Język bośniacki: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
------
.....................
Linia 1: Linia 1:
https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_bośniacki&action=submit

{{Język infobox
{{Język infobox
|nazwa oryginalna = bosanski jezik<br />босански језик
|nazwa oryginalna = bosanski jezik<br />босански језик
Linia 11: Linia 13:
|rodzaj = [[alfabet chorwacki]], [[cyrylica serbska]]{{refn|grupa="uwaga"|nazwa="zapis"|Cyrylica serbska jest równoprawnym sposobem zapisu standardu bośniackiego, ale w praktyce używa się jej prawie wyłącznie w [[Republika Serbska|Republice Serbskiej]]. W [[Federacja Bośni i Hercegowiny|Federacji Bośni i Hercegowiny]] dominuje alfabet łaciński<ref name="p1">{{Cytuj książkę | autor = Fatima Pelešić-Muminović | url = http://books.google.com/books?id=k5RiAAAAMAAJ | tytuł = Bosanski jezik. 1 | wydawca = Bemust | strony=5 | język=sh}}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = Senahid Halilović | url = https://books.google.com/books?id=S5NiAAAAMAAJ | tytuł = Pravopis bosanskoga jezika | wydawca=Preporod | rok=1996 | strony=15 | język=sh}}</ref><ref name="p4">{{cytuj książkę | autor = Ronelle Alexander | url = https://books.google.com/books?id=6HTdZ5rxJ-cC | tytuł = Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary | wydawca=Univ of Wisconsin Press |isbn=978-0-299-21193-6 | strony = 1-2 | język=en}}</ref>.}}<br />(dawniej [[bosančica]] i [[arebica]])<ref name="p1"/>
|rodzaj = [[alfabet chorwacki]], [[cyrylica serbska]]{{refn|grupa="uwaga"|nazwa="zapis"|Cyrylica serbska jest równoprawnym sposobem zapisu standardu bośniackiego, ale w praktyce używa się jej prawie wyłącznie w [[Republika Serbska|Republice Serbskiej]]. W [[Federacja Bośni i Hercegowiny|Federacji Bośni i Hercegowiny]] dominuje alfabet łaciński<ref name="p1">{{Cytuj książkę | autor = Fatima Pelešić-Muminović | url = http://books.google.com/books?id=k5RiAAAAMAAJ | tytuł = Bosanski jezik. 1 | wydawca = Bemust | strony=5 | język=sh}}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = Senahid Halilović | url = https://books.google.com/books?id=S5NiAAAAMAAJ | tytuł = Pravopis bosanskoga jezika | wydawca=Preporod | rok=1996 | strony=15 | język=sh}}</ref><ref name="p4">{{cytuj książkę | autor = Ronelle Alexander | url = https://books.google.com/books?id=6HTdZ5rxJ-cC | tytuł = Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary | wydawca=Univ of Wisconsin Press |isbn=978-0-299-21193-6 | strony = 1-2 | język=en}}</ref>.}}<br />(dawniej [[bosančica]] i [[arebica]])<ref name="p1"/>
|kraj, region2 = {{Państwo|Bośnia i Hercegowina}}
|kraj, region2 = {{Państwo|Bośnia i Hercegowina}}
|mapka = Mapa_bośniacka.png |opis =
|mapka = Mapa bośniacka.png |opis =
|agencja = nieregulowany
|agencja = nieregulowany
|iso1 = bs| iso2=bos| sil=BOS
|iso1 = bs| iso2=bos| sil=BOS
Linia 18: Linia 20:
|język = bośniacki|wikisłownik=Język bośniacki
|język = bośniacki|wikisłownik=Język bośniacki
}}
}}
[[Plik:Bih bosniak dijalects.png|thumb|right|Dialekty bośniackiego, występujące w Bośni i Hercegowinie.]]
[[Plik:Bih bosniak dijalects.png|thumb|Dialekty bośniackiego, występujące w Bośni i Hercegowinie.]]
'''Język bośniacki''' (bośn. ''bosanski'' / ''босански'') – [[język standardowy]] z grupy [[Grupa zachodnia języków południowosłowiańskich|zachodniej]] [[Języki południowosłowiańskie|języków południowosłowiańskich]], używany głównie przez [[Boszniacy|Boszniaków]]. Z punktu widzenia lingwistyki stanowi jedną z czterech ustandaryzowanych odmian [[Język serbsko-chorwacki|języka serbsko-chorwackiego]]<ref>David Dalby, ''Linguasphere'' (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".</ref><ref>{{cytuj książkę| nazwisko r = Bunčić | imię r = Daniel | rozdział = Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards | nazwisko = Kempgen | imię = Sebastian |tytuł = Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008 |wydawca= Otto Sagner |miejsce= Monachium |rok=2008 |strony=93 |seria= Welt der Slaven |isbn= |oclc= 238795822 |język=de}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko r = Kordić | imię r = Snježana | autor r link = Snježana Kordić | rozdział = Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati? | adres rozdziału = http://bib.irb.hr/datoteka/565627.JEZICNA_POLITIKA.PDF | nazwisko = Gavrić | imię = Saša |tytuł = Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu |wydawca= Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije |miejsce= Sarajewo |rok=2011 |strony=61–62 |isbn=978-9958-1959-0-7| język=sh}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko r = Kafadar | imię r = Enisa | rozdział = Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina? | adres rozdziału =http://books.google.hr/books?id=63hKaFGtTDAC&pg=PA95&lpg=false#v=onepage&q&f=false | nazwisko = Henn-Memmesheimer | imię = Beate | nazwisko2 = Franz | imię2 = Joachim |tytuł = Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse | tom = 1 |wydawca= Peter Lang |miejsce= Frankfurt nad Menem |rok=2009 |strony=103 |seria= |isbn= |oclc= 699514676 |język=de}}</ref>.
'''Język bośniacki''' (bośn. ''bosanski'' / ''босански'') – [[język standardowy]] z grupy [[Grupa zachodnia języków południowosłowiańskich|zachodniej]] [[Języki południowosłowiańskie|języków południowosłowiańskich]], używany głównie przez [[Boszniacy|Boszniaków]]. Z punktu widzenia lingwistyki stanowi jedną z czterech ustandaryzowanych odmian [[Język serbsko-chorwacki|języka serbsko-chorwackiego]]<ref>David Dalby, ''Linguasphere'' (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".</ref><ref>{{cytuj książkę| nazwisko r = Bunčić | imię r = Daniel | rozdział = Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards | nazwisko = Kempgen | imię = Sebastian |tytuł = Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008 |wydawca= Otto Sagner |miejsce= Monachium |rok=2008 |strony=93 |seria= Welt der Slaven |isbn= |oclc= 238795822 |język=de}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko r = Kordić | imię r = Snježana | autor r link = Snježana Kordić | rozdział = Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati? | adres rozdziału = http://bib.irb.hr/datoteka/565627.JEZICNA_POLITIKA.PDF | nazwisko = Gavrić | imię = Saša |tytuł = Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu |wydawca= Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije |miejsce= Sarajewo |rok=2011 |strony=61–62 |isbn=978-9958-1959-0-7| język=sh}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko r = Kafadar | imię r = Enisa | rozdział = Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina? | adres rozdziału =http://books.google.hr/books?id=63hKaFGtTDAC&pg=PA95&lpg=false#v=onepage&q&f=false | nazwisko = Henn-Memmesheimer | imię = Beate | nazwisko2 = Franz | imię2 = Joachim |tytuł = Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse | tom = 1 |wydawca= Peter Lang |miejsce= Frankfurt nad Menem |rok=2009 |strony=103 |seria= |isbn= |oclc= 699514676 |język=de}}</ref>.


