Marihuana: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Zagrożenia: WP:OR, zbędne niewiele wnoszące badanie, dr.tech.
ryzyko raka płuca, usunięcie źródeł niezgodnych z zasadami WP:WER-M, usunięcie informacji, których nie da się uźródlić
Linia 96: Linia 96:


==== Wpływ nadmiernego palenia na układ oddechowy ====
==== Wpływ nadmiernego palenia na układ oddechowy ====
Wśród osób palących marihuanę przypadki nadmiernego jej spożycia występują rzadko, niemniej mogą one mieć negatywne konsekwencje dla organizmu palacza, na przykład w związku z większą niż w papierosach ilością substancji smolistych{{fakt|data=2013-02}}. Częste palenie dużych ilości marihuany, szczególnie w połączeniu z [[Tytoń (produkt)|tytoniem]], wpływa negatywnie na układ oddechowy i może wywoływać objawy przewlekłego zapalenia oskrzeli w postaci kaszlu, odkrztuszania plwociny, duszności oraz powstania [[nowotwór|nowotworów]] układu oddechowego{{r|nida|cnn-9808-marijuana-cancer}}. Palenie marihuany bez dodatku tytoniu nie zwiększa jednak zauważalnie ryzyka powstania nowotworu układu oddechowego{{r|Science dym z marihuany nie|Washington Post Study Finds}}. {{fakt|data=2013-02|Potencjalny niekorzystny wpływ konopi na układ oddechowy ogranicza się do palenia jako sposobu przyjmowania tego środka; wpływ taki jest niemożliwy w przypadku zażywania konopi doustnie. Palenie jest jednak znacznie popularniejsze}}.
Wśród osób palących marihuanę przypadki nadmiernego jej spożycia występują rzadko, niemniej mogą one mieć negatywne konsekwencje dla organizmu palacza w związku z obecnością substancji smolistych{{fakt|data=2013-02}}. Częste palenie dużych ilości marihuany, szczególnie w połączeniu z [[Tytoń (produkt)|tytoniem]], wpływa negatywnie na układ oddechowy i może wywoływać objawy przewlekłego zapalenia oskrzeli w postaci kaszlu, odkrztuszania plwociny i duszności{{r|nida|pmid9719080}}.

Niektóre badania wskazują, że palenie dużej ilości marihuany może zwiększać ryzyko powstania [[rak płuca|raka płuca]]{{r|pmid24947688|pmid25012035}}, jednak część badań nie potwierdza tego zjawiska{{r|pmid23802821|pmid25587109}}. Prawdopodobnie palenie niewielkich ilości marihuany nie zwiększa ryzyka raka płuc, ale nie ma dowodów na brak szkodliwości niewielkich dawek marihuany{{r|pmid24384575}}.


