Zabłudów: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: drobne redakcyjne, drobne merytoryczne |
→Historia: drobne redakcyjne |
||
| Linia 56: | Linia 56: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
W 1550 roku istniał już dwór zabłudowski<ref>Józef Maroszek ''Prawa i przywileje miasta i dóbr ziemskich Zabłudów XV-XVIII w.'', Białystok 1994. s.7</ref>. Miasto lokowane na ''surowym korzeniu'' w [[1553]] na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] dzięki staraniom Grzegorza Chodkiewicza i zgodą Zygmunta Augusta z prawem do targu i dwóch jarmarków. Własność Chodkiewiczów, którzy za 30 tys. [[grosz]]y sprzedali dobra zabłudowskie w 1599 roku Krzysztofowi Radziwiłłowi, w którego rodzie Zabłudów pozostał do początków [[XIX wiek]]u). Zabudowania dworskie znajdowały się po przeciwnej niż miasto stronie rzeki Rudnie i prowadziła do niego grobla. W [[XVI wiek]]u miasto było ośrodkiem [[reformacja|reformacji]]. Po 1622 roku miasto zostało otoczone wałami obronnymi, o czym wspomina ordynacja Janusza Radziwiłła z 1635 roku. W 1638 roku wydano Żydom zgodę na budowę w mieście bożnicy. W 1654 roku król Jan II Kazimierz zatwierdził prawo magdeburskie dla miasta i nadał mu herb z jednorożcem. W 1658 roku zostali na mocy uchwały sejmu usunięciu z miasta [[arianie]]. |
W 1550 roku istniał już dwór zabłudowski<ref>Józef Maroszek ''Prawa i przywileje miasta i dóbr ziemskich Zabłudów XV-XVIII w.'', Białystok 1994. s.7</ref>. Miasto lokowane na ''surowym korzeniu'' w [[1553]] na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] dzięki staraniom Grzegorza Chodkiewicza i zgodą Zygmunta Augusta z prawem do targu i dwóch jarmarków. Własność Chodkiewiczów, którzy za 30 tys. [[grosz]]y sprzedali dobra zabłudowskie w 1599 roku Krzysztofowi Radziwiłłowi, w którego rodzie Zabłudów pozostał do początków [[XIX wiek]]u). Zabudowania dworskie znajdowały się po przeciwnej niż miasto stronie rzeki Rudnie i prowadziła do niego grobla. W [[XVI wiek]]u miasto było ośrodkiem [[reformacja|reformacji]]. Po 1622 roku miasto zostało otoczone wałami obronnymi, o czym wspomina ordynacja Janusza Radziwiłła z 1635 roku. W 1638 roku wydano Żydom zgodę na budowę w mieście bożnicy. W 1654 roku król Jan II Kazimierz zatwierdził prawo magdeburskie dla miasta i nadał mu herb z jednorożcem. W 1658 roku za zdradę zostali na mocy uchwały sejmu usunięciu z miasta [[Bracia polscy|arianie]]. |
||
W dniu 25 grudnia 1659 roku miasto zostało spalone przez wojska moskiewskie [[Iwan Andrzejewicz Chowański (zm. 1682)|Iwana Chowańskiego]], które wymordowały mieszkańców zgromadzonych na mszy w kościele. W 1685 roku pożar zniszczył kościół katolicki i zbór ewangelicki. Około 1748 roku w miejscu dawnego dworu zbudowano murowany barokowy pałac kryty dachówką holenderką. |
W dniu 25 grudnia 1659 roku miasto zostało spalone przez wojska moskiewskie [[Iwan Andrzejewicz Chowański (zm. 1682)|Iwana Chowańskiego]], które wymordowały mieszkańców zgromadzonych na mszy w kościele. W 1685 roku pożar zniszczył kościół katolicki i zbór ewangelicki. Około 1748 roku w miejscu dawnego dworu zbudowano murowany barokowy pałac kryty dachówką holenderką. |
||
Wersja z 17:00, 27 sty 2012
Szablon:POL miasto infobox Zabłudów – miasto w woj. podlaskim, w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zabłudów. Miasto zaliczane jest do aglomeracji białostockiej.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 2485 mieszkańców[1].
Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, należacej do metropolii białostockiej, archidiecezji białostockiej, dekanatu Białystok - Dojlidy.
Położenie
Zabłudów znajduje się około 20 km na południowy wschód od Białegostoku. Wchodzi w skład aglomeracji białostockiej.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 14,30 km²[2].
Przez miasto przebiega droga krajowa nr. 19, Białystok-Lublin. Początek ma tutaj również droga wojewódzka nr 685 łącząca DK. 19 z Hajnówką.
Komunikację z Białymstokiem zapewniają przecinające się w mieście liczne kursy firm przewozowych, głównie PKS. Najwięcej połączeń zapewnia PKS Białystok.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.
