Język bośniacki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne techniczne, WP:SK |
drobne redakcyjne |
||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
* [[Języki słowiańskie]] |
* [[Języki słowiańskie]] |
||
** [[Języki południowosłowiańskie]] |
** [[Języki południowosłowiańskie]] |
||
*** [[Grupa zachodnia języków południowosłowiańskich| |
*** [[Grupa zachodnia języków południowosłowiańskich|Grupa zachodnia]] |
||
**** [[Język serbsko-chorwacki]] |
**** [[Język serbsko-chorwacki]] |
||
***** Standard bośniacki |
***** Standard bośniacki |
||
| Linia 18: | Linia 18: | ||
}} |
}} |
||
'''Język bośniacki''' (bośn. ''bosanski'' / ''босански'') – [[Języki południowosłowiańskie| |
'''Język bośniacki''' (bośn. ''bosanski'' / ''босански'') – [[język standardowy]] z grupy [[Grupa zachodnia języków południowosłowiańskich|zachodniej]] [[Języki południowosłowiańskie|języków południowosłowiańskich]], używany głównie przez [[Boszniacy|Boszniaków]]. Współcześnie przyjmuje się, że jest jedną z czterech ustandaryzowanych odmian [[Język serbsko-chorwacki|języka serbsko-chorwackiego]]<ref>David Dalby, ''Linguasphere'' (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".</ref><ref>{{cytuj książkę| nazwisko r = Bunčić | imię r = Daniel | rozdział = Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards | nazwisko = Kempgen | imię = Sebastian |tytuł = Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008 |wydawca= Otto Sagner |miejsce= Monachium |rok=2008 |strony=93 |seria= Welt der Slaven |isbn= |oclc= 238795822 |język=de}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko r = Kordić | imię r = Snježana | autor r link = Snježana Kordić | rozdział = Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati? | adres rozdziału = http://bib.irb.hr/datoteka/565627.JEZICNA_POLITIKA.PDF | nazwisko = Gavrić | imię = Saša |tytuł = Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu |wydawca= Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije |miejsce= Sarajewo |rok=2011 |strony=61–62 |isbn=978-9958-1959-0-7| język=sh}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko r = Kafadar | imię r = Enisa | rozdział = Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina? | adres rozdziału =http://books.google.hr/books?id=63hKaFGtTDAC&pg=PA95&lpg=false#v=onepage&q&f=false | nazwisko = Henn-Memmesheimer | imię = Beate | nazwisko2 = Franz | imię2 = Joachim |tytuł = Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse | tom = 1 |wydawca= Peter Lang |miejsce= Frankfurt nad Menem |rok=2009 |strony=103 |seria= |isbn= |oclc= 699514676 |język=de}}</ref>. |
||
Standard bośniacki ma status języka urzędowego w [[Bośnia i Hercegowina|Bośni i Hercegowinie]], obok odmian [[Język chorwacki|chorwackiej]] i [[Język serbski|serbskiej]]. Odmiana bośniacka jest również objęta statusem języka regionalnego w [[Serbia|Serbii]]<ref>{{Cytuj stronę | url=https://web.archive.org/web/20140103175919/http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/Report/EvaluationReports/SerbiaECRML1_en.pdf | tytuł=European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia | opublikowany= Rada Europy | rok=2009 | data dostępu = 2018-01-19}}</ref> i [[Kosowo|Kosowie]]<ref>{{Cytuj książkę | url=https://books.google.com/books?id=WZ1GAAAAQBAJ | tytuł=Handbook on Policing in Central and Eastern Europe | autor=Driton Muharremi | autor2= Samedin Mehmeti | wydawca=Springer | rok=2013 | strony=129 | data dostępu = 2018-01-19}}</ref> i dopuszcza się ją do użytku urzędowego w [[Czarnogóra|Czarnogórze]]<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.snp.co.me/strana.asp?kat=1&id=1278 | tytuł = Ustav Crne Gore | data dostępu = 2018-01-19}}</ref>. |
|||
