Solec (Warszawa)

[[Plik:{{{herb miasta}}}| 30x40px| link=| alt=]]

Solec

{{{nazwa oryginalna}}}

osiedle {{{dopełniacz nazwy miasta}}}
{{{opis zdjęcia}}}
[[Plik:{{{herb}}}|100px| Herb]] [[Plik:{{{flaga}}}|100px| border|Flaga]] [[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo	Polska
Miasto	Warszawa
Populacja  • liczba ludności	{{{liczba ludności}}}
• gęstość	{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²
Strefa numeracyjna	{{{numer kierunkowy}}}
Kod pocztowy	{{{kod pocztowy}}}
Tablice rejestracyjne	{{{tablice rejestracyjne}}}
Plan {{{dopełniacz nazwy}}} [[Plik:{{{plan}}}|240x240px|alt=Plan {{{dopełniacz nazwy}}}|]]
Położenie na mapie {{{dopełniacz nazwy miasta}}} [[Plik:{{{mapa}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie|]]
Położenie na mapie Warszawy Solec
Położenie na mapie Polski Solec
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Solec
52°13′29,2800″N 21°02′30,4800″E

{{Dzielnica infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | dopełniacz nazwy miasta = | gęstość zaludnienia = | commons = | dopełniacz nazwy = | kod pocztowy = | flaga = | nazwa oryginalna = | tablice rejestracyjne = | numer kierunkowy = | herb miasta = | plan = | opis zdjęcia = | mapa = | liczba ludności = | herb = Nieznane pola: "mapa_miasta", "burmistrz", "opis_zdjęcia", "herb_miasta", "herb_dzielnicy", "zespół", "dopełniacz_dzielnicy", "flaga_dzielnicy", "zespół_nazwa", "populacja", "tablica_rej", "nr_kier", "w_granicach_miasta", "burmistrz_nazwa", "galeria_commons", "podział nazwa", "kod_poczt", "założone", "dopełniacz_miasta" oraz "gęstość".

Kościół św. Trójcy

Panorama Solca w pocz. XIX w.

Osiedle Torwar widziane z mostu Łazienkowskiego (2011)

Magazyn Solny w stylu klasycystycznym

Pałac Symonowicza

Powiśle, 1944

Park Marszałka Rydza-Śmigłego na Solcu

Solec – warszawska ulica i osiedle, będące obecnie częścią Śródmieścia. Dzisiejsze granice Solca wyznaczają: wiadukt mostu Średnicowego, Park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, ul. Myśliwiecka, ul. Łazienkowska i wybrzeże Wisły.

W literaturze dotyczącej powstania warszawskiego południowa część Solca jest często określana jako Powiśle Czerniakowskie lub Górny Czerniaków.

Historia

Pierwsza wieś powstała w tym miejscu w XI w. Powstała przy niej przystań a potem port rzeczny, w którym cumowały barki między innymi z solą, którą transportowano Wisłą z Wieliczki. W tym miejscu przecinały się lądowe szlaki handlowe wschód-zachód z wodnymi południe-północ.

Wykopaliska archeologiczne i pisana historia tych terenów mówią, że na długo zanim powstała Warszawa, książęta mazowieccy wystawili gród w Jazdowie, by strzegł brodu pomiędzy Solcem a Kamionem.

Jurydyka Solec

Następnie na miejscu wsi wyrosło miasteczko - jurydyka Solec, które w 1675 roku otrzymało prawa miejskie. Centrum miasteczka stanowił rynek nazywany Soleckim, przy którym wzniesiono ratusz, a w 1698 roku zakon trynitarzy rozpoczął budowę kościoła Świętej Trójcy). Nieopodal dawnego rynku (będącego obecnie parkingiem) zachował się klasycystyczny Magazyn Solny, który jest jedną z nielicznych pozostałości dawnej zabudowy pełnej magazynów, spichlerzy i karczem flisackich. W 1708 Solec nawiedziła epidemia, w wyniku której zginęli wszyscy soleccy i warszawscy trynitarze, a w 1713 powódź. W pierwszej połowie XVIII wieku jurydyka Solec liczyła około 5 000 mieszkańców. W roku 1762 zbudowano na Solcu Pałac Symonowiczów. W 1772 roku położono kamień węgielny pod budowę murowanego klasztoru Trynitarzy, którego budowę zakończono przed 1790. W latach 1771-1772 Kazimierz Poniatowski (brat króla) według projektu Szymona Bogumiła Zuga zbudował pałac (w miejscu dzisiejszego ośrodka sportowego przy ulicy Solec), a następnie w latach 1776-79 wg projektu tego samego architekta ogród zwany "Na Książęcem" z romantycznymi ruinami, minaretem i tzw. Elizeum. W 1783 pałac przy ulicy Solec stał się własnością Aleksandra Sapiehy. W 1784 przy ulicy Solec usytuowanych było 6 browarów, żupa królewska, 22 magazyny, spichlerz, a na rzece stały 2 młyny wodne, tzw. pływaki. W końcu XVIII w. liczba budynków na Solcu doszła do 120. Pod koniec XVIII wieku miasteczko zostało włączone do Warszawy.

