Rosjanie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 21:22, 9 mar 2022

Szablon:Naród infobox

Trzy pokolenia robotniczej rodziny rosyjskiej ze Złatousta w 1910 r.

Rosjanie (ros. русские/russkije) – naród wschodniosłowiański, zamieszkujący głównie Rosję oraz inne kraje byłego Związku Radzieckiego, przede wszystkim: Ukrainę, Białoruś, Kazachstan, Uzbekistan, Łotwę, Kirgistan, Estonię, Litwę, Mołdawię z Nadniestrzem oraz Turkmenistan. Znaczące diaspory znajdują się w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Brazylii i Niemczech.

Rosjanie są największym narodem Europy i jednym z największych narodów na świecie, a ich liczbę szacuje się według różnych źródeł od 127^[1] do 167^[2] milionów. Zgodnie z rosyjskim powszechnym spisem ludności przeprowadzonym w 2010 roku Rosjanie są największą, tubylczą grupą etniczną Rosji, gdzie żyje ich ponad 111 mln (ok. 78%). Językiem ojczystym większości Rosjan jest język rosyjski, a religią dominującą jest prawosławie (ok. 75%)^[3].

Etymologia

Nazwa „Rosjanie” (ros. russkije, dosłownie „ruscy, Rusini”) pochodzi od słowa „Ruś”, którego etymologia zawsze wzbudzała wiele kontrowersji. W historii wywodzono ją od nazwy starożytnego plemienia Roksolanów^[4]^[5], od słowa rossieje, co oznacza rozsiane (po ziemi, daleko)^[6] i wielu różnych nazw topograficznych. Współcześni językoznawcy wywodzą najczęściej nazwę „Ruś” od ugrofińskiego słowa „Ruotsi”, które oznacza „mieszkańcy wybrzeża”, „brzeżanie”. Finowie do dzisiaj nazywają tak Szwedów, od których słowo to mogli przejąć, gdyż roslag oznacza w staronordyjskim „wybrzeże”^[7].

Potocznie słowo Rosjanie (ros. rossijanie) jest używane do określenia wszystkich obywateli Rosji bez względu na przynależność etniczną, podobnie jak często czyniono to wobec obywateli Związku Radzieckiego. Dawniej etnicznych Rosjan nazywano też Wielkorusinami (ros. wielikorusy), gdyż zamieszkiwali nie tyle większą, co starszą część państwa, w przeciwieństwie do Małorusinów (dziś Ukraińców)^[8].

Etnogeneza

W czasach prehistorycznych szerokie stepy południowej Rosji były zasiedlone przez pasterskich nomadów. Według teorii kurhanowej ludność praindoeuropejska uformowała się na południu dzisiejszej Rosji (ok. 10 000 lat temu), a następnie migrując do Europy i Azji dała początek m.in. Grekom, Germanom, Celtom, Bałtom, Słowianom i ludom indo-irańskim. Według teorii dominującej do lat 70. XX wieku, ok. 6000–7000 lat temu przywędrowały z okolic Uralu do Europy Północnej pierwsze plemiona ugrofińskie, które wkrótce zdominowały ludność paleoeuropejską i całkowicie ją zasymilowały. Obecnie przeważa pogląd, że ludy ugrofińskie ukształtowały się w europejskiej części Rosji w tym samym czasie co Praindoeuropejczycy. W okresie starożytnym Step Pontyjski był zamieszkiwany przez Scytów, a jego kresy zachodnie również przez Sarmatów. We wczesnym średniowieczu przez terytorium dzisiejszej Rosji wędrowały liczne ludy różnego pochodzenia, m.in. Hunowie, Alanowie, Awarowie, Bułgarzy, Chazarowie, Pieczyngowie, Połowcy i Węgrzy. Pomimo istnienia interakcji pomiędzy wymienionymi ludami a Słowianami, nie wiadomo czy ludy te miały bezpośredni wpływ na etnogenezę Rosjan. W poł. VII w. na terenach Kaukazu Północnego powstał Kaganat Chazarski (ok. 650–969) – jedyne znane państwo judaistyczne, którego mieszkańcy nie byli etnicznymi Żydami^[9]^[10]. Chazarowie opanowali w VIII w. znaczne obszary dzisiejszej południowej Rosji i Ukrainy podporządkowując sobie część wschodniej Słowiańszczyzny (m.in. plemię Polan).

Dominujący substrat w etnogenezie Rosjan stanowiły plemiona wschodniosłowiańskie (Krywicze, Radymicze, Siewierzanie, Słowienie, Wiatycze i inne), którym współcześni Rosjanie zawdzięczają swój język i podstawy kultury ludowej. Południowo-zachodnia Rosja była zasiedlona przez Słowian już w V w. n.e.^[11] Niektóre regiony europejskiej części Rosji, zwłaszcza obszary północno-wschodnie, zostały zasiedlone przez ludność słowiańską po 1000 r. Wraz z powstaniem państwa ruskiego, zamieszkujące go niektóre ludy ugrofińskie (Meria, Mieszczera i Muroma), bałtowskie (Goladź) oraz germańscy Waregowie ulegli całkowitej asymilacji z ludnością słowiańską. W tym okresie na kulturę ruską silnie oddziaływała kultura Słowian Południowych (szczególnie bułgarska i serbska), a także kultura bizantyjska i grecka. W wyniku tych kontaktów przyjęto na Rusi chrześcijaństwo wschodniego rytu, zaadaptowano wzorce prawosławnej literatury, architektury i ikonografii oraz zapoznano się z mitologią starożytnej Grecji i Bliskiego Wschodu.

Rozbicie dzielnicowe Rusi (1054–1521), brak jedności politycznej księstw ruskich, polonizacja i katolicyzacja zachodniej Rusi (XIV-XVIII w.) doprowadziły do pogłębiania się różnic pomiędzy ludnością wschodniosłowiańską i formowania się trzech osobnych narodów wschodniosłowiańskich: rosyjskiego, ukraińskiego i białoruskiego. Najazdy tatarskie wywarły trwały wpływ na kulturę rosyjską (np. broń biała, elementy strojów, legendy i inne przejawy folkloru), choć sami Tatarzy ulegli tylko w niewielkim stopniu asymilacji z Rosjanami i do dziś są największą mniejszością etniczną Rosji. W wyniku zniszczenia dzielnicy kijowskiej przez Tatarów (1299) i ucisku feudalnego w Rzeczypospolitej szlacheckiej, doszło do masowego napływu ludności słowiańskiej z terenów ukrainnych na południe Rosji. Ludność ta organizowała się na sposób kozacki i z podporą caratu ekspandowała na wschód Rosji, zasiedlając tereny od Donu i Kaukazu do Syberii i Pacyfiku (Kozacy dońscy, kubańscy, terscy, uralscy, syberyjscy, amurscy, ussuryjscy i inni). Kwestia podwójnego osiedlenia słowiańskiego w Rosji jest obecnie często przytaczana w kontekście kształtowania się rosyjskiej i ukraińskiej świadomości narodowej^[12]. Wraz z ekspansją terytorialną Rosji w kierunku wschodnim, wiele napotkanych przez Rosjan ludów ugrofińskich, tureckich, mongolskich, tunguskich i paleoazjatyckich uległo częściowej lub całkowitej z nimi asymilacji. W wyniku intensywnych kontaktów handlowych na pograniczu norwesko-rosyjskim doszło do asymilacji tamtejszej ludności i powstania języka russenorsk, czyli rosyjsko-norweskiego języka pidżinowego.

Pod względem kulturowym najbliżsi Rosjanom są kolejno: Białorusini, Poleszucy, Ukraińcy, Karpatorusini, Bułgarzy, Macedończycy, Serbowie i Czarnogórcy. Z Rosjanami łączy ich: prawosławie, alfabet cyrylicki, pokrewieństwo językowe i wiele innych aspektów kultury.

Antropologia fizyczna

Etniczni Rosjanie są w tradycyjnej antropologii fizycznej zaliczani do białej rasy kaukaskiej. Populacja rosyjska jest zasadniczo jednorodna pod względem fizycznym^[13]. Komparatystyka dotychczasowych badań antropologicznych wykazuje na pokrewieństwo z innymi etnosami rasy białej typu środkowoeuropejskiego i nordyckiego z różnym stopniem podobieństwa w zależności od badanego regionu^[13].

Cechami wyróżniającymi Rosjan spośród innych populacji rasy białej są^[13]:

bardzo jasna pigmentacja i przewaga jasnych odcieni włosów i koloru oczu;
rzadki zarost brwi i brody;
umiarkowana szerokość twarzy;
przewaga średniego horyzontalnego profilu i średniego przedsionka nosa;
znikome pochylenie czoła i bardzo słabo rozwinięty łuk brwiowy.

Współczesne badania genetyczne nad pokrewieństwem poszczególnych narodów koncentrują się na występowaniu haplogrup w chromosomach Y. W przypadku etnosów słowiańskich charakterystyczną dla nich jest haplogrupa R1a1 (Y-DNA). Według różnych badań częstotliwość występowania tej grupy u Rosjan wynosi 47–55%, co czyni ich największymi nosicielami tej haplogrupy na świecie (ok. 30 mln mężczyzn)^[14]^[15]. Drugą grupą pod względem liczebności wśród Rosjan (ok. 20%) stanowią mężczyźni będący nosicielami haplogrupy N (Y-DNA), charakterystycznej dla ludów fińskich i całej północnej Eurazji. Potwierdza to obserwowane od Średniowiecza zjawisko asymilacji plemion fińskich przez północno-wschodnich Rusinów^[12]. W wyniku tych procesów Rosjanie stali się drugimi po Chińczykach narodem nosicielem haplogrupy N (ok. 13 mln mężczyzn).

Najczęściej występującą wśród Rosjan grupą krwi jest grupa 0 z częstotliwością występowania 0,598 (dla porównania 0,6–0,65 dla pozostałych mieszkańców Europy Wschodniej i Środkowej). Drugą najliczniejszą jest grupa A o prezentacji 0,247 (dla porównania 0,25–0,3 dla pozostałych mieszkańców Europy Wschodniej i Środkowej). Najrzadziej występującą u Rosjan jest grupa krwi B (częstotliwość wśród Rosjan: 0,156, u sąsiednich ugrupowań geograficznych: 0,1–0,2, w Europie Zachodniej i Środkowej: 0,05–0,1)^[16]^[17]^[18].

Demografia

Rosjanie stanowią jedną z największych grup etnicznych na świecie, ich łączna liczba wynosi około 150 milionów. Najwięcej Rosjan (około 115,9 miliona) mieszka w Rosji, około 28 milionów zamieszkuje pobliskie kraje, a 2 miliony mieszka w pozostałych częściach świata (głównie w USA, Kanadzie, Brazylii, Australii i Europie Zachodniej).

Język

Osobny artykuł: Język rosyjski.

Językiem ojczystym Rosjan jest język rosyjski – największy język z rodziny języków słowiańskich. Posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250–300 mln. Oprócz samej Rosji język rosyjski jest także językiem urzędowym na Białorusi, w Kazachstanie, Kirgistanie, na Krymie, w Naddniestrzu, Gagauzji, Abchazji i Osetii Południowej. Jest jednym z sześciu języków oficjalnych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Posługuje się pismem zwanym grażdanką, odmianą cyrylicy powstałą na skutek jej uproszczenia. Język literacki rozwinął się bezpośrednio z języka staroruskiego w XV w.

