Osikový vrch

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Osikový vrch
(Javorový vrch (1))
Ilustracja
Widok z niebieskiego szlaku rowerowego na stoku góry Velký Klín, na góry: Osikový vrch, Lyra (w dali) i Malý Děd (2012 rok)
Państwo

 Czechy

Kraj

 ołomuniecki

Położenie

Bělá pod Pradědem

Pasmo

Wysoki Jesionik
(cz. Hrubý Jeseník)
(Sudety)

Wysokość

1079 m n.p.m.

Wybitność

72 m

Położenie na mapie Sudetów
Mapa konturowa Sudetów, po prawej nieco na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Osikový vrch”
Ziemia50°07′17,5″N 17°14′51,0″E/50,121528 17,247500

Osikový vrch (również Javorový vrch (1)[a][1]; historyczna nazwa niem. Schwarze Berg[2], cz. Černá hora[3] potem Osiková[4]) – szczyt (góra) o wysokości 1079 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 1076 m n.p.m.[5], 1076,3 m n.p.m.[6][7], 1078 m n.p.m.[8] lub 1078,3 m n.p.m.[1]) w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Śląsku, w obrębie gminy Bělá pod Pradědem, oddalony o około 4,4 km na północny wschód od szczytu góry Pradziad (cz. Praděd)[9][10][11]. Rozległość góry (powierzchnia stoków) szacowana jest na około 4,6 km²[12], a średnie nachylenie wszystkich stoków wynosi około 8°[9].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]

Widok z przełęczy Videlské sedlo na górę Osikový vrch (2016 rok)

Góra Osikový vrch położona jest nieco na północny wschód od centrum pasma Wysokiego Jesionika, leżąca w części Wysokiego Jesionika, w zachodnim obszarze (mikroregionu) o nazwie Masyw Orlíka (cz. Medvědská hornatina), a jednocześnie przy granicy z sąsiednim mikroregionem o nazwie Masyw Pradziada (cz. Pradědská hornatina)[9], mająca kopulasty kształt części szczytowej[10]. Masyw góry ma lekko łukowaty grzbiet, ciągnący się na kierunku południowy wschód – północny zachód, położony w – mniej więcej – równej odległości od osad Vidly i Bělá, blisko biegnących dróg nr 450 Bělá pod PradědemBruntál i nr 451 Nové Heřminovy – Vidly, na bocznym grzbiecie Masywu Orlika, góry Lysý vrch, ciągnącym się od góry Mrazový vrch do góry Nad Borovým[9]. Jest szczytem słabo widocznym m.in. z drogi okalającej połać szczytową góry Pradziad[13] (szczyt widoczny nieco na lewo poniżej linii patrzenia na szczyt Jelení loučky), a z innego charakterystycznego punktu widokowego – z drogi okalającej szczyt góry Dlouhé stráně[14] niewidoczny, bo przysłonięty górą Velký Jezerník. Osikový vrch jest górą widoczną m.in. z położonej przy niej przełęczy Videlské sedlo[15].

Górę ograniczają: od południowego zachodu dolina potoku Biała Głuchołaska (cz. Bělá), od północnego zachodu przełęcz o wysokości 1007 m n.p.m. w kierunku szczytu Lysý vrch–JV, od północnego wschodu dolina potoku o nazwie Skalní potok[16], od wschodu niewielki, nienazwany potok, będący dopływem potoku Skalní potok, płynący z przełęczy w kierunku szczytu Mrazový vrch, od południowego wschodu przełęcz o wysokości 971 m n.p.m. w kierunku szczytu Mrazový vrch i dolina potoku Środkowa Opawa (cz. Střední Opava)[17] oraz od południa przełęcz Videlské sedlo i dolina potoku Česnekový potok (2)[b][9]. W otoczeniu góry znajdują się następujące szczyty: od północnego zachodu Skalnatý, Hřib, Lysý vrch–JV i Ztracený vrch, od północnego wschodu Děrná, Jelení loučky, Černý vrch, Karliny kameny i Zlatá stráň, od południowego wschodu Mrazový vrch, Bučina i Nad kapličkou, od południa Sokol oraz od południowego zachodu Malý Děd, Kamzičí vrch, Nad Vodopádem i Sokolí skála (2)[c][9].