==== Marihuana a prowadzenie pojazdów ====
==== Marihuana a prowadzenie pojazdów ====
Linia 199: Linia 201:
<ref name="Cannabis in France">{{cytuj stronę | url = http://www.cedro-uva.org/lib/boekhout.france.html | tytuł = Cannabis in France | opublikowany = The Centre for Drug Research, [[Universiteit van Amsterdam]] | autor = Tim Boekhout van Solinge | data dostępu = 2012-12-17}}</ref>
<ref name="Cannabis in France">{{cytuj stronę | url = http://www.cedro-uva.org/lib/boekhout.france.html | tytuł = Cannabis in France | opublikowany = The Centre for Drug Research, [[Universiteit van Amsterdam]] | autor = Tim Boekhout van Solinge | data dostępu = 2012-12-17}}</ref>
<ref name="cesamet">[http://www.gwpharm.com/relief%20of%20Cancer%20Pain.aspx Sativex receives Qualifying Notice for approval in Canada for the relief of Cancer Pain]</ref>
<ref name="cesamet">[http://www.gwpharm.com/relief%20of%20Cancer%20Pain.aspx Sativex receives Qualifying Notice for approval in Canada for the relief of Cancer Pain]</ref>
<ref name="pmid9719080">{{Cytuj pismo | nazwisko = Barsky | imię = SH. | nazwisko2 = Roth | imię2 = MD. | nazwisko3 = Kleerup | imię3 = EC. | nazwisko4 = Simmons | imię4 = M. | nazwisko5 = Tashkin | imię5 = DP. | tytuł = Histopathologic and molecular alterations in bronchial epithelium in habitual smokers of marijuana, cocaine, and/or tobacco | url = http://jnci.oxfordjournals.org/content/90/16/1198.full | czasopismo = J Natl Cancer Inst | wolumin = 90 | numer = 16 | strony = 1198-205 | miesiąc = Aug | rok = 1998 | doi = | pmid = 9719080 }}</ref>
<ref name="cnn-9808-marijuana-cancer">[http://www.cnn.com/HEALTH/9808/18/marijuana.cancer/ CNN: Study finds smoking marijuana and cocaine can cause cancer]</ref>
<ref name="Cour d Arbitrage">{{cytuj stronę | url = http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/api2.pl?lg=fr&pd=2004-10-28&numac=2004203248 | tytuł = Cour d'Arbitrage | opublikowany = justice.belgium.be | język = fr | język2 = nl}}</ref>
<ref name="Cour d Arbitrage">{{cytuj stronę | url = http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/api2.pl?lg=fr&pd=2004-10-28&numac=2004203248 | tytuł = Cour d'Arbitrage | opublikowany = justice.belgium.be | język = fr | język2 = nl}}</ref>
<ref name="druglibrary">[http://www.druglibrary.org/Schaffer/Library/studies/ledain/physiological_effects.htm ''The Report of the Canadian Government Commission of Inquiry into the Non-Medical Use of Drugs – 1972'']</ref>
<ref name="druglibrary">[http://www.druglibrary.org/Schaffer/Library/studies/ledain/physiological_effects.htm ''The Report of the Canadian Government Commission of Inquiry into the Non-Medical Use of Drugs – 1972'']</ref>
Linia 238: Linia 240:
<ref name="Późne powikłania stosowania">{{cytuj stronę | url = http://www.mp.pl/artykuly/?aid=45152 | tytuł = Późne powikłania stosowania kanabinoli}}</ref>
<ref name="Późne powikłania stosowania">{{cytuj stronę | url = http://www.mp.pl/artykuly/?aid=45152 | tytuł = Późne powikłania stosowania kanabinoli}}</ref>
<ref name="Raport">{{cytuj książkę | autor = Robin Room, Benedikt Fischer, Wayne Hall, Simon Lenton, Peter Reuter | tytuł = The Global Cannabis Commision Raport "Cannabis Policy: Moving Beyond Stalemate" | wydawca = The Beckley Foundation | data = 2008 | strony = 23 | url = http://www.idpc.net/sites/default/files/library/BF_Cannabis_Commission_Rpt2008_EN.pdf}}</ref>
<ref name="Raport">{{cytuj książkę | autor = Robin Room, Benedikt Fischer, Wayne Hall, Simon Lenton, Peter Reuter | tytuł = The Global Cannabis Commision Raport "Cannabis Policy: Moving Beyond Stalemate" | wydawca = The Beckley Foundation | data = 2008 | strony = 23 | url = http://www.idpc.net/sites/default/files/library/BF_Cannabis_Commission_Rpt2008_EN.pdf}}</ref>
<ref name="Science dym z marihuany nie">{{cytuj stronę | url = http://hyperreal.info/science_dym_z_marihuany_nie_jest_rakotworczy | tytuł = Science: dym z marihuany nie jest rakotwórczy}}</ref>
<ref name="spliff-task-view-Itemid">[http://spliff.com.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=82&Itemid=60 Gazeta konopna - SPLIFF: Nieodrobiona lekcja: 10 lat Prohibicji w Polsce]</ref>
<ref name="spliff-task-view-Itemid">[http://spliff.com.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=82&Itemid=60 Gazeta konopna - SPLIFF: Nieodrobiona lekcja: 10 lat Prohibicji w Polsce]</ref>
<ref name="taima-driving">[http://casr.adelaide.edu.au/T95/paper/s16p6.html Olaf H. Drummer, ''Drugs and Accident Risk in Fatally-Injured Drivers'']</ref>
<ref name="taima-driving">[http://casr.adelaide.edu.au/T95/paper/s16p6.html Olaf H. Drummer, ''Drugs and Accident Risk in Fatally-Injured Drivers'']</ref>
<ref name="Washington Post Study Finds">{{cytuj stronę | url = http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/05/25/AR2006052501729.html | tytuł = Washington Post: Study Finds No Cancer-Marijuana Connection}}</ref>
<ref name="WHOreport">{{cytuj stronę | url = http://www.druglibrary.org/schaffer/hemp/general/who-index.htm | tytuł = World Health Organization - Health Implications of Cannabis - Table of Contents | data dostępu = 2012-12-13 | język = en}}</ref>
<ref name="WHOreport">{{cytuj stronę | url = http://www.druglibrary.org/schaffer/hemp/general/who-index.htm | tytuł = World Health Organization - Health Implications of Cannabis - Table of Contents | data dostępu = 2012-12-13 | język = en}}</ref>
<ref name="World Drug Report 2010">{{cytuj stronę | url = http://www.unodc.org/documents/wdr/WDR_2010/World_Drug_Report_2010_lo-res.pdf | tytuł = World Drug Report 2010 | autor = UNODC | data dostępu = 2012-01-03 | język = en}}</ref>
<ref name="World Drug Report 2010">{{cytuj stronę | url = http://www.unodc.org/documents/wdr/WDR_2010/World_Drug_Report_2010_lo-res.pdf | tytuł = World Drug Report 2010 | autor = UNODC | data dostępu = 2012-01-03 | język = en}}</ref>
Linia 248: Linia 248:
<ref name="zpravy.idnes">[http://zpravy.idnes.cz/vlada-povolila-pet-rostlin-konopi-a-40-houbicek-za-vic-bude-vezeni-pxe-/domaci.asp?c=A091207_133510_domaci_bar Vláda povolila pět rostlin konopí a 40 houbiček, za víc bude vězení] {{lang|cs}}</ref>
<ref name="zpravy.idnes">[http://zpravy.idnes.cz/vlada-povolila-pet-rostlin-konopi-a-40-houbicek-za-vic-bude-vezeni-pxe-/domaci.asp?c=A091207_133510_domaci_bar Vláda povolila pět rostlin konopí a 40 houbiček, za víc bude vězení] {{lang|cs}}</ref>
<ref name="Świat Nauki grudzień 2011">[[Świat Nauki]], grudzień 2011, str. 14</ref>
<ref name="Świat Nauki grudzień 2011">[[Świat Nauki]], grudzień 2011, str. 14</ref>
<ref name="pmid24947688">{{Cytuj pismo | nazwisko = Zhang | imię = LR. | nazwisko2 = Morgenstern | imię2 = H. | nazwisko3 = Greenland | imię3 = S. | nazwisko4 = Chang | imię4 = SC. | nazwisko5 = Lazarus | imię5 = P. | tytuł = Cannabis smoking and lung cancer risk: Pooled analysis in the International Lung Cancer Consortium | czasopismo = Int J Cancer | wolumin = 136 | numer = 4 | strony = 894-903 | miesiąc = Feb | rok = 2015 | doi = 10.1002/ijc.29036 | pmid = 24947688 }}</ref>
<ref name="pmid23802821">{{Cytuj pismo | nazwisko = Tashkin | imię = DP. | tytuł = Effects of marijuana smoking on the lung | czasopismo = Ann Am Thorac Soc | wolumin = 10 | numer = 3 | strony = 239-47 | miesiąc = Jun | rok = 2013 | doi = 10.1513/AnnalsATS.201212-127FR | pmid = 23802821 }}</ref>
<ref name="pmid24384575">{{Cytuj pismo | nazwisko = Joshi | imię = M. | nazwisko2 = Joshi | imię2 = A. | nazwisko3 = Bartter | imię3 = T. | tytuł = Marijuana and lung diseases | czasopismo = Curr Opin Pulm Med | wolumin = 20 | numer = 2 | strony = 173-9 | miesiąc = Mar | rok = 2014 | doi = 10.1097/MCP.0000000000000026 | pmid = 24384575 }}</ref>
<ref name="pmid25587109">{{Cytuj pismo | nazwisko = Huang | imię = YH. | nazwisko2 = Zhang | imię2 = ZF. | nazwisko3 = Tashkin | imię3 = DP. | nazwisko4 = Feng | imię4 = B. | nazwisko5 = Straif | imię5 = K. | tytuł = An epidemiologic review of marijuana and cancer: an update | czasopismo = Cancer Epidemiol Biomarkers Prev | wolumin = 24 | numer = 1 | strony = 15-31 | miesiąc = Jan | rok = 2015 | doi = 10.1158/1055-9965.EPI-14-1026 | pmid = 25587109 }}</ref>
<ref name="pmid25012035">{{Cytuj pismo | nazwisko = Underner | imię = M. | nazwisko2 = Urban | imię2 = T. | nazwisko3 = Perriot | imię3 = J. | nazwisko4 = de Chazeron | imię4 = I. | nazwisko5 = Meurice | imię5 = JC. | tytuł = Cannabis smoking and lung cancer | czasopismo = Rev Mal Respir | wolumin = 31 | numer = 6 | strony = 488-98 | miesiąc = Jun | rok = 2014 | doi = 10.1016/j.rmr.2013.12.002 | pmid = 25012035 }}</ref>
}}
}}



