Przejdź do zawartości

Odessa: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Wycofano edycje użytkownika 46.134.47.241 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Salicyna.
Znacznik: Wycofanie zmian
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne
Linia 35: Linia 35:
W starożytności na terenie Odessy istniały dwie osady greckie: „Isiaka” i „Istrian”. Od 337 roku tereny te należały do [[Goci|Gotów]], w 390 przejęli je [[Hunowie]], a w 453 [[Kutigurowie|Kutrigurzy]] (potomkowie Hunów). W 520 znalazły się pod panowaniem [[Awarowie|Awarów]], w 620 [[Bułgaria|Bułgarów]] ([[Asparuch|Hordy Asparucha]]) do 830 roku, kiedy zdobyli je [[Węgry|Madziarowie]]. Od XIV wieku na terenie Odessy istniała [[Tatarzy|tatarska]] warownia [[Hadżibej]] ([[Chanat Krymski]]). W wyniku podbojów litewskich pod koniec XIV w., od 1392 r. do końca lat 40. XV w. terytorium między [[Dniestr]]em i [[Dniepr]]em pozostawało pod władzą [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. Według Jana Długosza, w 1413 r. [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] wysłał stąd kilka statków z pszenicą. W celu wzmocnienia swej władzy [[Witold Kiejstutowicz]] zbudował na brzegu Morza Czarnego fortyfikacje, między innymi rozbudował twierdzę Chadżybej, ulokowaną dokładnie w miejscu dzisiejszej Odessy. Pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1415 r., kiedy wymieniana jest przez polskie kroniki. Zamek ten został nadany w 1442 roku przez króla polskiego [[Władysław III Warneńczyk|Władysława III Warneńczyka]] w dożywocie kasztelanowi i staroście kamienieckiemu [[Teodoryk Buczacki Jazłowiecki|Teodorykowi z Buczacza]].
W starożytności na terenie Odessy istniały dwie osady greckie: „Isiaka” i „Istrian”. Od 337 roku tereny te należały do [[Goci|Gotów]], w 390 przejęli je [[Hunowie]], a w 453 [[Kutigurowie|Kutrigurzy]] (potomkowie Hunów). W 520 znalazły się pod panowaniem [[Awarowie|Awarów]], w 620 [[Bułgaria|Bułgarów]] ([[Asparuch|Hordy Asparucha]]) do 830 roku, kiedy zdobyli je [[Węgry|Madziarowie]]. Od XIV wieku na terenie Odessy istniała [[Tatarzy|tatarska]] warownia [[Hadżibej]] ([[Chanat Krymski]]). W wyniku podbojów litewskich pod koniec XIV w., od 1392 r. do końca lat 40. XV w. terytorium między [[Dniestr]]em i [[Dniepr]]em pozostawało pod władzą [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. Według Jana Długosza, w 1413 r. [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]] wysłał stąd kilka statków z pszenicą. W celu wzmocnienia swej władzy [[Witold Kiejstutowicz]] zbudował na brzegu Morza Czarnego fortyfikacje, między innymi rozbudował twierdzę Chadżybej, ulokowaną dokładnie w miejscu dzisiejszej Odessy. Pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1415 r., kiedy wymieniana jest przez polskie kroniki. Zamek ten został nadany w 1442 roku przez króla polskiego [[Władysław III Warneńczyk|Władysława III Warneńczyka]] w dożywocie kasztelanowi i staroście kamienieckiemu [[Teodoryk Buczacki Jazłowiecki|Teodorykowi z Buczacza]].


Po krótkim okresie przynależności do Litwy, w 1529 twierdza znalazła się w osmańskim regionie [[Jedysan]] pod [[Imperium Osmańskie|turecką]] nazwą [[Yeni Dünya]] ([[język turecki|tur.]] ''Nowy Świat''). W 1789 r. została zajęta przez wojska [[Rosja|rosyjskie]]. Miasto zostało oficjalnie założone w 1794 przez [[Imperium Rosyjskie|Rosję]] na terytorium straconym przez [[Imperium Osmańskie]] w 1792. W XIX wieku miasto stało się głównym portem obsługującym eksport rosyjskiego zboża. Dzięki temu stało się jednym z najbogatszych i najszybciej rozwijających się miast carskiej Rosji.
Po krótkim okresie przynależności do Litwy, w 1529 twierdza znalazła się w osmańskim regionie [[Jedysan]] ([[język turecki|tur.]] [[Yeni Dünya]] czyli ''Nowy Świat'').