Stoki[edytuj | edytuj kod]

Widok ze stoku góry Osikový vrch na górę Pradziad (poniżej Kamzičí vrch) (2016 rok)
Krzyż u podnóża stoku południowo-zachodniego na przełęczy Videlské sedlo (2012 rok)

W obrębie góry można wyróżnić sześć następujących zasadniczych stoków[9][1]:

  • południowo-zachodni
  • zachodnie o nazwach Černá hora, Zlatá stráň
  • północno-zachodni
  • północno-wschodnie o nazwach V Říjišti, Na Bařinách
  • wschodni o nazwie Ve Stráni
  • południowo-wschodnie o nazwach Pod Videlským křížem, Na Stráni, Kotlina

Występują tu wszystkie typy zalesienia: bór świerkowy, las mieszany[d] oraz las liściasty, przy czym zdecydowanie dominuje zalesienie borem świerkowym[18][19]. Na niemalże wszystkich stokach – oprócz stoków południowo-zachodniego i północno-zachodniego – poza borem świerkowym występują obszary pokryte lasem mieszanym, a wraz z obniżaniem wysokości na stokach zachodnim, wschodnim i południowo-wschodnim pojawiają się nawet obszary pokryte lasem liściastym[18][19]. Ponadto u podnóża stoku południowo-wschodniego przy zabudowie osady Vidly występują łąki[19]. Niemalże wszystkie stoki charakteryzują się znaczną zmiennością wysokości zalesienia, z występującymi nielicznymi przecinkami (stok zachodni), przerzedzeniami oraz znacznymi polanami[19]. U podnóża stoku południowo-wschodniego, w pobliżu drogi nr 451 oraz osady Vidly przebiega napowietrzna linia przesyłowa prądu o napięciu 22 kV[9]. Na stokach brak jest grup skalnych czy też większych pojedynczych skalisk[9]. U podnóża stoku południowo-zachodniego na przełęczy Videlské sedlo postawiono żelazny krzyż, przytwierdzony do zadaszonego krzyża drewnianego[20][9].

Stoki mają stosunkowo niejednolite, na ogół łagodne i zróżnicowane nachylenia[9]. Średnie nachylenie stoków waha się bowiem od 5° (stoki północno-zachodni i wschodni) do 19° (stok zachodni). Średnie nachylenie wszystkich stoków góry (średnia ważona nachyleń stoków) wynosi około 8°[9]. Maksymalne średnie nachylenie stoku zachodniego na wysokościach około 900 m n.p.m. w pobliżu przebiegającej drogi nr 450 na odcinku 50 m nie przekracza 30°[9]. Oprócz przebiegających w obrębie góry dróg nr 450 i nr 451, stoki pokryte są siecią innych dróg (m.in. Bařinská cesta, K Dembaudě czy Zlatá stráň) oraz na ogół nieoznakowanych ścieżek i duktów[9]. Przemierzając je zaleca się korzystanie ze szczegółowych map, z uwagi na zawiłości ich przebiegu, zalesienie oraz zorientowanie w terenie.

Szczyt[edytuj | edytuj kod]

Skalisko szczytowe góry Osikový vrch (2016 rok)
Punkt geodezyjny na połaci szczytowej góry Osikový vrch (2016 rok)

Osikový vrch jest szczytem pojedynczym[9]. Na szczyt nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny[9]. Szczyt jest niewielkim skaliskiem, położonym w gęstym zalesieniu borem świerkowym, pokryty trawą wysokogórską[18][19]. Z uwagi na zalesienie nie jest on punktem widokowym. Na połaci szczytowej znajduje się punkt geodezyjny wytyczony w 1937 roku, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (12.), o wysokości 1076,28 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°07′17,55″N 17°14′52,85″E/50,121542 17,248014)[18], oddalony o około 40 m na wschód od szczytu, z widocznym koło niego zamontowanym stalowym słupkiem, pomalowanym na przemian w poziome pasy białe i czerwone, ostrzegającym przed jego zniszczeniem z tabliczką, z napisem (cz. Státní triangulace Poškození se trestá)[e]. Państwowy urząd geodezyjny o nazwie (cz. Český úřad zeměměřický a katastrální (CÚZK)) w Pradze podaje jako najwyższy punkt góry – szczyt – o wysokości 1078,7 m n.p.m. i współrzędnych geograficznych (50°07′17,5″N 17°14′51,0″E/50,121528 17,247500)[18].

Dojście do szczytu następuje z przełęczy Videlské sedlo[9]. Idąc z tej przełęczy na północny wschód żółtym szlakiem turystycznym Szlak żółty , dojdziemy po około 100 m do rozwidlenia szlaku ze ścieżką[19]. Schodząc z żółtego szlaku turystycznego Szlak żółty , idąc prosto biegnącą ścieżką w przecince, podejściem odcinek o długości około 650 m dojdziemy do skrzyżowania ścieżek[19]. Następnie należy skręcić w lewo i idąc dalej odcinek o długości około 170 m dojdziemy do połaci szczytowej, skąd z odległości około 100 m na lewo od ścieżki, położone jest skalisko szczytowe[19][9].