Standard bośniacki ma status języka urzędowego w [[Bośnia i Hercegowina|Bośni i Hercegowinie]], obok odmian [[Język chorwacki|chorwackiej]] i [[Język serbski|serbskiej]]. Odmiana bośniacka jest również objęta statusem języka regionalnego w [[Serbia|Serbii]]<ref>{{Cytuj stronę | url=https://web.archive.org/web/20140103175919/http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/Report/EvaluationReports/SerbiaECRML1_en.pdf | tytuł=European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia | opublikowany= Rada Europy | rok=2009 | data dostępu = 2018-01-19}}</ref> i [[Kosowo|Kosowie]]<ref>{{Cytuj książkę | url=https://books.google.com/books?id=WZ1GAAAAQBAJ | tytuł=Handbook on Policing in Central and Eastern Europe | autor=Driton Muharremi | autor2= Samedin Mehmeti | wydawca=Springer | rok=2013 | strony=129 | data dostępu = 2018-01-19}}</ref> i dopuszcza się ją do użytku urzędowego w [[Czarnogóra|Czarnogórze]]<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.snp.co.me/strana.asp?kat=1&id=1278 | tytuł = Ustav Crne Gore | data dostępu = 2018-01-19}}</ref>.
Standard bośniacki ma status języka urzędowego w [[Bośnia i Hercegowina|Bośni i Hercegowinie]], obok odmian [[Język chorwacki|chorwackiej]] i [[Język serbski|serbskiej]]. Odmiana bośniacka jest również objęta statusem języka regionalnego w [[Serbia|Serbii]]<ref>{{Cytuj stronę | url=https://web.archive.org/web/20140103175919/http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/Report/EvaluationReports/SerbiaECRML1_en.pdf | tytuł=European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia | opublikowany= Rada Europy | rok=2009 | data dostępu = 2018-01-19}}</ref> i [[Kosowo|Kosowie]]<ref>{{Cytuj książkę | url=https://books.google.com/books?id=WZ1GAAAAQBAJ | tytuł=Handbook on Policing in Central and Eastern Europe | autor=Driton Muharremi | autor2= Samedin Mehmeti | wydawca=Springer | rok=2013 | strony=129 | data dostępu = 2018-01-19}}</ref> i dopuszcza się ją do użytku urzędowego w [[Czarnogóra|Czarnogórze]]<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.snp.co.me/strana.asp?kat=1&id=1278 | tytuł = Ustav Crne Gore | data dostępu = 2018-01-19}}</ref>.