W nocy z 13/14 września 1789 r. turecki Chadżybej został zdobyty przez służących dla Rosji Kozaków pod dowództwem Hiszpana Jose de Ribasa. Dało to impuls do budowy miasta, które oficjalnie rozpoczęto budować 22 sierpnia 1794 roku według projektu Holendra Francois Sainte de Wollanta i nazwano ''Odessa''. Zarządzający miastem od 1804 roku gubernator [[Armand-Emmanuel du Plessis|de Richelieu]] ukończył budowę portu. W 1822 roku wpływy z ceł wyniosły 40 mln rubli co stanowiło ponad 14 procent ówczesnego dochodu Rosji. W XIX wieku miasto stało się głównym portem obsługującym eksport rosyjskiego zboża. Dzięki temu stało się jednym z najbogatszych i najszybciej rozwijających się miast carskiej Rosji.


W 1795 miasto miało 2250 mieszkańców, a w 1814 25 tys. Potem wzrost liczby ludności był jeszcze szybszy: w 1850 100 tys., w 1873 185 tys., w 1884 225 tys., w 1900 450 tys. Przed wybuchem [[I wojna światowa|I wojny światowej]] miasto stało się czwartym najważniejszym miastem [[Imperium Rosyjskie]]go, po [[Petersburg]]u, [[Moskwa|Moskwie]] i [[Warszawa|Warszawie]].
W 1795 miasto miało 2250 mieszkańców, a w 1814 25 tys. Potem wzrost liczby ludności był jeszcze szybszy: w 1850 100 tys., w 1873 185 tys., w 1884 225 tys., w 1900 450 tys. Przed wybuchem [[I wojna światowa|I wojny światowej]] miasto stało się czwartym najważniejszym miastem [[Imperium Rosyjskie]]go, po [[Petersburg]]u, [[Moskwa|Moskwie]] i [[Warszawa|Warszawie]].
Linia 57: Linia 59:
|Plik:Приморський бул., 9 Палац Шидловського P1250536.jpg|Pałac Szydłowskiego
|Plik:Приморський бул., 9 Палац Шидловського P1250536.jpg|Pałac Szydłowskiego
}}
}}
Wraz z założeniem miasta na mocy ukazu cara Pawła I z lipca 1795 roku ponad 100 polskich rodzin szlacheckich przybyło do miasta z zamiarem poprawienia swojego bytu. W Odessie gościli między innymi [[Julian Ursyn Niemcewicz]] (''Podróże historyczne'') i [[Józef Ignacy Kraszewski]] (''Wspomnienia z Odessy, Jedysanu i Budżaku''), a na zesłaniu przebywał [[Adam Mickiewicz]] (''Sonety odeskie''). W Odessie działali także m.in. polski wynalazca [[Stefan Drzewiecki]] oraz [[Seweryn Potocki]], który wybudował tutaj w latach 1805–1810 pałac klasycystyczny istniejący do dnia dzisiejszego przy ul. Sofijskiej i od 1899 mieszczący Muzeum Sztuk Plastycznych. W Odessie działali również polscy architekci: [[Feliks Gąsiorowski]] i [[Lew Włodek]]. Na początku XX wieku powstał w Odessie Dom Polski. W mieście istniały dwie księgarnie polskie, ostatnią zamknięto w 1990 roku. Jedną z największych aptek prowadzili Gajewski i Popowski. Działało tu wielu polskich lekarzy, adwokatów i inżynierów.
Wraz z założeniem miasta na mocy ukazu cara Pawła I z lipca 1795 roku ponad 100 polskich rodzin szlacheckich przybyło do miasta z zamiarem poprawienia swojego bytu. W Odessie gościli między innymi [[Julian Ursyn Niemcewicz]] (''Podróże historyczne'') i [[Józef Ignacy Kraszewski]] (''Wspomnienia z Odessy, Jedysanu i Budżaku''), a na zesłaniu przebywał [[Adam Mickiewicz]] (''Sonety odeskie''). W Odessie działali także m.in. polski wynalazca [[Stefan Drzewiecki]] oraz [[Seweryn Potocki]], który wybudował tutaj w latach 1805–1810 pałac klasycystyczny istniejący do dnia dzisiejszego przy ul. Sofijskiej i od 1899 mieszczący Muzeum Sztuk Plastycznych. W Odessie działali również polscy architekci: [[Feliks Gąsiorowski]] (Hotel Imperiał/Spartak, dom Nowikowa, Muzeum Archeologiczne), [[Lew Włodek]] (Hotel Pasaż), Mikołaj Tołwiński (m.in. Biblioteka Uniwersytecka i inne budynki uniwersyteckie, Dyrekcja Kolei). Na początku XX wieku powstał w Odessie "Dom Polski". W mieście istniały dwie księgarnie polskie, ostatnią zamknięto w 1990 roku. Jedną z największych aptek prowadzili Gajewski i Popowski. Działało tu wielu polskich lekarzy, adwokatów i inżynierów.