Wersja z 11:24, 5 lis 2015

Susz kwiatów konopi siewnych (indyjskich)
Kwiatostan konopi indyjskich

Marihuana (z hiszp. mariguana, marihuana[1]; z hindi गांजा trl. gāndźā) – suszone i czasem sfermentowane kwiatostany (niejednokrotnie z niewielką domieszką liści) żeńskich roślin konopi (Cannabis sativa) zawierające substancje psychoaktywne z grupy kannabinoli, działające agonistycznie na receptory kanabinoidowe, podobnie jak anandamid – ludzki endogenny kannabinoid. Za działanie psychotropowe marihuany odpowiada głównie tetrahydrokannabinol (THC) oraz inne kannabinoidy.

Posiada ona w zależności od warunków i przyjętej dawki działanie: uspokajające lub rozdrażniające, euforyzujące, przeciwbólowe, pobudzające apetyt, rozkurczające mięśnie, zmniejszające ciśnienie śródgałkowe i rozszerzające oskrzela.

Odmiany marihuany

Cannabis sativa/indica

Odmiany Cannabis
Liść konopi indyjskich

Uważa się, że marihuana pochodząca z podgatunku indica gatunku Cannabis ma działanie bardziej uspokajające i odurzające niż marihuana z roślin Cannabis sativa, która działa bardziej pobudzająco i euforycznie oraz wprowadza w stan wesołości. Najprawdopodobniej ma to związek z wyższą zawartością kannabidiolu (CBD) w roślinach typu indica[2]. Substancja ta, sama nie będąc psychoaktywną, wpływa na efekty wywoływane przez THC. Pewien wpływ na własności marihuany ma także zawartość CBN, będącego produktem rozkładu THC. Jego zawartość wzrasta w trakcie przechowywania suszu.

Poza THC w konopiach występuje także THCV będący jego propylowym analogiem, substancja ta także ma wpływ na sposób działania. W niektórych odmianach jej zawartość może sięgać nawet 1/4 sumarycznej zawartości kannabinoidów.

Cannabis ruderalis

Ruderalis jest jedną z trzech podgatunków konopi indyjskich. Wywodzi się z Azji Środkowej. Główną cechą, która odróżnia ją od innych gatunków jest fotoobojętność tzw. AutoFlowering. Rośliny z odmiany ruderalis kwitną w zależności od swojego wieku, a nie ze względu na cykl dnia i nocy jak w przypadku Cannabis sativa, Cannabis indica. Dzisiaj nie spotyka się już czystych genetycznie ruderalis – są one zawsze w 20-80% zmieszane z indica i sativa.

Zastosowania w medycynie

Tetrahydrokannabinol hamuje czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego[3]. Wykorzystanie THC pozwala na zredukowanie wzrostu guza oraz ogranicza liczbę komórek nowotworowych. Przeprowadzone badania dotyczą m.in. glejaka mózgu[4], raka piersi[5], raka jelita grubego[6], raka skóry[7].

Z dwóch specjalnie hodowanych i selekcjonowanych odmian konopi Cannabis sativa pozyskuje się składniki preparatu o nazwie Sativex. Wykazano, że kannabinoidy zawarte w ekstrakcie z konopi (głównie THC i kannabidiol) mogą skutecznie znosić silne bóle neuropatyczne. Wskazania obejmują bóle neuropatyczne w przebiegu stwardnienia rozsianego (SM), leczenie wspomagające średniego i silnego bólu u chorych z zaawansowanym nowotworem, cierpiących mimo stosowania największych tolerowanych dawek opioidów. Lek aplikowany jest w postaci aerozolu na błonę śluzową jamy ustnej. Sativex jako pierwszy został zarejestrowany do leczenia w 2005 w Kanadzie.

Obecnie[kiedy?] trwają też badania nad innymi wskazaniami do Sativexu. Obejmują one stwardnienie rozsiane (niedowład spastyczny i zaburzenia funkcji pęcherza moczowego), allodynię, neuropatię cukrzycową, bóle splotu ramiennego, bóle w przebiegu urazów rdzenia kręgowego. Producent leku, GW Pharmaceuticals, prowadzi też badania nad innymi preparatami opartami na kannabinoidach – mogłyby one znaleźć zastosowanie w terapii reumatoidalnego zapaleniu stawów czy nieswoistego zapalenia jelit (IBD)[8].

Marinol jest pierwszym syntetycznym (a więc nie pozyskiwanym z konopi czy marihuany) tetrahydrokannabinolem (dronabinol) zaaprobowanym przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków. Początkowo uzyskał rejestrację jako lek przeciwwymiotny u pacjentów poddawanych chemioterapii z powodu nowotworu, u których konwencjonalne leczenie nudności okazało się nieskuteczne. Następnie wskazania rozszerzono i obecnie Marinol stosowany jest w leczeniu anoreksji w przebiegu AIDS[9]. Lek wytwarzany jest w postaci kapsułek, dostępny w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Obecnie[kiedy?] bada się go jako lek na zespół jelita drażliwego i przewlekłe bóle[10].