== Standaryzacja ==
Nazwa "język bośniacki" została przyjęta w [[1995]] roku po rozpadzie [[Jugosławia|Jugosławii]], stosuje się ją również w standardzie [[ISO 639]]. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ dialekty języka serbsko-chorwackiego, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i [[język standardowy|standardowego]].

W latach 90. [[XX wiek|XX]] w. rozpoczął się proces [[Norma językowa|kodyfikacji]] oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy [[słownik]] i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, ''Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika'', Sarajewo 1995; Jahić, ''Školski rječnik bosanskoga jezika'', Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, ''Gramatika bosanskoga jezika'', Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych.

Standardowa forma bośniackiego oparta została na [[Dialekt sztokawski|dialekcie sztokawskim]], a dokładniej na poddialekcie wschodniohercegowińskim<ref>{{Cytuj książkę | autor = Branka Magaš | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu | rok = 1998 | wydawca=Promocult | język=sh}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Senahid Halilović | url = http://books.google.com/books?id=NWtiAAAAMAAJ | tytuł = Bosanski jezik | rok = 1991 | strony=182 | język=sh}}</ref>, który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Emil Tokarz | url = http://books.google.com/books?id=lGXlAAAAMAAJ | tytuł = Język wobec przemian kultury | rok = 1997 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | strony=65 | język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Uniwersytet Jagielloński | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56) | rok = 2004 | wydawca=G. Gebenther i Spółka | strony=145 | język=pl}}</ref>, głównie ze względu na wpływy tamtejszych kultur. Do zapisu wykorzystuje się zwykle alfabet łaciński, ale sankcjonowany jest również zapis cyrylicą serbską<ref group="uwaga" name="zapis" />.

Współcześnie język bośniacki wraz z pozostałymi trzema odmianami normatywnymi dialektu sztokawskiego podciąga się pod pojęcie "język serbsko-chorwacki". Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w powszechnym użyciu wśród językoznawców i określa się nim wspólną podstawę, na której oparte zostały współczesne cztery standardy. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjolingwistycznych standardy te bywają również klasyfikowane jako odrębne języki<ref>{{Cytuj książkę| autor=Graeme Trousdale | tytuł=Introduction to English Sociolinguistics |url=http://books.google.com/books?id=ZTEkDQAAQBAJ | rok=2010 | wydawca=Edinburgh University Press | strony=7 | język=en}}</ref><ref>{{Cytuj książkę| autor=Mirjana N. Dedaić | autor2=Daniel N. Nelson | tytuł=At War with Words |url=http://books.google.com/books?id=_EJC-rX8eeYC | rok=2012 | wydawca=Walter de Gruyter | strony=248-249 | język=en}}</ref>, należące do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim<ref>{{Cytuj książkę | url=http://books.google.com/books?id=P8ZpQgAACAAJ | autor=Dževad Jahić | autor2=Senahid Halilović | autor3=Ismail Palić | tytuł=Gramatika bosanskoga jezika | rok=2000 | język=sh}}</ref>.

