Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zasięg geograficzny języka bengalskiego.
Zasięg języka bengalskiego na terenie Bangladeszu .
Spółgłoski alfabetu bengalskiego
Język bengalski (bengalski: বাংলা ⓘ বাংলা trl. : bāṃlā /b a ŋ l a /[2] , ang. Bengali ) – język z grupy indoaryjskiej języków indoeuropejskich , którym posługuje się jako językiem ojczystym ponad 180 mln osób, głównie w Bangladeszu (120 mln) i Indiach (60 mln)[1] . Jest on jednocześnie językiem urzędowym w tych dwóch państwach (w Indiach w stanach Bengal Zachodni i Tripura ). Liczba osób używających bengalskiego jako drugiego języka wynosi około 70 mln[1] .
Do jego zapisu używa się pisma bengalskiego .
Poza standardowym bengalskim używa się kilku odmian tego języka:
dialektu চাটগাঁইয়া বুলি Chaţgãia buli (ang. Chittagonian ) – ok. 14 mln, używanego w południowo-wschodnim Bangladeszu , traktowanego niekiedy jako odrębny język[3] ;
sylheti w północno-wschodnim Bangladeszu (ok. 5 mln);
czakma w okolicach miasta Ćottogram (250 tys.).
Młody człowiek mówi językiem bengalskim
Pradeep mówi po bengalsku (projekt Wikitongues)
Sanjoy mówi po bengalsku (projekt Wikitongues)
Hasive mówi po bengalsku (projekt Wikitongues)
Bengalski system zaimków osobowych jest bardzo skomplikowany, obejmuje różne ich warianty w zależności od stopnia zażyłości, statusu rozmówcy, fizycznej lokalizacji itp. Poniższa tabelka przedstawia zaimki osobowe w mianowniku.
Zaimki osobowe (w mianowniku)
Osoba
Bliskość
Stopień uprzejmości
Liczba poj.
Liczba mnoga
1
আমি ami (ja)
আমরা amra (my)
2
intymne
তুই tui (ty)
তরা tora (wy)
poufałe
তুমি tumi (ty)
তোমরা tomra (wy)
uprzejme
আপনি apni (pan/pani)
আপনারা apnara (pan/pani/państwo)
3
bliżej
poufałe
এ e (on/ona)
এরা era (oni/one)
uprzejme
ইনি ini (on/ona)
এঁরা ẽra (oni/one)
dalej
poufałe
ও o (on/ona)
ওরা ora (oni/one)
uprzejme
উনি uni (on/ona)
ওঁরা őra (oni/one)
gdzie indziej
poufałe
সে she (on/ona)
তারা tara (oni/one)
uprzejme
তিনি tini (on/ona)
তাঁরা tãra (oni/one)
Rzeczowniki bengalskie zachowały częściowo fleksję, odziedziczoną z sanskrytu . Istnieją cztery przypadki gramatyczne:
Liczba pojedyncza
Ożywione
Nieożywione
Mianownik
ছাত্রটা chhatro-ţa student
জুতাটা juta-ţa but
Biernik
ছাত্রটাকে chhatro-ţa-ke studenta
জুতাটা juta-ţa but
Dopełniacz
ছাত্রটার chhatro-ţa-r studenta
জুতাটার juta-ţa-r buta
Miejscownik
–
জুতাটায় juta-ţa-(t)e o/w bucie
Liczba mnoga
Ożywione
Nieożywione
Mianownik
ছাত্ররা chhatro-ra studenci
জুতাগুলা juta-gula buty
Biernik
ছাত্রদের(কে) chhatro-der(ke) studentów
জুতাগুলা juta-gula buty
Dopełniacz
ছাত্রদের chhatro-der studentów
জুতাগুলার juta-gula-r butów
Miejscownik
–
জুতাগুলাতে juta-gula-te o/w butach
Polskim przyimkom odpowiadają w języku bengalskim tzw. postpozycje („poimki”) stojące po rzeczowniku w określonym przypadku:
Postpozycje wymagające dopełniacza
oi pare ‘przez’: nodi-r oi pare ‘przez rzekę’
kachhe ‘obok’: janala-r kachhe ‘obok okna’
jonno ‘dla’: shikkhôk-er jonno ‘dla nauczyciela’
shôngge ‘z’: am-ar shôngge ‘ze mną’
shômmondhe ‘o’: itihash-er shômmondhe ‘o historii’
shathe ‘z’: ma-er shathe ‘z matką’
shamne ‘przed’: gaŗi-r shamne ‘przed samochodem’
Postpozycje wymagające biernika
kore ‘za pomocą’: ţêksi kore ‘taksówką’
theke ‘z’ (miejsca): Bangladesh theke ‘z Bangladeszu’
porjonto ‘aż do’: dôshţa porjonto ‘do dziesiątej’
Postpozycje wymagające miejscownika
bina ‘bez’: bina onumoti-te ‘bez pozwolenia’ (wyjątkowo jest to prepozycja)
Język bengalski ma dziesięć czasów gramatycznych.