Religia

Zgodnie z różnymi danymi większość Rosjan jest wyznania prawosławnego – podawane liczby wahają się od 50% do 75%^[19] ludności. Od 33% do 48% stanowią ateiści i obojętni wobec kwestii wiary (według badań WCIOM 8%^[19]). Rosjanie, którzy identyfikują się z prawosławiem, niekoniecznie są osobami wierzącymi i biorącymi udział w praktykach religijnych.

Grupy etnograficzne

W wyniku rozwoju środków masowego przekazu oraz możliwości swobodnego i łatwego przemieszczania się ludności w Rosji, dochodzi obecnie do zaniku wielu starych dialektów i gwar rosyjskich. Niemniej ze względu na charakterystykę rolnictwa oraz oryginalne cechy kultury ludowej można wytypować następujące współczesne rosyjskie grupy etnograficzne^[20]^[21]^[22]:

Cukany (ros. Цуканы) – zamieszkują obwód tambowski.
Goriuny (ros. Горюны)
Górale kaukascy
Gurany (ros. Гураны)
Jakutianie (ros. Якутяне) – zamieszkują Jakucję.
Kozacy (ros. Казаки) – zamieszkują dorzecza niektórych rzek w południowej Rosji i Kazachstanie oraz Syberię.
- Kozacy amurscy (ros. Амурские казаки)
- Kozacy astrachańscy (ros. Астраханские казаки)
- Kozacy dońscy (ros. Донские казаки)
- Kozacy nadbajkalscy (ros. Забайкальские казаки)
- Kozacy kubańscy (ros. Кубанские казаки)
- Kozacy Niekrasowcy (ros. Некрасовцы)
- Kozacy orenburscy (ros. Оренбургские казаки)
- Kozacy Siedmiorzecza (ros. Семиреченские казаки)
- Kozacy syberyjscy (ros. Сибирские казаки)
- Kozacy terscy (ros. Терские казаки, Гребенские казаки)
- Kozacy uralscy (jaiccy) (ros. Уральские казаки, Яицкие казаки)
- Kozacy ussuryjscy (ros. Уссурийские казаки)
Kamczadałowie (ros. Камчадалы)
Kamenszczyki (ros. Каменщики, бухтарминцы)
Karymy (ros. Карымы)
Kierżaki (ros. Кержаки) – zamieszkują Niżnonowogrodzkie Zawołże, Ural i Zachodnią Syberię
Kołymczanie (ros. Колымчане)
Lipowanie (ros. Липоване) – grupa staroobrzędowców zamieszkująca Rumunię.
Markowcy (ros. Марковцы)
Mołokanie (ros. Молокане) – zamieszkują Kaukaz Północny i Kaukaz Południowy, liczna diaspora na zachodnim wybrzeżu USA
Obojancy (ros. Обоянцы) – zamieszkują południową część obwodu odeskiego i historyczny Budziak.
Odnodworcy (ros. Однодворцы)
Polaki (ros. Поляки) – potomkowie staroobrzędowców osiedlonych na terytorium I Rzeczypospolitej, w 1763 r. przesiedleni na Syberię.
Polechi (ros. Полехи)
Pomorcy (ros. Поморы) – zamieszkują wybrzeża Morza Białego i Morza Beringa.
Ptiszanie (ros. Птишане) – zamieszkują północno-zachodnią część Kraju Stawropolskiego.
Puszkari (ros. Пушкари)
Ruskoustjincy (ros. Русскоустьинцы)
Sajany (ros. Саяны)
Siemiejskije (ros. Семейские) – zamieszkują tereny położone na wschód od Bajkału.
Sybiracy (ros. Сибиряки)
Sickari (ros. Сицкари)
Szapowały (ros. Шаповалы) – zamieszkują południową część obwodu briańskiego.
Terjuchanowie
Tudowlanie (ros. Тудовляне)
Zatundryjscy chłopi (ros. Затундренные крестьяне)

Kultura

Folklor

Literatura

*Ewangeliarz Ostromira* – drugi najstarszy zabytek piśmiennictwa ruskiego pochodzący z lat 1056–1057 – zbiory Rosyjskiej Biblioteki Narodowej

Osobny artykuł: Literatura rosyjska.

Staroruska literatura powstała na przełomie X–XI wieku w związku z rozwojem piśmiennictwa i kultury feudalnej Rusi. Jej fundamentem stała się ustna twórczość ludowa – tzw. byliny, skazy, pieśni, legendy i inne przejawy folkloru. W rozwoju staroruskiej literatury XI–XIV wieków znaczną rolę odegrały integralne związki Rusi z Bizancjum i kulturą południowosłowiańską, skąd przeniesione zostały na Ruś m.in. wzorce literatury religijnej.

Sztuki piękne

Osobny artykuł: Sztuki plastyczne w Rosji.

Główną bazę sztuki rosyjskiej stanowiła kultura plemion południowo- i wschodniosłowiańskich, a także sztuka bizantyńska i grecka. W X w. rozpoczęto budowę pierwszych świątyń opartych na wzorcach bizantyjskich, ale noszących oryginalne cechy lokalne, zaczęła się rozbudowa miast (m.in. Nowogród Wielki, Suzdal, Jarosław) z twierdzą – kremlem, wokół którego mieścił się gród. Oprócz drewnianych budowli z silnymi wpływami budownictwa ludowego wznoszono także okazałe budowle kamienne, m.in. kreml nowogrodzki wraz z Soborem św. Sofii (989, przebudowa 1045–1052). W XII w. ukształtowało się kilka odrębnych szkół architektury i malarstwa, z czego na czołowej pozycji uplasowała się szkoła nowogrodzka. W okresie tym powstały bogato zdobione freskami cerkwie nowogrodzkie: Zwiastowania (1180), św. Jerzego (1180) i Spas-Neredica (1198). Inne szkoły – pskowska oraz włodzimiersko-suzdalska – zapoczątkowały wznoszenie budowli z białego kamienia, harmonijnie wpisanych w krajobraz.

Muzyka i balet

Podstawy muzyki rosyjskiej stanowi bogaty folklor muzyczny, którego historia sięga okresu Rusi Kijowskiej. Dynamiczny rozwój muzyki rosyjskiej nastąpił pod wpływem klasycyzmu na początku XIX w. Do najważniejszych kompozytorów tego okresu należy Michaił Glinka, który wraz ze swymi uczniami z tzw. „potężnej gromadki” (Aleksandr Borodin, Modest Musorgski, Nikołaj Rimski-Korsakow i inni) doprowadził do powstania rosyjskiej muzycznej szkoły narodowej. Do najsłynniejszych dzieł tego okresu należą opery: Życie za cara (1836), Borys Godunow (1868–1872) i Kniaź Igor (1869–1888). Istotnym wydarzeniem było założenie Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego (1859) przez Antona i Nikołaja Rubinsteinów. Za najważniejszego kompozytora okresu romantyzmu uważa się powszechnie Piotra Czajkowskiego, autora najbardziej znanych baletów na świecie: Jezioro łabędzie (1875–1876), Dziadka do orzechów (1891–1892) i Śpiącej królewny (1889). Na początku XX w. tancerze Anna Pawłowa i Wacław Niżyński wraz z impresariem Siergiejem Diagilewem i jego Ballets Russes położyli podwaliny pod taniec nowoczesny^[23].

Kuchnia

Osobny artykuł: Kuchnia rosyjska.

Kuchnia rosyjska formowała się w wielu regionach w surowych warunkach klimatycznych a jej podstawy stanowią: ryby, drób, dziczyzna, grzyby, owoce leśne i miód. Ze względu na urodzaj żyta, pszenicy, jęczmienia i prosa na południu kraju, powstało w Rosji wiele rodzajów pieczywa, kwasu chlebowego, piwa i wódki. Głównymi składnikami zup i sosów o różnych smakach są potrawy sezonowe lub magazynowane oraz ryby i mięso. Za tradycyjne dania rosyjskie uważa się m.in. przepiórkę z pierogami, pielmieni, naleśniki, czarny kawior (podawany jako zakąska), wędzone, suszone lub surowe ryby (np. bieługa, jesiotr, tołpyga), paschę, barszcz, botwinę i wiele innych.

Rosjanie w diasporze

Chiny

Rosjanie są jedną z 56 mniejszości etnicznych oficjalnie uznawanych przez rząd Chin. Większość chińskich Rosjan mieszka w północnej części Chin.

Kraje nadbałtyckie

W okresie radzieckim na terenach Estonii, Łotwy i Litwy osiedliło się bardzo wielu Rosjan oraz przedstawicieli innych grup etnicznych. Było to też związane ze świadomą polityką kolonizacji tych krajów prowadzoną przez Kreml. Po odzyskaniu niepodległości przez kraje bałtyckie w 1991 r., rządy tych państw podjęły decyzję o przyznaniu obywatelstwa tylko tym mieszkańcom, którzy lub których przodkowie, byli obywatelami tych państw przed ich włączeniem do ZSRR. Działania te wynikały z obaw przed utratą większości przez etnicznych Łotyszy i Estończyków w swoich republikach. Wszyscy mieszkańcy osiedleni w okresie radzieckim oraz ich potomkowie nie otrzymali obywatelstwa Estonii i Łotwy i muszą się o nie ubiegać jak obcokrajowcy. W praktyce oznacza to, że większość Rosjan mieszkających w krajach bałtyckich została pozbawiona praw obywatelskich, którye formalnie posiadała okresie radzieckim (do 1991). Ze względu na brak znajomości języków estońskiego i łotewskiego znaczna liczba Rosjan nie może przystąpić do egzaminu decydującego o przyznaniu obywatelstwa. Po wejściu Litwy, Łotwy i Estonii do Unii Europejskiej nastąpił pewien paradoks. Wielu z tamtejszych Rosjan, którym nie przyznano obywatelstwa stało się obywatelami Unii Europejskiej, jednak wielu z nich wciąż nie jest obywatelami żadnego z krajów Unii Europejskiej.

Procent etnicznych Rosjan w populacjach krajów bałtyckich: Łotwa (26,9%), Estonia (25,7%), Litwa (6,5%).