Geologia[edytuj | edytuj kod]

Pod względem geologicznym masyw góry Osikový vrch należy do jednostki określanej jako kopuła Desny[21] i zbudowany jest ze skał metamorficznych, głównie: blasto-mylonitów (biotytów, chlorytów i muskowitów), skał magmowych, głównie meta-granitoidów oraz skał osadowych, głównie meta-zlepieńców[22].

Wody[edytuj | edytuj kod]

Grzbiet główny (grzebień) góry Pradziad, biegnący od przełęczy Skřítek do przełęczy Červenohorské sedlo oraz dalej do przełęczy Ramzovskiej (cz. Ramzovské sedlo) jest częścią granicy Wielkiego Europejskiego Działu Wodnego, dzielącej zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego[7].

Szczyt wraz ze stokami położony jest na północny wschód od tej granicy, należy więc do zlewni Morza Bałtyckiego, do którego płyną wody m.in. z dorzecza Odry, będącej przedłużeniem płynących z tej części Wysokiego Jesionika górskich potoków (m.in. płynących w pobliżu góry potoków: Biała Głuchołaska, Skalní potok[16], Środkowa Opawa[17] czy Česnekový potok (2)[b])[9]. Ze stoków bierze swój początek kilka krótkich, nienazwanych potoków, będących dopływami wspomnianych wcześniej potoków Skalní potok i Česnekový potok (2)[9]. Na stoku wschodnim, na wysokościach około 990 m n.p.m. występuje niewielki obszar bagienny[9]. Ponadto na stoku zachodnim, w odległości około 800 m na północny zachód od szczytu, na wysokości około 860 m n.p.m. znajduje się źródło o nazwie (cz. Studánka Pod Videlským sedlem)[23], położone przy drodze Zlatá stráň w odległości około 100 m od wyższej pętlicy drogi nr 450[9]. Z uwagi na stosunkowo łagodne nachylenia stoków, w obrębie góry nie występują m.in. wodospady czy kaskady[9].

Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]

Szczyt ze stokami znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych[24] oraz rzadkich gatunków zwierząt[9]. Na stokach nie utworzono żadnych rezerwatów przyrody lub innych obiektów nazwanych pomnikami przyrody[9]. Ponadto na jej obszarze nie wytyczono żadnych ścieżek dydaktycznych[9].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Na przełęczy Videlské sedlo, u podnóża stoku południowo-zachodniego, w odległości około 800 m na południowy zachód od szczytu znajduje się parking, a u podnóża stoku południowo-wschodniego w osadzie Vidly położone są dwa pensjonaty: Chata LYRA[25] oraz Horská vila Heda[26][9]. Ponadto w tej osadzie znajduje się górski hotel Vidly[27][9]. Do bazy turystycznej w osadzie Bělá[28] z położonym blisko drogi nr 450 schroniskiem turystycznym Chata Eduard[29] jest od szczytu około 3,3 km w kierunku północno-zachodnim, a do najstarszego schroniska turystycznego Wysokiego Jesionika o nazwie Švýcárna, położonego na stoku góry Malý Děd jest od szczytu około 3,2 km w kierunku południowo-zachodnim[9]. Do bazy turystycznej w okolicy góry Pradziad jest od szczytu około 4,8 km w kierunku południowo-zachodnim. Znajdują się tam następujące hotele górskie i schroniska turystyczne[9]:

Kluczowym punktem turystycznym jest oddalone o około 820 m na południowy zachód od szczytu skrzyżowanie turystyczne o nazwie (cz. Videlský kříž (sedlo, bus)) z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 930 m, przy którym postawiono wiatę turystyczną[35], przez które przechodzi szlak turystyczny, szlak rowerowy oraz trasa narciarstwa biegowego[9][36]. Ponadto przy skrzyżowaniu tym znajduje się przystanek autobusowy z połączeniem do miejscowości Ołomuniec (cz. Olomouc) i Jesionik (cz. Jeseník)[9].

Chaty łowieckie[edytuj | edytuj kod]

Chata Videlský kříž (2021 rok)

Na stokach góry położone są dwie chaty, ale nie mają one charakteru typowych schronisk turystycznych, a które zalicza się do tzw. chat łowieckich.