== Kontrowersje wokół nazewnictwa ==
Nazwa "język bośniacki" ({{w języku|sh|bosanski / босански}}) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten standard językiem boszniackim ({{w języku|sh|bošnjački / бошњачки}}). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie niesie promowany przez Boszniaków termin. Określenie "język bośniacki" sugeruje, że odmiana bośniacka jest językiem wszystkich Bośniaków, podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje mowy określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Pål Kolstø | url = http://books.google.com/books?id=qY7eCwAAQBAJ | tytuł = Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe | rok = 2016 | język=en}}</ref>.

Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy "język bośniacki" za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dalibor Brozović | url = https://hrcak.srce.hr/76514 | tytuł = Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika | rok = 1999 | strony=13-16 | język=sh}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | nazwisko = | imię = | url = http://www.rastko.rs/filologija/odbor/odluka001_c.html | tytuł = Odbor za standardizaciju srpskog jezika | data dostępu = 2018-01-19 | język=sh}}</ref> i zalecają używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu "język boszniacki"<ref>{{cytuj książkę | autor = Ronelle Alexander | url = https://books.google.com/books?id=6HTdZ5rxJ-cC | tytuł = Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary | wydawca=Univ of Wisconsin Press|isbn=978-0-299-21193-6 | strony=426-427 | język=en}}</ref>. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast przekonanie, że jedyne właściwe określenie to "język bośniacki"<ref>{{Cytuj książkę | autor = Ranko Bugarski | url = http://www.helsinki.fi/slavicahelsingiensia/preview/sh41/pdf/2.pdf | tytuł = Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina | rok = 2012 | strony=38 | data dostępu = 2018-01-19 | język=en}}</ref>, i że tą nazwą powinni posługiwać się również Chorwaci i Serbowie.

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|bośniacki}}
* [[język serbsko-chorwacki]] (obszerniejsze przedstawienie pisowni, fonetyki i gramatyki języka)
* [[język chorwacki]]
* [[język czarnogórski]]
* [[język serbski]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

{{Języki słowiańskie}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Języki południowosłowiańskie|Bośniacki]]
[[Kategoria:Języki Bośni i Hercegowiny]]
[[Kategoria:Języki Serbii]]
[[Kategoria:Języki Kosowa]]


== Standaryzacja ==
== Standaryzacja ==

Wersja z 18:16, 16 paź 2018

https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_bośniacki&action=submit

bosanski jezik
босански језик
Klasyfikacja genetyczna

{{{klasyfikacja}}}

Status oficjalny
Ethnologue 1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1 bs
ISO 639-2 bos
ISO 639-3 bos
IETF bs
Glottolog bosn1245
Ethnologue bos
WALS bos
SIL BOS
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku bośniackim
Słownik języka bośniackiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Dialekty bośniackiego, występujące w Bośni i Hercegowinie.

Język bośniacki (bośn. bosanski / босански) – język standardowy z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich, używany głównie przez Boszniaków. Z punktu widzenia lingwistyki stanowi jedną z czterech ustandaryzowanych odmian języka serbsko-chorwackiego[4][5][6][7].

Standard bośniacki ma status języka urzędowego w Bośni i Hercegowinie, obok odmian chorwackiej i serbskiej. Odmiana bośniacka jest również objęta statusem języka regionalnego w Serbii[8] i Kosowie[9] i dopuszcza się ją do użytku urzędowego w Czarnogórze[10].

Standaryzacja

Nazwa "język bośniacki" została przyjęta w 1995 roku po rozpadzie Jugosławii, stosuje się ją również w standardzie ISO 639. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ dialekty języka serbsko-chorwackiego, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i standardowego.

W latach 90. XX w. rozpoczął się proces kodyfikacji oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy słownik i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika, Sarajewo 1995; Jahić, Školski rječnik bosanskoga jezika, Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych.

Standardowa forma bośniackiego oparta została na dialekcie sztokawskim, a dokładniej na poddialekcie wschodniohercegowińskim[11][12], który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego[13][14], głównie ze względu na wpływy tamtejszych kultur. Do zapisu wykorzystuje się zwykle alfabet łaciński, ale sankcjonowany jest również zapis cyrylicą serbską[a].

