Kamienica przy Rynku 15 w Tarnowskich Górach

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kamienica przy Rynku 15
Symbol zabytku nr rej. A/627/66 z 27 kwietnia 1966[1][2]
Ilustracja
Kamienica w 2014 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Tarnowskie Góry (Śródmieście-Centrum)

Adres

Rynek 15

Ukończenie budowy

XVI wiek

Ważniejsze przebudowy

XVIII wiek[3], 1887[4][5][3][6]

Pierwszy właściciel

nieznany[6]

Kolejni właściciele

Obecny właściciel

spadkobiercy Pietruchy[3]

Położenie na mapie Tarnowskich Gór
Mapa konturowa Tarnowskich Gór, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy Rynku 15”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy Rynku 15”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy Rynku 15”
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego
Mapa konturowa powiatu tarnogórskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy Rynku 15”
Ziemia50°26′40,92″N 18°51′17,32″E/50,444700 18,854811
Multimedia w Wikimedia Commons

Kamienica przy Rynku 15 w Tarnowskich Górach – wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego[1][2] kamienica wybudowana w XVI wieku, kilkukrotnie przebudowywana, znajdująca się pod numerem 15 przy Rynku w Tarnowskich Górach.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Południowa i zachodnia pierzeja tarnogórskiego rynku ok. 1860–1870. Dom pod numerem 15 oznaczony czerwoną strzałką

Dom wybudowany został w II połowie XVI wieku (wymieniane są daty 1550–1582[4] oraz 1550–1562[5]) i pierwotnie był jednopiętrowy, pięcioosiowy z niewielkim szczytem nad trzema środkowymi osiami, pokryty wielospadowym dachem[6], podobny do kamienic, które powstawały w tym okresie przy zachodniej pierzei rynku nowo założonego miasta[3]. Budynek miał również arkady, spod których możliwe było wyjście przed tzw. Dom Szymkowica (w którym w latach 1608–1908 mieścił się ratusz[7])[5]. Podcienia zamurowane zostały w XVIII wieku (prawdopodobnie po wielkim pożarze miasta, który miał miejsce w 1701 roku[6]), a w ich miejscu założono sklepy[3].

Wartość katastralna budynku w okresie 1746–1840 wynosiła 560–570 talarów, co wskazuje, że nie ulegał on wówczas istotnym przekształceniom[6].

W 1874 roku do budynku od strony podwórza dobudowana została niewielka parterowa pralnia z drzwiami i dwoma okienkami, kryta dwuspadowym dachem[3]. W 1887 roku kamienica została przebudowana według projektu Karla Stefke. Nadbudowane zostało wówczas drugie piętro oraz mansardowe poddasze ze stromym dachem, w którego obu bokach ulokowano po jednym oknie z tympanonami[3][6], fasada ozdobiona zaś została historyzującymi detalami[5]. W 1908 roku na zlecenie nowego właściciela budynku, kupca Fedora Schweigera, poddasze przebudowano na mieszkania, a do mansardowego dachu dodano jeszcze dwa okna z trójkątnymi frontonami[3][6].

Zachodnia pierzeja tarnogórskiego rynku w 1902 roku. Budynek pod numerem 15 drugi z prawej

W 1912 roku na parterze kamienicy funkcjonował bar piwny Brunona Tomalli oraz sklep z wyrobami szewskimi prowadzony przez Schweigera[3]. W 1913 roku przekształcono sień, a prawdopodobnie w 1914 roku okna na pierwszym piętrze uległy poszerzeniu[6].

Od 1922 roku kamienica była własnością Franciszka Pietruchy z Kluczborka. Na jego zlecenie w 1925 roku Aleksander Kroll wykonał powiększenie okien wystawowych na parterze[6], w lokalu po piwiarni, gdzie urządzono sklep monopolowy, sam właściciel budynku prowadził natomiast skład skór i obuwia[3]. W 1927 roku budynek stał się siedzibą założonego z inicjatywy Pawła Kempki polskiego banku ludowego. W 1937 roku w wyniku wymiany pojedynczych okien na podwójne ponownej modyfikacji uległ wygląd elewacji kamienicy[3].

W czasach Polski Ludowej kamienica nadal była własnością Pietruchy, ale lokale handlowe zostały wynajęte przez spółdzielnię spożywców. W 1953 roku Narodowy Bank Polski mieszczący się w sąsiedniej kamienicy pod numerem 14 podjął próbę poszerzenia banku kosztem znajdującego się na parterze kamienicy pod numerem 15 sklepu; chciano wybić drzwi i okna łączące obie kamienice w celu przekształcenia pomieszczeń sklepu na mieszkanie dla bankowego portiera. Plany te nie zostały jednak zrealizowane[3].

Współcześnie tylko jedno ze znajdujących się w kamienicy mieszkań jest zamieszkałe przez jednego ze spadkobierców Pietruchy. Na parterze nadal funkcjonują sklepy (biuro podróży[8] i sklep z klockami[9]), ale zaniedbywany budynek powoli popada w ruinę[3].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Kamienica jest dwupiętrowa, z wysokim mansardowym dachem, wybudowana na planie prostokąta, z przelotową sienią pośrodku. Na lewo od niej na parterze w trakcie środkowym zachowało się sklepienie krzyżowo-kolebkowe, a w pomieszczeniach po jej bokach – arkady dawnego podcienia. W elewacji zachowane maszkarony w zwornikach okien zewnętrznych oraz XIX-wieczna stolarka okienna[4][5][6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Rejestr zabytków (NID) ↓.
  2. ↑ a b Gminna Ewidencja Zabytków ↓.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Bednarek 2014 ↓.
  4. ↑ a b c Płazak i Przała 1968 ↓, s. 24.
  5. ↑ a b c d e Broniec i in. 2009 ↓, s. 97.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Fundacja Kruszce Śląska: Rynek 15. [w:] Internetowe Vademecum Architektury Tarnowskich Gór [on-line]. vademecum-tg.pl, 2018. [dostęp 2021-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  7. ↑ Broniec i in. 2009 ↓, s. 17.
  8. ↑ Rzemyk Travel – kontakt.
  9. ↑ cylex-polska.pl – Wiosna Klocki.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Zabytki Tarnowskich Gór

UNESCO[A]
Zamki i pałace
Obiekty sakralne
Pozostałe budynki
Zabytkowe parki
Inne obiekty
Obiekty nieistniejące
  1. ↑ obiekty objęte wpisem pod nazwą Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach
Budynki przy Rynku w Tarnowskich Górach
Pierzeja południowa
Pierzeja wschodnia
Pierzeja północna
Pierzeja zachodnia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienica_przy_Rynku_15_w_Tarnowskich_Górach&oldid=68722244”