W 1897 roku w mieście żyło 17 395 Polaków. Przed wybuchem I wojny światowej żyło w mieście ok. 25–30 tys. Polaków. Najwięcej było wtedy Rosjan i Żydów.
W 1897 roku w mieście żyło 17 395 Polaków. Przed wybuchem I wojny światowej żyło w mieście ok. 25–30 tys. Polaków. Najwięcej było wtedy Rosjan i Żydów.
Linia 280: Linia 282:
* Dom Mickiewicza, ul. Deribasowska 16, miejsce pobytu [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] podczas zesłania w 1825 roku
* Dom Mickiewicza, ul. Deribasowska 16, miejsce pobytu [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] podczas zesłania w 1825 roku
* [[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Odessie]] (tzw. Kościół Polski) z 1854 r., proj. F. Morandi, ul. Ekaterinienskaja (Kateryńska) 33
* [[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Odessie]] (tzw. Kościół Polski) z 1854 r., proj. F. Morandi, ul. Ekaterinienskaja (Kateryńska) 33
* [[Kościół św. Piotra Apostoła w Odessie]] (rzymskokatolicki) z XIX wieku przy ul. Gawannej 5. Ze świątynią związany był wielce zasłużony dla kultury polskiej w Odessie salezjanin ks. [[Tadeusz Hoppe]] (1913–2003). Nabożeństwa w kościele odbywają się w języku polskim.
* [[Kościół św. Piotra Apostoła w Odessie]] (rzymskokatolicki) z XIX wieku przy ul. Gawannoj 5. Ze świątynią związany był wielce zasłużony dla kultury polskiej w Odessie salezjanin ks. [[Tadeusz Hoppe]] (1913–2003). Nabożeństwa w kościele odbywają się w języku polskim.
* Kaplica pw. św. Klemensa i klasztor pallotynów, ul. Balkiwska 209. Imponująca świątynia katolicka pierwotnie wzniesiona została w stylu neogotyckim i oddana do użytku w 1913. W 1935 kościół zamknięto, a w 1937 Rosjanie wysadzili go w powietrze (pozostał tylko neogotycki dom parafialny). W 1991 staraniem polskich wiernych przebudowano zabytkową plebanię na kaplicę i klasztor z przeznaczeniem na siedzibę ojców [[Pallotyni|pallotynów]]. Mimo że obiekt jest przeznaczony dla rzymskich katolików, a jego remont i adaptacja zostały sfinansowana ze środków polskich wiernych, wewnątrz świątyni umieszczono tablice wyłącznie w języku ukraińskim.
