Polonia we Włoszech
| Populacja |
74 387 (2023)[1] |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Grupa |
Polonia we Włoszech – ogół Polaków i ludzi polskiego pochodzenia zamieszkujących Włochy.
Według różnych danych Włochy zamieszkiwała Polonia w liczbie ok. 100 000 osób (105 608 w 2009 roku według Istituto Nazionale di Statistica[2]; 112 000 w 2012 według Caritas[3]; 97 986 w 2015 roku według serwisu comuni-italiani.it[4] lub 84 619 w 2011 roku według Spisu Powszechnego[5]).
Według raportu „Polacy we Włoszech” przygotowanego przez Ambasadę RP we Włoszech oraz Centrum Studiów i Badań IDOS z 2017 roku, aż 70%[6] polskich obywateli we Włoszech ma trudności z językiem włoskim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początek polsko-włoskich stosunków datuje się na XII w., kiedy to pierwsi Polacy rozpoczęli studia na włoskich uniwersytetach (Bolonia, Padwa, Rzym)[7]. Polacy niejednokrotnie zostawali także rektorami włoskich uniwersytetów, np. Mikołaj z Polski (rektor uniwersytetu w Padwie), Jan Polak (rektor uniwersytetu w Bolonii)[7]. Na włoskich uniwersytetach studiowało także wielu późniejszych dostojników i uczonych, m.in. Mikołaj Kopernik czy Jan Zamoyski, a także wielu poetów i artystów, m.in. Jan Andrzej Morsztyn czy Jan Kochanowski[7].
W 1578 roku powstał w Rzymie pierwszy polski kościół – Kościół św. Stanisława[8]. Inicjatorem i fundatorem kościoła był kardynał Stanisław Hozjusz[8], a samo miejsce zostało podarowane kardynałowi przez papieża Grzegorza XIII[8]. Ofiarodawcami na rzecz kościoła byli m.in. królowa Anna Jagiellonka i Stefan Batory[8]. Powstał on ponieważ polscy pielgrzymi przybywający do Rzymu byli jedną z niewielu nacji, która nie posiadała własnego duchowieństwa oraz miejsca do zatrzymania się[8]. W latach 1948–2003 przy kościele istniał Centralny Ośrodek Duszpasterstwa Emigracyjnego i Polonijnego[8].
Legiony Polskie we Włoszech[edytuj | edytuj kod]
W 1797 roku w mieście Reggio nell’Emilia w ówczesnej Republice Cisalpińskiej powstały słowa do późniejszego Hymnu Polskiego, nazywane Pieśnią Legionów Polskich we Włoszech. Słowa te zostały napisane przez Józefa Wybickiego[9].
W latach 1797–1807 istniały Legiony Polskie we Włoszech, utworzone z inicjatywy gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, których celem była walka o niepodległość Polski[10].
Wiosna Ludów[edytuj | edytuj kod]
Polacy brali czynny udział w Wiośnie Ludów na terenie Włoch.
Nad wojskami piemonckimi dowództwo objął Polak, gen. Wojciech Chrzanowski. Jego armia brała udział w bitwie pod Novarą, 23 marca 1849 roku, gdzie poniosła klęskę[11].
Polacy uczestniczyli także w bitwie o Rzym w 1849 roku, walcząc po stronie republikańskiej, u boku legionu Garibaldiego[11].
W 1861 roku w Genui istniała Polska Szkoła Wojskowa, która przygotowała ok. 300 oficerów dla przyszłego powstania styczniowego[7].
Kawiarnia literacka[edytuj | edytuj kod]
W 1846 roku[12] we Florencji powstała, założona przez Karola Paszkowskiego, syna uczestnika powstania styczniowego[12], Caffè Paszkowski, która początkowo istniała jako browar[12]. Kawiarnię odwiedzali później m.in. Stanisław Brzozowski, Jan Kasprowicz, Władysław Reymont, Karol Szymanowski, Leopold Staff i Stefan Żeromski[12]. W 1991 roku Caffè Paszkowski została uznana za zabytek[13].
Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]
W 1926 roku typograf Samuel Tyszkiewicz założył we Florencji polską Oficynę Florencką, znaną jako Stamperia Polacca, wydającą dzieła bibliofilskie[7]. Wydrukowano w niej między innymi Sonety Krymskie Adama Mickiewicza[14].
W okresie międzywojennym wł. Polonia liczyła ok. 1 tys. osób[7].
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
W trakcie II wojny światowej, Polacy wsławili się zdobywając w 1944 kluczową pozycję niemieckiego systemu umocnień (linia Gustawa) – Monte Cassino[15]. II Korpus, któremu dowodził Władysław Anders, zdobył m.in. wzgórze z opactwem[15], w walce poległo ponad 900 polskich żołnierzy, a ok. 3 tysięcy zostało rannych[15]. Na stokach wzgórza utworzono polski cmentarz[15].
Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]
Po wojnie we Włoszech pozostało kilka tys. Polaków, osiedlili się głównie nad Morzem Adriatyckim, w regionie Marche[7].
We Włoszech działają m.in.: Polski Instytut Historyczny, Fundacja im. Margrabiny Umiastowskiej, Dom Polski Jana Pawła II dla Polonii Świata, Duszpasterski Ośrodek „Corda Cordi” oraz Centralny Ośrodek Duszpasterstwa Emigracji[7].
Polonia w Rzymie[edytuj | edytuj kod]
Początek polskiego życia kulturalnego w Rzymie możemy datować na przełom XV i XVI wieku. Wtedy też powstał Kościół św. Stanisława, pierwsze polskie duszpasterstwo we Włoszech. W 1582 roku powstało także, krótko istniejące, polskie seminarium duchowne. W okresie kontrreformacji w Rzymie przebywali m.in. Piotr Skarga i Jakub Wujek[16].
Po 1830 roku Rzym stał się miejscem działania polskiej emigracji politycznej m.in. Ludwika Orpiszewskiego, a także Adama Mickiewicza, który w 1848 zorganizował tu swój Legion[16].
W czasie I wojny światowej działała w Rzymie delegatura Komisji Narodu Polskiego[16].
W 1910 roku powstał Polski Instytut Papieski, a w 1937 odsłonięto pomnik Józefa Piłsudskiego[16].
W okresie II wojny światowej, opiekę nad Polakami w Rzymie sprawowała m.in. ambasada RP przy Stolicy Apostolskiej, kierowana przez Kazimierza Papéego[16].
Do 1947 roku w Rzymie stacjonował Drugi Korpus Polski[16].
W 1946 roku Jerzy Giedroyc założył w Rzymie Instytut Literacki[16].
W 1981 roku papież Jan Paweł II poświęcił, wzniesiony ze składek Polonii – Dom Polski Jana Pawła II[16].
W Rzymie swoje siedziby mają: Ambasada RP (wraz z istniejącą Szkołą Polską im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego), Instytut Polski, Polska Akademia Nauk, Fundacja Rzymska im. Margrabiny J. S. Umiastowskiej i redakcja miesięcznika „Nasz Świat” publikowany przez wydawnictwo „Stranieri in Italia”[17].
Główne ośrodki polonijne[edytuj | edytuj kod]
Dane z lat 2013–2015:
- Rzym – 13 tys.[18] (17,5 tys. w prowincji Rzym / Mieście Stołecznym Rzym[19])
- Neapol – 1327 osób[4]
- Bolonia – 1131 osób[4]
- Mediolan – 1053 osób[4]
Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
Dla Polonii, wiernych kościoła rzymskokatolickiego, odbywają się w wielu kościołach we Włoszech msze w języku polskim[20]. W 6 miastach działają polskojęzyczne zbory i grupy Świadków Jehowy[21].
Statystyka[edytuj | edytuj kod]
Demografia Polonii we Włoszech w latach 2006–2016 oraz 2018–2023[1].
Źródło: Comuni Italiani[4]
| Rok | Liczba mieszkańców | W tym % mężczyzn | Zmiana względem poprzedniego roku |
|---|---|---|---|
| 2006 | 72 457 | 28,3% | |
| 2007 | 90 218 | 29,8% | +24,5% |
| 2008 | 99 389 | 30,0% | +10,2% |
| 2009 | 105 608 | 29,4% | +6,3% |
| 2010 | 109 017 | 28,8% | +3,2% |
| 2011 | 84 749 | 26,0% | -22,3% |
| 2012 | 88 839 | 26,4% | +4,8% |
| 2013 | 97 566 | 26,7% | +9,8% |
| 2014 | 87 805 | 26,4% | -10,0% |
| 2015 | 97 986 | 26,7% | +11,6% |
| 2016 | 97 062 | 26,5% | -0,9% |
| 2022 | 74 981 | ? | -3,6% |
| 2023 | 74 387 | ? | -0,8% |
| Gmina | Liczba mieszkańców | W tym % mężczyzn | |
|---|---|---|---|
| 1 | Rzym | 12 389 | 32,7% |
| 2 | Neapol | 1342 | 16,1% |
| 3 | Bolonia | 1099 | 19,0% |
| 4 | Mediolan | 1058 | 18,6% |
| 5 | Florencja | 882 | 16,9% |
| 6 | Ravenna | 751 | 19,7% |
| 7 | Modena | 596 | 20,3% |
| 8 | Ladispoli | 560 | 37,7% |
| 9 | Pomezia | 548 | 39,1% |
| 10 | Cesena | 539 | 22,3% |
| 11 | Turyn | 514 | 25,5% |
| 12 | Genua | 505 | 19,2% |
| 13 | Perugia | 494 | 27,9% |
| 14 | Latina | 489 | 41,5% |
| 15 | Kalabria | 475 | 16,0% |
| 16 | Piza | 442 | 19,0% |
| 17 | Forli | 431 | 20,0% |
| 18 | Ardea | 431 | 39,0% |
| 19 | Syrakuza | 423 | 17,5% |
| 20 | Fiumicino | 394 | 34,0% |
Rozmieszczenie Polonii we włoskich regionach (2023): Lacjum – 15 725, Emilia-Romania – 8930, Lombardia – 7145, Kampania – 6860, Toskania – 6539, Sycylia – 4098, Wenecja Euganejska – 3819, Marche – 3291, Apulia – 2731, Piemont – 2539, Kalabria – 2440, Trydent-Górna Adyga – 2001, Abruzja – 1982, Umbria – 1755, Liguria – 1360, Friuli-Wenecja Julijska – 1295, Sardynia – 1037, Molise – 383, Basilicata – 328, Dolina Aosty – 129[24].
