Positive G Forces [online], historic.aerobatics.org.uk [dostęp 2016-12-10].
  86. What is negative g-force? | How It Works Magazine [online] [dostęp 2016-12-10].
  87. What is a Redout? (with pictures), „wiseGEEK” [dostęp 2016-12-10].
  88. Air-time, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  89. Coasters101: Curves and Banking [online], Coaster101, 20 grudnia 2010 [dostęp 2016-12-10].
  90. a b Physiological Effects of Acceleration | Saferparks [online], saferparks.org [dostęp 2016-12-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  91. Roller Coasters: Safe for the Heart?, „WebMD” [dostęp 2016-12-09] (ang.).
  92. With aneurysms, it is valuable to know the warning signs, „tribunedigital-chicagotribune” [dostęp 2016-12-09].
  93. Wild Rides | Saferparks [online], saferparks.org [dostęp 2016-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  94. Safety Concerns of Riding a Roller Coaster While Pregnant, „American Pregnancy Association”, 1 maja 2012 [dostęp 2016-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01].
  95. Roller Coasters | First Trimester | Pregnancy.org [online], 29 grudnia 2016 [dostęp 2017-09-01] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  96. a b Army amputee thrown from N.Y. roller coaster, dies – USATODAY.com, „USATODAY.COM” [dostęp 2016-12-11].
  97. a b A.R. Pelletier, J. Gilchrist, Roller coaster related fatalities, United States, 1994–2004, „Injury Prevention”, 5, 2005, s. 309–312, DOI10.1136/ip.2005.008425, ISSN 1475-5785, PMID16203841, PMCIDPMC1730261 [dostęp 2016-12-11] (ang.).
  98. Amusement Park Attendance and Revenue History [online], iaapa.org [dostęp 2016-12-11] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-15].
  99. Respect the Forces | Saferparks [online], saferparks.org [dostęp 2016-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  100. Roller Coaster Accidents, „LoveToKnow” [dostęp 2016-12-10].
  101. Roller Coasters Can Be Fun and Safe if Guidelines Are Followed [online] [dostęp 2016-12-10].
  102. a b Cedar Point guest dies after entering restricted area, being struck by Raptor coaster [online], fox8.com, 13 sierpnia 2015 [dostęp 2016-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-14].
  103. Dangers Of Falling Objects In Roller Coasters, „The Legal Examiner” [dostęp 2016-12-10] (ang.).
  104. Omaha, NE Amusement Park Accident, July 1930 | GenDisasters ... Genealogy in Tragedy, Disasters, Fires, Floods [online], gendisasters.com [dostęp 2016-12-14].
  105. Battersea Park big dipper disaster: The funfair tragedy the nation, „The Independent”, 6 czerwca 2015 [dostęp 2016-12-14] (ang.).
  106. Santa Clara, CA Roller Coaster Accident, Mar 1980 | GenDisasters ... Genealogy in Tragedy, Disasters, Fires, Floods [online], gendisasters.com [dostęp 2016-12-15].
  107. Ap, THE REGION; Ride in Jersey Park Opens After Death, „The New York Times”, 18 sierpnia 1981, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-12-13].
  108. It’s been 30 years since the Mindbender derailment, „CBC News” [dostęp 2016-12-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-14].
  109. Ap, Ride Victim Wasn’t Secured, „The New York Times”, 19 czerwca 1987, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-12-13].
  110. a b RideAccidents.com -- Roller Coaster Fatalities (1972-1997) [online], rideaccidents.com [dostęp 2016-12-13].
  111. Girl Killed In Fall From Roller Coaster, „Spokesman.com” [dostęp 2016-12-15].
  112. HENRY CHU, NICHOLAS RICCARDI, Roller Coaster Worker Dies at Magic Mountain, „Los Angeles Times”, 31 maja 1996, ISSN 0458-3035 [dostęp 2016-12-13] (ang.).