Standardowa forma bośniackiego opiera się na [[Dialekt sztokawski|dialekcie sztokawskim]], a dokładniej na poddialekcie wschodniohercegowińskim<ref>{{Cytuj książkę | autor = Branka Magaš | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu | rok = 1998 | wydawca=Promocult | język=sh}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Senahid Halilović | url = http://books.google.com/books?id=NWtiAAAAMAAJ | tytuł = Bosanski jezik | rok = 1991 | strony=182 | język=sh}}</ref>, który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Emil Tokarz | url = http://books.google.com/books?id=lGXlAAAAMAAJ | tytuł = Język wobec przemian kultury | rok = 1997 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | strony=65 | język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Uniwersytet Jagielloński | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56) | rok = 2004 | wydawca=G. Gebenther i Spółka | strony=145 | język=pl}}</ref>, głównie ze względu na wpływy tamtejszych kultur. |
Standardowa forma bośniackiego opiera się na [[Dialekt sztokawski|dialekcie sztokawskim]], a dokładniej na poddialekcie wschodniohercegowińskim<ref>{{Cytuj książkę | autor = Branka Magaš | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu | rok = 1998 | wydawca=Promocult | język=sh}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Senahid Halilović | url = http://books.google.com/books?id=NWtiAAAAMAAJ | tytuł = Bosanski jezik | rok = 1991 | strony=182 | język=sh}}</ref>, który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Emil Tokarz | url = http://books.google.com/books?id=lGXlAAAAMAAJ | tytuł = Język wobec przemian kultury | rok = 1997 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | strony=65 | język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Uniwersytet Jagielloński | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56) | rok = 2004 | wydawca=G. Gebenther i Spółka | strony=145 | język=pl}}</ref>, głównie ze względu na wpływy tamtejszych kultur. |
||
Wersja z 21:51, 24 kwi 2018
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
{{{klasyfikacja}}} | |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| Ethnologue | 1 narodowy↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | bs | ||||||
| ISO 639-2 | bos | ||||||
| ISO 639-3 | bos | ||||||
| IETF | bs | ||||||
| Glottolog | bosn1245 | ||||||
| Ethnologue | bos | ||||||
| WALS | bos | ||||||
| SIL | BOS | ||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Język bośniacki (bośn. bosanski / босански) – język standardowy z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich, używany głównie przez Boszniaków. Współcześnie przyjmuje się, że jest jedną z czterech ustandaryzowanych odmian języka serbsko-chorwackiego[4][5][6][7].
Standard bośniacki ma status języka urzędowego w Bośni i Hercegowinie, obok odmian chorwackiej i serbskiej. Odmiana bośniacka jest również objęta statusem języka regionalnego w Serbii[8] i Kosowie[9] i dopuszcza się ją do użytku urzędowego w Czarnogórze[10].
Standardowa forma bośniackiego opiera się na dialekcie sztokawskim, a dokładniej na poddialekcie wschodniohercegowińskim[11][12], który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego[13][14], głównie ze względu na wpływy tamtejszych kultur.
Standard bośniacki zapisuje się najczęściej alfabetem łacińskim, ale dozwolony jest również zapis cyrylicą serbską[a].
Standard bośniacki wraz z pozostałymi trzema językami standardowymi podciąga się pod pojęcie "język serbsko-chorwacki". Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w powszechnym użyciu wśród językoznawców i określa się nim wspólną podstawę, na której oparte zostały współczesne cztery standardy. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjolingwistycznych standardy te mogą być również klasyfikowane jako odrębne języki[15][16], należące do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim[17].
Historia
Standaryzacja
Nazwa "język bośniacki" została przyjęta w 1995 roku po rozpadzie Jugosławii, stosuje się ją również w standardzie ISO 639. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ dialekty języka serbsko-chorwackiego, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i standardowego.
W latach 90. XX w. rozpoczął się proces kodyfikacji oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy słownik i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika, Sarajewo 1995; Jahić, Školski rječnik bosanskoga jezika, Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych.