Rozwój przemysłu

Na początku XIX wieku rozebrano główny korpus pałacu Kazimierza Poniatowskiego, jednak skrzydła przetrwały do 1874 roku. Po powodzi w 1813 roku i podjętych w wyniku tego pracach nad wzmocnieniem brzegu, zaczęto na Solcu lokalizować liczne zakłady przemysłowe. W 1817 założono rządową wytwórnię kobierców i tkanin wełnianych. W 1823 wybudowano fabrykę chemiczną Leona Hirschmana i Jana Kijewskiego; a po 1826 roku Łubieńscy wybudowali młyn parowy oraz uruchomiono drugi młyn zaopatrzony w walce stalowe. W 1827 wystawiono wielki browar Wojciecha Sommera. W 1830 ukończono budowę magazynu solnego z wielkim dźwigiem, zwanym windugą, służącym do wyładunku soli ze statków.

29 listopada 1830 podpalenie browaru Weissa na Solcu przez pchor. Wiktora Tylskiego było sygnałem do wybuchu Powstania listopadowego. Browar Weissa znajdował się przy ul. Czerniakowskiej nr hipoteczny - nr taryfy 3001 (nieistniejący nr 189 we współczesnej numeracji ulic - Nieprawidłowe parametry: {52.224781|N|21.041832|E}{{Współrzędne}} Nieznane pola: 3 oraz 4.).

W 1837 Piotr Steinkeller część młyna przebudował na olejarnię, tartak i fabrykę powozów. Młyn i zakłady przemysłowe z Wisłą połączyła pierwsza w mieście kolej konna, której tory przecinały ulicę Solec. Po 1840 po wschodniej stronie ulicy Solec urządzono rzeźnię działającą do ok. 1930 r. W 1847 roku hrabia Andrzej Zamoyski uruchomił na Solcu przystań i warsztaty żeglugi parowej (Port Czerniakowski). W 1854 spłonął młyn parowy, a w 1868 fabryka chemiczna. W 1854 bankier Jan Bloch wybudował na terenie zniszczonego młyna koszary (tzw. Koszary Blocha). W tym okresie zakłady Steinkellera przejęła spółka Stanisław Lilpop i Wilhelm Rau, rozbudowując je na dużą fabrykę produkującą wagony kolejowe, mosty, kotły i urządzenia dla wodociągów warszawskich.

W 1856 rokiem na terenie fabryki dywanów Geyzmera i Perksa Towarzystwo Oświetlenia Gazowego z Dessau ukończyło budowę pierwszej gazowni w Warszawie, która jako jedyna do 1888 roku dostarczała gaz mieszkańcom miasta. Zbiorniki gazowe były od tej pory charakterystycznym punktem panoramy Solca. Gazownię zamknięto w 1930 roku, a pamiątką po niej są dwa okrągłe nasypy po zbiornikach widoczne w Parku Porazińskiej od strony ul. Ludnej.

Około 1910 roku nad Solcem wybudowano wiadukt Mostu Poniatowskiego, a do 1933 roku zbudowano wiadukt Kolei średnicowej. W grudniu 1918 roku przez Solec zaczął kursować tramwaj, którego linia biegła przez ulice Książęcą, Ludną, Solec, Dobrą, a kolejna linia ulicą Książęcą i ulicą Czerniakowską. W tym okresie Solec miał charakter dzielnicy robotniczej, co zaczęło się nieco zmieniać na skutek budowy nowoczesnych modernistycznych domów m.in. wzdłuż południowej strony wiaduktu do Mostu Poniatowskiego i wzdłuż ul. Ludnej. W latach 30. XX wieku przy ul. Ludnej powstał funkcjonalistyczny budynek poczty. W 1934 roku na rogu Czerniakowskiej zbudowano według projektu architektów Romualda Gutta i Józefa Jankowskiego biurowiec Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Przed II wojną światową Solec był jednym z 26 okręgów Warszawy, a jego granice wyznaczały aleja 3 Maja, Aleje Jerozolimskie, ulice Marszałkowska, Piusa XI (obecnie Piękna), Górnośląska, Czerniakowska na nieistniejącym obecnie odcinku w kierunku Fabrycznej, również nieistniejąca Mączna oraz brzeg Wisły. Według danych z 1 stycznia 1939 r. Solec zajmował powierzchnię 203 ha i był zamieszkany przez 56,4 tys. osób.