  113. Bizarre Coaster Accident Kills Hayward Man at Great America, „SFGate” [dostęp 2016-12-15].
  114. Shockwave Coaster Accident Blamed On Rider Misconduct [online], ultimaterollercoaster.com [dostęp 2016-12-15].
  115. BBC News | ENGLAND | Boy’s rollercoaster death 'accidental' [online], news.bbc.co.uk [dostęp 2016-12-14].
  116. By Paul Stokes, Student died on rollercoaster with faulty wiring, jury told, „Telegraph.co.uk” [dostęp 2016-12-14].
  117. BBC NEWS | UK | England | Lancashire | Theme park fined over ride death [online], news.bbc.co.uk [dostęp 2016-12-14].
  118. RideAccidents.com -- 2001 Accident Reports and News [online], rideaccidents.com [dostęp 2016-12-14].
  119. BBC NEWS | UK | Wales | Girl dies in 100ft rollercoaster fall [online], news.bbc.co.uk [dostęp 2016-12-14].
  120. RideAccidents.com -- 2004 Accident Reports and News [online], rideaccidents.com [dostęp 2016-12-13].
  121. The Associated Press, National Briefing | New England: Massachusetts: Coaster Death Report, „The New York Times”, 8 maja 2004, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-12-13].
  122. Top Thrill Dragster Accident Closes Attraction [online], Theme Park Insider [dostęp 2022-03-30].
  123. WTOL-TV Toledo, OH: Riders Injured on Top Thrill Dragster [online], web.archive.org, 25 grudnia 2007 [dostęp 2022-03-30] [zarchiwizowane z adresu 2007-12-25].
  124. Riazat Butt, Alton Towers rollercoaster crash, „The Guardian”, 20 lipca 2006, ISSN 0261-3077 [dostęp 2016-12-14] (ang.).
  125. RideAccidents.com -- 2007 Accident Reports and News [online], rideaccidents.com [dostęp 2016-12-14].
  126. Fujin Raijin II – Expoland (Suita, Osaka, Japan) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-14].
  127. Colin Rutherford, Loudoun Castle worker plunged to death after operating rollercoaster for first time, „dailyrecord”, 8 października 2009 [dostęp 2016-12-14].
  128. RideAccidents.com -- 2007 Accident Reports and News [online], rideaccidents.com [dostęp 2016-12-14].
  129. Teen Decapitated In Six Flags Accident [online] [dostęp 2016-12-13].
  130. RideAccidents.com -- 2008 Accident Reports and News [online], rideaccidents.com [dostęp 2016-12-14].
  131. Accident laboral mortal a Port Aventura, „directe!cat” [dostęp 2016-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  132. Firehawk Reopens At Kings Island After Rider Dies – Cincinnati News Story – WLWT Cincinnati [online], 10 marca 2012 [dostęp 2016-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-10].
  133. L'Observateur de Beauvais, Oise : accident mortel au Parc Saint Paul | L'Observateur de Beauvais [online] [dostęp 2020-07-06] (fr.).
  134. RideAccidents.com -- 2010 Accident Reports and News [online], rideaccidents.com [dostęp 2016-12-14].
  135. Mann starb in der Phantasialand-Achterbahn: Video zeigt: So rast die „Schwarze Mamba“, „BILD.de” [dostęp 2016-12-14].
  136. Ride of Steel Reopens, Darien Lake Officials Answer Questions About Tragedy | WKBW News 7: News, Sports, Weather | Buffalo, NY | Top Stories [online], 26 stycznia 2012 [dostęp 2016-12-13] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-26].
  137. Tragique accident dans un parc d’attraction [online] [dostęp 2016-12-14].
  138. Update on woman’s death after Kings Dominion rollercoaster ride [online], WTVR.com, 27 lipca 2012 [dostęp 2016-12-15].
  139. Pictured: The mother who plunged to her death from a Texas roller coaster in front of her horrified son, „Mail Online” [dostęp 2016-12-14].
  140. Ediciones El País, What caused teenage tourist to fall to his death at Benidorm amusement park?, „EL PAÍS”, 9 lipca 2014 [dostęp 2016-12-14] (ang.).
  141. Tragiczny wypadek w Energylandii! Wagonik kolejki ciężko ranił mężczyznę – Zator24.pl, „Zator24.pl”, 27 maja 2015 [dostęp 2018-06-12] (pol.).
  142. Two workers quizzed over 'human error ' in Alton Towers horror, „Mail Online” [dostęp 2016-12-14].
  143. Roller coaster accident leaves 2 injured at Great America, „ABC7 San Francisco”, 13 czerwca 2015 [dostęp 2016-12-15] (ang.).