Czasownik
1
2 (intymne)
2 (poufałe)
3 (poufałe)
2/3 (uprzejme)
Czas teraźniejszy
bôla
ami bo li
tui bo lish
tumi bôlo
she bôle
apni bôlen
বলা
আমি বলি
তুই বলিস
তুমি বলো
সে বলে
আপনি বলেন
khola
ami khu li
tui khu lish
tumi kholo
she khole
apni kholen
খোলা
আমি খুলি
তুই খুলিস
তুমি খোলো
সে খোলে
আপনি খোলেন
khêla
ami khe li
tui khe lish
tumi khêlo
she khêle
apni khêlen
খেলা
আমি খেলি
তুই খেলিস
তুমি খেলো
সে খেলে
আপনি খেলেন
chena
ami chi ni
tui chi nish
tumi cheno
she chene
apni chenen
চেনা
আমি চিনি
তুই চিনিস
তুমি চেনো
সে চেনে
আপনি চেনেন
jana
ami jani
tui janish
tumi jano
she jane
apni janen
জানা
আমি জানি
তুই জানিস
তুমি জানো
সে জানে
আপনি জানেন
hôoa
ami ho i
tui ho sh
tumi hôo
she hôe
apni hôn
হওয়া
আমি হই
তুই হোস
তুমি হও
সে হয়
আপনি হন
dhoa
ami dhu i
tui dhu sh
tumi dhoo
she dhoe
apni dhon
ধোয়া
আমি ধুই
তুই ধুস
তুমি ধোও
সে ধোয়
আপনি ধোন
khaoa
ami khai
tui khash
tumi khao
she khae
apni khan
খাওয়া
আমি খাই
তুই খাস
তুমি খাও
সে খায়
আপনি খান
deoa
ami di i
tui di sh
tumi da o
she dê e
apni dê n
দেওয়া
আমি দিই
তুই দিস
তুমি দাও
সে দেয়
আপনি দেন
Czasownik
1
2 (intymne)
2 (poufałe)
3 (poufałe)
2/3 (uprzejme)
Czas przeszły dokonany
bôla
ami bo llam
tui bo lli
tumi bo lle
she bo llo
apni bo llen
বলা
আমি বললাম
তুই বললি
তুমি বললে
সে বললো
আপনি বললেন
khola
ami khu llam
tui khu lli
tumi khu lle
she khu llo
apni khu llen
খোলা
আমি খুললাম
তুই খুললি
তুমি খুললে
সে খুললো
আপনি খুললেন
khêla
ami khe llam
tui khe lli
tumi khe lle
she khe llo
apni khe llen
খেলে
আমি খেললাম
তুই খেললি
তুমি খেললে
সে খেললো
আপনি খেললেন
chena
ami chi nlam
tui chi nli
tumi chi nle
she chi nlo
apni chi nlen
চেনা
আমি চিনলাম
তুই চিনলি
তুমি চিনলে
সে চিনলো
আপনি চিনলেন
jana
ami janlam
tui janli
tumi janle
she janlo
apni janlen
জানা
আমি জানলাম
তুই জানলি
তুমি জানলে
সে জানলে
আপনি জানলেন
hôoa
ami ho lam
tui ho li
tumi ho le
she ho lo
apni ho len
হওয়া
আমি হলাম
তুই হলি
তুমি হলে
সে হল
আপনি হলেন
dhoa
ami dhu lam
tui dhu li
tumi dhu le
she dhu lo
apni dhu len
ধোওয়া
আমি ধুলাম
তুই ধুলি
তুমি ধুলে
সে ধুলো