Powstanie Warszawskie

Między 12 a 23 września 1944 roku miejsce zaciekłych walk oddziałów niemieckich, których trzon stanowiła 36 Dywizja Grenadierów SS Dirlewanger z oddziałami powstańczymi Zgrupowania "Kryska", Zgrupowania "Radosława", batalionu "Zośka", batalionu "Parasol" oraz 2 Dywizja Piechoty i 3 Dywizja Piechoty 1 Armii Wojska Polskiego. Najbardziej zaciekłe walki toczyły się o budynki Okrąg 2, silniejsze walki toczyły się o budynki W dniu 23 września w godzinach porannych Niemcy opanowali ostatnie bastiony polskiej obrony na Powiślu Czerniakowskim – domy przy ulicy Wilanowskiej 1 i Solec 53. (więcej: Pacyfikacja Czerniakowa oraz Przyczółek czerniakowski).

PRL

Po II Wojnie światowej zaczęto usuwać przemysłowy charakter dzielnicy. Odbudowano kościół i Pałacyk Szymonowica, a na terenie zakładów przemysłowych na południe od ul. Wilanowskiej urządzono socrealistyczny park (obecny Park Rydza-Śmigłego). W latach 1954–1955 powstała modernistyczna dolna stacja dworca PKP Warszawa Powiśle. W 1957 roku dawny biurowiec ZUS przebudowano na Szpital Kliniczny im. prof. Orłowskiego. W październiku 1960 roku przez Solec przejechał ostatni tramwaj. W 1963 roku rozpoczęto budować "Osiedle Ludna" wg projektu prof. Zygmunta Stępińskiego. W 1965 roku zaprzestała działalności stocznia rzeczna Port Czerniakowski. W latach 1965-1973 roku w południowej części Solca zbudowano "Osiedle Torwar" wg projektu koncepcyjnego Oskara Hansena. W tym okresie przy ul. Solec powstało także "Osiedle Powiśle". Od 1973 roku w budynku przy ul. Solec 24 mieści się Muzeum Azji i Pacyfiku. W 1975 roku w parku odsłonięto Pomnik Chwała Saperom. W 1978 roku w tej dzielnicy nakręcono wiele scen w filmie Stanisława Barei Co mi zrobisz jak mnie złapiesz.

Czasy współczesne

Po 2006 roku tereny Solca są przedmiotem zainteresowania deweloperów, którzy z powodu bliskości centrum miasta, rzeki, licznych terenów zielonych lokalizują tu wiele nowych inwestycji o podwyższonym standardzie. W 2006 roku przy ul. Kruczkowskiego powstało Osiedle Patria oraz budynek Śniegockiej Residence, a w 2007 roku apartamentowiec przy ul. Wilanowskiej projektu prof.Stefana Kuryłowicza. W 2012 roku przy ul. Solec ukończono budowę budynku "Pacific Residence". W 2014 roku przy ul. Kruczkowskiego 2 ukończono budowę zespołu mieszkalnego Apartamenty Na Powiślu projektu APAKA Kuryłowicz oraz biurowca Polskiej Spółki Gazownictwa. W 2014 roku wykonano na odcinku soleckim remont bulwarów nad Wisłą. W 2015 roku rozpoczęto nad Wisłą budowę biurowca The Tides, w maju 2015 r. Solec Residence przy ul. Solec 18/20, a w grudniu tego samego roku nowe budynki mieszkalne SBM Torwar przy ul. Solec.

Galeria

• 
  Solec ok. 1883 na obrazie Aleksandra Gierymskiego
• 
  Solec ok. 1890 - M.Gierymski, 1890
• 
  Zakłady żeglugi parowej na Solcu
• 
  ul.Solec 2, Chłopiec z pocztą w czasie Powstania
• 
  biurowiec, ul.Kruczkowskiego

Varia

• Z Solca prowadziła przeprawa rzeczna do Kamiona (obecnie Kamionek).
• Na warszawskiej Ochocie znajduje się czwarty wysokościowiec według podobnego projektu co "Trzy iksy" jest nieco niższy.

Zobacz też

• Pacyfikacja Czerniakowa
• Przyczółek czerniakowski
• Walki o przyczółki warszawskie (1944)
• Ulica Solec w Warszawie

Linki zewnętrzne

• Słona ulica czyli pochodzenie nazwy "Solec"
• Solec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 43 .