Współcześnie język bośniacki wraz z pozostałymi trzema odmianami normatywnymi dialektu sztokawskiego podciąga się pod pojęcie "język serbsko-chorwacki". Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w powszechnym użyciu wśród językoznawców i określa się nim wspólną podstawę, na której oparte zostały współczesne cztery standardy. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjolingwistycznych standardy te bywają również klasyfikowane jako odrębne języki[15][16], należące do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim[17].

Kontrowersje wokół nazewnictwa

Nazwa "język bośniacki" (serb.-chorw. bosanski / босански) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten standard językiem boszniackim (serb.-chorw. bošnjački / бошњачки). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie niesie promowany przez Boszniaków termin. Określenie "język bośniacki" sugeruje, że odmiana bośniacka jest językiem wszystkich Bośniaków, podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje mowy określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego[18].

Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy "język bośniacki" za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH[19][20] i zalecają używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu "język boszniacki"[21]. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast przekonanie, że jedyne właściwe określenie to "język bośniacki"[22], i że tą nazwą powinni posługiwać się również Chorwaci i Serbowie.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Fatima Pelešić-Muminović: Bosanski jezik. 1. Bemust, s. 5. (serb.-chorw.).
  2. ↑ Senahid Halilović: Pravopis bosanskoga jezika. Preporod, 1996, s. 15. (serb.-chorw.).
  3. ↑ Ronelle Alexander: Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press, s. 1-2. ISBN 978-0-299-21193-6. (ang.).
  4. ↑ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
  5. ↑ Daniel Bunčić: Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards. W: Sebastian Kempgen: Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008. Monachium: Otto Sagner, 2008, s. 93, seria: Welt der Slaven. OCLC 238795822. (niem.).
  6. ↑ Snježana Kordić: Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati?. W: Saša Gavrić: Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu. Sarajewo: Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije, 2011, s. 61–62. ISBN 978-9958-1959-0-7. (serb.-chorw.).
  7. ↑ Enisa Kafadar: Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina?. W: Beate Henn-Memmesheimer, Joachim Franz: Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse. T. 1. Frankfurt nad Menem: Peter Lang, 2009, s. 103. OCLC 699514676. (niem.).
  8. ↑ European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia. Rada Europy, 2009. [dostęp 2018-01-19].
  9. ↑ Driton Muharremi, Samedin Mehmeti: Handbook on Policing in Central and Eastern Europe. Springer, 2013, s. 129. [dostęp 2018-01-19].
  10. ↑ Ustav Crne Gore. [dostęp 2018-01-19].
  11. ↑ Branka Magaš: Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu. Promocult, 1998. (serb.-chorw.).
  12. ↑ Senahid Halilović: Bosanski jezik. 1991, s. 182. (serb.-chorw.).
  13. ↑ Emil Tokarz: Język wobec przemian kultury. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1997, s. 65. (pol.).
  14. ↑ Uniwersytet Jagielloński: Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56). G. Gebenther i Spółka, 2004, s. 145. (pol.).
  15. ↑ Graeme Trousdale: Introduction to English Sociolinguistics. Edinburgh University Press, 2010, s. 7. (ang.).
  16. ↑ Mirjana N. Dedaić, Daniel N. Nelson: At War with Words. Walter de Gruyter, 2012, s. 248-249. (ang.).
  17. ↑ Dževad Jahić, Senahid Halilović, Ismail Palić: Gramatika bosanskoga jezika. 2000. (serb.-chorw.).
  18. ↑ Pål Kolstø: Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe. 2016. (ang.).
  19. ↑ Dalibor Brozović: Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika. 1999, s. 13-16. (serb.-chorw.).
  20. ↑ Odbor za standardizaciju srpskog jezika. [dostęp 2018-01-19]. (serb.-chorw.).
  21. ↑ Ronelle Alexander: Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press, s. 426-427. ISBN 978-0-299-21193-6. (ang.).
  22. ↑ Ranko Bugarski: Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina. 2012, s. 38. [dostęp 2018-01-19]. (ang.).