* Kaplica pw. św. Klemensa i klasztor pallotynów, ul. Bałkowskoj 209. Imponująca świątynia katolicka pierwotnie wzniesiona została w stylu neogotyckim i oddana do użytku w 1913. W 1935 kościół zamknięto, a w 1937 Rosjanie wysadzili go w powietrze (pozostał tylko neogotycki dom parafialny). W 1991 staraniem polskich wiernych przebudowano zabytkową plebanię na kaplicę i klasztor z przeznaczeniem na siedzibę ojców [[Pallotyni|pallotynów]]. Mimo że obiekt jest przeznaczony dla rzymskich katolików, a jego remont i adaptacja zostały sfinansowana ze środków polskich wiernych, wewnątrz świątyni umieszczono tablice wyłącznie w języku ukraińskim.
* [[Pałac Olgi Potockiej w Odessie|Pałac Olgi Potockiej]] (ob. Muzeum Sztuki) w stylu [[klasycyzm]]u, proj. [[Franciszek Boffo]], ul. Sowijewska 5а. Rezydencję w 1826 roku wystawił dla swojej siostry Olgi [[Aleksander Potocki (1798-1868)|Aleksander Potocki]]<ref name=kur>{{Cytuj |url=http://kuriergalicyjski.com/historia/zabytki/4204-polskie-rezydencje-odessy-i-okolic |tytuł=Polskie rezydencje Odessy i okolic<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany=kuriergalicyjski.com |język=pl |data dostępu=2018-08-11}}</ref>.
* [[Pałac Olgi Potockiej w Odessie|Pałac Olgi Potockiej]] (ob. Muzeum Sztuki) w stylu [[klasycyzm]]u, proj. [[Franciszek Boffo]], ul. Sowijewska 5а. Rezydencję w 1826 roku wystawił dla swojej siostry Olgi [[Aleksander Potocki (1798-1868)|Aleksander Potocki]]<ref name=kur>{{Cytuj |url=http://kuriergalicyjski.com/historia/zabytki/4204-polskie-rezydencje-odessy-i-okolic |tytuł=Polskie rezydencje Odessy i okolic<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany=kuriergalicyjski.com |język=pl |data dostępu=2018-08-11}}</ref>.
* [[Pałac Aleksandra Potockiego w Odessie|Pałac Aleksandra Potockiego]] – w stylu klasycystycznym z pocz. XIX wieku, ul. Sowijewska 7. Powstał dla [[Zofia Potocka|Zofii Potockiej]]. Przez pewien czas mieszkała faworyta Aleksandra I księżna Naryszkina. Po śmierci Zofii [[Stanisław Szczęsny Potocki]] przekazał rezydencję swemu synowi [[Aleksander Potocki (1798–1868)|Aleksandrowi]], który poznał w nim Adama Mickiewicza{{r|kur}}.
* [[Pałac Aleksandra Potockiego w Odessie|Pałac Aleksandra Potockiego]] – w stylu klasycystycznym z pocz. XIX wieku, ul. Sowijewska 7. Powstał dla [[Zofia Potocka|Zofii Potockiej]]. Przez pewien czas mieszkała faworyta Aleksandra I księżna Naryszkina. Po śmierci Zofii [[Stanisław Szczęsny Potocki]] przekazał rezydencję swemu synowi [[Aleksander Potocki (1798–1868)|Aleksandrowi]], który poznał w nim Adama Mickiewicza{{r|kur}}.