Zobacz też

Rosjanie w Polsce

Przypisy

↑ Сколько русских живет в России и на Земле? Утюг-TV [online], www.utug.tv [dostęp 2016-09-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-29] .
↑ ВиноградовВ. А.Г ВиноградовВ., Население стран мира с древнейших времен по настоящее время: ДЕМОГРАФИЯ. Статистические таблицы [online] [dostęp 2016-09-10] (ros.).
↑ Социальноe самочувствие россиян и экономические реалии [online], wciom.ru [dostęp 2016-09-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-29] .
↑ D. A. Maczinskij: Niektoryje problemy etnogeografii wostocznojewropejskich stiepiej wo II w. do n. e.– I w. n. e. // Archeologiczeskij sbornik Gosudarstwiennogo Ermitażje. T. 16. 1974, s. 122–133. (ros.).
↑ Porównaj z: Szymon Zimorowic, Roksolanki, to jest ruskie panny (Lwów, 1654).
↑ Wywód Macieja Stryjkowskiego.
↑ Aleksander Brückner: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej, 1927, s. 463, 469.
↑ Rut A. Agiejewa: Strany i narody: proischożdienije nazwanij. Moskwa: Nauka, 1990, s. 141–153. ISBN 5-02-002609-3.
↑ Golden, „conversion” 141–145, 161; Brook passim; Graetz 139; Rossman 82; Pinkus, Benjamin. The Jews of the Soviet Union: The History of a National Minority, Cambridge University Press, 1988, s. 2. While anti-Jewish persecutions are known to have occurred in Byzantium, scholars differ on their specific extent, nature and consistency. E.g., Angold, Michael. Church and Society in Byzantium Under the Comneni, 1081–1261, Cambridge University Press, 1995, s. 508; Gil, Moshe. A History of Palestine, 634–1099, Cambridge University Press, 1992, s. 9; Haldon, John F. Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture, Cambridge University Press, 1990, 345. ISBN 0-521-31917-X. See also Scharf 97-99; Whittow, Mark. The Making of Byzantium, 600–1025, University of California Press, 1996, s. 44; Bowman, Stephen B., Ankori, Zvi The Jews of Byzantium 1204–1453 Bloch Pub Co (December 2001); Starr, Joshua, The Jews in the Byzantine Empire 641–1204 Burt Franklin (1970); R. Jenkins „Byzantium”; Ostrogorski 161; Cohen 112; Norwich 89; Geanakoplos 268; The Oxford History of Byzantium 13.; Browning 54; Cameron 272-274.
↑ E.g., Brook; Dunlop; Golden, Khazar Studies passim; Christian 282-300.
↑ W 517 r. n.e. bizantyjscy kronikarze odnotowali, że Słowianie przekroczyli Dunaj od strony Niziny Czarnomorskiej. Jest to pierwszy niepodważalny dowód obecności słowiańskiej w Europie i pozwala wnioskować, że europejska część Rosji była częściowo zasiedlona już w V w. Porównaj z: Zdeněk Váňa, Świat dawnych Słowian (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985).
↑ ^a ^b The American Journal of Human Genetics, 01.2010/ Two Sources of the Russian Patrilineal Heritage in Their Eurasian Context.
↑ ^a ^b ^c Wiktor Bunak: Происхождение и этническая история русского народа по антропологическим данным. T. 88 (новая серия). Москва: Наука, 1965, seria: АН СССР. Труды института этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая.
↑ Semino et al. The Genetic Legacy of Paleolithic Homo sapiens sapiens in Extant Europeans: A Y Chromosome Perspective. „Science”. 290, s. 1155–1159, 2000. DOI: 10.1126/science.290.5494.1155. PMID: 11073453.
↑ Pericic i inni, High-resolution phylogenetic analysis of southeastern Europe traces major episodes of paternal gene flow among Slavic populations, „{{{czasopismo}}}”, 10, 22, Mol. Biol. Evol., 2005, s. 1964–1975, DOI: 10.1093/molbev/msi185, PMID: 15944443 .
↑ База данных «Частоты аутосомных маркеров в популяциях Евразии» Версия 1.0. © Почешхова Э. А., Соловьева Д. С., Балановская Е. В. Лаборатория популяционной генетики человека, ГУ МГНЦ РАМН. 2007.
↑ Mourant A. E., Kopec A. C., Domaniewska-Sobesak K. The Distribution of the Human Blood Groups and other Polymorphism. – London: Oxford University Press, 1976.
↑ „Meanwhile the B’s, never so plentiful, just get more so the further they are from Europe, whether up into Russia or down into the Middle East. The B’s look like a second invasion force (the Mongols) who were unable to oust the A’s.” [in:] The body. Anthony Smith. 1986; „порівняне з росіянами та монголами, у яких група «В» становить 80%.” [in:] Etnologia Ukrainy. filosofsko-teoretychnyĭ ta etnorelihiieznavchyĭ aspekt. Helyna Lozko. s. 69. 2001.
↑ ^a ^b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie WCIOM
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ Tolkowyj slowar „Russkije”. Rosyjskie Muzeum Etnograficzne. [dostęp 2011-02-17]. (ros.).
↑ Etnograficzeskije gruppy russkogo naroda. Instytut Etnologii i Antropologii Rosyjskiej Akademii Nauk. [dostęp 2011-02-17]. (ros.).
↑ Институт этнологии и антропологии РАН: Этнографические группы русских.
↑ Lynn Garafola: Diaghilev’s Ballets Russes. Oxford University Press, s. 576. ISBN 0-19-505701-5.

[1] Сколько русских живет в России и на Земле? Утюг-TV [online], www.utug.tv [dostęp 2016-09-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-29] .

[2] ВиноградовВ. А.Г ВиноградовВ., Население стран мира с древнейших времен по настоящее время: ДЕМОГРАФИЯ. Статистические таблицы [online] [dostęp 2016-09-10] (ros.).

[3] Социальноe самочувствие россиян и экономические реалии [online], wciom.ru [dostęp 2016-09-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-29] .

[4] D. A. Maczinskij: Niektoryje problemy etnogeografii wostocznojewropejskich stiepiej wo II w. do n. e.– I w. n. e. // Archeologiczeskij sbornik Gosudarstwiennogo Ermitażje. T. 16. 1974, s. 122–133. (ros.).

[5] Porównaj z: Szymon Zimorowic, Roksolanki, to jest ruskie panny (Lwów, 1654).

[6] Wywód Macieja Stryjkowskiego.

[7] Aleksander Brückner: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej, 1927, s. 463, 469.

[autonazwa0-8] Rut A. Agiejewa: Strany i narody: proischożdienije nazwanij. Moskwa: Nauka, 1990, s. 141–153. ISBN 5-02-002609-3.

[9] Golden, „conversion” 141–145, 161; Brook passim; Graetz 139; Rossman 82; Pinkus, Benjamin. The Jews of the Soviet Union: The History of a National Minority, Cambridge University Press, 1988, s. 2. While anti-Jewish persecutions are known to have occurred in Byzantium, scholars differ on their specific extent, nature and consistency. E.g., Angold, Michael. Church and Society in Byzantium Under the Comneni, 1081–1261, Cambridge University Press, 1995, s. 508; Gil, Moshe. A History of Palestine, 634–1099, Cambridge University Press, 1992, s. 9; Haldon, John F. Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture, Cambridge University Press, 1990, 345. ISBN 0-521-31917-X. See also Scharf 97-99; Whittow, Mark. The Making of Byzantium, 600–1025, University of California Press, 1996, s. 44; Bowman, Stephen B., Ankori, Zvi The Jews of Byzantium 1204–1453 Bloch Pub Co (December 2001); Starr, Joshua, The Jews in the Byzantine Empire 641–1204 Burt Franklin (1970); R. Jenkins „Byzantium”; Ostrogorski 161; Cohen 112; Norwich 89; Geanakoplos 268; The Oxford History of Byzantium 13.; Browning 54; Cameron 272-274.

[10] E.g., Brook; Dunlop; Golden, Khazar Studies passim; Christian 282-300.

[11] W 517 r. n.e. bizantyjscy kronikarze odnotowali, że Słowianie przekroczyli Dunaj od strony Niziny Czarnomorskiej. Jest to pierwszy niepodważalny dowód obecności słowiańskiej w Europie i pozwala wnioskować, że europejska część Rosji była częściowo zasiedlona już w V w. Porównaj z: Zdeněk Váňa, Świat dawnych Słowian (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985).

[ncbi.nlm.nih.gov-12] The American Journal of Human Genetics, 01.2010/ Two Sources of the Russian Patrilineal Heritage in Their Eurasian Context.

[bunak1965-13] Wiktor Bunak: Происхождение и этническая история русского народа по антропологическим данным. T. 88 (новая серия). Москва: Наука, 1965, seria: АН СССР. Труды института этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая.

[Semino-14] Semino et al. The Genetic Legacy of Paleolithic Homo sapiens sapiens in Extant Europeans: A Y Chromosome Perspective. „Science”. 290, s. 1155–1159, 2000. DOI: 10.1126/science.290.5494.1155. PMID: 11073453.

[Pericic-15] Pericic i inni, High-resolution phylogenetic analysis of southeastern Europe traces major episodes of paternal gene flow among Slavic populations, „{{{czasopismo}}}”, 10, 22, Mol. Biol. Evol., 2005, s. 1964–1975, DOI: 10.1093/molbev/msi185, PMID: 15944443 .

[16] База данных «Частоты аутосомных маркеров в популяциях Евразии» Версия 1.0. © Почешхова Э. А., Соловьева Д. С., Балановская Е. В. Лаборатория популяционной генетики человека, ГУ МГНЦ РАМН. 2007.

[17] Mourant A. E., Kopec A. C., Domaniewska-Sobesak K. The Distribution of the Human Blood Groups and other Polymorphism. – London: Oxford University Press, 1976.

[18] „Meanwhile the B’s, never so plentiful, just get more so the further they are from Europe, whether up into Russia or down into the Middle East. The B’s look like a second invasion force (the Mongols) who were unable to oust the A’s.” [in:] The body. Anthony Smith. 1986; „порівняне з росіянами та монголами, у яких група «В» становить 80%.” [in:] Etnologia Ukrainy. filosofsko-teoretychnyĭ ta etnorelihiieznavchyĭ aspekt. Helyna Lozko. s. 69. 2001.

[WCIOM-19] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie WCIOM
BŁĄD PRZYPISÓW

[20] Tolkowyj slowar „Russkije”. Rosyjskie Muzeum Etnograficzne. [dostęp 2011-02-17]. (ros.).

[21] Etnograficzeskije gruppy russkogo naroda. Instytut Etnologii i Antropologii Rosyjskiej Akademii Nauk. [dostęp 2011-02-17]. (ros.).

[22] Институт этнологии и антропологии РАН: Этнографические группы русских.