Trwają badania nad możliwością wykorzystania marihuany w obniżeniu wiremii HIV [11].

Kolejnym syntetycznym kannabinoidem jest nabilon – budową chemiczną zbliżony do THC, dostępny jako Cesamet[12]. Jest lekiem przeciwwymiotnym – z tymi samymi ograniczeniami co Marinol. Próby stosowania samej marihuany w leczeniu wymiotów nie poddających się klasycznej terapii wykazały, że jest lepiej wchłanialna w przypadku palenia niż podawania doustnego.

W fazie klinicznych testów znajduje się Acomplia (Rimonabant), lek służący do walki z otyłością i uzależnieniami. Rimonabant to antagonista receptora kanabinoidowego CB1 – substancja o działaniu odwrotnym do THC.

Marihuana jako używka

Skala oceny szkodliwości konopi i innych używek

W raporcie z 2010 Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC) szacowało, że 2,9-4,3% światowej populacji w wieku 15-64 lat (129-191 mln osób) używało marihuany w roku 2008, przy czym w Ameryce Północnej współczynnik ten oszacowano na 9,9% a w Europie Zachodniej i centralnej na około 7,7%[13].

Przeprowadzone dotąd badania nie dają pewnych rezultatów co do kwestii szkodliwości oraz skutków długotrwałego przyjmowania marihuany. Pośród propagatorów i użytkowników popularna jest opinia o jej niskiej, względem innych środków, szkodliwości. Badania przeprowadzone przez Światową Organizację Zdrowia potwierdzają tę tezę, pod względem zdrowotnym uznając spożycie konopi za mniej szkodliwe, niż konsumpcję legalnych używek: tytoniu oraz alkoholu. Zdania na temat możliwości uzależnienia fizycznego są podzielone[14][15]. Systematyczne zaś zażywanie powoduje wystąpienie tolerancji odwrotnej[14].

Pośród przeciwników popularne są opinie o jej wysokiej szkodliwości. Badania prowadzone przez zespół: T.H.M. Moore, S. Zammit, A. Lingford-Hughes, T.R.E. Barnes, P.B. Jones, M. Burke, G. Lewis potwierdzają tę tezę. Przy przewlekłym stosowaniu pojawiają się objawy zespołu amotywacyjnego: zaburzenia snu, zespół apatyczny z dominującym brakiem działania, ograniczenie kontaktów z ludźmi, zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi, zaburzenia w przyswajaniu nowych wiadomości, myślenie porozrywane i magiczne, upośledzenie zdolności rozwiązywania problemów i planowania przyszłości, zanik zainteresowań, zaburzenia percepcji czasu, doznań, krytycyzmu, lęk. Występują również objawy fizjologiczne przewlekłego stosowania, zróżnicowane w zależności od płci zażywających osób[16][17].

Debata nad kwestią etyki spożycia i legalizacji marihuany nabiera znaczenia w USA i wielu krajach europejskich, w tym w Polsce. Związane jest to z czynną rolą ruchów oraz ugrupowań politycznych, w których interesie leży coraz częściej status prawny i odbiór społeczny używki.

Działanie

W krótkim czasie po przyjęciu THC oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy powodując umiarkowane zaburzenia percepcji, euforię oraz poczucie głębokiego relaksu. Pobudzenie receptorów CB1 obecnych w strukturach związanych z kontrolą pobierania pokarmu oraz w jądrze półleżącym przegrody powoduje zwiększenie łaknienia i motywacji do jedzenia[18][19], wywołując tzw. gastrofazę.

Podczas palenia marihuany może wystąpić zjawisko synestezji[20]. Synestezja polega na wzajemnym przenikaniu się wrażeń zmysłowych, dźwięk przybiera kształty, kolor zyskuje zapach itd.

Efekty doświadczane po spożyciu marihuany są indywidualne i zależne od ilości, rodzaju oraz jakości surowca, sposobu przyjmowania, a także genów, organizmu czy ogólnej sytuacji. Najczęstsze z nich, to:

  • polepszenie nastroju, euforia
  • tymczasowe upośledzenie pamięci krótkotrwałej, pobudzenie wyobraźni
  • "otwarcie zmysłów", wzmocnienie percepcji, wzmożona wrażliwość na bodźce
  • osłabienie koncentracji
  • zaburzenia w percepcji czasu
  • zwiększone łaknienie (slang gastrofaza[21])

Sposoby przyjmowania

Skręt z marihuaną

Marihuana najczęściej przyjmowana jest drogą wziewną – poprzez palenie jej suszu w skrętach lub szklanych naczyniach, często z domieszką tytoniu. Wachlarz metod jest jednak rozpięty – od ciasteczek, po nalewkę i tabletki.

Palenie

Najczęściej do palenia suszu (kwiatostanu) wykorzystuje się szklane naczynia takie jak np. lufka, bongo lub bletki z których następnie rolowane są jointy.

W XX wieku opracowano waporyzator – urządzenie pozwalające odparować THC i inne psychoaktywne składniki bez spalania materii roślinnej, znacznie zmniejszając w ten sposób zawartość szkodliwych substancji przedostających się do organizmu. Waporyzator zazwyczaj wyposażony jest w podgrzewacz elektryczny, pozwalający na precyzyjną regulację temperatury. Jest on dość popularny wśród osób zażywających THC w charakterze lekarstwa. Niewielkie zainteresowanie wśród innych palaczy podyktowane jest wysoką ceną urządzenia.

W XXI wieku opracowano sposób na waporyzowanie przy użyciu bańki – elementu żarówki. Ta wersja jest niemal bezkosztowa w stosunku do komercyjnego pierwowzoru.