আপনি ধুলেন
khaoa
ami khe lam
tui khe li
tumi khe le
she khe lo
apni khe len
খাওয়া
আমি খেলাম
তুই খেলি
তুমি খেলে
সে খেলো
আপনি খেলেন
dêoa
ami di lam
tui di li
tumi di le
she di lo
apni di len
দেওয়া
আমি দিলাম
তুই দিলি
তুমি দিলে
সে দিলো
আপনি দিলেন
Czasownik
1
2 (intymne)
2 (poufałe)
3 (poufałe)
2/3 (uprzejme)
Czas przeszły dokonany
bôla
ami bo ltam
tui bo ltish
tumi bo lte
she bo lto
apni bo lten
khola
ami khu ltam
tui khu ltish
tumi khu lte
she khu lto
apni khu lten
khêla
ami khe ltam
tui khe ltish
tumi khe lte
she khe lto
apni khe lten
chena
ami chi ntam
tui chi ntish
tumi chi nte
she chi nto
apni chi nten
jana
ami jantam
tui jantish
tumi jante
she janto
apni janten
hôoa
ami ho tam
tui ho tish
tumi ho te
she ho to
apni ho ten
dhoa
ami dhu tam
tui dhu tish
tumi dhu te
she dhu to
apni dhu ten
khaoa
ami khe tam
tui khe tish
tumi khe te
she khe to
apni khe ten
dêoa
ami di tam
tui di tish
tumi di te
she di to
apni di ten
Czasownik
1
2 (intymne)
2 (poufałe)
3 (poufałe)
2/3 (uprzejme)
Czas przyszły
bôla
ami bo lbo
tui bo lbi
tumi bo lbe
she bo lbe
apni bo lben
khola
ami khu lbo
tui khu lbi
tumi khu lbe
she khu lbe
apni khu lben
khêla
ami khe lbo
tui khe lbi
tumi khe lbe
she khe lbe
apni khe lben
chena
ami chi nbo
tui chi nbi
tumi chi nbe
she chi nbe
apni chi nben
jana
ami janbo
tui janbi
tumi janbe
she janbe
apni janben
hôoa
ami hô bo
tui ho bi
tumi hô be
she hô be
apni hô ben
dhoa
ami dhu bo
tui dhu bi
tumi dhu be
she dhu be
apni dhu ben
khaoa
ami kha bo
tui kha bi
tumi kha be
she kha be
apni kha ben
dêoa
ami de bo
tui di bi
tumi de be
she de be
apni de ben
Elżbieta Walter : Gramatyka języka bengalskiego , Wydawnictwo Akademickie DIALOG , Warszawa 2008, ISBN 978-83-61203-06-3 .
Bimal B. Maity Bimal B. , Bengali Phrasebook , wyd. 1st ed, Hawthorn, Vic, Australia: Lonely Planet Publications, 1996, ISBN 0-86442-312-8 , OCLC 34929091 . Brak numerów stron w książce
Bidhu Bhusan Das Gupta: Learn Bengali Yourself Das Gupta Prakashan, Calcutta 1985