Wersja z 17:25, 11 sty 2019

Odessa
Одеса
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

odeski

Burmistrz

Hennadij Truchanow (p.o.)

Powierzchnia

162,42[1] km²

Wysokość

40 m n.p.m.

Populacja (2013)
• liczba ludności
• gęstość


1 013 521[2]
6240 os./km²

Nr kierunkowy

+ 380 (0)482

Kod pocztowy

65000-480

Tablice rejestracyjne

BH

Podział miasta

8 dzielnic

Położenie na mapie obwodu odeskiego
Mapa konturowa obwodu odeskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Odessa”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, na dole znajduje się punkt z opisem „Odessa”
Ziemia46°28′N 30°44′E/46,466667 30,733333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Panorama miasta

Odessa (ukr. Одеса, Odesa, ros. Одесса, Odiessa) – miasto i stolica obwodu odeskiego Ukrainy, położone nad Morzem Czarnym. Trzecie co do wielkości miasto Ukrainy.

Historia

Pozostałości greckich starożytnych osad w centrum Odessy
 Osobny artykuł: Historia Odessy.

W starożytności na terenie Odessy istniały dwie osady greckie: „Isiaka” i „Istrian”. Od 337 roku tereny te należały do Gotów, w 390 przejęli je Hunowie, a w 453 Kutrigurzy (potomkowie Hunów). W 520 znalazły się pod panowaniem Awarów, w 620 Bułgarów (Hordy Asparucha) do 830 roku, kiedy zdobyli je Madziarowie. Od XIV wieku na terenie Odessy istniała tatarska warownia Hadżibej (Chanat Krymski). W wyniku podbojów litewskich pod koniec XIV w., od 1392 r. do końca lat 40. XV w. terytorium między Dniestrem i Dnieprem pozostawało pod władzą Wielkiego Księstwa Litewskiego. Według Jana Długosza, w 1413 r. Władysław Jagiełło wysłał stąd kilka statków z pszenicą. W celu wzmocnienia swej władzy Witold Kiejstutowicz zbudował na brzegu Morza Czarnego fortyfikacje, między innymi rozbudował twierdzę Chadżybej, ulokowaną dokładnie w miejscu dzisiejszej Odessy. Pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1415 r., kiedy wymieniana jest przez polskie kroniki. Zamek ten został nadany w 1442 roku przez króla polskiego Władysława III Warneńczyka w dożywocie kasztelanowi i staroście kamienieckiemu Teodorykowi z Buczacza.

Po krótkim okresie przynależności do Litwy, w 1529 twierdza znalazła się w osmańskim regionie Jedysan (tur. Yeni Dünya czyli Nowy Świat).

W nocy z 13/14 września 1789 r. turecki Chadżybej został zdobyty przez służących dla Rosji Kozaków pod dowództwem Hiszpana Jose de Ribasa. Dało to impuls do budowy miasta, które oficjalnie rozpoczęto budować 22 sierpnia 1794 roku według projektu Holendra Francois Sainte de Wollanta i nazwano Odessa. Zarządzający miastem od 1804 roku gubernator de Richelieu ukończył budowę portu. W 1822 roku wpływy z ceł wyniosły 40 mln rubli co stanowiło ponad 14 procent ówczesnego dochodu Rosji. W XIX wieku miasto stało się głównym portem obsługującym eksport rosyjskiego zboża. Dzięki temu stało się jednym z najbogatszych i najszybciej rozwijających się miast carskiej Rosji.

W 1795 miasto miało 2250 mieszkańców, a w 1814 25 tys. Potem wzrost liczby ludności był jeszcze szybszy: w 1850 100 tys., w 1873 185 tys., w 1884 225 tys., w 1900 450 tys. Przed wybuchem I wojny światowej miasto stało się czwartym najważniejszym miastem Imperium Rosyjskiego, po Petersburgu, Moskwie i Warszawie.

Odessa ok. 1895 roku

W tym okresie społeczność żydowska Odessy doznawała aż sześciokrotnie pogromów: w 1821, 1859, 1871, 1881, 1900 i 1905[3]. Masakra w roku 1905, która rozgorzała podczas drugiej fali pogromów w Rosji, kosztowała życie od 500 do 2500 żydowskich mieszkańców Odessy, zaś od 300 do kilku tysięcy zostało rannych[3][4].