[23] Lynn Garafola: Diaghilev’s Ballets Russes. Oxford University Press, s. 576. ISBN 0-19-505701-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Naród infobox
- |Naród         = Rosjanie
+ |Naród            = Rosjanie
  |nazwa oryginalna = {{k|ru|Русские}}
- |Postacie      = [[Plik:Russianpeople3.1.png|400px]]
+ |Postacie         = [[Plik:Russianpeople3.1.png|400px]]
- |Opis_postaci  =
+ |Opis_postaci     =
 <div class="hlist" style="font-size: 90%;">
 ; <small>{{nobold | 1 rząd}}</small>
@@ Linia 42: / Linia 42: @@
 : [[Andriej Tarkowski]]
 : [[Jurij Gagarin]]
-: [[Anatolij Karpow]]
+: [[Garri Kasparow]]
 : [[Marija Szarapowa]]
 </div>
- |L_ogółem      = 137 215 200
+ |L_ogółem         = 137 215 200
- |Zamieszkanie  = {{państwo|RUS}} 115 889 100<ref>[http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081463 Spis z 2002 r.]</ref>
+ |Zamieszkanie     = {{państwo|RUS}} 115 889 100<ref>[http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081463 Spis z 2002 r.]</ref>
-{{państwo|UKR}} 8 334 100<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results |tytuł=Spis z 2001 r. |data dostępu=2006-05-30 |archiwum=https://web.archive.org/web/20100824133153/http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results |zarchiwizowano=2010-08-24 }}</ref><br />
+{{państwo|UKR}} 8 334 100<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results |tytuł = Spis z 2001 r. |archiwum = https://web.archive.org/web/20100824133153/http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results |zarchiwizowano = 2010-08-24 |data dostępu = 2006-05-30}}</ref><br />
-{{państwo|KAZ}} 4 480 200<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.ide.go.jp/English/Publish/Mes/pdf/51_cap1_2.pdf |tytuł=Spis z 1999 r. |data dostępu=2003-04-16 |archiwum=https://web.archive.org/web/20030416222849/http://www.ide.go.jp/English/Publish/Mes/pdf/51_cap1_2.pdf |zarchiwizowano=2003-04-16 }}</ref><br />{{państwo|USA}} 3 163 100<ref>{{Cytuj | url=http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-context=adp&-qr_name=ACS_2009_1YR_G00_DP2&-ds_name=ACS_2009_1YR_G00_&-tree_id=306&-redoLog=false&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en&-search_map_config= | tytuł=American FactFinder - Results<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=factfinder.census.gov | data dostępu=2017-12-03 | archiwum=https://archive.today/20200211182006/http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-context=adp&-qr_name=ACS_2009_1YR_G00_DP2&-ds_name=ACS_2009_1YR_G00_&-tree_id=306&-redoLog=false&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en&-search_map_config= | zarchiwizowano=2020-02-11 }}</ref><br />
+{{państwo|KAZ}} 4 480 200<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.ide.go.jp/English/Publish/Mes/pdf/51_cap1_2.pdf |tytuł = Spis z 1999 r. |archiwum = https://web.archive.org/web/20030416222849/http://www.ide.go.jp/English/Publish/Mes/pdf/51_cap1_2.pdf |zarchiwizowano = 2003-04-16 |data dostępu = 2003-04-16}}</ref><br />{{państwo|USA}} 3 163 100<ref>{{Cytuj |url = http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-context=adp&-qr_name=ACS_2009_1YR_G00_DP2&-ds_name=ACS_2009_1YR_G00_&-tree_id=306&-redoLog=false&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en&-search_map_config= |tytuł = American FactFinder – Results |opublikowany = factfinder.census.gov |data dostępu = 2017-12-03 |archiwum = https://archive.today/20200211182006/http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-context=adp&-qr_name=ACS_2009_1YR_G00_DP2&-ds_name=ACS_2009_1YR_G00_&-tree_id=306&-redoLog=false&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en&-search_map_config= |zarchiwizowano = 2020-02-11}}</ref><br />
-{{państwo|BLR}} 785 100<ref>{{Cytuj | url=http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf | tytuł=Wayback Machine<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=belstat.gov.by | archiwum=https://web.archive.org/web/20100918165045/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf | zarchiwizowano=2010-09-18 | data dostępu=2018-11-07 }}</ref><br />
+{{państwo|BLR}} 785 100<ref>{{Cytuj |url = http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf |tytuł = Wayback Machine |opublikowany = belstat.gov.by |archiwum = https://web.archive.org/web/20100918165045/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf |zarchiwizowano = 2010-09-18 |data dostępu = 2018-11-07}}</ref><br />
-{{państwo|UZB}} 620 000<ref name=autonazwa1>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4420922.stm BBC NEWS |Asia-Pacific |Russians left behind in Central Asia<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|UZB}} 620 000<ref name=autonazwa1>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4420922.stm BBC NEWS
+ |Asia-Pacific
+ |Russians left behind in Central Asia].</ref><br />
-{{państwo|CAN}} 500 600<ref>[https://web.archive.org/web/20120309165644/http://www40.statcan.gc.ca/l01/cst01/demo26a-eng.htm Population by selected ethnic origins, by province and territory (2006 Census)<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|CAN}} 500 600<ref>[https://web.archive.org/web/20120309165644/http://www40.statcan.gc.ca/l01/cst01/demo26a-eng.htm Population by selected ethnic origins, by province and territory (2006 Census)].</ref><br />
-{{państwo|LVA}} 487 250<ref>[http://data1.csb.gov.lv/pxweb/en/iedz/iedz__iedzrakst/IRG070.px/table/tableViewLayout1/?rxid=d8284c56-0641-451c-8b70-b6297b58f464 On key provisional results of Population and Housing Census 2011 |Latvijas statistika<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|LVA}} 487 250<ref>[http://data1.csb.gov.lv/pxweb/en/iedz/iedz__iedzrakst/IRG070.px/table/tableViewLayout1/?rxid=d8284c56-0641-451c-8b70-b6297b58f464 On key provisional results of Population and Housing Census 2011
+ |Latvijas statistika].</ref><br />
-{{państwo|KGZ}} 419 600<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf |tytuł=Zarchiwizowana kopia |data dostępu=2009-02-06 |archiwum=https://web.archive.org/web/20090206105009/http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf |zarchiwizowano=2009-02-06 }}</ref><br />
+{{państwo|KGZ}} 419 600<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf |tytuł = Zarchiwizowana kopia |archiwum = https://web.archive.org/web/20090206105009/http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf |zarchiwizowano = 2009-02-06 |data dostępu = 2009-02-06}}</ref><br />
-{{państwo|MDA}} 367 900<ref>[http://www.languages-study.com/demography/pridnestrovie.html Итоги переписи населения Приднестровья<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2006/0249/analit08.php Некоторые итоги переписи 2004 года в Молдавии<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />(łącznie z Naddniestrzem)<br />
+{{państwo|MDA}} 367 900<ref>[http://www.languages-study.com/demography/pridnestrovie.html Итоги переписи населения Приднестровья].</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2006/0249/analit08.php Некоторые итоги переписи 2004 года в Молдавии].</ref><br />(łącznie z Naddniestrzem)<br />
-{{państwo|EST}} 342 400<ref>[https://www.webcitation.org/5frSfZeR7?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/en.html CIA – The World Factbook – Estonia<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|EST}} 342 400<ref>[https://www.webcitation.org/5frSfZeR7?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/en.html CIA – The World Factbook – Estonia].</ref><br />
-{{państwo|GBR}} 300 000<ref>[http://www.workpermit.com/news/2006_12_19/uk/russians_londongrad.htm 300,000 Russians in the UK, „Londongrad” a prime location<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|GBR}} 300 000<ref>[http://www.workpermit.com/news/2006_12_19/uk/russians_londongrad.htm 300,000 Russians in the UK, „Londongrad” a prime location].</ref><br />
 (przypuszczenia)<br />
-{{państwo|BRA}} 200 000<ref>[http://www.brasil-russia.com.br/comunidade.htm Câmara De Comércio E Industria Brasil _ Russia<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|BRA}} 200 000<ref>[http://www.brasil-russia.com.br/comunidade.htm Câmara De Comércio E Industria Brasil _ Russia].</ref><br />
 (przypuszczenia)<br />
-{{państwo|DEU}} 189 300<ref>[https://web.archive.org/web/20111117203852/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Presse/pm/2009/03/PD09__110__12521,templateId=renderPrint.psml Statistisches Bundesamt Deutschland – 2008: Bevölkerung mit türkischem Pass um 25 000 zurückgegangen<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|DEU}} 189 300<ref>[https://web.archive.org/web/20111117203852/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Presse/pm/2009/03/PD09__110__12521,templateId=renderPrint.psml Statistisches Bundesamt Deutschland – 2008: Bevölkerung mit türkischem Pass um 25 000 zurückgegangen].</ref><br />
-{{państwo|LTU}} 174 900<ref>[https://web.archive.org/web/20110722151720/http://db1.stat.gov.lt/statbank/SelectVarVal/Define.asp?Maintable=M3010215&PLanguage=1 Population at the beginning of the year by ethnicity – Database of Indicators – data and statistics<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|LTU}} 174 900<ref>[https://web.archive.org/web/20110722151720/http://db1.stat.gov.lt/statbank/SelectVarVal/Define.asp?Maintable=M3010215&PLanguage=1 Population at the beginning of the year by ethnicity – Database of Indicators – data and statistics].</ref><br />
 {{państwo|TKM}} 142 000<ref name=autonazwa1 /><br />
-{{państwo|AZE}} 141 700<ref>[http://demoscope.ru/weekly/2004/0183/analit05.php Этнический состав Азербайджана (по переписи 1999 года)<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|AZE}} 141 700<ref>[http://demoscope.ru/weekly/2004/0183/analit05.php Этнический состав Азербайджана (по переписи 1999 года)].</ref><br />
-{{państwo|ARG}} 114 300<ref>[https://web.archive.org/web/20111130000939/http://www.argentina.gov.ar/argentina/portal/paginas.dhtml?pagina=259 Argentina – La Inmigración<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|ARG}} 114 300<ref>[https://web.archive.org/web/20111130000939/http://www.argentina.gov.ar/argentina/portal/paginas.dhtml?pagina=259 Argentina – La Inmigración].</ref><br />