Historia
W 1550 roku istniał już dwór zabłudowski[3]. Miasto lokowane na surowym korzeniu w 1553 na prawie magdeburskim dzięki staraniom Grzegorza Chodkiewicza i zgodą Zygmunta Augusta z prawem do targu i dwóch jarmarków. Własność Chodkiewiczów, którzy za 30 tys. groszy sprzedali dobra zabłudowskie w 1599 roku Krzysztofowi Radziwiłłowi, w którego rodzie Zabłudów pozostał do początków XIX wieku). Zabudowania dworskie znajdowały się po przeciwnej niż miasto stronie rzeki Rudnie i prowadziła do niego grobla. W XVI wieku miasto było ośrodkiem reformacji. Po 1622 roku miasto zostało otoczone wałami obronnymi, o czym wspomina ordynacja Janusza Radziwiłła z 1635 roku. W 1638 roku wydano Żydom zgodę na budowę w mieście bożnicy. W 1654 roku król Jan II Kazimierz zatwierdził prawo magdeburskie dla miasta i nadał mu herb z jednorożcem. W 1658 roku za zdradę zostali na mocy uchwały sejmu usunięciu z miasta arianie.
W dniu 25 grudnia 1659 roku miasto zostało spalone przez wojska moskiewskie Iwana Chowańskiego, które wymordowały mieszkańców zgromadzonych na mszy w kościele. W 1685 roku pożar zniszczył kościół katolicki i zbór ewangelicki. Około 1748 roku w miejscu dawnego dworu zbudowano murowany barokowy pałac kryty dachówką holenderką.
Od 1795 w zaborze pruskim, od po Pokoju w Tylży w 1807 w zaborze rosyjskim. W XIX wieku nastąpiło gwałtowne zwiększenie ilości ludności żydowskiej w mieście, która pod koniec wieku stanowiła już 60% mieszkańców. 15 sierpnia 1915 roku został spalony pałac przez uciekające wojska rosyjskie. Od 1918 w niepodległej Polsce, w 1939-1941 pod okupacją sowiecką, a następnie niemiecką (1941-1944), podczas której Niemcy wymordowali ludność żydowską (około 1,4 tys. wywiezionych do obozu zagłady w Treblince w 1942). Podczas wojny miasto zniszczono w 50 %. 24 czerwca 1941 r. spalono m.in. najcenniejszy zabytek Zabłudowa - unikatową wielką drewnianą synagogę z 1646 r. W 1944 roku zajęte przez Armię Czerwoną. W roku 1965 w mieście miał miejsce tak zwany cud zabłudowski.
Rynek
Zabłudowski rynek miał dzisiejszy kształt od początku swego istnienia, który zawdzięcza Grzegorzowi Chodkiewiczowi. Jak na ówczesne czasy był duży, kształtem przypominał kwadrat; w jego krańcach wyznaczono pary ulic wychodzące z każdego rogu, które zbiegały się pod kątem prostym. W jego północno-wschodniej części usytuowano kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP (w późniejszych czasach kościołowi nadano wezwanie Świętych Apostołów Piotra i Pawła). Po stronie południowo-wschodniej rynku mieści się cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia NMP, lokowana w tym samym czasie, jak i kościół.
W 1608 r. Krzysztof Radziwiłł ufundował zbór kalwiński, który był umiejscowiony między rynkiem miejskim a stawem dworskim.
Istniały też w Zabłudowie dwa cmentarze żydowskie. Pierwszy z nich, obecnie już nieistniejący, zlokalizowany był w centrum miasta, drugi - XIX-wieczny, był umiejscowiony w południowo-zachodniej części miasta.
Pomiędzy grudniem 1913 a marcem 1914 r. rynek oraz dwie ulice oświetlono lampami gazowymi. Przy rynku ustawiono dwie latarnie, a na ulicach Białostockiej i Surażskiej po jednej.
W 2009 roku rozpoczęła się przebudowa ulicy Białostockiej (część Drogi Krajowej nr 19), oraz budowa ronda u zbiegu ulic Białostockiej, Rynek, A. Mickiewicza (początek Drogi wojewódzkiej nr 685) i Bielskiej. Planowany koniec remontu to 31 października 2010 roku.
Zabytki
- Kościół parafialny pw. świętych Piotra i Pawła - położony przy rynku klasycystyczny kościół wybudowany w latach 1805-1840. Ogrodzenie kościoła z pocz. XX w.
- Cerkiew parafialna pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny - usytuowana po przeciwnej do kościoła stronie rynku, wybudowana w latach 1847-1855, z elementami architektury ruskiej.
- Kaplica pw. św. Marii Magdaleny - usytuowana na cmentarzu katolicko-prawosławnym, pierwotnie greckokatolicka, obecnie rzymskokatolicka, barokowa, wymurowana w 2. poł. XVIII w. Cmentarz ogrodzony, z bramą z 1848 r.
- Kaplica pw. św. Rocha - klasycystyczna kaplica wymurowana w 1850 r. Ogrodzenie cmentarza i brama z tego samego okresu.
- Pozostałości zespołu dworskiego - park krajobrazowy z 2. poł. XIX w.
- Cmentarz żydowski - mieszczący się za Zabłudowem. Zabytkowe nagrobki, oraz grobowiec rabina.
- Synagoga drewniana z pierwszej połowy XVII wieku. Należała do najcenniejszych tego typu obiektów w Polsce. Została zniszczona przez Niemców w czerwcu 1941 roku.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-06-10. ISSN 1734-6118.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-08-20. ISSN 1505-5507.
- ↑ Józef Maroszek Prawa i przywileje miasta i dóbr ziemskich Zabłudów XV-XVIII w., Białystok 1994. s.7
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona internetowa Gminy Zabłudów
- Strona poświęcona historii Żydów w Zabłudowie (w jęz. angielskim)
- Zabłudów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 190.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
- Siedziba gminy: Zabłudów
.svg)