  144. Cedar Point’s Raptor roller coaster will reopen today, after deadly accident Thursday, „cleveland.com” [dostęp 2016-12-15].
  145. Toddler narrowly avoids injury in M&D’s Tsunami crash, „BBC News”, 28 czerwca 2016 [dostęp 2016-12-14] (ang.).
  146. Launch cable detaches on Cedar Point’s Top Thrill Dragster, ride closed Monday [online], Fox 8 Cleveland WJW, 8 sierpnia 2016 [dostęp 2022-03-30] (ang.).
  147. Medewerker Phantasialand overleden bij ongeluk met achtbaan [online], Looopings, 14 marca 2017 [dostęp 2024-03-26] (niderl.).
  148. 26 hurt as rollercoaster cars crash at Spanish park [online], 16 lipca 2017 [dostęp 2017-07-16] (ang.).
  149. Koen Berghuis, Fairground worker killed in freak accident after being hit by roller coaster, „mirror”, 9 sierpnia 2017 [dostęp 2018-01-06].
  150. Roller coaster on test run leaves one dead, one injured at amusement park in Beppu, „The Japan Times Online”, 13 sierpnia 2017, ISSN 0447-5763 [dostęp 2018-01-06] (ang.).
  151. a b Olga Krzyżyk, Legendia: Wypadek na kolejce górskiej, „chorzow.naszemiasto.pl”, 21 sierpnia 2017 [dostęp 2017-09-01].
  152. Six injured on rides at Basel’s autumn fair [online], 30 października 2017 [dostęp 2018-01-06] (ang.).
  153. Brandon Koziol, Cedar Point's new 'Steel Vengeance' roller coaster open again [online], wfmj.com [dostęp 2019-06-27] (ang.).
  154. WSAZ WTAP, UPDATE: Amusement park worker injured on ride at Camden Park released from hospital [online] [dostęp 2018-06-14] (ang.).
  155. Kurdistan24, Three killed, two injured on amusement park ride in Erbil, „Kurdistan24” [dostęp 2018-06-14] (ang.).
  156. Jamiel Lynch, Holley Roberts and Joe Sutton, CNN, Florida agency probing roller coaster derailment in Daytona Beach, „CNN” [dostęp 2018-06-15].
  157. Martyna Kośka (oprac.), Wypadek w parku rozrywki Energylandia. Zginął serwisant, „finanse.wp.pl”, 16 sierpnia 2018 [dostęp 2018-08-16] (pol.).
  158. Wypadek w parku rozrywki w Zatorze. „Słyszeliśmy huk i nagle kolejka stanęła” – Polska w Kontakt 24, „Kontakt 24” [dostęp 2018-08-16].
  159. Alisa Pflug, Der Tod lauerte in der Kurve: Polizei ermittelt gegen Betreiber der Dom-Achterbahn [online], MOPO.de, 8 listopada 2018 [dostęp 2019-04-26] (niem.).
  160. LAS VEGAS: El Loco Roller Coaster Accident Injured Woman Who Fell From Ride At The Circus Circus Hotel-Casino Adventuredome Theme Park [online], West Coast Trial Lawyers, 28 marca 2019 [dostęp 2019-04-05] (ang.).
  161. Woman who fell from Las Vegas roller coaster is ‘double amputee’ [online], Las Vegas Review-Journal, 4 kwietnia 2019 [dostęp 2019-04-05] (ang.).
  162. Abigail O’Leary, Boy, 6, who fell from rollercoaster at North Yorkshire park was 'conscious' [online], Mirror, 30 maja 2019 [dostęp 2019-05-30].
  163. Cedar Point's Valravn temporarily closed after trains bump [online], WEWS, 27 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-27] (ang.).
  164. Wypadek w wesołym miasteczku w Chorzowie. Są poszkodowani [online], rmf24.pl [dostęp 2019-06-28] (pol.).
  165. Dave Basner, Children’s Roller Coaster Derails Injuring 3 [online], iheart.com, 7 sierpnia 2019 [dostęp 2019-08-09].
  166. Forbes Staff, Deja 2 muertos y 2 heridos accidente de juego mecánico en La Feria de Chapultepec • Forbes México [online], Forbes México, 28 września 2019 [dostęp 2019-09-28] (hiszp.).