Jedzenie

Ciasto z zawartością marihuany

Kannabinole dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych np. alkoholu i tłuszczach, będąc jednocześnie nierozpuszczalnymi w wodzie. Aby potrawa nie sprawiała problemów przy jedzeniu, nie powinna zawierać części roślinnych, które w przypadku konopi są bardzo włókniste. Dlatego też większość potraw z marihuaną oparta jest na tłustym mleku lub maśle, w którym uprzednio gotuje się części rośliny. Oprócz zwykłego mlecznego wywaru przyrządza się również puddingi, czekolady, ciasta, rzadziej zapiekanki, tosty.

Zagrożenia

Główne zagrożenie używania marihuany polega na zwiększaniu prawdopodobieństwa wystąpienia epizodów psychozy wymagających hospitalizacji w oddziale psychiatrycznym. Zarówno u osób do tego predysponowanych, u których stany psychotyczne nie ujawniłyby się w normalnych okolicznościach oraz u osób bez takich predyspozycji[potrzebny przypis]. Duże dawki THC powodują skłonność do objadania się, a jednorazowe przedawkowanie objawia się wzmożoną sennością. Według części badaczy częste stosowanie marihuana przejawia się zespołem awolicyjnym.

Być może palenie marihuany ma również wpływ na powstawanie ginekomastii[22][23].

Trudno porównać działanie kanabinoidów do alkoholu, czy nikotyny, ponieważ oddziaływają one na mózg w zupełnie odmiennych od THC mechanizmach.

  • bezpośrednia toksyczność kanabinoidów jest bardzo niska[24][25][26], należy mieć przy tym na uwadze drogę podania. Wraz z dymem oprócz THC do organizmu dostarczanych jest wiele substancji szkodliwych i rakotwórczych – podobnie jak w papierosach.
  • w kwestii uzależnienia psychicznego, WHO (za Hall i wsp.[15]) twierdzi, że prawdopodobieństwo uzależnienia wynosi 10-30% w zależności od częstości i ilości zażywanej marihuany[27]
  • szacuje się, że dla osiągnięcia dawki śmiertelnej konieczne byłoby wypalenie ponad 20 tys. papierosów z marihuany o masie 0,9 g każdy w ciągu 15 min[potrzebny przypis]; nie potwierdzono przypadków śmiertelnych spowodowanych stosowaniem marihuany[28][29].

Tetrahydrokanabinol zawarty w marihuanie ma silną tendencję do kumulacji w organizmie. Jego okres półtrwania wynosi 50-60 godzin a metabolity są wykrywane nawet przez 14 dni od podania dawki jednorazowej. W ciągu 90 dni usunięta jest każda ilość THC z organizmu. Kumulacja THC nie jest toksyczna[14].

Wpływ na zdrowie psychiczne

Stosowanie marihuany może doprowadzić do uzależnienia psychicznego[30][31].

Współczesne odmiany marihuany ze względu na duże stężenie THC kosztem nikłej zawartości CBD, prawdopodobnie prowadzą u osób o pewnym szczególnym genotypie do stanów psychotycznych lub nawet do schizofrenii[32], nawet w przypadkach sporadycznego stosowania tej używki.

Na podstawie badań zleconych przez amerykański Narodowy Instytut Nadużywania Narkotyków (NIDA) kilkuset par bliźniaków wykazano, że osoby, które zaczęły palić marihuanę przed 17 rokiem życia, są 3,5 raza bardziej narażone na podjęcie prób samobójczych w przyszłości niż osoby, które zaczęły palić później[33]. Inni badacze konkludują, że samobójstwa są skutkami problemów zdrowotnych, finansowych lub rodzinnych, a używki są od nich "ucieczką", a nie ich przyczyną[34].

 Osobny artykuł: Zespół amotywacyjny.

Wpływ nadmiernego palenia na układ oddechowy

Wśród osób palących marihuanę przypadki nadmiernego jej spożycia występują rzadko, niemniej mogą one mieć negatywne konsekwencje dla organizmu palacza w związku z obecnością substancji smolistych[potrzebny przypis]. Częste palenie dużych ilości marihuany, szczególnie w połączeniu z tytoniem, wpływa negatywnie na układ oddechowy i może wywoływać objawy przewlekłego zapalenia oskrzeli w postaci kaszlu, odkrztuszania plwociny i duszności[35][36].

Niektóre badania wskazują, że palenie dużej ilości marihuany może zwiększać ryzyko powstania raka płuca[37][38], jednak część badań nie potwierdza tego zjawiska[39][40]. Prawdopodobnie palenie niewielkich ilości marihuany nie zwiększa ryzyka raka płuc, ale nie ma dowodów na brak szkodliwości niewielkich dawek marihuany[41].

Marihuana a prowadzenie pojazdów

Według części źródeł, istnieje zwiększone ryzyko udziału w wypadkach pojazdów mechanicznych, ponieważ marihuana zmienia ocenę upływu czasu i utrudnia podejmowanie decyzji związanych z zachowaniem się na drodze. Pojawiają się też zaburzenia koncentracji i postrzegania[42][43]. Inne źródła z kolei, zwłaszcza badania statystyczne i badania eksperymentalne zdają się zaprzeczać tezie, że palenie marihuany ma istotny wpływ na zdolność do prowadzenia samochodów lub sugerują, że jest on zdecydowanie mniejszy niż picie alkoholu[44][45].

Stanowiska organizacji światowych

Raport WHO

W 1995 r. Światowa Organizacja Zdrowia przygotowała raport pt. Implikacje zdrowotne używania konopi: Analiza porównawcza zdrowotnych i psychologicznych skutków używania alkoholu, konopi, nikotyny i opiatów[46]. Brytyjski periodyk popularnonaukowy New Scientist ujawnił w numerze z lutego 1998 roku fakt zatajenia jednego z rozdziałów tego dokumentu. W ocenzurowanym rozdziale autorzy porównują naukowo udokumentowane zagrożenia płynące z używania marihuany z zagrożeniami, jakie niesie ze sobą stosowanie alkoholu i nikotyny oraz nielegalnych opiatów. Wykazują oni, że tam, gdzie ryzyko istnieje, nie jest ono poważniejsze, niż w przypadku nikotyny i alkoholu. Przeciwnikami raportu byli szef WHO Nakajima, który odszedł na emeryturę w czerwcu 1998 r. oraz dyrektor wydziału narkotyków dr Yoshida[47][48].

