Vozka (Wysoki Jesionik)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Vozka
Ilustracja
Szczyt góry Vozka widoczny z góry Červená hora (Vřesová studánka) (2014 rok)
Państwo

 Czechy

Kraj

 ołomuniecki

Położenie

Loučná nad Desnou

Pasmo

Wysoki Jesionik
(cz. Hrubý Jeseník)
(Sudety)

Wysokość

1377 m n.p.m.

Wybitność

75 m

Położenie na mapie Sudetów
Mapa konturowa Sudetów, po prawej nieco na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Vozka”
Ziemia50°09′10,9″N 17°06′30,5″E/50,153028 17,108472
Multimedia w Wikimedia Commons

Vozka (historyczna nazwa niem. Fuhrmannstein[1]) – szczyt (góra) o wysokości 1377 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 1377,1 m n.p.m.[2][3] lub 1377,0 m n.p.m.[4]), będący grupą skalną w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Morawach, w obrębie gminy Loučná nad Desnou, oddalony o około 11,7 km na północny zachód od szczytu góry Pradziad (cz. Praděd)[5][6]. Rozległość góry (powierzchnia stoków) szacowana jest na około 6,9 km²[7].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Legenda związana ze skaliskiem szczytowym[edytuj | edytuj kod]

Legendarne skalisko na szczycie góry Vozka (2008 rok)

Ze skaliskiem szczytowym związana jest legenda nawiązująca do nazwy góry Vozka, czyli w polskim tłumaczeniu: Woźnica[8][9]. Według tej legendy skalisko to przypomina kształtem powóz z zaprzęgiem i woźnicą. W czasie panującego głodu woźnica ten wiózł bochenki chleba[10]. Kiedy rozpętała się burza, a powóz ugrzązł w błocie, zły duch podpowiedział mu, aby rzucał bochenki pod koła, aby powóz mógł po nich jechać[10]. Tak też zrobił, a karą za ten czyn było to, że skamieniał wraz z powozem[10].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]

Góra Vozka jest górą dobrze rozpoznawalną, położoną blisko góry Keprník na południe od niej, a ponadto poprzez charakterystyczny widoczny „ząb” szczytowej grupy skalnej[5]. Dobrze widoczna z drogi okalającej połać szczytową góry Pradziad[11] czy też z innego charakterystycznego punktu widokowego – z drogi okalającej szczyt góry Dlouhé stráně[12]. Góra położona jest w północno-zachodnim rejonie całego pasma Wysokiego Jesionika[5], leżąca w centrum części Wysokiego Jesionika (mikroregionie) o nazwie Masyw Keprníka (cz. Keprnická hornatina)[5]. Jest dziewiątym co do wysokości (po szczytach: Pradziad, Vysoká hole, Vysoká hole–JZ, Petrovy kameny, Keprník, Kamzičník, Velký Děd i Velký Máj) szczytem Wysokiego Jesionika i drugim w Masywie Keprníka, leżącym na jego bocznym odgałęzieniu (grzbiecie)[5][8].

Górę ograniczają: od północy doliny potoków Klepáčký potok i Jelení potok[13] oraz przełęcz Sedlo Trojmezí, od wschodu dolina potoku Hučivá Desná, od południowego wschodu przełęcz o wysokości 1296 m n.p.m. w kierunku szczytu Spálený vrch–SV, od południa dolina potoku Poniklý potok oraz przełęcz o wysokości 1112 m w kierunku szczytu Polom oraz od zachodu przełęcz Volská louka[14][5]. W otoczeniu góry znajdują się następujące szczyty: od północnego wschodu Keprník i Keprník–JV, od południowego wschodu Spálený vrch–SV i Spálený vrch, od południowego zachodu Polom, od zachodu Troják i Troják–SZ oraz od północnego zachodu Černava–JZ i Černava[5].

Stoki[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie stoki są zalesione w zdecydowanej większości borem świerkowym[15][16]. Jedynie na stokach północno-zachodnich występują większe fragmenty lasu mieszanego[a] oraz fragmenty lasu liściastego[15][16]. Na stokach występują liczne przerzedzenia oraz duże polany[16]. W odległości około 250 m na zachód od szczytu występują dwa odosobnione większe skaliska[5]. Ponadto na stokach północno-zachodnich w pobliżu płynącego potoku Jelení potok występują grupy skalne[5].