Chaty na stokach góry Osikový vrch[9]
Lp. Chata Odległość od szczytu
m
Lokalizacja Współrzędne geograficzne
1 Videlský kříž[37] 600 na południowy zachód przy żółtym szlaku turystycznym Szlak żółty , blisko przełęczy Videlské sedlo 50°06′58,9″N 17°14′41,8″E/50,116361 17,244944
2 Ztracenka (Javorka)[38] 810 na północny zachód stok zachodni 50°07′33,7″N 17°14′18,8″E/50,126028 17,238556

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) wytyczył w obrębie góry jeden szlak turystyczny na trasie[9]:

Szlak żółty Rejvíznarodowy rezerwat przyrody Rejvíz – góra Přední Jestřábí – góra Přední Jestřábí–JZ – szczyt Kazatelny–SV – szczyt Kazatelny – przełęcz Kristovo loučení – góra Medvědí louka – góra Ostruha–JV – góra Jelení loučky – góra Děrná – góra Ztracený vrch – góra Lysý vrch – góra Osikový vrch – przełęcz Videlské sedlo – góra Malý Děd – schronisko Švýcárna

Szlaki rowerowe i trasy narciarskie[edytuj | edytuj kod]

W obrębie góry wyznaczono dwa szlaki rowerowe, biegnące częściowo drogami nr 450 i nr 451 na trasach[9]:

Vidly – Videlské sedlo – góra Osikový vrch – góra Lysý vrch – góra Ztracený vrch – góra Děrná – Ostruha–JV – góra Ostruha – przełęcz Kristovo loučení – przełęcz Prameny Opavice – góra Příčný vrch – góra Lysý vrchZlaté Hory[39]
(nr 6029) ValšovBruntálRudná pod PradědemSuchá RudnáHvězdaKarlova Studánka – przełęcz Kóta – Vidly – Vrbno pod Pradědem[40]
Podjazdy drogowe[9]
Lp. Trasa Oznaczenie Długość
km
Różnica wysokości
m
Średnie nachylenie
 %
Ilość pętlic drogowych
1 Vrbno pod PradědemVidelské sedlo[41] 451 450 11,0 379 3,4 2
2 Bělá pod PradědemVidelské sedlo[42] 450 7,9 388 4,9 2