-{{państwo|TJK}} 68 200<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php Итоги переписи населения Таджикистана 2000 года: национальный, возрастной, половой, семейный и образовательный составы<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|TJK}} 68 200<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php Итоги переписи населения Таджикистана 2000 года: национальный, возрастной, половой, семейный и образовательный составы].</ref><br />
-{{państwo|GEO}} 67 700<ref>{{Cytuj | url=http://www.statistics.ge/main.php?pform=14&plang=1 | tytuł=Statistical Information Georgia<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.statistics.ge | język=en | data dostępu=2020-07-09}}</ref><br />
+{{państwo|GEO}} 67 700<ref>{{Cytuj |url = http://www.statistics.ge/main.php?pform=14&plang=1 |tytuł = Statistical Information Georgia |opublikowany = www.statistics.ge |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref><br />
 (łącznie z Abchazją i Osetią Płd.)<br />
-{{państwo|AUS}} 67 100<ref>[http://www.immi.gov.au/media/publications/research/_pdf/poa-2008.pdf. Australian Government Department of Immigration and Border Protection<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref><br />
+{{państwo|AUS}} 67 100<ref>[http://www.immi.gov.au/media/publications/research/_pdf/poa-2008.pdf. Australian Government Department of Immigration and Border Protection].</ref><br />
-{{państwo|CUB}} 50 200<ref>[https://web.archive.org/web/20070203182631/http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/index.htm Créditos<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|CUB}} 50 200<ref>[https://web.archive.org/web/20070203182631/http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/index.htm Créditos].</ref><br />
-{{państwo|ESP}} 42 600<ref>[http://www.ine.es/prodyser/pubweb/anuario06/anu06_02demog.pdf 2 DEMOGRAFIA 2006.pmd<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|ESP}} 42 600<ref>[http://www.ine.es/prodyser/pubweb/anuario06/anu06_02demog.pdf 2 DEMOGRAFIA 2006.pmd].</ref><br />
-{{państwo|ROU}} 36 400<ref>[https://web.archive.org/web/20100516072907/http://www.aippimm.ro/articol/info_util/recensamant-romania-2002 Agentia Pentru Implementarea Proiectelor Si Programelor Pentru Imm-Uri<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|ROU}} 36 400<ref>[https://web.archive.org/web/20100516072907/http://www.aippimm.ro/articol/info_util/recensamant-romania-2002 Agentia Pentru Implementarea Proiectelor Si Programelor Pentru Imm-Uri].</ref><br />
-{{państwo|FIN}} 33 400<ref>[https://web.archive.org/web/20090224073820/http://www.vsy.fi/opinto/maahanmuuttajat/index.php?k=1940 VSOP – Maahanmuuttajat – Venäläiset<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|FIN}} 33 400<ref>[https://web.archive.org/web/20090224073820/http://www.vsy.fi/opinto/maahanmuuttajat/index.php?k=1940 VSOP – Maahanmuuttajat – Venäläiset].</ref><br />
-{{państwo|CZE}} 31 900<ref>[http://www.czso.cz/csu/cizinci.nsf/t/1000466A60/$File/c01t01.pdf. Content not found | CZSO<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref><br />
+{{państwo|CZE}} 31 900<ref>[http://www.czso.cz/csu/cizinci.nsf/t/1000466A60/$File/c01t01.pdf. Content not found
+ |CZSO].</ref><br />
-{{państwo|ITA}} 25 800<ref>[http://demo.istat.it/str2009/index_e.html Statistiche demografiche ISTAT<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|ITA}} 25 800<ref>[http://demo.istat.it/str2009/index_e.html Statistiche demografiche ISTAT].</ref><br />
-{{państwo|GRC}} 18 200<ref>[https://web.archive.org/web/20140915134749/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1604/Other/A1604_SAP03_TB_DC_00_2001_09_F_GR.pdf. Error<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref><br />
+{{państwo|GRC}} 18 200<ref>[https://web.archive.org/web/20140915134749/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1604/Other/A1604_SAP03_TB_DC_00_2001_09_F_GR.pdf. Error].</ref><br />
-{{państwo|CHN}} 15 600<ref>http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000pucha/html/t0106.htm</ref><br />
+{{państwo|CHN}} 15 600<ref>http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000pucha/html/t0106.htm.</ref><br />
 (łącznie z Tajwanem)<br />
-{{państwo|FRA}} 15 600<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.ined.fr/fichier/t_telechargement/11100/telechargement_fichier_fr_t.l.chargement.xls |tytuł=Zarchiwizowana kopia |data dostępu=2011-08-29 |archiwum=https://web.archive.org/web/20200501150611/https://www.ined.fr/fichier/t_telechargement/11100/telechargement_fichier_fr_t.l.chargement.xls |zarchiwizowano=2020-05-01 }}</ref><br />
+{{państwo|FRA}} 15 600<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.ined.fr/fichier/t_telechargement/11100/telechargement_fichier_fr_t.l.chargement.xls |tytuł = Zarchiwizowana kopia |archiwum = https://web.archive.org/web/20200501150611/https://www.ined.fr/fichier/t_telechargement/11100/telechargement_fichier_fr_t.l.chargement.xls |zarchiwizowano = 2020-05-01 |data dostępu = 2011-08-29}}</ref><br />
-{{państwo|BGR}} 15 600<ref>http://www.nsi.bg/Census/Ethnos.htm</ref><br />
+{{państwo|BGR}} 15 600<ref>http://www.nsi.bg/Census/Ethnos.htm.</ref><br />
 {{Państwo|POL}} 6 100<ref>Dane [[Główny Urząd Statystyczny|Głównego Urzędu Statystycznego]] z 2002 roku.</ref>
- |Język         = [[język rosyjski|rosyjski]]
+ |Język            = [[język rosyjski|rosyjski]]
- |Religie       = według badań [[WCIOM]]<ref name=WCIOM>[https://archive.today/20160629122031/http://wciom.ru/index.php?id=236&uid=13365 Badanie WCIOM z 2010 r., "Czy wierzymy w Boga?" (''ВЕРИМ ЛИ МЫ В БОГА?''), opubl. 30 marca 2010 r.] {{lang|ru}} [dostęp 2016-06-29]</ref> głównie [[prawosławie]] - ok. 75%, w tym [[staroobrzędowcy]]); w mniejszym stopniu [[protestantyzm]] - 1%; [[katolicyzm]] - 1%; [[buddyzm]] - 1%; [[islam]] - 5%; [[ateizm]] i [[agnostycyzm]] (według WCIOM niewierzący) - ok. 8%
+ |Religie          = według badań [[WCIOM]]<ref name=WCIOM>[https://archive.today/20160629122031/http://wciom.ru/index.php?id=236&uid=13365 Badanie WCIOM z 2010 r., "Czy wierzymy w Boga?" (''ВЕРИМ ЛИ МЫ В БОГА?''), opubl. 30 marca 2010 r.] {{lang|ru}} [dostęp 2016-06-29].</ref> głównie [[prawosławie]] – ok. 75%, w tym [[staroobrzędowcy]])<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (NIESPAROWANE NAWIASY OKRĄGŁE) -->; w mniejszym stopniu [[protestantyzm]] – 1%; [[katolicyzm]] – 1%; [[buddyzm]] – 1%; [[islam]] – 5%; [[ateizm]] i [[agnostycyzm]] (według WCIOM niewierzący) – ok. 8%
- |Pokrewieństwo = [[Białorusini]], [[Ukraińcy]] i inne etnosy [[Słowianie wschodni|wschodniosłowiańskie]]
+ |Pokrewieństwo    = [[Białorusini]], [[Ukraińcy]] i inne etnosy [[Słowianie wschodni|wschodniosłowiańskie]]
 }}
 [[Plik:Russians ethnic 94.jpg|mały|275px|Mapa ukazująca tereny zamieszkane przez etnicznych Rosjan w krajach byłego ZSRR.]]
@@ Linia 92: / Linia 96: @@
 '''Rosjanie''' ({{Ros.|русские/russkije}}) – [[naród]] [[Słowianie wschodni|wschodniosłowiański]], zamieszkujący głównie [[Rosja|Rosję]] oraz inne kraje byłego [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]], przede wszystkim: [[Ukraina|Ukrainę]], [[Białoruś]], [[Kazachstan]], [[Uzbekistan]], [[Łotwa|Łotwę]], [[Kirgistan]], [[Estonia|Estonię]], [[Litwa|Litwę]], [[Mołdawia|Mołdawię]] z [[Naddniestrze|Nadniestrzem]] oraz [[Turkmenistan]]. Znaczące diaspory znajdują się w [[Stany Zjednoczone|USA]], [[Kanada|Kanadzie]], [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], [[Brazylia|Brazylii]] i [[Niemcy|Niemczech]].
-Rosjanie są największym narodem [[Europa|Europy]] i jednym z największych narodów na świecie, a ich liczbę szacuje się według różnych źródeł od 127<ref>{{Cytuj|tytuł=Сколько русских живет в России и на Земле? Утюг-TV|data dostępu=2016-09-10|opublikowany=www.utug.tv|url=http://www.utug.tv/2010/10/skolko-russkix/|archiwum=https://web.archive.org/web/20160529015105/http://www.utug.tv/2010/10/skolko-russkix/|zarchiwizowano=2016-05-29}}</ref> do 167<ref>{{Cytuj|autor=Виноградов А.Г|tytuł=Население стран мира с древнейших времен по настоящее время: ДЕМОГРАФИЯ. Статистические таблицы|data dostępu=2016-09-10|url=https://books.google.com/books?id=EbDpCAAAQBAJ|język=ru}}</ref> milionów. Zgodnie z rosyjskim powszechnym spisem ludności przeprowadzonym w 2010 roku Rosjanie są największą, tubylczą [[grupa etniczna|grupą etniczną]] Rosji, gdzie żyje ich ponad 111 mln (ok. 78%). Językiem ojczystym większości Rosjan jest [[język rosyjski]], a religią dominującą jest [[prawosławie]] (ok. 75%)<ref>{{Cytuj|tytuł=Социальноe самочувствие россиян и экономические реалии|data dostępu=2016-09-10|opublikowany=wciom.ru|url=http://wciom.ru/index.php?id=268&uid=13365|archiwum=https://web.archive.org/web/20200929201730/http://wciom.ru/index.php?id=268&uid=13365|zarchiwizowano=2020-09-29}}</ref>.
+Rosjanie są największym narodem [[Europa|Europy]] i jednym z największych narodów na świecie, a ich liczbę szacuje się według różnych źródeł od 127<ref>{{Cytuj |tytuł = Сколько русских живет в России и на Земле? Утюг-TV |data dostępu = 2016-09-10 |opublikowany = www.utug.tv |url = http://www.utug.tv/2010/10/skolko-russkix/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20160529015105/http://www.utug.tv/2010/10/skolko-russkix/ |zarchiwizowano = 2016-05-29}}</ref> do 167<ref>{{Cytuj |autor = Виноградов А.Г |tytuł = Население стран мира с древнейших времен по настоящее время: ДЕМОГРАФИЯ. Статистические таблицы |data dostępu = 2016-09-10 |url = https://books.google.com/books?id=EbDpCAAAQBAJ |język = ru}}</ref> milionów. Zgodnie z rosyjskim powszechnym spisem ludności przeprowadzonym w 2010 roku Rosjanie są największą, tubylczą [[grupa etniczna|grupą etniczną]] Rosji, gdzie żyje ich ponad 111 mln (ok. 78%). Językiem ojczystym większości Rosjan jest [[język rosyjski]], a religią dominującą jest [[prawosławie]] (ok. 75%)<ref>{{Cytuj |tytuł = Социальноe самочувствие россиян и экономические реалии |data dostępu = 2016-09-10 |opublikowany = wciom.ru |url = http://wciom.ru/index.php?id=268&uid=13365 |archiwum = https://web.archive.org/web/20200929201730/http://wciom.ru/index.php?id=268&uid=13365 |zarchiwizowano = 2020-09-29}}</ref>.