Po rewolucji w 1917 miasto straciło swoją wyjątkową rolę i nigdy nie odzyskało poprzedniej świetności. Na początku 1918 miasto stało się stolicą Odeskiej Republiki Radzieckiej. W marcu 1918 r., gdy po traktacie brzeskim na terytorium Rosji wkroczyły wojska niemieckie, Odessa została włączona do marionetkowego Państwa Ukraińskiego rządzonego, za aprobatą niemiecką, przez hetmana Pawła Skoropadskiego. W listopadzie 1918 r. wojska niemieckie i austro-węgierskie opuściły Odessę. Kontrolę nad Odessą usiłowali przejąć zwolennicy różnych stronnictw; 11 grudnia do miasta wkroczyły oddziały ukraińskiego Dyrektoriatu, lecz sześć dni później w miejscowym porcie pojawiły się interwencyjne wojska francuskie, które pomogły przejąć miasto białym Rosjanom z Armii Ochotniczej[5]. Rządy białych i Francuzów w Odessie trwały do początku kwietnia 1919 r., gdy Francuzi opuścili miasto, bez walki oddając je nadchodzącym oddziałom Armii Czerwonej[6]. Ich z kolei rządy w Odessie trwały do sierpnia 1919 r., gdy miasto odbili biali[7]. Odessa została ostatecznie zajęta przez Armię Czerwoną na początku lutego 1920 r.[8]

W latach 1941–1944 Odessa była pod zarządem Rumunii pod nazwą Antonescu (na cześć marszałka Iona Antonescu). W 1941 roku Rumuni wraz z Niemcami dokonali eksterminacji 50 tysięcy Żydów zamieszkujących miasto[9].

 Osobny artykuł: Masakra w Odessie.

Polacy w Odessie

Rezydencje polskie w Odessie
Pałac Beliny-Brzozowskiego
Pałac Olgi Potockiej
Pałac Aleksandra Potockiego
Pałac Bolesława Potockiego
Pałac Szydłowskiego

Wraz z założeniem miasta na mocy ukazu cara Pawła I z lipca 1795 roku ponad 100 polskich rodzin szlacheckich przybyło do miasta z zamiarem poprawienia swojego bytu. W Odessie gościli między innymi Julian Ursyn Niemcewicz (Podróże historyczne) i Józef Ignacy Kraszewski (Wspomnienia z Odessy, Jedysanu i Budżaku), a na zesłaniu przebywał Adam Mickiewicz (Sonety odeskie). W Odessie działali także m.in. polski wynalazca Stefan Drzewiecki oraz Seweryn Potocki, który wybudował tutaj w latach 1805–1810 pałac klasycystyczny istniejący do dnia dzisiejszego przy ul. Sofijskiej i od 1899 mieszczący Muzeum Sztuk Plastycznych. W Odessie działali również polscy architekci: Feliks Gąsiorowski (Hotel Imperiał/Spartak, dom Nowikowa, Muzeum Archeologiczne), Lew Włodek (Hotel Pasaż), Mikołaj Tołwiński (m.in. Biblioteka Uniwersytecka i inne budynki uniwersyteckie, Dyrekcja Kolei). Na początku XX wieku powstał w Odessie "Dom Polski". W mieście istniały dwie księgarnie polskie, ostatnią zamknięto w 1990 roku. Jedną z największych aptek prowadzili Gajewski i Popowski. Działało tu wielu polskich lekarzy, adwokatów i inżynierów.

W 1897 roku w mieście żyło 17 395 Polaków. Przed wybuchem I wojny światowej żyło w mieście ok. 25–30 tys. Polaków. Najwięcej było wtedy Rosjan i Żydów.

W 1913 roku polski kompozytor i pedagog Witold Maliszewski założył Konserwatorium w Odessie i został jego pierwszym dyrektorem[10]. U schyłku I wojny światowej powstał Oddział Polski w Odessie.

Polacy z Odessy prześladowani byli szczególnie w latach 1922 i 1937 (Operacja polska NKWD).

Klimat

Odessa znajduje się na pograniczu strefy klimatu subtropikalnego[11][12] (w klasyfikacji klimatów Köppena: Cfa) oraz klimatu kontynentalnego wilgotnego (w klasyfikacji klimatów Köppena: Dfa)[13][14].