  167. B.N.O. News, Roller coaster derails at amusement park in Mexico City, killing 2 [online], BNO News, 28 września 2019 [dostęp 2019-09-28] (ang.).
  168. Jemma Carr, Woman, 32, dies after falling from Formula 1 rollercoaster in France [online], Mail Online, 4 lipca 2020 [dostęp 2020-07-06].
  169. ‘Our deepest sympathy’: Woman who died after riding roller coaster was employee at UH [online], Fox 8 Cleveland WJW, 8 czerwca 2021 [dostęp 2021-06-24] (ang.).
  170. Christina Elias, Ohio woman found unconscious after Holiday World ride died from internal bleeding: Coroner [online], The Indianapolis Star [dostęp 2021-07-14] (ang.).
  171. Update: Top Thrill Dragster to remain closed in 2022 [online], sanduskyregister.com [dostęp 2022-03-30] (ang.).
  172. Tragödie im Prater – Frau nach Achterbahn-Unfall tot [online], Heute.at, 29 marca 2022 [dostęp 2022-03-29] (niem.).
  173. Michael Lauritsen, 14-årig pige død i Tivoli Friheden [online], TV2 ØSTJYLLAND [dostęp 2022-07-14] (duń.).
  174. Nach tödlichem Unglück: Freizeitpark baut Achterbahn ab [online], MSN [dostęp 2023-01-10] (niem.).
  175. Unfall im Wild- und Freizeitpark Klotten: Frau stirbt nach Sturz aus fahrender Achterbahn, „Der Spiegel”, 6 sierpnia 2022, ISSN 2195-1349 [dostęp 2022-08-07] (niem.).
  176. 34 bezoekers gewond bij ongeluk met achtbaan in Legoland Deutschland [online], Looopings, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-11] (niderl.).
  177. Rider describes bump on Six Flags Great Adventure roller coaster that left 14 injured [online], 6abc Philadelphia, 26 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-27] (ang.).
  178. Pembrokeshire: Oakwood closed after accident on ride, „BBC News”, 23 października 2022 [dostęp 2022-10-25] (ang.).
  179. Marie Mannes, Marie Mannes, One killed, nine injured in roller coaster crash in Sweden, „Reuters”, 25 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-25] (ang.).
  180. 马清, Eight injured in Roller coaster collision at Happy Valley Shenzhen theme park [online], www.chinadaily.com.cn [dostęp 2024-03-26].
  181. Mitarbeiter im "Phantasialand" tödlich verunglückt [online], www1.wdr.de, 25 marca 2024 [dostęp 2024-03-26] (niem.).
  182. Materials Used in Roller Coasters [online], AZoM.com, 24 kwietnia 2015 [dostęp 2016-12-07].
  183. What is a Shuttle Roller Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  184. The Top Ten Tallest Roller Coasters in the World, „TheRichest” [dostęp 2016-12-06].
  185. Hyper coaster, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  186. Strata coaster, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  187. Giga coaster, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  188. Stand-up Coaster | Bolliger & Mabillard [online], bolliger-mabillard.com [dostęp 2016-12-07].
  189. What is a Stand-Up Roller Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  190. What is a Flying Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  191. Inverted roller coaster, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  192. Wing roller coaster, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  193. Wing Coaster | Bolliger & Mabillard [online], bolliger-mabillard.com [dostęp 2016-12-07].
  194. Coasters-101: How does a 4D coaster work? [online], Coaster101, 23 kwietnia 2012 [dostęp 2016-12-07].
  195. 4th Dimension roller coaster, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  196. Spinning roller coaster, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  197. What is a Dive Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  198. Dive Coaster | Bolliger & Mabillard [online], bolliger-mabillard.com [dostęp 2016-12-07].
  199. Floorless roller coaster, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  200. What is a Floorless Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  201. Indoor roller coaster, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-07].
  202. What is a Wild Mouse Roller Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  203. Side Friction Coaster [online], coastergallery.com [dostęp 2016-12-12].
  204. What is a Bobsled Roller Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  205. What is a Water Roller Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-09].