Stanowiska organizacji naukowych ze Stanów Zjednoczonych

Amerykańskie Towarzystwo Medyczne uważa, że marihuana to niebezpieczny narkotyk, którego sprzedawanie nie powinno być dozwolone[49], natomiast Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych sprzeciwia się używaniu marihuany, z wyjątkiem wskazań medycznych i pod kontrolą lekarza[50]. W 2011 roku Massachusetts Medical Society wydało oświadczenie, w którym sprzeciwia się paleniu marihuany w celach rekreacyjnych[51].

W 2008 roku Amerykańskie Kolegium Lekarskie w swoim oświadczeniu nie zajęło stanowiska ani „za”, ani „przeciw” legalizacji marihuany[52], lecz w 2011 roku Kalifornijskie Towarzystwo Medyczne poparło legalizację marihuany[53].

Rola marihuany w religiach i ruchach religijnych

Marihuana jest obecna wśród wielu wyznań świata już od tysiącleci. Przed epoką wieków średnich była uznawana za środek komunikacji ze światem duchowym, za "posłańca" umożliwiającego łączność ze światem nadprzyrodzonym.

Islam

Wyznawców islamu obowiązuje nałożony przez Proroka Mahometa kategoryczny zakaz spożywania alkoholu. Wyparta używka zastąpiona została przez tytoń i marihuanę. W niektórych lokalach na wschodzie do dziś spotkać możemy tubylców delektujących się sziszą – tradycyjną fajką wodną zawierającą tytoń, czasem z domieszką konopi. Spożywanie marihuany cieszy się cichym przyzwoleniem władz, oficjalnie jednak szariat zabrania wszelkiego rodzaju używek, włącznie z tytoniem i marihuaną.

Hinduizm

Według wierzeń hinduskich, Bóg Śiwa miał przynieść marihuanę z Himalajów dla ludzkiego wyzwolenia i rozrywki[54]. W dziele Bhagawadgita, Kryszna stwierdza: "Jestem zielem leczniczym" (9.16). W Indiach od tysięcy lat sadhu – mistycy i asceci, oddający cześć Śiwie i jego małżonce, Kali, wykorzystują marihuanę do medytacji. Palenie jest także powszechnym rytuałem w świątyniach poświęconych Hanumanowi.

Ruch Rastafari

Ruch Rastafari włączył marihuanę do swoich obrzędów. "Ganja" jest używana przez rasta w celu ułatwienia członkom ruchu medytacji, podczas której zgłębiać mogą charakter samego siebie jak i otaczającego ich świata[55]. Rasta wskazują także na źródła biblijne (Księga Rodzaju 1:12, 1:29-31, 9:3; Księga Jeremiasza 6:20), które to mają mówić o tym, że Jah uczynił całą roślinność (w tym ganję) dla człowieka, aby ten z niej korzystał i o tym, że była ona wykorzystywana w celach religijnych przez starożytynych Żydów.

Sytuacja prawna

Legalność posiadania niewielkich ilości marihuany:

     Legalne / zasadniczo legalne

     Nielegalne, ale zdepenalizowane

     Nielegalne, ale często nieegzekwowane

     Nielegalne

     Brak danych

W Szwajcarii istnieje zróżnicowanie wśród kantonów.

W niektórych kantonach Szwajcarii marihuana jest legalna. Znajduje się ona tam w sprzedaży w tzw. coffeshopach. Podobnie jak alkohol jest obłożona akcyzą i dostępna od 18 lat (podczas gdy alkohol od 16). W krajach tych legalna jest również uprawa konopi na potrzeby własne, rodziny czy też przyjaciół.

W Holandii marihuana nie jest legalna, ale jest tolerowana. Oznacza to ze pod pewnymi warunkami organy rządowe i prawne nie prześladują użytkowników.

W Polsce i prawie na całym świecie można posiadać nasiona (nie zawierają one substancji psychoaktywnych), ale uprawa jest zabroniona. Wyjątek stanowi uprawa odmian włóknistych na potrzeby przemysłu włókienniczego, chemicznego i celulozowo-papierniczego oraz nasiennictwa (jednak potrzebne jest zezwolenie).

W niektórych stanach USA[56] i krajach UE np. w Czechach[57], Portugalii[58], Włoszech marihuana została zdepenalizowana, co oznacza całkowite zniesieniu karalności za posiadanie "niewielkich ilości" (3-10 g).

W większości pozostałych krajów UE np. Francji[59] posiadanie zostało częściowo zdepenalizowane, tj. posiadanie marihuany w "niewielkich ilościach" (3-10 g) jest karane jedynie mandatem.

Większość krajów postkomunistycznych oraz kraje skandynawskie są aktualnie jedynymi państwami w UE, w których posiadanie marihuany jest przestępstwem zagrożonym karą więzienia.

Belgia

W Belgii prawo pozwala uprawiać na użytek własny jedną roślinę lub posiadać do 3 gramów substancji[60].

Czechy

Czechy od 1 stycznia 2010 roku zliberalizowały politykę narkotykową, określając uprawę 5 roślin na własny użytek oraz posiadanie do 15 gramów substancji za wykroczenie, a nie przestępstwo[61].

Od 2 kwietnia 2013 roku marihuana dostępna jest w czeskich aptekach na receptę wydawaną przez lekarzy, w przypadkach ciężkich chorób takich jak stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy AIDS. Sprowadzana jest z Holandii, lecz od 2014 roku mają ją wytwarzać licencjonowani plantatorzy na terenie Czech[62].

Holandia

W Holandii zarówno posiadanie jak i sprzedaż w tzw. coffee shopach jest tolerowane lecz prawnie nadal nielegalne. Obowiązuje jednorazowy limit zakupu do 5 gramów. Jednocześnie jest to ilość, którą można posiadać przy sobie. Uprawianie roślin jest w Holandii nielegalne i zabronione (poza uprawą na użytek własny, maksymalnie do 5 roślin)[63]. Właściciele coffee shopów nie mogą sprzedawać marihuany z prywatnych hodowli. Większość coffee shopów podporządkowuje się temu prawu. Większym ograniczeniem dla właścicieli jest określona ilość marihuany, która w danym momencie może znajdować się w sklepie.