Średnia temperatura i opady dla Odessy
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 2.2 2.8 7.7 13.6 20.6 25.0 28.1 28.2 22.1 15.1 9.8 4.4 15,1
Średnie dobowe temperatury [°C] -0.4 0.2 4.5 10.1 16.6 20.8 23.6 23.5 18.0 11.9 7.1 1.8 11,5
Średnie temperatury w nocy [°C] -3.2 -2.6 1.7 7.1 13.0 16.9 19.4 19.1 14.2 8.7 4.4 -1.0 8,2
Opady [mm] 48.1 36.0 29.6 24.8 36.9 40.0 41.9 31.4 45.5 38.5 38.4 33.5 444,7
Średnia liczba dni z opadami 11.2 8.9 8.0 6.2 7.5 7.6 5.5 4.5 5.4 6.4 7.6 7.9 86,8
Wilgotność [%] 83 81 78 74 71 70 66 65 72 77 82 84 75
Średnie usłonecznienie [h] 77 80 125 186 265 291 314 302 240 169 77 57 2183
Źródło: climatebase.ru[15] (od 2000 r.)
Średnia dobowa temperatura morza (°C)[16]
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
4,2 3,2 3,9 8,4 16,0 21,3 24,1 24,2 21,6 16,7 11,7 7,4 13,6

Demografia

Historyczny udział poszczególnych narodowości i grup etnicznych w populacji miasta na podstawie danych ze spisów powszechnych Imperium Rosyjskiego, Związku Radzieckiego i Ukrainy:

1897

  1. Rosjanie: 198 233 (49,09%)
  2. Żydzi: 124 511 (30,83%)
  3. Ukraińcy: 37 925 (9,39%)
  4. Polacy: 17 395 (4,31%)
  5. Niemcy: 10 248 (2,54%)
  6. Grecy: 5086 (1,26%)
  7. Tatarzy: 1437 (0,36%)
  8. Ormianie: 1401 (0,35%)
  9. Białorusini: 1267 (0,31%)
  10. Francuzi: 1137 (0,28%)
  11. Włosi: 717 (0,18%)
  12. Czesi: 616 (0,15%)
  13. Bułgarzy: 600 (0,15%)[19]

1926

  1. Rosjanie: 162 789 (39,97%)
  2. Żydzi: 153 243 (36,69%)
  3. Ukraińcy: 73 453 (17,59%)
  4. Polacy: 10 021 (2,40%)
  5. Niemcy: 5522 (1,32%)
  6. Białorusini: 2501 (0,60%)
  7. Ormianie: 1843 (0,44%)
  8. Grecy: 1377 (0,33%)
  9. Bułgarzy: 1186 (0,28%)
  10. Mołdawianie: 1048 (0,25%)
  11. Litwini: 957 (0,23%)
  12. Karaimi: 602 (0,14%)
  13. Łotysze: 597 (0,14%)[20]

1939

  1. Żydzi: 200 961 (33,26%)
  2. Rosjanie: 186 610 (30,88%)
  3. Ukraińcy: 178 878 (29,60%)
  4. Polacy: 8829 (1,46%)
  5. Niemcy: 8424 (1,39%)
  6. Bułgarzy: 4967 (0,82%)
  7. Mołdawianie: 2573 (0,43%)
  8. Ormianie: 2298 (0,38%)[17]

2001

  1. Ukraińcy: 622 900 (61,6%)
  2. Rosjanie: 292 000 (29,0%)
  3. Bułgarzy: 13 300 (1,3%)
  4. Żydzi: 12 400 (1,2%)
  5. Mołdawianie: 7600 (0,7%)
  6. Białorusini: 6400 (0,6%)
  7. Ormianie: 4400 (0,4%)
  8. Polacy: 2100 (0,2%)[18]

Transport i gospodarka

Dworzec główny

Odessa to największy port morski Ukrainy, przeładowujący ziarno, cukier, węgiel, cement, metale, drewno i produkcję przemysłu maszynowego. To także baza floty morskiej, oraz duży węzeł kolejowy ze stacją Odessa. Podstawowe branże przemysłu to budowa okrętów, przeróbka ropy naftowej, budowa maszyn, przetwórstwo rolne i przemysł chemiczny. Jest też dużym centrum uzdrowiskowym. Posiada liczne plaże i sanatoria.