Stoki mają stosunkowo niejednolite i zróżnicowane nachylenia[5]. Maksymalne średnie nachylenie stoku północno-zachodniego na odcinku 50 m nie przekracza 40°[5]. Oprócz wytyczonych szlaków turystycznych, wszystkie stoki pokryte są siecią nieoznakowanych dróg oraz ścieżek[5]. Przemierzając je zaleca się korzystanie ze szczegółowych map, z uwagi na zawiłości ich przebiegu, zalesienie oraz zorientowanie w terenie.

Około 2 km na północny zachód od szczytu, przy drodze, znajduje się niewielki kamień pamiątkowy z następującą inskrypcją[17]:

KAISERIN
ELISABETH
†
10 SEPTEMBER
1898

Kamień ten został założony po pobycie w tym rejonie cesarzowej Austrii Elżbiety Bawarskiej (Sisi), która tu była i rzekomo nocowała w pobliskiej chacie Jelení bouda[18], leżącej już na stoku góry Keprník[10][5].

Szczyt[edytuj | edytuj kod]

Skalisko szczytowe góry Vozka (2019 rok)
Grupa skalna na połaci szczytowej góry Vozka (2019 rok)
Widok ze skaliska szczytowego góry Vozka na szczyty gór: Malý Děd, Pradziad, Petrovy kameny, Vysoká hole, Kamzičník, Velký Máj, Jelení hřbet i Dlouhé stráně (2019 rok)

Na połaci szczytowej znajduje się grupa skalna, ze skaliskiem szczytowym, który jest wybitnym punktem widokowym na otaczające szczyty i pasma górskie[8]. Przy korzystnych warunkach pogodowych rozciągają się dalekie perspektywy m.in. w kierunku gór: Śnieżka (cz. Sněžka)[19], Śnieżnik (cz. Králický Sněžník)[20] czy Ślęża. Połać szczytowa pokryta jest świerkami oraz m.in. bardzo popularną rośliną występującą niemalże na całym obszarze Wysokiego Jesionika, którą jest czarna jagoda. Na szczycie nie ma punktu geodezyjnego[15]. Państwowy urząd geodezyjny o nazwie (cz. Český úřad zeměměřický a katastrální (CÚZK)) w Pradze podaje jako najwyższy punkt góry – szczyt – o wysokości 1377,0 m n.p.m. i współrzędnych geograficznych (50°09′10,9″N 17°06′30,5″E/50,153028 17,108472)[15].

Dojście do szczytu następuje z biegnącego przez grupę skalną zielonego szlaku turystycznego , z możliwością przejścia ze skrzyżowania turystycznego U Vozky[21] z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1360 m lub ze skrzyżowania o nazwie Sedlo pod Vřesovkou[22]. Ze skrzyżowania U Vozky, położonego około 170 m na północny zachód od szczytu biegnie miejscami – z uwagi na podmokły teren – deskowy chodnik, a przy skaliskach szczytowych założono drewniane barierki. Jest możliwość wejścia od strony tego skrzyżowania na skalisko szczytowe, ale trzeba zachować ostrożność w poruszaniu się po nim.

Geologia[edytuj | edytuj kod]

Pod względem geologicznym góra Vozka należy do jednostki określanej jako kopuła Keprníka[23] i zbudowana jest ze skał metamorficznych: ciemnych gnejsów, ortognejsów, erlanów, blasto-mylonitów i łupków łyszczykowych o niejednolitej strukturze, czasami zawierających brązowe fenokryształy staurolitu, sterczące z nadwietrzałej powierzchni skał[24]. W niektórych miejscach pojawiają się żyły i soczewki wypełnione białym kwarcem i różowym andaluzytem[24].