 == Etymologia ==
-Nazwa „Rosjanie” ({{ros.|russkije}}, dosłownie „ruscy, Rusini”) pochodzi od słowa „[[Ruś]]”, którego etymologia zawsze wzbudzała wiele kontrowersji. W historii wywodzono ją od nazwy starożytnego plemienia [[Roksolanowie|Roksolanów]]<ref>{{cytuj książkę | autor= D. A. Maczinskij| tytuł=Niektoryje problemy etnogeografii wostocznojewropejskich stiepiej wo II w. do n. e.– I w. n. e. // Archeologiczeskij sbornik Gosudarstwiennogo Ermitażje| rok=1974| tom=16| strony=122–133| język=ru}}</ref><ref>Porównaj z: [[Szymon Zimorowic]], ''[[Roksolanki, to jest ruskie panny]]'' (Lwów, 1654).</ref>, od słowa ''rossieje'', co oznacza ''rozsiane'' (po ziemi, daleko)<ref>Wywód [[Maciej Stryjkowski|Macieja Stryjkowskiego]].</ref> i wielu różnych nazw topograficznych. Współcześni językoznawcy wywodzą najczęściej nazwę „Ruś” od [[Języki ugrofińskie|ugrofińskiego]] słowa „Ruotsi”, które oznacza „mieszkańcy wybrzeża”, „brzeżanie”. [[Finowie]] do dzisiaj nazywają tak [[Szwedzi|Szwedów]], od których słowo to mogli przejąć, gdyż ''roslag'' oznacza w [[język staronordyjski|staronordyjskim]] „wybrzeże”<ref>{{cytuj książkę | autor=Aleksander Brückner| tytuł=Słownik etymologiczny języka polskiego| wydawca=Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej| miejsce=Kraków| rok=1927| strony=463, 469}}</ref>.
+Nazwa „Rosjanie” ({{ros.|russkije}}, dosłownie „ruscy, Rusini”) pochodzi od słowa „[[Ruś]]”, którego etymologia zawsze wzbudzała wiele kontrowersji. W historii wywodzono ją od nazwy starożytnego plemienia [[Roksolanowie|Roksolanów]]<ref>{{cytuj książkę |autor = D. A. Maczinskij |tytuł = Niektoryje problemy etnogeografii wostocznojewropejskich stiepiej wo II w. do n. e.– I w. n. e. // Archeologiczeskij sbornik Gosudarstwiennogo Ermitażje |rok = 1974 |tom = 16 |strony = 122–133 |język = ru}}</ref><ref>Porównaj z: [[Szymon Zimorowic]], ''[[Roksolanki, to jest ruskie panny]]'' (Lwów, 1654).</ref>, od słowa ''rossieje'', co oznacza ''rozsiane'' (po ziemi, daleko)<ref>Wywód [[Maciej Stryjkowski|Macieja Stryjkowskiego]].</ref> i wielu różnych nazw topograficznych. Współcześni językoznawcy wywodzą najczęściej nazwę „Ruś” od [[Języki ugrofińskie|ugrofińskiego]] słowa „Ruotsi”, które oznacza „mieszkańcy wybrzeża”, „brzeżanie”. [[Finowie]] do dzisiaj nazywają tak [[Szwedzi|Szwedów]], od których słowo to mogli przejąć, gdyż ''roslag'' oznacza w [[język staronordyjski|staronordyjskim]] „wybrzeże”<ref>{{cytuj książkę |autor = Aleksander Brückner |tytuł = Słownik etymologiczny języka polskiego |wydawca = Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej |miejsce = Kraków |rok = 1927 |strony = 463, 469}}</ref>.
-Potocznie słowo ''Rosjanie'' (ros. ''rossijanie'') jest używane do określenia wszystkich [[obywatelstwo|obywateli]] Rosji bez względu na przynależność etniczną, podobnie jak często czyniono to wobec obywateli Związku Radzieckiego. Dawniej etnicznych Rosjan nazywano też Wielkorusinami (ros. ''wielikorusy''), gdyż zamieszkiwali nie tyle większą, co starszą część państwa, w przeciwieństwie do Małorusinów (dziś [[Ukraińcy|Ukraińców]])<ref name=autonazwa0>{{cytuj książkę | autor=Rut A. Agiejewa| tytuł=Strany i narody: proischożdienije nazwanij| wydawca=Nauka| miejsce=Moskwa| rok=1990| isbn=5-02-002609-3| strony=141–153}}</ref>.
+Potocznie słowo ''Rosjanie'' (ros. ''rossijanie'') jest używane do określenia wszystkich [[obywatelstwo|obywateli]] Rosji bez względu na przynależność etniczną, podobnie jak często czyniono to wobec obywateli Związku Radzieckiego. Dawniej etnicznych Rosjan nazywano też Wielkorusinami (ros. ''wielikorusy''), gdyż zamieszkiwali nie tyle większą, co starszą część państwa, w przeciwieństwie do Małorusinów (dziś [[Ukraińcy|Ukraińców]])<ref name=autonazwa0>{{cytuj książkę |autor = Rut A. Agiejewa |tytuł = Strany i narody: proischożdienije nazwanij |wydawca = Nauka |miejsce = Moskwa |rok = 1990 |isbn = 5-02-002609-3 |strony = 141–153}}</ref>.
 == Etnogeneza ==
-W czasach prehistorycznych szerokie stepy południowej Rosji były zasiedlone przez pasterskich [[Koczownik|nomadów]]. Według [[Teoria kurhanowa|teorii kurhanowej]] ludność praindoeuropejska uformowała się na południu dzisiejszej Rosji (ok. 10 000 lat temu), a następnie migrując do Europy i Azji dała początek m.in. [[Grecy|Grekom]], [[Germanie|Germanom]], [[Celtowie|Celtom]], [[Bałtowie|Bałtom]], [[Słowianie|Słowianom]] i ludom indo-irańskim. Według teorii dominującej do lat 70. XX wieku, ok. 6000-7000 lat temu przywędrowały z okolic Uralu do Europy Północnej pierwsze [[Ludy ugrofińskie|plemiona ugrofińskie]], które wkrótce zdominowały ludność paleoeuropejską i całkowicie ją zasymilowały. Obecnie przeważa pogląd, że ludy ugrofińskie ukształtowały się w europejskiej części Rosji w tym samym czasie co Praindoeuropejczycy. W okresie starożytnym [[Step Pontyjski]] był zamieszkiwany przez [[Scytowie|Scytów]], a jego kresy zachodnie również przez [[Sarmaci|Sarmatów]]. We wczesnym średniowieczu przez terytorium dzisiejszej Rosji wędrowały liczne ludy różnego pochodzenia, m.in. [[Hunowie]], [[Alanowie]], [[Awarowie]], [[Bułgarzy]], [[Chazarowie]], [[Pieczyngowie]], [[Połowcy]] i [[Węgrzy]]. Pomimo istnienia interakcji pomiędzy wymienionymi ludami a Słowianami, nie wiadomo czy ludy te miały bezpośredni wpływ na etnogenezę Rosjan. W poł. VII w. na terenach [[Kaukaz Północny|Kaukazu Północnego]] powstał [[Kaganat Chazarski]] (ok. 650–969) – jedyne znane państwo [[Judaizm|judaistyczne]], którego mieszkańcy nie byli etnicznymi Żydami<ref>Golden, „conversion” 141–145, 161; Brook ''passim''; Graetz 139; Rossman 82; Pinkus, Benjamin. ''The Jews of the Soviet Union: The History of a National Minority'', Cambridge University Press, 1988, s. 2. While anti-Jewish persecutions are known to have occurred in Byzantium, scholars differ on their specific extent, nature and consistency. ''E.g.'', Angold, Michael. ''Church and Society in Byzantium Under the Comneni'', 1081–1261, Cambridge University Press, 1995, s. 508; Gil, Moshe. ''A History of Palestine, 634–1099'', Cambridge University Press, 1992, s. 9; Haldon, John F. ''Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture'', Cambridge University Press, 1990, 345. {{ISBN|0-521-31917-X}}. See also Scharf 97-99; Whittow, Mark. ''The Making of Byzantium, 600–1025'', University of California Press, 1996, s. 44; Bowman, Stephen B., Ankori, Zvi ''The Jews of Byzantium 1204–1453'' Bloch Pub Co (December 2001); Starr, Joshua, ''The Jews in the Byzantine Empire 641–1204'' Burt Franklin (1970); R. Jenkins „Byzantium”; Ostrogorski 161; Cohen 112; Norwich 89; Geanakoplos 268; ''The Oxford History of Byzantium'' 13.; Browning 54; Cameron 272-274.</ref><ref>''E.g.'', Brook; Dunlop; Golden, ''Khazar Studies'' ''passim''; Christian 282-300.</ref>. [[Chazarowie]] opanowali w VIII w. znaczne obszary dzisiejszej południowej Rosji i Ukrainy podporządkowując sobie część wschodniej Słowiańszczyzny (m.in. plemię [[Polanie (plemię wschodniosłowiańskie)|Polan]]).
+W czasach prehistorycznych szerokie stepy południowej Rosji były zasiedlone przez pasterskich [[Koczownik|nomadów]]. Według [[Teoria kurhanowa|teorii kurhanowej]] ludność praindoeuropejska uformowała się na południu dzisiejszej Rosji (ok. 10 000 lat temu), a następnie migrując do Europy i Azji dała początek m.in. [[Grecy|Grekom]], [[Germanie|Germanom]], [[Celtowie|Celtom]], [[Bałtowie|Bałtom]], [[Słowianie|Słowianom]] i ludom indo-irańskim. Według teorii dominującej do lat 70. XX wieku, ok. 6000–7000 lat temu przywędrowały z okolic Uralu do Europy Północnej pierwsze [[Ludy ugrofińskie|plemiona ugrofińskie]], które wkrótce zdominowały ludność paleoeuropejską i całkowicie ją zasymilowały. Obecnie przeważa pogląd, że ludy ugrofińskie ukształtowały się w europejskiej części Rosji w tym samym czasie co Praindoeuropejczycy. W okresie starożytnym [[Step Pontyjski]] był zamieszkiwany przez [[Scytowie|Scytów]], a jego kresy zachodnie również przez [[Sarmaci|Sarmatów]]. We wczesnym średniowieczu przez terytorium dzisiejszej Rosji wędrowały liczne ludy różnego pochodzenia, m.in. [[Hunowie]], [[Alanowie]], [[Awarowie]], [[Bułgarzy]], [[Chazarowie]], [[Pieczyngowie]], [[Połowcy]] i [[Węgrzy]]. Pomimo istnienia interakcji pomiędzy wymienionymi ludami a Słowianami, nie wiadomo czy ludy te miały bezpośredni wpływ na etnogenezę Rosjan. W poł. VII w. na terenach [[Kaukaz Północny|Kaukazu Północnego]] powstał [[Kaganat Chazarski]] (ok. 650–969) – jedyne znane państwo [[Judaizm|judaistyczne]], którego mieszkańcy nie byli etnicznymi Żydami<ref>Golden, „conversion” 141–145, 161; Brook ''passim''; Graetz 139; Rossman 82; Pinkus, Benjamin. ''The Jews of the Soviet Union: The History of a National Minority'', Cambridge University Press, 1988, s. 2. While anti-Jewish persecutions are known to have occurred in Byzantium, scholars differ on their specific extent, nature and consistency. ''E.g.'', Angold, Michael. ''Church and Society in Byzantium Under the Comneni'', 1081–1261, Cambridge University Press, 1995, s. 508; Gil, Moshe. ''A History of Palestine, 634–1099'', Cambridge University Press, 1992, s. 9; Haldon, John F. ''Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture'', Cambridge University Press, 1990, 345. {{ISBN|0-521-31917-X}}. See also Scharf 97-99; Whittow, Mark. ''The Making of Byzantium, 600–1025'', University of California Press, 1996, s. 44; Bowman, Stephen B., Ankori, Zvi ''The Jews of Byzantium 1204–1453'' Bloch Pub Co (December 2001); Starr, Joshua, ''The Jews in the Byzantine Empire 641–1204'' Burt Franklin (1970); R. Jenkins „Byzantium”; Ostrogorski 161; Cohen 112; Norwich 89; Geanakoplos 268; ''The Oxford History of Byzantium'' 13.; Browning 54; Cameron 272-274.</ref><ref>''E.g.'', Brook; Dunlop; Golden, ''Khazar Studies'' ''passim''; Christian 282-300.</ref>. Chazarowie opanowali w VIII w. znaczne obszary dzisiejszej południowej Rosji i Ukrainy podporządkowując sobie część wschodniej Słowiańszczyzny (m.in. plemię [[Polanie (plemię wschodniosłowiańskie)|Polan]]).