Polska

Pierwszym aktem prawnym w Polsce, który dotyczy narkotyków jest ustawa z 22 czerwca 1923 roku (Dz.U. z 1923 r. nr 72, poz. 559). Zabrania się w nim "wytwarzania, przeróbki, przywozu i wywozu, przechowywania, handlu [...] opium lecznicznego, opium do palenia, haszyszu, morfiny, kokainy, heroiny". Groziła za to kara więzienia "od dwóch tygodni do jednego roku" oraz grzywna "od pięćdziesięciu tysięcy do pięciu milionów marek" oraz konfiskata nielegalnych środków[64][65].

19 lutego 1925 roku, Polska, reprezentowana przez doktora Witolda Chodźkę podpisała Międzynarodową Konwencję do spraw Opium (pod przewodnictwem Ligi Narodów). Ustawa ta nakłada na strony (rodział 3, artykuł 5) obowiązek, aby ograniczyć wykorzystywanie substancji (wymienione w rodziale 1, artykule 1, wśród nich jest marihuana, opium, morfina, kokaina) wyłącznie do celów medycznych i naukowych[66].

Pierwszą ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii wprowadzono w Polsce w 1986 roku w związku z przystąpieniem do międzynarodowych konwencji narkotykowych ONZ z 1961 roku[67][68]. Pierwszym aktem prawnym w III RP, w którym zostaje wymieniona marihuana, jest Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 24 kwietnia 1997 roku (Dz.U. z 1997 r. nr 75, poz. 468).

W Polsce zarówno import, produkcja, pośrednictwo w sprzedaży, jak i samo posiadanie marihuany jest nielegalne i stanowi przestępstwo, zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. z późniejszymi zmianami – o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2005 r. nr 179, poz. 1485). Za samo posiadanie marihuany grozi kara do trzech lat pozbawienia wolności, natomiast udzielanie marihuany innej osobie zagrożone jest karą do 10 lat pozbawienia wolności, a udzielanie jej małoletniemu jest zbrodnią, zagrożoną karą od 3 do 15 lat pozbawienia wolności.

Stany Zjednoczone

Stany Zjednoczone są krajem, który rozpoczął walkę z narkotykami (termin spopularyzował prezydent Richard Nixon) i zgodnie z ustawą federalną z 1970 r. uprawa, handel oraz posiadanie marihuany jest karane więzieniem, ale nie we wszystkich stanach (patrz mapka powyżej).

Wiele stanów od lat 90. XX wieku pozwalało jednak na uprawę i sprzedaż tzw. medycznej marihuany. Osoba cierpiąca na pewne choroby mogła zgłosić się po receptę do lekarza, a na jej podstawie mogła zgodnie z prawem stanowym kupić marihuanę w specjalnym punkcie oraz posiadać ją. W 2010 r. w samej Kalifornii istniało około 1000 takich punktów – dwukrotnie więcej niż liczba lokali coffee shop w Holandii. Stan taki był sprzeczny z prawem federalnym i policja federalna (FBI) do 2009 roku wykonała około 100 kontroli punktów sprzedaży medycznej marihuany[potrzebny przypis]. W tym samym roku przedstawiciel administracji Baracka Obamy, dyrektor Biura ds. Narodowej Polityki Nadzoru Narkotykowego (White House Office of National Drug Control Policy) Gil Kerlikowske oświadczył o zaprzestaniu używania pojęcia "wojna z narkotykami" jako nieproduktywnego, a prokurator generalny Eric Holder oznajmił na konferencji prasowej, że osoby powołujące się na zgodne z prawem stanowym recepty medyczne nie będą ścigane z prawa federalnego za posiadanie marihuany[69].

W Kalifornii podczas wyborów do Kongresu w 2010 roku przeprowadzono referendum o legalizacji marihuany – stosunkiem 43% do 56% projekt został odrzucony. Posiadanie od 28 g marihuany pozostaje nielegalne i jest karane grzywną w wysokości 100 $[70][71].

6 listopada 2012 roku Waszyngton stał się pierwszym stanem legalizującym zażywanie marihuany nie tylko w celach medycznych[72]. Od 1 stycznia 2014 roku marihuana stała się legalna również w stanie Kolorado. Można ją zakupić na tych samych zasadach co alkohol[73][74]. Warunkiem dostępu do używki jest przekroczony wiek 21 lat, ilość marihuany nie może przekraczać 1 uncji (ok. 28 gramów)[75].

Urugwaj

Urugwaj jest pierwszym państwem na świecie, które zalegalizowało uprawę, handel i zażywanie marihuany. Na mocy ustawy niższej izby parlamentu od 1 kwietnia 2014 roku pełnoletni obywatel Urugwaju, zarejestrowany w państwowej bazie danych, może kupić do 40 gramów marihuany miesięcznie. Urugwajczycy mogą również uprawiać indywidualnie do 6 krzaków konopi rocznie bądź też powoływać kluby palaczy liczące od 15 do 45 osób, w ramach których uprawiać można do 99 krzewów rocznie. Analitycy wskazują, że są to rozwiązania prawne idące znacznie dalej, niż zastosowane w którymkolwiek państwie europejskim[76].