Występują tu terasy krioplanacyjne oraz progi skalne: klify mrozowe, powstałe w plejstocenie, w mroźnym klimacie peryglacjalnym[25]. W partiach szczytowych wierzchnia warstwa skał jest dość rozluźniona, aby u podnóża przekształcić się w skalne rumowisko.

Wody[edytuj | edytuj kod]

Grzbiet główny (grzebień) góry Pradziad, biegnący od przełęczy Skřítek do przełęczy Červenohorské sedlo oraz dalej do przełęczy Ramzovskiej (cz. Ramzovské sedlo) jest częścią granicy Wielkiego Europejskiego Działu Wodnego, dzielącej zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego[3].

Szczyt wraz ze stokami góry Vozka położony jest na południowy zachód od tej granicy, należy więc do zlewni Morza Czarnego, do którego płyną wody m.in. z dorzecza Dunaju, będącego przedłużeniem płynących z tej części Wysokiego Jesionika górskich potoków (m.in. płynących w pobliżu góry potoków o nazwie Jelení potok[13], Klepáčký potok czy Poniklý potok)[5]. Ze stoku zachodniego bierze swój początek potok Hučava[26], a ze stoków północno-zachodnich płynie kilka krótkich, nienazwanych potoków będących dopływami potoków o nazwie Jelení potok i Klepáčký potok[5]. Na stoku północnym (blisko przełęczy Sedlo Trojmezí) występują torfowiska[8] oraz niewielkie dwa oczka wodne[5]. Ponadto w odległości około 1,1 km na zachód od szczytu na wysokości około 1175 m n.p.m. występuje źródło o nazwie (cz. Studánka U Hášovy chaty)[27][5].

Klimatogram dla szczytu Vozka
IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
 
 
58
 
-5
-10
 
 
50
 
-4
-9
 
 
61
 
0
-6
 
 
61
 
7
-2
 
 
103
 
11
2
 
 
103
 
14
5
 
 
109
 
16
7
 
 
90
 
17
8
 
 
66
 
12
4
 
 
43
 
7
0
 
 
56
 
0
-5
 
 
60
 
-4
-8
Temperatury w °C
Opad całkowity w mm
Źródło: Klimat Vozka. meteoblue.com

Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]

Część zachodnia i północna góry znajduje się w obrębie narodowego rezerwatu przyrody Šerák-Keprník (cz. Národní přírodní rezervace Šerák-Keprník), będącego częścią wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt[28][29][30].

Narodowy rezerwat przyrody Šerák-Keprník[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Narodowy rezerwat przyrody Šerák-Keprník.

Narodowy rezerwat przyrody Šerák-Keprník położony jest na wysokościach (852–1423) m n.p.m.[31], ma powierzchnię 794,30 ha[32] (z ochronną strefą buforową nawet 1169,83 ha) oraz został utworzony 31 grudnia 1933 roku[32] w celu ochrony szeregu zachowanych formacji skalnych i glebowych, powstałych w wyniku surowego klimatu epoki lodowcowej, jakimi są: terasy krioplanacyjne, zręby mrozowe i tzw. tufury[33] oraz znajdującej się na ich obszarze flory i fauny[32][34]. Rezerwat jest udostępniony dla turystów[5]. Biegną w jego obrębie szlaki zarówno turystyczne jak i szlak rowerowy oraz ścieżka dydaktyczna[5]. Z uwagi jednak na ochronę cennego ekosystemu głębsze penetrowanie rezerwatu nie jest zalecane.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

W obrębie góry nie ma żadnego schroniska lub hotelu górskiego[5]. Od szczytu do miejscowości Branná jest około 6,5 km w kierunku zachodnim, do schroniska chata Jiřího na stoku góry Šerák około 4 km w kierunku północnym, a do bazy turystycznej z hotelem Červenohorské Sedlo i pensjonatami, położonymi na przełęczy Červenohorské sedlo około 4,5 km w kierunku południowo-wschodnim[5].

Chaty łowieckie[edytuj | edytuj kod]

Chata Furmanka na stoku góry Vozka (2010 rok)

Wokół góry na stokach przy ścieżkach, rozsiane są trzy chaty, ale nie mają one charakteru typowych schronisk turystycznych, a które zalicza się do tzw. chat łowieckich. Dojście do nich jest trudne, wymaga posłużenia się szczegółowymi mapami[5].