W okresach ośnieżenia wzdłuż żółtego szaku turystycznego Szlak żółty i zielonego szlaku rowerowego przebiega trasa narciarstwa biegowego[36][43]. W obrębie góry nie poprowadzono żadnej trasy narciarstwa zjazdowego[36].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującego się w tym samym paśmie innego szczytu o tej samej nazwie Javorový vrch (2) położonego około 2,2 km na południowy zachód od przełęczy Hvězda.
  2. a b Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującego się w tym samym paśmie innego potoku o tej samej nazwie Česnekový potok (1), płynącego ze stoku góry Pradziad.
  3. Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującego się w tym samym paśmie innego skaliska o tej samej nazwie: Sokolí skála (1) położonego blisko szczytu góry Sokol.
  4. Drzewostan całego Obszaru Chronionego Krajobrazu Jesioniki obejmuje: świerk pospolity 84%, buk zwyczajny 10%, modrzew europejski 1,5%, klon jawor 1,1%, brzoza 1%, olsza czarna 0,8%, kosodrzewina 0,4%, olsza szara 0,3% (jodła pospolita, jesion wyniosły i lipa) 0,2%, sosna zwyczajna 0,1%, pozostałe (sosna błotna, dąb, grab, klon zwyczajny, wiąz, jarząb, olsza zielona, topola osika, topola i wierzba iwa) 0,2% (→ Analýza vlivu lesního hospodaření na lesní ekosystémy v CHKO Jeseníky. hnutiduha.cz ↓).
  5. W języku polskim: Państwowa sieć triangulacyjna. Uszkodzenie podlega karze.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). ags.cuzk.cz ↓.
  2. Javorový vrch (Schwarze B.) (1078 m) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-02-24].
  3. Topografické mapy v systému S-1952 1:25 000, [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [online], ags.cuzk.cz [dostęp 2023-11-19].
  4. Topografické mapy v systému S-1952 1:10 000, [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [online], ags.cuzk.cz [dostęp 2021-04-23].
  5. Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa ↓.
  6. Jan Ondryáš, Přehled nejvyšších vrcholů Hrubého Jeseníku [online], lipova-lazne.cz, 31 stycznia 2006 [zarchiwizowane z adresu 2023-02-28] (cz.).
  7. a b Hrubý Jeseník (mapa). dudisoft.eu ↓.
  8. Osikový vrch (HLV 220; 1078 m). tisicovky.cz ↓.
  9. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj Javorový vrch (1078 m) (mapa turystyczna) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2016-11-03].
  10. a b Osikový vrch – 1078 m n.m. [online], geocaching.com [zarchiwizowane z adresu 2016-11-04] (cz.).
  11. Osikový vrch – Jeseníky [online], zajimavamista.cz [zarchiwizowane z adresu 2021-04-24] (cz.).
  12. Pomiar (Javorový vrch) 1:24 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2021-04-23].
  13. View. heywhatsthat.com ↓, Praděd – Osikový vrch.
  14. View. heywhatsthat.com ↓, Dlouhé stráně – Osikový vrch.
  15. Videlské sedlo – Videlský kříž [online], turistika.cz [dostęp 2016-11-03] (cz.).
  16. a b Dolina Skalnego potoku, [w:] Góry bliskie sercu [online], sudeckiedrogi.wordpress.com, 18 sierpnia 2013 [zarchiwizowane z adresu 2023-02-28].
  17. a b Střední Opava. (Řeka) [online], turistika.cz [dostęp 2021-04-24] (cz.).
  18. a b c d e Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). ags.cuzk.cz ↓, Produkty → ZABAGED dle ZM10 (Měřítko mapy 1:1880).
  19. a b c d e f g h Javorový vrch (1078 m) (mapa lotnicza) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2021-04-24].
  20. Kapličky, Kříže a jiné (Videlský kříž) [online], historie-vbrno.estranky.cz [zarchiwizowane z adresu 2023-03-15] (cz.).
  21. Cymerman 1998 ↓, s. 531 (mapa).
  22. Geologická mapa. mapy.geology.cz ↓, geologická jednotka 13, 995, 1025 i 1026.
  23. Martin Mlečka, Studánka Pod Videlským sedlem (8117) [online], estudanky.eu, 9 marca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2022-08-16] (cz.).
  24. Zmrhalová 2011 ↓.
  25. Chata LYRA - Vidly [online], e-chalupy.cz [dostęp 2021-04-24] (cz.).
  26. Horská vila Heda [online], horskavilaheda.cz [dostęp 2021-04-24] (cz.).
  27. Horský Hotel Vidly [online], regiojethotels.cz [dostęp 2023-01-19] (cz.).
  28. Ubytování Bělá pod Pradědem [online], e-chalupy.cz [dostęp 2021-04-24] (cz.).
  29. Chata Eduard [online], chataeduard.cz [dostęp 2021-04-24].
  30. Hotel Praděd [online], hotelpradedvysilac.cz [dostęp 2021-04-24] (cz.).
  31. Sporthotel Kurzovní [online], kurzovni.eu [dostęp 2021-04-24] (cz.).
  32. Chata Barborka. Jeseníky. Praděd [online], barborka-praded.cz [dostęp 2021-04-24] (cz.).
  33. Horský hotel Figura [online], figura.cz [dostęp 2021-04-24] (cz.).
  34. Chata Sabinka [online], chata-sabinka.cz [dostęp 2021-04-24] (cz.).
  35. Otakar Brandos, Videlský kříž, turistický přístřešek v Jeseníkách [online], treking.cz, 16 maja 2014 [zarchiwizowane z adresu 2021-11-06] (cz.).
  36. a b c Javorový vrch (1078 m) (mapa tras narciarskich) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2021-04-24].
  37. Zdeňka Jordanová, Lovecké chaty v Jeseníkách. Videlský kříž [online], lovecke-chaty-v-jesenikach.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-12-05] (cz.).
  38. Zdeňka Jordanová, Lovecké chaty v Jeseníkách. Ztracenka (Javorka) [online], lovecke-chaty-v-jesenikach.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-10-01] (cz.).
  39. Popis cyklotras značených terénním (turistickým) způsobem (Trasa č. 6074/24,5 km) [online], vrbensko-jeseniky.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-12-08] (cz.).
  40. Trasy rowerowe – Z Vrbna pod Pradědem do Bruntalu [online], czeskiegory.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-02-27].
  41. Videlské sedlo z Vrbno pod Pradědem (Czechy) (939 m n.p.m.) [online], altimetr.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-06-27].
  42. Videlské sedlo od Bělá pod Pradědem (Czechy) (939 m n.p.m.) [online], altimetr.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-04-19].
  43. Běžkařské trasy přes Pásmo Orlíka [online], jeseniky.net [zarchiwizowane z adresu 2023-03-07] (cz.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]