W Odessie znajduje się także międzynarodowy port lotniczy.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Teatr Opery i Baletu
Filharmonia w Odessie
Schody Potiomkinowskie
Kościół św. Piotra Apostoła
Pasaż

Nauka i oświata

Uniwersytet Medyczny
 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Muzea

Muzeum Archeologiczne
  • Muzeum Archeologiczne w Odessie
  • Odeskie Muzeum Sztuki
  • Muzeum Literatury w Odessie
  • Odeskie Muzeum Numizmatyczne
  • Odeskie Muzeum Historii Regionalnej
  • Muzeum Anatomii
  • Muzeum Kina
  • Muzeum Zoologiczne Uniwersytetu w Odessie

Sport

Odessę w Ukraińskiej Wyszczej Lidze reprezentuje klub piłkarski Czornomoreć Odessa. W 1966 w Odessie odbyły się Europejskie Igrzyska Juniorów w Lekkoatletyce.

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. ↑ Постанова ВР України „Про зміну меж міста Одеси Одеської області”. [dostęp 2014-01-05]. (ukr.).
  2. ↑ Чисельність населення на 1 листопада 2013 року та середня за січень–жовтень 2013 року [online], Головне управління статистики в Одеській області [dostęp 2014-01-05] (ukr.).
  3. ↑ a b R. Weinberg: The Pogrom of 1905 in Odessa: A Case Study, [w: J.D. Klier, S. Lambroza, Pogroms: Anti-Jewish Violence in Modern Russian History]. Cambridge, 1992. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). J. Klier: Pogroms in the Russian Empire, [w: Yivo Encyclopedia]. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).
  4. ↑ Roberg Weinberg: The Revolution of 1905 in Odessa: Blood on the steps. Harriman Institute, 1993. ISBN 0-253-36381-0. [dostęp 2012-11-14]. (ang.).
  5. ↑ P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN 0974493457, s. 181–182.
  6. ↑ P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN 0974493457, s. 190.
  7. ↑ J. D. Smele, The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 124.
  8. ↑ J. D. Smele, The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 135.
  9. ↑ Bartosz T. Wieliński, Rumuński reżyser próbuje przełamać zmowę milczenia na temat ludobójstwa Żydów w Odessie w czasie rumuńskiej okupacji, Internetowe wydanie Gazety Wyborczej, 29 marca 2013.
  10. ↑ Nazarenko V., Ukrainian page of Maestro Maliszewski, „Day” („Dzień”) Newspaper, 2010.
  11. ↑ Jahreszeitenklimate nach Troll und Paffen.
  12. ↑ Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule in Heidelberg.
  13. ↑ Climogramas capitales de provincia en España. (hiszp.).
  14. ↑ World Map of Köppen-Geiger Climate Classification. koeppen-geiger.vu-wien.ac.at. (ang.).
  15. ↑ Odessa, Ukraine – climatebase.ru.
  16. ↑ Odessa average sea temperature – seatemperature.org.
  17. ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-25].
  18. ↑ Всеукраїнський перепис населення 2001 | English version | Results | General results of the census | National composition of population | Odesa region: [online], 2001.ukrcensus.gov.ua [dostęp 2017-11-25].
  19. ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-25].
  20. ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-25].
  21. ↑ a b c d Polskie rezydencje Odessy i okolic [online], kuriergalicyjski.com [dostęp 2018-08-11] (pol.).
  22. ↑ Abrosimow 2009 ↓.

Bibliografia

  • Karakina, Yelena/Samoilova, Tatyana/Ishchenko, Anna: Touring Odessa, Kyiv 2004, ISBN 966-8137-01-9.

Linki zewnętrzne

Miasta obwodu odeskiego

Rejony obwodu odeskiego

herb obwodu odeskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Odessa&oldid=55562365”