Chaty na stokach góry Vozka
Lp. Chata Odległość od szczytu
m		 Lokalizacja Współrzędne geograficzne
1 Furmanka[35] 550 na południowy wschód stok południowy Pod Vozkou 50°08′53,5″N 17°06′38,2″E/50,148194 17,110611
2 Hašova chata[36][37] 1100 na zachód stok zachodni, blisko zielonego szlaku turystycznego 50°09′11,1″N 17°05′34,4″E/50,153083 17,092889
3 Knížecí chata[38] 950 na północny zachód stok północno-zachodni 50°09′38,4″N 17°06′06,8″E/50,160667 17,101889

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) wytyczył w obrębie góry dwa szlaki turystyczne na trasach[5][39]:

Branná – góra Pekelec – szczyt Pekelec–SV – przełęcz Alojzovské louky – góra Troják–JZ – dolina potoku Hučava – góra Troják – szczyt Vozka – przełęcz Sedlo pod Vřesovkou
Branná – Tři kameny – góra Troják – przełęcz Volská louka – góra Vozka – Trojmezí

Szlaki rowerowe i trasy narciarskie[edytuj | edytuj kod]

Przez górę nie przechodzi żaden szlak rowerowy. W okresach ośnieżenia wzdłuż żółtego szlaku turystycznego można skorzystać z wytyczonej trasy narciarstwa biegowego[40]. W obrębie góry nie wytyczono natomiast żadnej trasy narciarstwa zjazdowego[40].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Drzewostan całego Obszaru Chronionego Krajobrazu Jesioniki obejmuje: świerk pospolity 84%, buk zwyczajny 10%, modrzew europejski 1,5%, klon jawor 1,1%, brzoza 1%, olsza czarna 0,8%, kosodrzewina 0,4%, olsza szara 0,3%, (jodła pospolita, jesion wyniosły i lipa) 0,2%, sosna zwyczajna 0,1%, pozostałe (sosna błotna, dąb, grab, klon zwyczajny, wiąz, jarząb, olsza zielona, topola osika, topola i wierzba iwa) 0,2% (→ Analýza vlivu lesního hospodaření na lesní ekosystémy v CHKO Jeseníky. hnutiduha.cz ↓)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Vozka (1377 m) (Fuhrmans Stein) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2016-12-23].
  2. ↑ Jan Ondryáš, Přehled nejvyšších vrcholů Hrubého Jeseníku [online], lipova-lazne.cz, 31 stycznia 2006 [zarchiwizowane z adresu 2023-02-28] (cz.).
  3. ↑ a b Hrubý Jeseník (mapa). dudisoft.eu ↓.
  4. ↑ Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). ags.cuzk.cz ↓.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Vozka (mapa turystyczna) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2015-08-11].
  6. ↑ Vozka [online], turistika.cz [dostęp 2015-08-11] (cz.).
  7. ↑ Pomiar (Vozka) 1:24 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2020-11-25].
  8. ↑ a b c d Vozka [online], sudeckiedrogi.wordpress.com [zarchiwizowane z adresu 2021-11-04].
  9. ↑ Staszków i Joanidis 2005 ↓, s. 39.
  10. ↑ a b c d Martin Janoška, Vozka: pověstmi opředená hora v Jeseníkách [online], cestovani.idnes.cz [zarchiwizowane z adresu 2017-07-21] (cz.).
  11. ↑ View. heywhatsthat.com ↓, Praděd – Vozka.
  12. ↑ View. heywhatsthat.com ↓, Dlouhé stráně – Vozka.
  13. ↑ a b Jelení potok [online], turistika.cz [dostęp 2020-11-25] (cz.).
  14. ↑ Volská louka [online], turistika.cz [dostęp 2015-08-11] (cz.).
  15. ↑ a b c d Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). ags.cuzk.cz ↓, Produkty → ZABAGED dle ZM10 (Měřítko mapy 1:1880).