Zobacz też

Przypisy

Szablon:Przypisy-lista

Linki zewnętrzne

  1. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie mw
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. Difference marijuana cannabis sativa and indica. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
  3. Cannabinoids Inhibit the Vascular Endothelial Growth Factor Pathway in Gliomas. American Association for Cancer Research, 2004-08-15. [dostęp 2013-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-10)]. (ang.).
  4. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie norml-item-gliomascancer
    BŁĄD PRZYPISÓW
  5. Cannabinoids reduce ErbB2-driven breast cancer progression through Akt inhibition. Molecular Cancer. BioMed Central, 2010-07-22. [dostęp 2013-02-20]. (ang.).
  6. Chemopreventive effect of the non-psychotropic phytocannabinoid cannabidiol on experimental colon cancer.. US National Library of Medicine. National Institutes of Health, 2012-01-10. [dostęp 2013-02-20]. (ang.).
  7. Inhibition of skin tumor growth and angiogenesis in vivo by activation of cannabinoid receptors. American Society for Clinical Investigation., 2003-01-01. [dostęp 2013-02-20]. (ang.).
  8. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie gwp
    BŁĄD PRZYPISÓW
  9. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie marinol
    BŁĄD PRZYPISÓW
  10. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Świat Nauki grudzień 2011
    BŁĄD PRZYPISÓW
  11. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie online.liebertpub-0218
    BŁĄD PRZYPISÓW
  12. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie cesamet
    BŁĄD PRZYPISÓW
  13. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie World Drug Report 2010
    BŁĄD PRZYPISÓW
  14. a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie narkotyki.co
    BŁĄD PRZYPISÓW
  15. a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Hall2001
    BŁĄD PRZYPISÓW
  16. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Kanabinole słownik psychologiczny
    BŁĄD PRZYPISÓW
  17. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Późne powikłania stosowania
    BŁĄD PRZYPISÓW
  18. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie pmid14636956-s401-10
    BŁĄD PRZYPISÓW
  19. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Bogusława Pietrzak Agnieszka2011-s606-615
    BŁĄD PRZYPISÓW
  20. Sebastin Marincolo: High: Insights on Marijuana. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
  21. Maciej Widawski (red. nauk.): Slang UG: słownik slangu studentów Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2010. ISBN 978-83-7326-776-3.
  22. Pharmacological Reviews of Marijuana. [dostęp 2010-01-13].
  23. Gerd. Herold: Medycyna wewnętrzna : repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005, s. 942. ISBN 83-200-3322-5.
  24. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Morral AR McCaffrey DF Paddock
    BŁĄD PRZYPISÓW
  25. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie mpp-1146183-AE54
    BŁĄD PRZYPISÓW
  26. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie druglibrary
    BŁĄD PRZYPISÓW
  27. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie WHOreport
    BŁĄD PRZYPISÓW
  28. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Raport
    BŁĄD PRZYPISÓW
  29. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Kalant-2004
    BŁĄD PRZYPISÓW
  30. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie zielonemity.republika
    BŁĄD PRZYPISÓW
  31. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie psychologia-kanabinole
    BŁĄD PRZYPISÓW
  32. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie film dokumentalny pt The
    BŁĄD PRZYPISÓW
  33. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie NNvol20N2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  34. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Anita Młodożeniec Włodzimierz2008-s82-92
    BŁĄD PRZYPISÓW
  35. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie nida
    BŁĄD PRZYPISÓW
  36. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie pmid9719080
    BŁĄD PRZYPISÓW
  37. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie pmid24947688
    BŁĄD PRZYPISÓW
  38. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie pmid25012035
    BŁĄD PRZYPISÓW
  39. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie pmid23802821
    BŁĄD PRZYPISÓW
  40. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie pmid25587109
    BŁĄD PRZYPISÓW
  41. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie pmid24384575
    BŁĄD PRZYPISÓW
  42. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie taima-driving
    BŁĄD PRZYPISÓW
  43. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie alcoholism.about
    BŁĄD PRZYPISÓW
  44. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie erowid-cannabis-driving4
    BŁĄD PRZYPISÓW
  45. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie news-bbc-health-1068625
    BŁĄD PRZYPISÓW
  46. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie druglibrary-who-index
    BŁĄD PRZYPISÓW
  47. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ndsn-feb98
    BŁĄD PRZYPISÓW
  48. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie news.bbc-nature-58013
    BŁĄD PRZYPISÓW
  49. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie H 95 998 AMA Policy Statement
    BŁĄD PRZYPISÓW
  50. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Marijuana
    BŁĄD PRZYPISÓW
  51. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Massachusetts Medical Society2011
    BŁĄD PRZYPISÓW
  52. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie American College of Physicians2008
    BŁĄD PRZYPISÓW
  53. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie California Medical Association2011
    BŁĄD PRZYPISÓW
  54. Cannabis and Religion - Hindus and Rastas. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
  55. Rasta religion. To many Jamaicans, ganja is the Tree of Life. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
  56. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Marihuana w Stanach coraz
    BŁĄD PRZYPISÓW
  57. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po marihuanę do Czech
    BŁĄD PRZYPISÓW
  58. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Marihuana będzie legalna
    BŁĄD PRZYPISÓW
  59. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Cannabis in France
    BŁĄD PRZYPISÓW
  60. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Cour d Arbitrage
    BŁĄD PRZYPISÓW
  61. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie zpravy.idnes
    BŁĄD PRZYPISÓW
  62. Czechy: marihuanę można już kupić w aptece. wprost.pl
  63. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Mróz2012-s4
    BŁĄD PRZYPISÓW
  64. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie isap.sejm-WDU19230720559
    BŁĄD PRZYPISÓW
  65. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Monika Abucewicz Narkomania
    BŁĄD PRZYPISÓW
  66. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie worldlii-LNTSer-1928
    BŁĄD PRZYPISÓW
  67. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie incb-incb-convention-1961
    BŁĄD PRZYPISÓW
  68. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie spliff-task-view-Itemid
    BŁĄD PRZYPISÓW
  69. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Gary Fields2009
    BŁĄD PRZYPISÓW
  70. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Peter Henderson2010
    BŁĄD PRZYPISÓW
  71. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po referendum Kalifornia
    BŁĄD PRZYPISÓW
  72. Laura L. Myers: Marijuana goes legal in Washington state amid mixed messages. Agencja Reutera, 2012-12-07. (ang.).
  73. Marihuana legalna w Kolorado. Rzeczpospolita, 2014-01-01.
  74. Marihuana jak alkohol. Historyczny przepis wchodzi w życie. Wprost, 2014-01-01.
  75. 2 states legalize pot, but don't 'break out the Cheetos' yet. CNN, 2012-11-08. (ang.).
  76. Urugwaj zalegalizował marihuanę. tvp.info, 2013-12-11. [dostęp 2013-12-11]. (pol.).