Kontrowersje wokół nazewnictwa
Nazwa "język bośniacki" (serb.-chorw. bosanski / босански) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten standard językiem boszniackim (serb.-chorw. bošnjački / бошњачки). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie niesie promowany przez Boszniaków termin. Określenie "język bośniacki" sugeruje, że odmiana bośniacka jest językiem wszystkich Bośniaków, podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje mowy określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego[18].
Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy "język bośniacki" za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH[19][20] i zalecają używanie - ich zdaniem - odpowiedniejszego terminu "język boszniacki"[21]. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast przekonanie, że jedyne prawidłowe określenie to "język bośniacki"[22], i że tą nazwą powinni posługiwać się również Chorwaci i Serbowie.
Zobacz też
- język serbsko-chorwacki (obszerniejsze przedstawienie pisowni, fonetyki i gramatyki języka)
- język chorwacki
- język czarnogórski
- język serbski
Przypisy
- ↑ a b Fatima Pelešić-Muminović: Bosanski jezik. 1. Bemust, s. 5. (serb.-chorw.).
- ↑ Senahid Halilović: Pravopis bosanskoga jezika. Preporod, 1996, s. 15. (serb.-chorw.).
- ↑ Ronelle Alexander: Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press, s. 1-2. ISBN 978-0-299-21193-6. (ang.).
- ↑ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
- ↑ Daniel Bunčić: Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards. W: Sebastian Kempgen: Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008. Monachium: Otto Sagner, 2008, s. 93, seria: Welt der Slaven. OCLC 238795822. (niem.).
- ↑ Snježana Kordić: Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati?. W: Saša Gavrić: Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu. Sarajewo: Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije, 2011, s. 61–62. ISBN 978-9958-1959-0-7. (serb.-chorw.).
- ↑ Enisa Kafadar: Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina?. W: Beate Henn-Memmesheimer, Joachim Franz: Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse. T. 1. Frankfurt nad Menem: Peter Lang, 2009, s. 103. OCLC 699514676. (niem.).
- ↑ European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia. Rada Europy, 2009. [dostęp 2018-01-19].
- ↑ Driton Muharremi, Samedin Mehmeti: Handbook on Policing in Central and Eastern Europe. Springer, 2013, s. 129. [dostęp 2018-01-19].
- ↑ Ustav Crne Gore. [dostęp 2018-01-19].
- ↑ Branka Magaš: Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu. Promocult, 1998. (serb.-chorw.).
- ↑ Senahid Halilović: Bosanski jezik. 1991, s. 182. (serb.-chorw.).
- ↑ Emil Tokarz: Język wobec przemian kultury. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1997, s. 65. (pol.).
- ↑ Uniwersytet Jagielloński: Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56). G. Gebenther i Spółka, 2004, s. 145. (pol.).
- ↑ Graeme Trousdale: Introduction to English Sociolinguistics. Edinburgh University Press, 2010, s. 7. (ang.).
- ↑ Mirjana N. Dedaić, Daniel N. Nelson: At War with Words. Walter de Gruyter, 2012, s. 248-249. (ang.).
- ↑ Dževad Jahić, Senahid Halilović, Ismail Palić: Gramatika bosanskoga jezika. 2000. (serb.-chorw.).
- ↑ Pål Kolstø: Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe. 2016. (ang.).
- ↑ Dalibor Brozović: Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika. 1999, s. 13-16. (serb.-chorw.).
- ↑ Odbor za standardizaciju srpskog jezika. [dostęp 2018-01-19]. (serb.-chorw.).
- ↑ Ronelle Alexander: Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press, s. 426-427. ISBN 978-0-299-21193-6. (ang.).
- ↑ Ranko Bugarski: Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina. 2012, s. 38. [dostęp 2018-01-19]. (ang.).
Uwagi
- ↑ a b Cyrylica serbska jest równoprawnym sposobem zapisu standardu bośniackiego, ale w praktyce używa się jej prawie wyłącznie w Republice Serbskiej. W Federacji Bośni i Hercegowiny dominuje alfabet łaciński[1][2][3].