Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Islandii

Tęczowa flaga w kształcie Islandii

Prawa lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych (LGBT) w Islandii są bardzo postępowe. Parlament Islandii w dniu 11 czerwca 2010 r. jednogłośnie zmienił ustawę o małżeństwach w tym kraju tak, aby zdefiniowano małżeństwo jako związek pomiędzy dwiema osobami, tym samym legalizując małżeństwa osób tej samej płci. Ustawa weszła w życie z dniem 27 czerwca 2010 r. Ponadto od 2006 r. pary tej samej płci mają równy dostęp do adopcji i do zapłodnienia in vitro. Islandia jest często określana jako jeden z najbardziej przyjaznych dla osób LGBT krajów na świecie.

Prawo a dyskryminacja osób homoseksualnych

Kontakty homoseksualne zostały zalegalizowane na Islandii w 1940, a w 1992 zrównano ze sobą wiek osób legalnie dopuszczających się kontaktów homo- i heteroseksualnych – wynosi on obecnie 15 lat.

Krwiodawstwo

Na Islandii mężczyźni mający kontakty seksualne z mężczyznami (MSM) nie mogą być dawcami krwi.

W 2014 roku islandzki mężczyzna wniósł pozew przeciwko zakazowi oddawania krwi, opisując obecną politykę jako wyraźny przykład dyskryminacji. W październiku 2015 r. islandzki minister zdrowia, Kristján Þór Júlíusson, ogłosił swoje poparcie dla wprowadzenia zmian legislacyjnych umożliwiających MSM na Islandii oddawanie krwi. Ogłoszono, że prawdopodobnie jeszcze w 2019 r. Islandia zezwoli na oddawanie krwi przez gejów i mężczyzn biseksualnych.

Ochrona prawna przed dyskryminacją

Islandzkie prawo gwarantuje ogólny zakaz dyskryminacji przez wzgląd na orientację seksualną. Został on zawarty w kodeksie karnym i obejmuje różne dziedziny życia, w tym miejsce pracy. Althing (parlament islandzki) uchwalił poprawki paragrafów §180 oraz §233 (odwołujących się do dyskryminacji na tle narodowym, koloru skóry, rasowym, religijnym i seksualnym), dodając do tego „na podstawie orientacji seksualnej”. Zabrania to naruszania dóbr i odmowy świadczenia usług na podstawie orientacji seksualnej, a także ataku słownego lub znęcania się nad osobą bądź grupą ludzi z powodu orientacji seksualnej. Przepisy te obowiązują w kraju od 1996.

Służba wojskowa

Islandia jest krajem nieposiadającym sił zbrojnych.

Uznanie związków osób tej samej płci

Związek partnerski

W 1996 roku Althing zalegalizował w kraju związki partnerskie par tej samej płci. Dawały one większość praw z tych, jakie mają małżeństwa heteroseksualne. Przedstawiony przez ówczesnego ministra sprawiedliwości projekt ustawy poparły wszystkie partie zasiadające w parlamencie. Podczas głosowania tylko jedna osoba była przeciwna przyjęciu ustawy.

Małżeństwo osób tej samej płci

23 marca 2010 islandzki rząd zaprezentował ustawę legalizującą małżeństwa osób tej samej płci. Ten sam rząd, który przyjął ustawę o związkach partnerskich, zajmował się ustawą o małżeństwach osób tej samej płci. Ustawa została jednogłośnie przyjęta przez parlament (stosunkiem głosów 49:0) i weszła w życie 27 czerwca 2010. Homoseksualni partnerzy Islandczyków będący obywatelami innych krajów otrzymują na Islandii pozwolenie na pobyt.

W październiku 2015 r. Kościół islandzki przegłosował zezwolenie na zawieranie małżeństw przez pary tej samej płci w swoich kościołach.

Adopcja dzieci przez pary jednopłciowe

W 2000 Islandia umożliwiła parom tej samej płci adopcję dzieci, ale tylko jednego z partnerów, a nie obcych (np. z domu dziecka). 27 czerwca 2006 lesbijki i geje uzyskali pełny dostęp do adopcji dzieci bez żadnych ograniczeń. Lesbijki mają tam dostęp do dawców nasienia, a geje do matek zastępczych.

Prawa osób transpłciowych

W dniu 11 czerwca 2012 r. islandzki parlament zagłosował za przyjęciem nowej ustawy liberalizującej zasady dotyczące tożsamości płciowej i pozwalającej na kompleksowe uznawanie nabytego statusu płciowego oraz ustanowienie ochrony tożsamości płciowej. Prawa te zostały wprowadzone w życie w dniu 27 czerwca 2012 r. Przepisy stanowią, że Islandzki Narodowy Szpital Uniwersytecki (Islandzki: Landspítali - háskólasjúkrahús) jest zobligowany do utworzenia oddziału zajmującego się diagnozowaniem dysforii płciowej, a także przeprowadzaniem operacji korekty płci. Po pomyślnym zakończeniu 18-miesięcznego procesu, w tym 12-miesięcznego życia zgodnie z wybraną płcią, kandydaci stają przed komisją specjalistów. Jeżeli komitet uzna, że diagnoza dysforii płci jest właściwa, krajowy rejestr jest o tym informowany, a wnioskodawca wybiera nowe imię odzwierciedlające jego płeć i otrzymuje nowy nr ID (kennitala) i dowód osobisty. Operacja korekty płci nie jest wymagana do oficjalnej zmiany imienia i uznawania płci.

W czerwcu 2019 r. islandzki parlament zagłosował nad ustawą 45-0 w sprawie wdrożenia postępowego "modelu samostanowienia w zakresie zmiany płci"("self-determination gender change model law"), podobnego do wielu państw europejskich i południowoamerykańskich. Ponadto projekt ustawy zawiera również trzeci wariant dotyczący płci, znany jako "X" na oficjalnych dokumentach.

Życie osób LGBT w kraju

Parada mniejszości seksualnych w 2011 roku w Reykjavíku

Islandczycy – podobnie jak mieszkańcy innych krajów skandynawskich – należą do najbardziej tolerancyjnych i przyjaznych społeczeństw wobec przedstawicieli LGBT. Są bardzo liberalni i zlaicyzowani, zatem większość z nich popiera prawa osób homoseksualnych.

Na Islandii istnieje mała społeczność LGBT skoncentrowana w Reykjavíku. Miasto dysponuje kilkoma lokalami gejowskimi (bary, kawiarnie) oraz kilkoma gay-friendly.

Wydawane są tam publikacje, działa kilka organizacji zajmujących się niesieniem pomocy przedstawicielom LGBT. Ruch gejowski powstał wraz z organizacją Samtökin '78, która działa od 1978. Kampania na rzecz równości zmieniała latami wizerunek społeczności LGBT w oczach Islandczyków na lepszy. Każdego roku w sierpniu ulicami stolicy maszerują parady mniejszości seksualnych (gaypride parade). W 2006 manifestacja taka zgromadziła około 50 tys. uczestników, co jest ogromnym osiągnięciem w kraju mającym zaledwie 300 tys. obywateli.

1 lutego 2009 Jóhanna Sigurðardóttir, otwarcie przyznająca się do bycia lesbijką, została premierem Islandii. Jest to pierwsza osoba o orientacji homoseksualnej, która stanęła na czele rządu niezależnego państwa.

Zobacz też

• Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT
• Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Europie
• Prawa człowieka
• Zasady Yogakarty