Uwagi

  1. ↑ a b Cyrylica serbska jest równoprawnym sposobem zapisu standardu bośniackiego, ale w praktyce używa się jej prawie wyłącznie w Republice Serbskiej. W Federacji Bośni i Hercegowiny dominuje alfabet łaciński[1][2][3].
Języki słowiańskie
zachodniosłowiańskie
lechickie
wschodniolechickie
środkowolechickie
zachodniolechickie †
czesko-słowackie
serbołużyckie
wschodniosłowiańskie
staroruski †
ruski †
południowosłowiańskie
zachodnie
serbsko-chorwacki
wschodnie
odrębne dialekty
(mikrojęzyki)
języki mieszane
  1. ↑ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, lecz przodkiem wszystkich języków słowiańskich.

Standaryzacja

Nazwa "język bośniacki" została przyjęta w 1995 roku po rozpadzie Jugosławii, stosuje się ją również w standardzie ISO 639. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ dialekty języka serbsko-chorwackiego, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i standardowego.

W latach 90. XX w. rozpoczął się proces kodyfikacji oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy słownik i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika, Sarajewo 1995; Jahić, Školski rječnik bosanskoga jezika, Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych.

Standardowa forma bośniackiego oparta została na dialekcie sztokawskim, a dokładniej na poddialekcie wschodniohercegowińskim[1][2], który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego[3][4], głównie ze względu na wpływy tamtejszych kultur. Do zapisu wykorzystuje się zwykle alfabet łaciński, ale sankcjonowany jest również zapis cyrylicą serbską[a].

Współcześnie język bośniacki wraz z pozostałymi trzema odmianami normatywnymi dialektu sztokawskiego podciąga się pod pojęcie "język serbsko-chorwacki". Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w powszechnym użyciu wśród językoznawców i określa się nim wspólną podstawę, na której oparte zostały współczesne cztery standardy. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjolingwistycznych standardy te bywają również klasyfikowane jako odrębne języki[5][6], należące do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim[7].

Kontrowersje wokół nazewnictwa

Nazwa "język bośniacki" (serb.-chorw. bosanski / босански) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten standard językiem boszniackim (serb.-chorw. bošnjački / бошњачки). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie niesie promowany przez Boszniaków termin. Określenie "język bośniacki" sugeruje, że odmiana bośniacka jest językiem wszystkich Bośniaków, podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje mowy określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego[8].

Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy "język bośniacki" za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH[9][10] i zalecają używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu "język boszniacki"[11]. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast przekonanie, że jedyne prawidłowe określenie to "język bośniacki"[12], i że tą nazwą powinni posługiwać się również Chorwaci i Serbowie.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Branka Magaš: Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu. Promocult, 1998. (serb.-chorw.).
  2. ↑ Senahid Halilović: Bosanski jezik. 1991, s. 182. (serb.-chorw.).
  3. ↑ Emil Tokarz: Język wobec przemian kultury. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1997, s. 65. (pol.).
  4. ↑ Uniwersytet Jagielloński: Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56). G. Gebenther i Spółka, 2004, s. 145. (pol.).
  5. ↑ Graeme Trousdale: Introduction to English Sociolinguistics. Edinburgh University Press, 2010, s. 7. (ang.).
  6. ↑ Mirjana N. Dedaić, Daniel N. Nelson: At War with Words. Walter de Gruyter, 2012, s. 248-249. (ang.).
  7. ↑ Dževad Jahić, Senahid Halilović, Ismail Palić: Gramatika bosanskoga jezika. 2000. (serb.-chorw.).
  8. ↑ Pål Kolstø: Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe. 2016. (ang.).
  9. ↑ Dalibor Brozović: Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika. 1999, s. 13-16. (serb.-chorw.).
  10. ↑ Odbor za standardizaciju srpskog jezika. [dostęp 2018-01-19]. (serb.-chorw.).
  11. ↑ Ronelle Alexander: Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press, s. 426-427. ISBN 978-0-299-21193-6. (ang.).
  12. ↑ Ranko Bugarski: Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina. 2012, s. 38. [dostęp 2018-01-19]. (ang.).

Uwagi

  1. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie zapis
    BŁĄD PRZYPISÓW
Języki słowiańskie
zachodniosłowiańskie
lechickie
wschodniolechickie
środkowolechickie
zachodniolechickie †
czesko-słowackie
serbołużyckie
wschodniosłowiańskie
staroruski †
ruski †
południowosłowiańskie
zachodnie
serbsko-chorwacki
wschodnie
odrębne dialekty
(mikrojęzyki)
języki mieszane
  1. ↑ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, lecz przodkiem wszystkich języków słowiańskich.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_bośniacki&oldid=54711307”