  206. What Is a Water Coaster? [online] [dostęp 2016-12-09].
  207. a b CoasterSpeak: Say What?, „About.com Travel” [dostęp 2016-12-07].
  208. a b c d e Achterbahn Lexikon, „Airtimers.com” [dostęp 2016-12-07] (niem.).
  209. Roller coaster inversions – CoasterForce, „CoasterForce” [dostęp 2016-12-07] (ang.).
  210. Loop Shapes in Roller Coasters [online], physics.gu.se [dostęp 2016-12-12].
  211. Tematyzacja, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-10].
  212. CoasterForce Glossary – H, „CoasterForce” [dostęp 2016-12-09] (ang.).
  213. Brady MacDonald, X-Flight wing coaster premieres at Six Flags Great America in May, „Los Angeles Times”, 11 kwietnia 2012, ISSN 0458-3035 [dostęp 2016-12-09] (ang.).
  214. CEC: Coaster Terms [online], cec.chebucto.org [dostęp 2016-12-09].
  215. CoasterForce Glossary – D, „CoasterForce” [dostęp 2016-12-09] (ang.).
  216. What is a Terrain Roller Coaster? – The Coaster Critic [online], thecoastercritic.com [dostęp 2016-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-08].
  217. Theme Park Tech: Musical Roller Coasters [online], Theme Park Insider [dostęp 2016-12-09].
  218. Ben Popper, Adding virtual reality to a roller coaster sounds dumb, but works amazingly well [online], The Verge, 15 czerwca 2016 [dostęp 2016-12-09].
  219. a b Tip of the Tips – Ostdeutsche Austellung 1911 (Poznań, Wielkopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-08].
  220. Poliart – Pocztówka [online], pocztowki.antykwariat.biz [dostęp 2016-12-08].
  221. Herder-Institut: Bildkatalog [online], herder-institut.de [dostęp 2016-12-08].
  222. Historia: PeWuKa [online], 10 października 2017 [dostęp 2018-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-10].
  223. Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu [1929] – Portal Lunapark [online], portallunapark.pl [dostęp 2016-12-12].
  224. a b Kolejka Górska – Powszechna Wystawa Krajowa (Poznań, Wielkopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-28].
  225. Park Praski – 151 lat historii – Histmag.org [online] [dostęp 2016-12-12].
  226. Warszawa. Lunapark „Sto Pociech”. Zbiory NAC on-line [online], audiovis.nac.gov.pl [dostęp 2016-12-12].
  227. Sto pociech dla dzieci | Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej [online], repozytorium.fn.org.pl [dostęp 2016-12-12].
  228. a b Kolejka Górska – Lunapark Sto Pociech (Warsaw, Mazowieckie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-28].
  229. a b Przeciążenie 3G i dwa razy do góry nogami od dziś w Wesołym Miasteczku [online], 20 grudnia 2016 [dostęp 2018-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-20].
  230. EnergyLandia w Zatorze – 14 lipca wielkie otwarcie Parku Rozrywki [online], mamnewsa.pl [dostęp 2016-12-10].
  231. a b Viking Roller Coaster – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  232. Energylandia nie zwalnia tempa. Dragon już jeździ. | PARKMAG – Portal parków rozrywki [online], parkmag.pl [dostęp 2016-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-14].
  233. a b Roller Coaster Mayan – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  234. a b Rollercoaster Formula 1 – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  235. a b Formuła 1 w EnergyLandii już działa! [WYPOWIEDŹ EKSPERTA] | PARKMAG – Portal parków rozrywki [online], parkmag.pl [dostęp 2016-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-14].
  236. Kilkanaście nowych atrakcji i rekordowy water coaster w EnergyLandii! | PARKMAG – Portal parków rozrywki [online], parkmag.pl [dostęp 2016-10-11] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-26].
  237. Aus 80 Metern in die Tiefe: EnergyLandia baut Mega-Coaster von Intamin für 2018 [online], Parkerlebnis – Freizeitpark-Magazin [dostęp 2016-12-06].
  238. a b Hyperion – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2017-10-15] (ang.).
  239. a b Poznajcie kolejne plany EnergyLandii! | PARKMAG – Portal parków rozrywki [online], parkmag.pl [dostęp 2017-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-30].
  240. a b c Boomerang – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  241. a b Happy Loops – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2017-03-24] (ang.).