 Dominujący substrat w etnogenezie Rosjan stanowiły plemiona [[Słowianie wschodni|wschodniosłowiańskie]] ([[Krywicze]], [[Radymicze]], [[Siewierzanie]], [[Słowienie]], [[Wiatycze]] i inne), którym współcześni Rosjanie zawdzięczają swój język i podstawy kultury ludowej. Południowo-zachodnia Rosja była zasiedlona przez Słowian już w V w. n.e.<ref>W 517 r. n.e. bizantyjscy kronikarze odnotowali, że Słowianie przekroczyli Dunaj od strony Niziny Czarnomorskiej. Jest to pierwszy niepodważalny dowód obecności słowiańskiej w Europie i pozwala wnioskować, że europejska część Rosji była częściowo zasiedlona już w V w. Porównaj z: Zdeněk Váňa, ''Świat dawnych Słowian'' (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985).</ref> Niektóre regiony europejskiej części Rosji, zwłaszcza obszary północno-wschodnie, zostały zasiedlone przez ludność słowiańską po 1000 r. Wraz z powstaniem państwa ruskiego, zamieszkujące go niektóre [[ludy ugrofińskie]] ([[Meria (lud)|Meria]], [[Mieszczera]] i [[Muromcy|Muroma]]), [[Bałtowie|bałtowskie]] ([[Goladź]]) oraz germańscy [[Waregowie]] ulegli całkowitej asymilacji z ludnością słowiańską. W tym okresie na kulturę ruską silnie oddziaływała kultura Słowian Południowych (szczególnie bułgarska i serbska), a także kultura bizantyjska i grecka. W wyniku tych kontaktów przyjęto na Rusi chrześcijaństwo wschodniego rytu, zaadaptowano wzorce prawosławnej literatury, architektury i ikonografii oraz zapoznano się z mitologią starożytnej Grecji i Bliskiego Wschodu.
@@ Linia 109: / Linia 113: @@
 == Antropologia fizyczna ==
-Etniczni Rosjanie są w tradycyjnej antropologii fizycznej zaliczani do białej rasy kaukaskiej. Populacja rosyjska jest zasadniczo jednorodna pod względem fizycznym<ref name="bunak1965">{{cytuj książkę| nazwisko=Bunak| imię=Wiktor| tytuł=Происхождение и этническая история русского народа по антропологическим данным| miejsce=Москва| wydawca=Наука| rok=1965| tom=88 (новая серия)| seria=АН СССР. Труды института этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая}}</ref>. Komparatystyka dotychczasowych badań antropologicznych wykazuje na pokrewieństwo z innymi etnosami rasy białej typu środkowoeuropejskiego i nordyckiego z różnym stopniem podobieństwa w zależności od badanego regionu<ref name="bunak1965" />.
+Etniczni Rosjanie są w tradycyjnej antropologii fizycznej zaliczani do białej rasy kaukaskiej. Populacja rosyjska jest zasadniczo jednorodna pod względem fizycznym<ref name="bunak1965">{{cytuj książkę |nazwisko = Bunak |imię = Wiktor |tytuł = Происхождение и этническая история русского народа по антропологическим данным |miejsce = Москва |wydawca = Наука |rok = 1965 |tom = 88 (новая серия) |seria = АН СССР. Труды института этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая}}</ref>. Komparatystyka dotychczasowych badań antropologicznych wykazuje na pokrewieństwo z innymi etnosami rasy białej typu środkowoeuropejskiego i nordyckiego z różnym stopniem podobieństwa w zależności od badanego regionu<ref name="bunak1965" />.
 Cechami wyróżniającymi Rosjan spośród innych populacji rasy białej są<ref name="bunak1965" />:
@@ Linia 118: / Linia 122: @@
 * znikome pochylenie czoła i bardzo słabo rozwinięty łuk brwiowy.
-Współczesne badania genetyczne nad pokrewieństwem poszczególnych narodów koncentrują się na występowaniu haplogrup w chromosomach Y. W przypadku etnosów słowiańskich charakterystyczną dla nich jest [[haplogrupa R1a1 (Y-DNA)]]. Według różnych badań częstotliwość występowania tej grupy u Rosjan wynosi 47-55%, co czyni ich największymi nosicielami tej haplogrupy na świecie (ok. 30 mln mężczyzn)<ref name="Semino">{{cytuj pismo | autor=Semino et al | tytuł=The Genetic Legacy of Paleolithic ''Homo sapiens sapiens'' in Extant Europeans: A Y Chromosome Perspective | url=http://hpgl.stanford.edu/publications/Science_2000_v290_p1155.pdf | czasopismo=Science | rok=2000 | wolumin=290 | strony=1155–1159 | pmid=11073453 | doi=10.1126/science.290.5494.1155}}</ref><ref name="Pericic">{{cytuj | autor=Pericic et al | tytuł=High-resolution phylogenetic analysis of southeastern Europe traces major episodes of paternal gene flow among Slavic populations | url=http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/content/full/22/10/1964 | data=2005 | wydawca=Mol. Biol. Evol. | wolumin=22 | wydanie=10 | s=1964–1975 | pmid=15944443 | doi=10.1093/molbev/msi185}}</ref>. Drugą grupą pod względem liczebności wśród Rosjan (ok. 20%) stanowią mężczyźni będący nosicielami haplogrupy N (Y-DNA), charakterystycznej dla [[Języki fińskie|ludów fińskich]] i całej północnej [[Eurazja|Eurazji]]. Potwierdza to obserwowane od [[Średniowiecze|Średniowiecza]] zjawisko asymilacji plemion fińskich przez północno-wschodnich [[Rusini|Rusinów]]<ref name="ncbi.nlm.nih.gov"/>. W wyniku tych procesów Rosjanie stali się drugimi po [[Chińczycy Han|Chińczykach]] narodem nosicielem haplogrupy N (ok. 13 mln mężczyzn).
+Współczesne badania genetyczne nad pokrewieństwem poszczególnych narodów koncentrują się na występowaniu haplogrup w chromosomach Y. W przypadku etnosów słowiańskich charakterystyczną dla nich jest [[haplogrupa R1a1 (Y-DNA)]]. Według różnych badań częstotliwość występowania tej grupy u Rosjan wynosi 47–55%, co czyni ich największymi nosicielami tej haplogrupy na świecie (ok. 30 mln mężczyzn)<ref name="Semino">{{cytuj pismo |autor = Semino et al |tytuł = The Genetic Legacy of Paleolithic ''Homo sapiens sapiens'' in Extant Europeans: A Y Chromosome Perspective |url = http://hpgl.stanford.edu/publications/Science_2000_v290_p1155.pdf |czasopismo = Science |rok = 2000 |wolumin = 290 |strony = 1155–1159 |pmid = 11073453 |doi = 10.1126/science.290.5494.1155}}</ref><ref name="Pericic">{{cytuj |autor = Pericic et al |tytuł = High-resolution phylogenetic analysis of southeastern Europe traces major episodes of paternal gene flow among Slavic populations |url = http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/content/full/22/10/1964 |data = 2005 |wydawca = Mol. Biol. Evol. |wolumin = 22 |wydanie = 10 |s = 1964–1975 |pmid = 15944443 |doi = 10.1093/molbev/msi185}}</ref>. Drugą grupą pod względem liczebności wśród Rosjan (ok. 20%) stanowią mężczyźni będący nosicielami haplogrupy N (Y-DNA), charakterystycznej dla [[Języki fińskie|ludów fińskich]] i całej północnej [[Eurazja|Eurazji]]. Potwierdza to obserwowane od [[Średniowiecze|Średniowiecza]] zjawisko asymilacji plemion fińskich przez północno-wschodnich [[Rusini|Rusinów]]<ref name="ncbi.nlm.nih.gov" />. W wyniku tych procesów Rosjanie stali się drugimi po [[Chińczycy Han|Chińczykach]] narodem nosicielem haplogrupy N (ok. 13 mln mężczyzn).
-Najczęściej występującą wśród Rosjan [[Grupy krwi|grupą krwi]] jest grupa 0 z częstotliwością występowania 0,598 (dla porównania 0,6–0,65 dla pozostałych mieszkańców Europy Wschodniej i Środkowej). Drugą najliczniejszą jest grupa A o prezentacji 0,247 (dla porównania 0,25–0,3 dla pozostałych mieszkańców Europy Wschodniej i Środkowej). Najrzadziej występującą u Rosjan jest grupa krwi B (częstotliwość wśród Rosjan: 0,156, u sąsiednich ugrupowań geograficznych: 0,1–0,2, w Europie Zachodniej i Środkowej: 0,05–0,1)<ref>[http://genepool.narod.ru/autosomal_base.xls База данных «Частоты аутосомных маркеров в популяциях Евразии»] Версия 1.0. © Почешхова Э. А., Соловьева Д. С., Балановская Е.&nbsp;В.&nbsp;Лаборатория популяционной генетики человека, ГУ МГНЦ РАМН. 2007.</ref><ref>''Mourant A. E., Kopec A. C., Domaniewska-Sobesak K.''&nbsp;The Distribution of the Human Blood Groups and other Polymorphism.&nbsp;— London: Oxford University Press, 1976.</ref><ref>„Meanwhile the B’s, never so plentiful, just get more so the further they are from Europe, whether up into Russia or down into the Middle East. The B’s look like a second invasion force (the Mongols) who were unable to oust the A’s.” [in:] The body. Anthony Smith. 1986; „порівняне з росіянами та монголами, у яких група «В» становить 80%.” [in:] Etnologia Ukrainy. filosofsko-teoretychnyĭ ta etnorelihiieznavchyĭ aspekt. Helyna Lozko. s. 69. 2001.</ref>.
+Najczęściej występującą wśród Rosjan [[Grupy krwi|grupą krwi]] jest grupa 0 z częstotliwością występowania 0,598 (dla porównania 0,6–0,65 dla pozostałych mieszkańców Europy Wschodniej i Środkowej). Drugą najliczniejszą jest grupa A o prezentacji 0,247 (dla porównania 0,25–0,3 dla pozostałych mieszkańców Europy Wschodniej i Środkowej). Najrzadziej występującą u Rosjan jest grupa krwi B (częstotliwość wśród Rosjan: 0,156, u sąsiednich ugrupowań geograficznych: 0,1–0,2, w Europie Zachodniej i Środkowej: 0,05–0,1)<ref>[http://genepool.narod.ru/autosomal_base.xls База данных «Частоты аутосомных маркеров в популяциях Евразии»] Версия 1.0. © Почешхова Э. А., Соловьева Д. С., Балановская Е.&nbsp;В.&nbsp;Лаборатория популяционной генетики человека, ГУ МГНЦ РАМН. 2007.</ref><ref>''Mourant A. E., Kopec A. C., Domaniewska-Sobesak K.''&nbsp;The Distribution of the Human Blood Groups and other Polymorphism.&nbsp; – London: Oxford University Press, 1976.</ref><ref>„Meanwhile the B’s, never so plentiful, just get more so the further they are from Europe, whether up into Russia or down into the Middle East. The B’s look like a second invasion force (the Mongols) who were unable to oust the A’s.” [in:] The body. Anthony Smith. 1986; „порівняне з росіянами та монголами, у яких група «В» становить 80%.” [in:] Etnologia Ukrainy. filosofsko-teoretychnyĭ ta etnorelihiieznavchyĭ aspekt. Helyna Lozko. s. 69. 2001.</ref>.
 == Demografia ==
-Rosjanie stanowią jedną z największych grup etnicznych na świecie, ich łączna liczba wynosi około 150 milionów. Najwięcej Rosjan (około 115,9 milionów) mieszka w Rosji, około 28 milionów zamieszkuje pobliskie kraje, a 2 miliony mieszka w pozostałych częściach świata (głównie w USA, Kanadzie, Brazylii, Australii i Europie Zachodniej).