Włosi polskiego pochodzenia[edytuj | edytuj kod]
- Robert Acquafresca
- Michele Baranowicz
- Zbigniew Boniek (naturalizowany Włoch)
- Jas Gawronski
- Gustaw Herling-Grudziński (naturalizowany Włoch po wzięciu za żonę córki Benedetto Crocego)
- Jerzy Sas Kulczycki
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Polacchi in Italia [online] (wł.).
- ↑ Istituto Nazionale di Statistica, Cittadini Stranieri. Popolazione residente per sesso e cittadinanza al 31 Dicembre 2009. Italia – Tutti i Paesi [online] (wł.).
- ↑ Caritas, Dossier Statistico Immigrazione 2012 [online] [dostęp 2020-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03] (wł.).
- ↑ a b c d e Statistiche: polacchi in Italia [online] [dostęp 2020-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-07] (wł.).
- ↑ Spis powszechny we Włoszech 2011 [online].
- ↑ Polonia Oggi: 100.000 polacchi vivono in Italia! [online], Gazzetta Italia, 10 marca 2017 [dostęp 2020-05-01] (wł.).
- ↑ a b c d e f g h Włochy. Polonia i Polacy, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-05-01].
- ↑ a b c d e f Kościół polski św. Stanisława w Rzymie | Nowy Dziennik, „Nowy Dziennik” [dostęp 2020-05-01].
- ↑ A. Nowak (red.), Kronika Polski, Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2005, s. 399, ISBN 83-7447-019-4.
- ↑ Witold Biegański, Piotr Stawecki, Janusz Wojtasik, Sztuka wojenna Legionów Polskich, „Historia wojskowości polskiej. Wybrane zagadnienia”, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.
- ↑ a b Wiosna Ludów na ziemiach włoskich [online], opracowania.pl [dostęp 2020-05-01].
- ↑ a b c d Caffè Paszkowski dal 1846 – Birreria [online], web.archive.org, 23 kwietnia 2015 [dostęp 2020-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-23].
- ↑ Caffè Paszkowski dal 1846 – Le Origini [online], web.archive.org, 25 kwietnia 2015 [dostęp 2020-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-25].
- ↑ Elżbieta Maruszak, Książka na przestrzeni dziejów, Warszawa: Wyd. Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej, 2005, ISBN 83-88581-21-X, OCLC 64671066 [dostęp 2020-05-01].
- ↑ a b c d Monte Cassino, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-05-01].
- ↑ a b c d e f g h Polonia w Rzymie, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-05-01].
- ↑ K. Golemo i inni, Polonia. Nuovo paese di frontiera. Da migranti a comunitari [online], Caritas Italiana [zarchiwizowane z adresu 2017-11-07] (wł.).
- ↑ Istituto Nazionale di Statistica, Cittadini Stranieri. Bilancio demografico anno 2009 e popolazione residente al 31 Dicembre – Tutti i paesi di cittadinanza. Comune: Roma [online], 2014 (wł.).
- ↑ Istituto Nazionale di Statistica, Foreign Citizens. Resident Population by sex and citizenship on 31st december october 2013. Province: Roma [online], 2014 [dostęp 2020-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-10] (wł.).
- ↑ Instytut Duszpasterstwa Emigracyjnego, Msze po polsku [online].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-05-21].
- ↑ a b Comuni Italiani [online] (wł.).
- ↑ Ilu Polaków mieszka we Włoszech w 2022 roku? [online], polskiobserwator.de [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Polacchi in Italia - statistiche e distribuzione per regione [online], tuttitalia.it [dostęp 2024-04-25] (wł.).
| Autochtoniczni Polacy poza RP | |
|---|---|
| Polonia w Europie | |
| Polonia poza Europą |
|