  242. a b Rabkoland urośnie na wiosnę! Będą nowe karuzele, rollercoaster i Dolina Trzmiela! | PARKMAG – Portal parków rozrywki [online], parkmag.pl [dostęp 2017-02-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-02].
  243. a b Vikingcoaster – Rabkoland (Rabka, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2017-02-26] (ang.).
  244. Agnieszka Baron, Rollercoaster Lech w Legendii już działa [VIDEO, FOTO] [online], silesion.pl [dostęp 2017-07-01].
  245. Energylandia bouwt Mega Coaster in 2018: Hyperion – Pretparken.be [online], pretparken.be [dostęp 2017-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-28].
  246. Inwestycje EnergyLandii zaskakują! – Testing Attractions [online], testingattractions.pl [dostęp 2018-04-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-07] (pol.).
  247. Budują drewniany rollercoaster w Majaland Kownaty! | PARKMAG – Portal parków rozrywki [online], parkmag.pl [dostęp 2018-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-26].
  248. a b c Wilkołak - Majaland Kownaty (Torzym, Lubuskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-05-06].
  249. a b “Houten achtbaan Majaland Kownaty wordt kopie van Heidi The Ride” – Nieuws | Plopsa Fans, „Plopsa Fans”, 27 lutego 2018 [dostęp 2018-03-02] (niderl.).
  250. a b Scary Toys Factory – Legendia (Chorzów, Śląskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2018-07-14] (ang.).
  251. Rocky Mountain Construction (RMC) IAAPA 2018 Interview With Alan Schilke - Design Engineer!. Midway Mayhem 2018-11-25. [dostęp 2018-11-26].
  252. a b EnergyLandia: Wiemy jak zagospodarują ponad 150 hektarów! Cz.1 | PARKMAG – Portal parków rozrywki [online], parkmag.pl [dostęp 2018-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-28] (pol.).
  253. a b Energylandia to Grow!, „First Drop” (104), European Coaster Club, 2019, s. 50 [dostęp 2019-01-25].
  254. a b Diabelska Pętla – Śląskie Wesołe Miasteczko (Chorzów, Śląskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  255. a b Draken - Energylandia (Zator, Małopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-07-21].
  256. a b Frida - Energylandia (Zator, Małopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-07-21].
  257. Energylandia terá nova° montanha-russa da Vekoma em 2020 [online] [dostęp 2019-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-21] (port. braz.).
  258. Energylandia otwarta również zimą! Do tego całkiem nowa strefa i nowy rollercoaster [online], mamnewsa.pl [dostęp 2019-10-26].
  259. Mandoria (Rzgów, Łódzkie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2021-07-14].
  260. a b Merkant - Mandoria (Rzgów, Łódzkie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2021-03-29].
  261. a b Mroczny Dwór - Mandoria (Rzgów, Łódzkie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2021-06-17].
  262. Pools pretpark Energylandia opent sensationele double-launch coaster [online], Looopings, 14 lipca 2021 [dostęp 2021-07-14] (niderl.).
  263. a b Carrara - Mandoria (Rzgów, Łódzkie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2022-05-04].
  264. a b Choco Chip Creek - Energylandia (Zator, Małopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2021-07-14].
  265. a b Honey Harbour - Energylandia (Zator, Małopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2021-10-22].
  266. Grupa Hosso wybuduje z Metropolis kompleks rozrywkowo-usługowy na 40 ha w Brojcach k. Gryfic [online], prem.pl [dostęp 2023-05-13].
  267. Aquila - Mandoria (Rzgów, Łódzkie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2024-02-21].
  268. Frutti Loop – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-03-24].
  269. Mars Roller Coaster – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  270. Circus Coaster – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2017-03-24] (ang.).
  271. Interlink, RC76 Spinning Coaster - Technical Data [online], web.archive.org, 10 marca 2020 [dostęp 2020-03-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-10].
  272. Energuś Roller Coaster – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  273. Dragon Roller Coaster – Energylandia (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  274. a b Rollercoaster Mayan – ENERGYLANDIA – Rodzinny Park Rozrywki w Zatorze [online], energylandia.pl [dostęp 2016-12-10].