+Rosjanie stanowią jedną z największych grup etnicznych na świecie, ich łączna liczba wynosi około 150 milionów. Najwięcej Rosjan (około 115,9 miliona) mieszka w Rosji, około 28 milionów zamieszkuje pobliskie kraje, a 2 miliony mieszka w pozostałych częściach świata (głównie w USA, Kanadzie, Brazylii, Australii i Europie Zachodniej).
 == Język ==
 {{osobny artykuł|Język rosyjski}}
-Językiem ojczystym Rosjan jest język rosyjski – największy język z rodziny [[języki słowiańskie|języków słowiańskich]]. Posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250-300 mln. Oprócz samej Rosji język rosyjski jest także językiem urzędowym na Białorusi, w Kazachstanie, [[Kirgistan]]ie, na [[Autonomiczna Republika Krymu|Krymie]], w [[Naddniestrze|Naddniestrzu]], [[Gagauzja|Gagauzji]], [[Abchazja|Abchazji]] i [[Osetia Południowa|Osetii Południowej]]. Jest jednym z sześciu języków oficjalnych [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]]. Posługuje się pismem zwanym [[Grażdanka|grażdanką]], odmianą [[Cyrylica|cyrylicy]] powstałą na skutek jej uproszczenia. [[Język literacki]] rozwinął się bezpośrednio z [[język staroruski|języka staroruskiego]] w XV w.
+Językiem ojczystym Rosjan jest język rosyjski – największy język z rodziny [[języki słowiańskie|języków słowiańskich]]. Posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250–300 mln. Oprócz samej Rosji język rosyjski jest także językiem urzędowym na Białorusi, w Kazachstanie, [[Kirgistan]]ie, na [[Autonomiczna Republika Krymu|Krymie]], w [[Naddniestrze|Naddniestrzu]], [[Gagauzja|Gagauzji]], [[Abchazja|Abchazji]] i [[Osetia Południowa|Osetii Południowej]]. Jest jednym z sześciu języków oficjalnych [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]]. Posługuje się pismem zwanym [[Grażdanka|grażdanką]], odmianą [[Cyrylica|cyrylicy]] powstałą na skutek jej uproszczenia. [[Język literacki]] rozwinął się bezpośrednio z [[język staroruski|języka staroruskiego]] w XV w.
 == Religia ==
-Zgodnie z różnymi danymi większość Rosjan jest wyznania [[prawosławie|prawosławnego]] – podawane liczby wahają się od 50% do 75%<ref name=WCIOM/> ludności. Od 33% do 48% stanowią ateiści i obojętni wobec kwestii wiary (według badań WCIOM 8%<ref name=WCIOM/>). Rosjanie, którzy identyfikują się z prawosławiem, niekoniecznie są osobami wierzącymi i biorącymi udział w praktykach religijnych.
+Zgodnie z różnymi danymi większość Rosjan jest wyznania [[prawosławie|prawosławnego]] – podawane liczby wahają się od 50% do 75%<ref name=WCIOM /> ludności. Od 33% do 48% stanowią ateiści i obojętni wobec kwestii wiary (według badań WCIOM 8%<ref name=WCIOM />). Rosjanie, którzy identyfikują się z prawosławiem, niekoniecznie są osobami wierzącymi i biorącymi udział w praktykach religijnych.
 == Grupy etnograficzne ==
-W wyniku rozwoju środków masowego przekazu oraz możliwości swobodnego i łatwego przemieszczania się ludności w Rosji, dochodzi obecnie do zaniku wielu starych dialektów i gwar rosyjskich. Niemniej ze względu na charakterystykę rolnictwa oraz oryginalne cechy kultury ludowej można wytypować następujące współczesne rosyjskie grupy etnograficzne<ref>{{cytuj stronę| url=http://www.ethnomuseum.ru/glossary/?%F0%F3%F1%F1%EA%E8%E5| tytuł=Tolkowyj slowar „Russkije”| opublikowany=Rosyjskie Muzeum Etnograficzne| język=ru| data dostępu=2011-02-17}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url=http://www.booksite.ru/fulltext/rus/sian/6.htm#22| tytuł=Etnograficzeskije gruppy russkogo naroda| opublikowany=Instytut Etnologii i Antropologii Rosyjskiej Akademii Nauk| język=ru| data dostępu=2011-02-17}}</ref><ref>[http://www.booksite.ru/fulltext/rus/sian/6.htm#22 Институт этнологии и антропологии РАН: Этнографические группы русских].</ref>:
+W wyniku rozwoju środków masowego przekazu oraz możliwości swobodnego i łatwego przemieszczania się ludności w Rosji, dochodzi obecnie do zaniku wielu starych dialektów i gwar rosyjskich. Niemniej ze względu na charakterystykę rolnictwa oraz oryginalne cechy kultury ludowej można wytypować następujące współczesne rosyjskie grupy etnograficzne<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.ethnomuseum.ru/glossary/?%F0%F3%F1%F1%EA%E8%E5 |tytuł = Tolkowyj slowar „Russkije” |opublikowany = Rosyjskie Muzeum Etnograficzne |język = ru |data dostępu = 2011-02-17}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://www.booksite.ru/fulltext/rus/sian/6.htm#22 |tytuł = Etnograficzeskije gruppy russkogo naroda |opublikowany = Instytut Etnologii i Antropologii Rosyjskiej Akademii Nauk |język = ru |data dostępu = 2011-02-17}}</ref><ref>[http://www.booksite.ru/fulltext/rus/sian/6.htm#22 Институт этнологии и антропологии РАН: Этнографические группы русских].</ref>:
 * [[Cukany]] (ros. Цуканы) – zamieszkują [[obwód tambowski]].
 * [[Goriuny]] (ros. Горюны)
@@ Linia 179: / Linia 183: @@
 == Kultura ==
 === Folklor ===
 === Literatura ===
 [[Plik:Ostromirovo.jpg|mały|''[[Ewangeliarz Ostromira]]'' – drugi najstarszy zabytek piśmiennictwa ruskiego pochodzący z lat 1056–1057 – zbiory [[Rosyjska Biblioteka Narodowa|Rosyjskiej Biblioteki Narodowej]]]]
@@ Linia 186: / Linia 191: @@
 === Sztuki piękne ===
 {{osobny artykuł|Sztuki plastyczne w Rosji}}
-[[Plik:Rostov19.jpg|mały|lewo|Architektura miasta [[Rostów]] (2006)]]
+[[Plik:Rostov19.jpg|mały|Architektura miasta [[Rostów]] (2006)]]
 Główną bazę sztuki rosyjskiej stanowiła kultura plemion południowo- i wschodniosłowiańskich, a także [[sztuka bizantyńska]] i grecka. W X w. rozpoczęto budowę pierwszych świątyń opartych na wzorcach bizantyjskich, ale noszących oryginalne cechy lokalne, zaczęła się rozbudowa miast (m.in. [[Nowogród Wielki]], [[Suzdal]], [[Jarosław (Rosja)|Jarosław]]) z twierdzą – [[kreml]]em, wokół którego mieścił się [[gród]]. Oprócz drewnianych budowli z silnymi wpływami budownictwa ludowego wznoszono także okazałe budowle kamienne, m.in. kreml [[Nowogród Wielki|nowogrodzki]] wraz z [[Sobór Mądrości Bożej w Nowogrodzie Wielkim|Soborem św. Sofii]] (989, przebudowa 1045–1052). W XII w. ukształtowało się kilka odrębnych szkół architektury i malarstwa, z czego na czołowej pozycji uplasowała się szkoła nowogrodzka. W okresie tym powstały bogato zdobione freskami cerkwie nowogrodzkie: Zwiastowania (1180), św. Jerzego (1180) i [[Cerkiew Zbawiciela na Neredicy|Spas-Neredica]] (1198). Inne szkoły – pskowska oraz włodzimiersko-suzdalska – zapoczątkowały wznoszenie budowli z białego kamienia, harmonijnie wpisanych w krajobraz.
 === Muzyka i balet ===
-Podstawy muzyki rosyjskiej stanowi bogaty folklor muzyczny, którego historia sięga okresu Rusi Kijowskiej. Dynamiczny rozwój muzyki rosyjskiej nastąpił pod wpływem [[klasycyzm]]u na początku XIX w. Do najważniejszych kompozytorów tego okresu należy [[Michaił Glinka]], który wraz ze swymi uczniami z tzw. „[[Potężna Gromadka|potężnej gromadki]]” ([[Aleksandr Borodin]], [[Modest Musorgski]], [[Nikołaj Rimski-Korsakow]] i inni) doprowadził do powstania rosyjskiej [[Szkoły narodowe w muzyce|muzycznej szkoły narodowej]]. Do najsłynniejszych dzieł tego okresu należą opery: ''[[Życie za cara]]'' (1836), ''[[Borys Godunow (opera)|Borys Godunow]]'' (1868–1872) i ''[[Kniaź Igor]]'' (1869–1888). Istotnym wydarzeniem było założenie Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego (1859) przez [[Anton Rubinstein|Antona]] i [[Nikołaj Rubinstein|Nikołaja Rubinsteinów]]. Za najważniejszego kompozytora okresu [[Muzyka romantyczna|romantyzmu]] uważa się powszechnie [[Piotr Czajkowski|Piotra Czajkowskiego]], autora najbardziej znanych baletów na świecie: ''[[Jezioro łabędzie]]'' (1875–1876), ''[[Dziadek do orzechów (balet)|Dziadka do orzechów]]'' (1891–1892) i ''[[Śpiąca królewna (balet)|Śpiącej królewny]]'' (1889). Na początku XX w. tancerze [[Anna Pawłowa]] i [[Wacław Niżyński]] wraz z impresariem [[Siergiej Diagilew|Siergiejem Diagilewem]] i jego [[Ballets Russes]] położyli podwaliny pod taniec nowoczesny<ref>{{Cytuj książkę| nazwisko=Garafola| imię=Lynn| tytuł=Diaghilev’s Ballets Russes| url=http://www.amazon.com/Diaghilevs-Ballets-Russes-Lynn-Garafola/dp/0195057015| wydawca=Oxford University Press| strony=576| isbn=0195057015}}</ref>.
+Podstawy muzyki rosyjskiej stanowi bogaty folklor muzyczny, którego historia sięga okresu Rusi Kijowskiej. Dynamiczny rozwój muzyki rosyjskiej nastąpił pod wpływem [[klasycyzm]]u na początku XIX w. Do najważniejszych kompozytorów tego okresu należy [[Michaił Glinka]], który wraz ze swymi uczniami z tzw. „[[Potężna Gromadka|potężnej gromadki]]” ([[Aleksandr Borodin]], [[Modest Musorgski]], [[Nikołaj Rimski-Korsakow]] i inni) doprowadził do powstania rosyjskiej [[Szkoły narodowe w muzyce|muzycznej szkoły narodowej]]. Do najsłynniejszych dzieł tego okresu należą opery: ''[[Życie za cara]]'' (1836), ''[[Borys Godunow (opera)|Borys Godunow]]'' (1868–1872) i ''[[Kniaź Igor]]'' (1869–1888). Istotnym wydarzeniem było założenie Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego (1859) przez [[Anton Rubinstein|Antona]] i [[Nikołaj Rubinstein|Nikołaja Rubinsteinów]]. Za najważniejszego kompozytora okresu [[Muzyka romantyczna|romantyzmu]] uważa się powszechnie [[Piotr Czajkowski|Piotra Czajkowskiego]], autora najbardziej znanych baletów na świecie: ''[[Jezioro łabędzie]]'' (1875–1876), ''[[Dziadek do orzechów (balet)|Dziadka do orzechów]]'' (1891–1892) i ''[[Śpiąca królewna (balet)|Śpiącej królewny]]'' (1889). Na początku XX w. tancerze [[Anna Pawłowa]] i [[Wacław Niżyński]] wraz z impresariem [[Siergiej Diagilew|Siergiejem Diagilewem]] i jego [[Ballets Russes]] położyli podwaliny pod taniec nowoczesny<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Garafola |imię = Lynn |tytuł = Diaghilev’s Ballets Russes |url = http://www.amazon.com/Diaghilevs-Ballets-Russes-Lynn-Garafola/dp/0195057015 |wydawca = Oxford University Press |strony = 576 |isbn = 0195057015}}</ref>.
 == Kuchnia ==
@@ Linia 210: / Linia 215: @@
 == Przypisy ==
-{{Przypisy}}{{Narody słowiańskie}}{{Kontrola autorytatywna}}
+{{Przypisy}}
+{{Narody słowiańskie}}{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Rosjanie| ]]