  16. ↑ a b c Vozka (mapa lotnicza) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2015-08-11].
  17. ↑ Pamětní kámen císařovny Sissi [online], turistika.cz [dostęp 2020-11-25] (cz.).
  18. ↑ Zdeňka Jordanová, Lovecké chaty v Jeseníkách. Jeleni bouda [online], lovecke-chaty-v-jesenikach.webnode.cz [zarchiwizowane z adresu 2021-08-11] (cz.).
  19. ↑ Vozka. Miraż Karkonoszy widziany z Vozki, [w:] Dalekie Obserwacje [online], dalekieobserwacje.eu [zarchiwizowane z adresu 2022-08-09] (cz.).
  20. ↑ Otakar Brandos, Hora Vozka (1 377 m), pohoří Hrubý Jeseník [online], treking.cz, 17 stycznia 2015 [zarchiwizowane z adresu 2022-10-04] (cz.).
  21. ↑ Turistické rozcestí U Vozky [online], turistika.cz [dostęp 2020-11-25] (cz.).
  22. ↑ Turistické rozcestí - sedlo Pod Vřesovkou [online], turistika.cz [dostęp 2020-11-25] (cz.).
  23. ↑ Cymerman 1998 ↓, s. 531 (mapa).
  24. ↑ a b Geologická mapa. mapy.geology.cz ↓, geologická jednotka 9, 13, 1000, 1001, 1010, 1012, 1017.
  25. ↑ Vozka [online], m.taggmanager.cz [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
  26. ↑ Potok Hučava [online], turistika.cz [dostęp 2015-08-11] (cz.).
  27. ↑ Petr Vomáčka, Studánka U Hášovy chaty (6077) [online], estudanky.eu, 7 października 2012 [zarchiwizowane z adresu 2021-01-17] (cz.).
  28. ↑ Národní přírodní rezervace Šerák-Keprník [online], turistika.cz [dostęp 2018-05-17] (cz.).
  29. ↑ Národní přírodní rezervace Šerák - Keprník, rymarovsko.cz [zarchiwizowane 2021-07-21] (cz.).
  30. ↑ Vozka [online], jeseniky.net [zarchiwizowane z adresu 2014-05-08] (cz.).
  31. ↑ Przegląd Rezerwatów przyrody. powiat.nysa.pl ↓, s. 114.
  32. ↑ a b c Národní přírodní rezervace Šerák-Keprník, [w:] Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky [online], old.ochranaprirody.cz [zarchiwizowane z adresu 2023-01-17] (cz.).
  33. ↑ Rezerwaty przyrody. (NPR Šerák - Keprník), [w:] Agentura ochrany přírody a krajiny České republiki [online], jeseniky.ochranaprirody.cz [zarchiwizowane 2020-08-13] (pol.).
  34. ↑ Tomáš Urfus, Botanické poklady Hrubeho Jeseníku [online], prirodovedci.cz, 9 czerwca 2015 [zarchiwizowane z adresu 2022-08-08] (cz.).
  35. ↑ Zdeňka Jordanová, Lovecké chaty v Jeseníkách. Furmanka [online], lovecke-chaty-v-jesenikach.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-05-24] (cz.).
  36. ↑ Hášova lovecká chata [online], turistika.cz [dostęp 2015-08-11] (cz.).
  37. ↑ Zdeňka Jordanová, Lovecké chaty v Jeseníkách. Hašova chata [online], lovecke-chaty-v-jesenikach.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-09-28] (cz.).
  38. ↑ Zdeňka Jordanová, Lovecké chaty v Jeseníkách. Knížecí chata [online], lovecke-chaty-v-jesenikach.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-09-28] (cz.).
  39. ↑ Góry bliskie sercu. Do tajemniczych skał Pasaku [online], sudeckiedrogi.wordpress.com, 21 lipca 2013 [zarchiwizowane z adresu 2021-06-29] (pol.).
  40. ↑ a b Vozka (mapa tras narciarskich) 1:12 000 [online], mapy.cz [dostęp 2019-08-11] (cz.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Szczyty Wysokiego Jesionika

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vozka_(Wysoki_Jesionik)&oldid=73671806”