  275. Speed | Intamin | Rollercoaster Supplier & Amusement Ride Manufacturer, „Intamin” [dostęp 2018-09-21] (ang.).
  276. unknown - Energylandia (Zator, Małopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-05-30].
  277. unknown - Energylandia (Zator, Małopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2020-03-10].
  278. Przetargi – ENERGYLANDIA – Rodzinny Park Rozrywki w Zatorze [online], 14 grudnia 2017 [dostęp 2018-04-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-14].
  279. Dream Hunters Society – Legendia (Chorzów, Śląskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2018-07-14] (ang.).
  280. Lech Coaster – Śląskie Wesołe Miasteczko (Chorzów, Śląskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  281. unknown – Majaland Kownaty (Torzym, Lubuskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2017-08-27] (ang.).
  282. unknown - Majaland Warschau (Warsaw, Mazowieckie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2021-01-13].
  283. unknown - Majaland Gdańsk (Gdańsk, Pomorskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2022-12-23].
  284. Rabka Express – Rabkoland (Rabka, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2017-02-25] (ang.).
  285. Aquila - Mandoria (Rzgów, Łódzkie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2023-11-23].
  286. Jet Star 3 – Lunapark Robland (West Pomeranian, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  287. Tajfun – Lunapark Sowiński (Władysławowo, Pomorskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  288. Tajfun – Lunapark Sowiński, „Parkmania.pl” [dostęp 2016-12-05].
  289. Lunapark Sowiński - Oferta. Lunapark Sowiński. [dostęp 2019-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-28)]. (pol.).
  290. Kolejka Gorska – JuraPark Bałtów (Bałtów, Świętokrzyskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  291. Family Coaster – Jurapark Krasiejów (Krasiejów, Opolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  292. Family Coaster – JuraPark Solec (Solec Kujawski, Kujawsko-Pomorskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  293. Family Coaster – Twinpigs (Żory, Śląskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  294. Dragon – Jura Centrum (Katowice, Śląskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  295. Dragon - Pomerania Fun Park (Gmina Dygowo, Zachodniopomorskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2021-01-14].
  296. Dinocoaster – Zatorland (Zator, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  297. RobalCoaster - Zatorland (Zator, Małopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2023-05-13].
  298. Roller Coaster - Rozrywki Zaginiony Swiat (Bydgoszcz, Kujawsko-Pomorskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2021-01-14].
  299. Roller Coaster F1 – Wesole Miasteczko Family Park (Mielno, Zachodniopomorskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-09-29].
  300. Dino Park - Jurajski Park Dinozaurów (Wasilków, Podlaskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-06-08].
  301. Kolejka Dragon - Farma Iluzji (Trojanów, Mazowieckie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2023-05-13].
  302. Egypt Spinning Coaster - Inwald Park (Andrychyw, Małopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2021-01-13].
  303. Dragon Coaster - Park Ewolucji (Sławutówko, Pomorskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2023-05-14].
  304. Blizzard – Śląskie Wesołe Miasteczko (Chorzów, Śląskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  305. Funny Mouse – Śląskie Wesołe Miasteczko (Chorzów, Śląskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  306. Alpine Roadway – Rabkoland (Rabka, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  307. Speedy Gonzales – Rabkoland (Rabka, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  308. Thunderbolt – Rabkoland (Rabka, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  309. Kolejka Dragon – Rodzinny Park Atrakcji (Rybnik, Śląskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  310. Roller Coaster – Park Miniatur Swiat Marzen (Andrychyw, Malopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  311. Jet Star – Lunapark (Lódz, Lódzkie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-05].
  312. Roller Coaster F1 – Wesole Miasteczko Family Park (Mielno, Zachodniopomorskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-09-29].
  313. Bloody Dragon - Wesole Miasteczko Family Park (Mielno, Zachodniopomorskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-09-29].
  314. Roller Coaster Universal – Park Rozrywki i Miniatur Sabat Krajno (Kielce, Świętokrzyskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2017-03-10] (ang.).
  315. a b Record Holders – World – Height [online], rcdb.com [dostęp 2022-09-06].
  316. Record Holders – Europe – Height [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-14].
  317. a b Record Holders – Poland – Height [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-14].
  318. a b Record Holders – World – Speed [online], rcdb.com [dostęp 2022-09-06].
  319. Record Holders – Europe – Speed [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-14].
  320. Record Holders – Poland – Speed [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-14].
  321. a b Record Holders – World – Length [online], rcdb.com [dostęp 2022-09-06].
  322. Record Holders – Europe – Length [online], rcdb.com [dostęp 2023-03-20].
  323. Record Holders – Poland – Length [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-14].
  324. a b Record Holders – World – Drop [online], rcdb.com [dostęp 2022-09-06].
  325. Record Holders – Europe – Drop [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-14].
  326. a b Record Holders - Angle [online], rcdb.com [dostęp 2022-09-06].
  327. Roller Coasters – Europe – Sort by: angle [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-29].
  328. Vekoma – Stefan Holtman Interview at IAAPA Expo 2016. CoasterForce 2016-12-15. [dostęp 2018-06-14].
  329. Annual General Meeting - Tatry Mountain Resorts, Tatry Mountain Resorts, 28 kwietnia 2016, s. 46 [dostęp 2019-11-06] (ang.).
  330. a b Record Holders – Inversions [online], rcdb.com [dostęp 2022-09-06].
  331. Record Holders – Poland – Inversions [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-14].
  332. Tower of Terror – Gold Reef City (Johannesburg, Gauteng, South Africa) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  333. Olympia Looping – Wiener Prater (Vienna, Vienna, Austria) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-06].
  334. Maxx Force - Six Flags Great America (Gurnee, Illinois, United States) [online], rcdb.com [dostęp 2022-09-06].
  335. Thorpe Park [online], Tourist Information UK [dostęp 2016-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-28].
  336. Stealth – Thorpe Park (Chertsey, Surrey, England, UK) [online], rcdb.com [dostęp 2016-12-10].
  337. Six Flags Magic Mountain (Valencia, California, United States) [online], rcdb.com [dostęp 2022-07-14].
  338. Canada’s Wonderland (Vaughan, Ontario, Canada) [online], rcdb.com [dostęp 2019-07-28].
  339. a b Energylandia (Zator, Małopolskie, Poland) [online], rcdb.com [dostęp 2019-07-28].
  340. Cedar Point (Sandusky, Ohio, United States) [online], rcdb.com [dostęp 2019-07-28].
  341. Six Flags Great America (Gurnee, Illinois, United States) [online], rcdb.com [dostęp 2019-07-28].
  342. a b Wiener Prater (Vienna, Vienna, Austria) [online], rcdb.com [dostęp 2022-03-16].
  343. Kings Island (Mason, Ohio, United States) [online], rcdb.com [dostęp 2019-07-28].
  344. Carowinds (Charlotte, North Carolina, United States) [online], rcdb.com [dostęp 2019-07-28].
  345. Roller Coaster Search Results - Six Flags Great Adventure - Operating [online], rcdb.com [dostęp 2022-03-16].
  346. Roller Coaster Search Results - Hersheypark - Operating [online], rcdb.com [dostęp 2021-01-13].
  347. Roller Coaster Search Results - Six Flags Over Texas - Operating [online], rcdb.com [dostęp 2022-03-16].
  348. Roller Coaster Search Results - Kings Dominion - Operating [online], rcdb.com [dostęp 2022-03-16].
  349. Roller Coaster Search Results - Nagashima Spa Land - Operating [online], rcdb.com [dostęp 2022-03-16].
  350. Europa Park (Rust, Baden Wuerttemberg, Germany) [online], rcdb.com [dostęp 2019-08-23].
  351. Blackpool Pleasure Beach (Blackpool, Lancashire, England, United Kingdom) [online], rcdb.com [dostęp 2019-08-23].
  352. Flamingo Land (Malton, North Yorkshire, England, United Kingdom) [online], rcdb.com [dostęp 2019-08-23].
  353. Alton Towers (Alton, Staffordshire, England, United Kingdom) [online], rcdb.com [dostęp 2019-08-23].
  354. Heide Park Resort (Soltau, Lower Saxony, Germany) [online], rcdb.com [dostęp 2019-08-23].
  355. Walibi Belgium (Wavre, Walloon Brabant, Wallonia, Belgium) [online], rcdb.com [dostęp 2019-08-23].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]